Kliniczna - notatki z psychologii klinicznej wykład PDF

Preview

Summary

notatki z psychologii klinicznej wykład...

Description

Psychologia kliniczna

Wykład część 1 Cele przedmiotu – pogłębienie i uporządkowanie wiedzy na temat wybranych problemów dotyczących zdrowia i Patologii – zapoznanie z wybranymi zaburzeniami psychicznymi kryteriami ich rozpoznawania, etiologia i możliwościami leczenia – wypracowanie umiejętności rozróżniania pomiędzy stanem zdrowia i choroby -rozwinięcie zdolności rozumienia zależności występujących między czynnikami urazowym i a nieprawidłowościami pojawiającymi się w zrachowaniach człowieka – przygotowanie do kontaktu z osobami przejawiającym i zaburzenia psychiczne i udzielania i pomocy Psychologia kliniczna- dziedzina badań i praktyki psychologicznej, zajmująca się: – opisem i wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych formy zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego – określeniem przyczyn zdrowia i zaburzeń – oraz wypełnianiem zadań praktycznych polegających na diagnozie zdrowia lub zaburzeń w celu zastosowania psychologicznych form pomocy Zaburzona forma zachowania – czynność ukierunkowana na cel, która ma swój wewnętrzny mechanizm regulacyjny Czynności zaburzona, gdy nie spełnia następujących funkcji: – nie służy zaspokajaniu potrzeb człowieka, w tym jego potrzeby rozwoju – nie służy w wypełnianiu zadań życiowych, wynikających z wymagań uspołecznionej kultury Zaburzenia zachowania i procesów psychicznych – powstają w wyniku współdziałania wielu czynników: – struktur biologicznych organizmu, w szczególności CUN -struktury i funkcji osobowości -właściwości sytuacji Sytuacja współ determinujące zaburzenia to sytuacje trudne (stresowe, kryzysowe, straty, traumatyczne) Trudność sytuacji jest wynikiem: A) subiektywnej oceny sytuacji B) obiektywnych cech sytuacji Rodzaje sytuacji trudnych Sytuacja deprywacji – człowiek znajduje się w stanie potrzeby, a nie może nic zrobić, aby ją zaspokoić Sytuacja frustracji na drodze do realizacji celu lub zaspokojenia potrzeby człowieka napotyka przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające realizacja celu Sytuacje zagrażające – sygnalizuje utraty wartości i powoduje antycypacja lękowe Sytuacja straty utrata cenionych wartości materialnych, psychicznych, społecznych Sytuacja konfliktowa – działają na człowieka sprzeczne wartości dodatnie i ujemne Podstawowe pojęcia i zjawiska Dla zrozumienia istoty psychologii klinicznej ważne jest przypomnienie kilku podstawowych pojęć i zjawisk, tj. – norma versus patologia – zdrowie versus choroba – diagnoza Norma – pojęcie norma jest jedynie konstruktem naukowym, czyli sposobem spostrzegania, konstruowania i interpretowania zdarzeń, które wyznaczają granicę normalnych i patologicznych zachowań – pojęcia norma wynika z faktu trudności w ustaleniu uniwersalnej definicji normalności – stworzenia normy korzystnej dla wszystkich i akceptowanej przez wszystkich jest bardzo trudne, ponieważ normy stosowane schematycznie nie zawsze okazują się adekwatnym do danego czasu, danej sytuacji czy osoby

1

– rodzaje norm: Rozwojowa, medyczna, indywidualna, partnerska, społeczna, funkcjonalna, prawna, moralna, obyczajowa religijna, akceptowana Norma i normalność – w różnych naukach i w życiu codziennym zamiast terminu normalny stosuje się: zwykły, przeciętny, typowy, średni, powszechne, standardowy, poprawne, ogólne, optymalne, naturalny – pod pojęciem rozumie się też: realny, idealny, wzorcowy lub klasyczny wzorzec właściwości człowieka – ten wzorzec dotyczy: osobowości, zachowania lub przebiegu określonych zjawisk, tj. procesów psychicznych, rozwoju jednostki i rodziny –Normalność to przypisywanie sobie, grupie, instytucji właściwości kryteriów określonych wzorcem – człowiek normalny: ktoś kto się nie wyróżnia, nie korzysta z pomocy psychologicznej i pedagogicznej, a już na pewno nie jest psychiatrycznej, a jego zachowania mieszczą się w ściśle ustalonych ramach – normalność oznacza właściwości przypisywano człowiekowi – norma oznacza wzorzec, według którego normalności stwierdza czy ocenia – nienormalność oznacza odbieganie od normy a więc odbieganie od ustalonego wzorca normalności Zachowania dzielą się na: Typowe czyli normalne czyli oznaczające zdrowie psychiczne Nietypowe czyli nienormalne czyli oznaczające choroby psychiczne Norma psychiczna i normalność – Do podstawowych modeli rozumienia i wyjaśniania normy psychicznej pojmowanej jako zdrowia psychicznego należy: A . Model Statystyczny – założenie , że najlepszą kryterium zdrowia jest norma statyczna B. Boczna – kulturowe zakładający, że normalne jest zachowanie, które jest zgodne z normami społeczno– kulturowymi C. Model teoretyczne zakładający: wzorzec idealny, do którego odnosi się dane jednostkowe Model statystyczny – normalne lub zdrowe jest to, co jest: Przeciętne, średnie, występujące u większości osób – w modelu tym nie rozstrzyga się jakie właściwości, cechy zachowania lub przeżywania są istotne i konieczne dla oszacowania stanu zdrowia, lecz wskazuje się jaka wielkość odchylenia zachowania od wartości przeciętnej w populacji jest istotna dla zdefiniowania zaburzenia Model społeczno kulturowy – na definiowanie zdrowia, zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania mają wpływ środowisko społeczne i okres historyczny – społeczeństwa i grupy społeczne tworzą określone wzory i normy społeczne, według których jednostka powinna żyć oraz propagują wartości, wskazujące na to, co jednostka powinna uznać za ważne i do czego dążyć Zdrowe jest to, co: Powszechne i typowe dla danej społeczności powstaje w ścisłym związku z: – przekazywanym z pokolenia na pokolenie dziedzictwem kulturowym – aktualnie wypracowanymi i propagowany mi wartościami – rolami społecznymi Model teoretyczny Paradygmat biomedyczny- doktryna to dualizm somy i psyche – zdrowie i choroba są kategoriami rozłącznym i nie ma stanów pośrednich – negatywna koncepcja zdrowia zdrowie= się brak objawów choroby – pacjent traktowany jest przedmiotowo Paradygmat holistyczny funkcjonalny- doktryna to holizm tj. wpływ somy i psyche i odwrotnie -źródła: podmiotowe i środowiskowe czynniki ryzyka i zasoby – przedmiot badań: procesy i mechanizmy zdrowia 2

– pozytywna koncepcja zdrowia: równoważenia zasobów Wewnętrznych i środowiskowych oraz czynników ryzyka tj. stresorów – pacjent traktowany jest podmiotowo jest siadamy, aktywny i zdolny do współpracy na rzecz zdrowia Paradygmat ewolucyjny – doktryna Soma i Psyche powstały na drodze ewolucji – choroba: dysfunkcja fizyczna lub psychiczna spowodowana niepowodzeniem konkretnych mechanizmów wewnętrznych w sprawowaniu naturalnych funkcji przystosowawczych przewidzianych przez naturę – kryteria wyróżniania dysfunkcji: szkodliwość /cierpienie jednostki/ społeczeństwa – przedmiot badań: interakcja czynników genetycznych i środowiskowych w procesie ewolucji – pacjent traktowany jako przedmiot oddziaływania Paradygmat ekologiczno systemowy doktryna to holizm- hierarchia podsystemów ekosystemu – człowiek to hierarchicznie zorganizowany oraz funkcjonalnie i strukturalnie uporządkowany całościowy podsystem systemów społeczno-kulturowego ekologicznego – zdrowie: zdolność jednostki do budowania ciągle nowej homeostazy wewnętrznej ze zmieniającymi się środowiskiem – choroba: zaburzenie równowagi funkcjonalnej, które daje początek procesowi zdrowienia, budowania nowej homeostazy Badań: ewolucja następujących po sobie etapów: Zdrowie -> budowanie nowej równowagi, choroba-> burzenie i budowanie nowej równowagi Obserwacje kliniczna i refleksje nad związkiem między teorią i praktyką, interpretowane w kontekście czterech paradygmatów o naturze człowieka doprowadziły do stworzenia: – modelu salutogenetycznego – zbiór twierdzeń o psychologicznych źródłach oraz mechanizmach i strukturze osobowości i przystosowawczych wzorcach zachowania – modelu patogenetycznego – zbiór twierdzeń o psychologicznych przyczynach i mechanizmach zaburzeń psychicznych, powiązanych z zaburzeniami osobowości i nie przystosowawczy mi wzorcami zachowania Model patogenetyczny – w centrum znajdują się człowiek chory – w normalnym stanem organizmu jest homeostaza (równowaga) lub dążenie do jej odzyskania po jej chwilowym zachwianiu – opiera się na podziale na zdrowie i chorobę nie ma stanów pośrednich – koncentrując się na grupie osób chorych Skupia się na czynnikach powodujących zaburzenia homeostazy/wywołujących chorobę Model salutogenetyczny – zakłada, że naturalnym stanem ludzkiego organizmu jest entropia czyli chaos – opiera się na continuum łączących dwa bieguny: zdrowie i choroba – model ten pozwala na całościowe spojrzenie na człowieka, a nie na wskazanie jedynie przyczyn konkretnego stanu z chorobowego – koncentruje się na zasobach, które pozwalają radzić sobie ze stresem sami – nie traktuje życiowych stresów zawsze jako wrogów, ale dopuszcza możliwość wykorzystania ich na korzyść jednostki, jeśli posiada ona odpowiednie zasoby – orientacja salutogenetyczna zainteresowana jest wszystkimi możliwymi źródłami zdrowia, a nie jedynie czynnikami i mechanizmami wywołującymi chorobę Przedstawiciele orientacji salutogenetyczne i zajmują się przede wszystkim: – tym co sprzyja zachowaniu Dobrego zdrowia – jak również tym co pomaga poprawić stan zdrowia, w przypadku gdy ten stan uległ pogorszeniu

3

Aspekty diagnozy: – klasyfikacyjna ( typologiczna)– co to jest – genetyczna (kauzalna)– Skąd się wzięło – funkcjonalna – w celu ;po coś jest – fazy rozwoju – na jakim etapie – prognostyczna – jak będzie – różnicowa (nozologiczna) – 1 stopnia pozwala odróżniać osoby z zaburzeniami od osób zdrowych, 2 stopnia rozróżniać osoby chore ze względu na rodzaj zaburzenia Rodzaje diagnozy – nozologiczna(ICD-10,DSM-V) – funkcjonalna ( zaburzenie, opis, wyjaśnienie, prognoza, terapia) – interakcyjne ( protodiagnoza, badanie psychologiczne, negocjowanie z diagnozy) + etap pre diagnostyczny CJ. biografia pacjenta, biografia pomagającego, zgłaszającego Elementy diagnozy: – życiorys psychologiczny – stan zdrowia –środowiskowe i rodzinne warunki rozwoju – Rozwój fizyczny – oceny rozwoju poznawczego – ocena rozwoju społeczno-emocjonalnego 1. Opis kliniczny: - wygląd zewnętrzny -zachowanie się i napęd psychoruchowy - zachowanie werbalne - nastrój, afekt - świadomość - orientacja (w czasie, przestrzeni, sytuacja własnej osoby) – postrzeganie – pamięć 2. Opis kliniczny – uwaga – aspekt formalny myślenia – aspekt treściowy myślenia – zaburzenia ja - struktura osobowości – poczucie choroby psychicznej – uczuciowość wyższa – popęd Symptom-> zespół-> zaburzenie Symptomy- klinicznie znaczące odchylenie od normalnego nasilenia pewnych właściwości, normalnego przebiegu konkretnego procesu psychicznego lub zachowania Zespół- zbiór objawów występujących wspólnie

4

Zaburzenia psychiczne – pojawiające się u jednostki syndrom lub wzorzec zachowania albo wzorzec psychiczny mające znaczenie kliniczne, związanych Filip występowania z odczuwalnym cierpieniem bądź upośledzeniem lub istotnie zwiększonym ryzykiem śmierci, bólu, inwalidztwa albo też z poważnymi organiczeniami swobody działania Współczesne systemy kwalifikacyjne – kwalifikacja chorób definiuje się jako system kategorii do których przypisuje się jednostki chorobowe zgodnie z ustalonymi kryteriami Najczęściej wykorzystywane systemy kwalifikacyjne: – icd-10 International Classification of Diseases Dziesiąta Rewizja Międzynarodowej Statycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego ICD-10 Psychiczne i zaburzenia zachowania (FOO-F99) Obejmuje: zaburzenia rozwoju psychicznego Zawiera następujące grupy klasyfikacyjne: –FOO –FO9 zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie zespołami objawowymi –F10 –F19 zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane z używaniem substancji psychoaktywnych –F20 –F29 schizofrenia zaburzenia schizotypowe i urojeniowe –F30 –F39 nastroju (afektywne) –F40 –F48 , związane ze stresem i pod postacią somatyczną –F50 –F59 zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi –F60 –F69 zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych –F70 –F79 upośledzenie umysłowe –F80 –F89 zaburzenia rozwoju psychologicznego –F90 –F98 zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie iw wieku młodzieńczym –F99 nieokreślone zaburzenia psychiczne DSM –V – zaburzenia neurorozwojowe – zaburzenia należące do Spektrum schizofrenii i inne zaburzenia psychotyczne – zaburzenia afektywne dwubiegunowe i inne z nimi związane – zaburzenia depresyjne – zaburzenia lękowe – zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i inne z nimi związane – stres i zaburzenia związane z czynnikiem stresowym – zaburzenia dysocjacyjne -zaburzenia z objawami somatycznymi i inne z nimi związane – zaburzenia jedzenia i odżywiania się – zaburzenia wydalania – zaburzenia snu i czuwania –dysfunkcje seksualne – dystorfia płciowa (zaburzenia tożsamości płciowej) – zaburzenia niszczycielskie, kontroli impulsów i zachowania – zaburzenia związane z substancjami i uzależnieniami -aburzenia neuropoznawcze Zaburzenia osobowości – parafilia 5

– inne zaburzenia psychiczne – zaburzenia ruchu wywołane lekiem i inne działania niepożądanych leków – inne stany, które mogą być przedmiotem zainteresowania Klinicznego Wymiary zaburzeń –Stopień nasilenia objawów: łagodne, umiarkowane lub poważne zaburzenia – poziom stabilności wzorców zachowania: epizodyczne lub nawracające – rozmieszczenie symptomów w przestrzeni i czasie: ostre lub chroniczne ; zogniskowane lub rozprzestrzeniające się – umiejscowienie źródła: czynniki wewnętrzne intrapsychiczne lub zewnętrzne – środowiskowe Klasyfikacja objawów zaburzeń psychicznych tworzy się na podstawie kryteriów podziału procesów psychicznych Procesy psychiczne dzielimy na: Poznawcze – Dzięki nim człowiek odbiera i rozumie siebie i otaczający go świat Emocjonalne – są wynikiem oceny zdarzenia i jego znaczenia dla realizowanych celów i interesów Motywacyjne – Dzięki nim dochodzi do uruchomienia, ukierunkowania, podtrzymania i zakończenia zachowania Oprócz zaburzeń procesów psychicznych wątrob niech się zaburzenia struktur psychicznych i wewnętrznych schematów operacyjnych integrujących funkcjonowanie człowieka Zaburzenia wewnętrznych schematów operacyjnych dzielimy na –Zaburzenia świadomości – zaburzenia osobowości – zaburzenia poczucia tożsamości STRES- wykład II Stres definiowany jest na wiele różnych sposobów. Najogólniej oznacza fizjologiczną i psychologiczną reakcje na bodziec wyprowadzający organizm ze stanu równowagi – bodziec ten nazywamy stresorem. Innymi słowy, stresorami nazywamy czynniki wewnętrzne i zewnętrzne powodujące stan stresu – w wyniku działania których następuje reakcja stresowa, czyli 4 zmian zachodzących w organizmie, które pomagają w poradzeniu sobie ze stresem – Innymi słowy: reakcja stresowa to podwyższony stan napięcia i aktywizacji, jak też, odpowiedź organizmu na wystąpienie stresora, zwana reakcją Walki – Ucieczki lub Zamarcia/osłupienia Reakcja na wydarzenie krytyczne : Rozregulowuje na krótszy, bądz dłuższy czas nasze zachowania, wskutek czego walczymy, uciekamy lub zamieramy. Reakcje te są uruchamiane celem przywrócenia naruszonej równowagi organizmu w wyniku działania zaburzających bodźców. Po odebraniu sygnału niebezpieczeństwa organizm uruchamia system alarmowy. Pojawia się swoisty stan pogotowia, przygotowujące organizm do wysiłku mającego na celu poradzenie sobie z niebezpieczeństwem Następuje pobudzenie sympatycznego układu nerwowego, które prowadzi do – uwolnienia hormonów do krwiobiegu, takich jak, adrenalina, noradrenalina kortyzol – przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi – wydzielanie przez wątrobę cukru i tłuszczu do krwi –przyspieszenie oddychania – zatrzymanie pracy żołądka – wzmożone pocenie się – uwolnienia substancji przyspieszających krzepnięcie krwi – wzrost napięcia mięśni szkieletowych z jednoczesnym zmniejszeniem dopływu krwi do skóry i narządów

6

Postawa ciała podczas doświadczenia stresu : – zgarbienie pleców – pochylenia ramion kusowie – przenoszenie ciężaru ciała na palce lub pięty – zaciskanie pośladków – zaciskanie szczęki i ust – zaciskanie dłoni W wyniku tego Podniesienie ogólnego transu mięśni, zakłócenia krążenia obwodowego krwi, oziębienie się dłoni i stóp. Zmiana sposobu oddychania, gdy zablokowana jest przepona i ściśnięte są mięśnie brzucha Bezruch – to sytuacja, kiedy w wyniku silnego stresu człowiek po prostu nie może się poruszyć. osoba wpadaj jakby w osłupienie. często nic nie mówi, przy czym, myśli logiczne. jest to jedna z trzech podstawowych reakcji dostępnych obliczu zagrożenia Radzenie sobie ze stresem – jest to podjęcie określonych działań wobec stresora, skutków jego występowania lub własnej reakcji na niego. skutki stresu zależeć będą od tego, jakie sposoby radzenia sobie dominują w naszych funkcjonowaniu Rodzaje stresu : Stres społeczny – odnosi się do relacji człowieka z innymi Psychiczny – obejmuje jednostkową ocenę sytuacji, reakcja emocjonalną na nią oraz wynikające z tego zachowania Stres w kategoriach fizjologicznych Fizjologiczna teoria stresu traktuje stres jako bodziec. W organizmie podawany w wpływom szkodliwych czynników pojawiają się zmiany fizjologiczne W których zadanie polega na przystosowanie organizmu do zmienionych warunków. Tak rozumiana reakcja stresu rozwija się przez trzy fazy: 1. Stadium reakcji alarmowej – początkowo odporność organizmu obniża się i widoczne są objawy zaburzenia normalnych funkcji organizmu a następnie ratuje się podwyższenie odporności reakcje obronne. Faza ta przeciwdziała szefowi. 2. Stadium odporności – odporność organizmu stabilizuje się na podwyższonym poziomie i organizm względnie dobrze toleruję obecność stresora 3. Stadion wyczerpania – do którego dochodzi wskutek przedłużonego działania stresora przy jednocześnie niemożliwości opanowania go, co prowadzi do zatrzymania odporności organizmu i wtórnego rozregulowania jego funkcji. Mówiąc o stadium reakcji alarmowej mamy na myśli wspomnianą bezwarunkową, wykształconą w procesie ewolucji reakcja organizmu walcz albo uciekaj. stadion to jest wyrazem mobilizacji sił obronnych organizmu. W stadium reakcji alarmowej wyodrębnia się dwie fazy: 1. Faze szoku, która obejmuje początkowy, bezpośredni wpływ czynnika szkodliwego na organizm. W tej fazie mają początek sygnały pobudzenia organizmu lub wskaźnika uszkodzenia 2. Padał przeciwdziałania szokowej, w której skład wchodzi podwyższenie odporności reakcje obronne Stadion odporności określić można jako względną adaptacja. odporność organizmu ustabilizuje się na podwyższonym poziomie i organizm relatywnie dobrze toleruję obecność stresora. Objawy, które występowały w pierwszym stadium znikają, pomimo że zakłócająca sytuacja trwa nada. Słaby toleruję natomiast inne bodźce – uprzednio nieszkodliwe. cały organizm przystosowuje się do istniejącej sytuacji zaczyna stawiać opór.

7

Bo czerpania, do którego dochodzi wskutek przedłużonego działania stresora, przy jednoczesnej niemożności opanowania go, co prowadzi do załamania odporności organizmu i wtórnego regulowania jego funkcji. Powstaje wskutek braku możliwości przystosowania się organizmów do nieustannego stresu, a pobudzenia, które w przeszłości służyło zwalczaniu stresu, utraciło swoje zdolności obronne. W rezultacie następuje załamanie odporności na stresor. Rozumienie w koncepcjach psychologicznych Ile fizjologiczna teoria stresu definiował a stres w kategoriach bodźca, kotle w koncepcjach psychologicznych pojęcie to rozumiane jest jako przykra reakcja emocjonalna, najczęściej jest zabarwiona lękowo. Z uwagi na to, iż głównym celem ludzkiej aktywności jest uzyskiwanie, utrzymywanie i ochrona cenionych zasobów, stresem nazywanym reakcją na otoczenie, która powoduje utratę, brak wzrostu lub zagrożenie dla zasobów. Mówiąc o zasobach macie na myśli 4 ich rodzaje 1. Zasoby przedmiotowe np. mieszkanie, samochód, ubranie. Ich posiadanie lub brak określa status społecznoekonomiczny człowieka 2. Zasoby osobiste np. umiejętności, które charakteryzowane są przez odpowiednią strukturę temperamentu, osobowość, jak chcesz kompetencje 3. Warunki np. dobra praca, udane małżeństwo, dzieci. Ich wartość polega na tym, że trzeba w nie inwestować, a więc stają się dla nas bardziej cenne 4. Zasoby energetyczne – Dzięki nim zdobywane inne zasoby, np. czas,, pieniądze Zasobami obejmuje dwa cykle: strat i zysków – przebieg tych cy...