Wykład-kliniczna - Notatki z wykładu wszystkie PDF

Preview

Summary

notatki z wykładu...

Description

Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży jest bardzo nową dziedziną i niezbyt lubianą przez psychologów i psychiatrów. Dzieci nie odpowiadają lekowo tak samo jak dorośli. Również praca jest cięższa, bo mniejszy kontakt i mniejsza perspektywa problemu czy motywacja do pracy.  Nauka pediatryczno-psychiatryczna – źródło PKDiM  Ze względu na diagnozę nozologiczną i farmakoterapię w Europie. W USA głównie jest funkcjonalna i nacisk na psychospołeczny. Wyodrębniła się w połowie XX w. z psychologii klinicznej dorosłych i psychiatrii dorosłych. Objawy psychopatologiczne były możliwe do odniesienia do dzieci. Trzeba było też opieki społecznej, kuratorskiej i szkolnej.  1987 – patologia umysłu – podjęto próbę klasyfikacji szaleństwa dzieci  Od jakiego wieku można powiedzieć, że ktoś zwariował? Wtedy kiedy pojawia się umysł w niekompletnej postaci – ok. 3m.ż.  Dało odpowiedź na to, że psychika dzieci i dorosłych to dwa różne twory i nie można przekładać pomocy dorosłych na dzieci  Pojawia się tutaj zmienność i ciągłość (naturalna w czasie, zmiany po sobie, kolejka) Kryzysy rozwoje i kamienie milowe są tutaj kluczowe: - klasyfikacje zaczęły się od Anny Freud – w jaki sposób prowadzić pomoc psychoterapeutyczną, zbierać dane, itd. - w procesie zbierania danych musimy zbierać informacje od wielu źródeł, nie jak u dorosłych. Wywiad, obserwacja, testy (badania) – u dzieci się to nie sprawdza. - np. w ADHD jest zaznaczone, że zachowanie musi być w wielu sytuacjach – także poza domem – podwórko, szkoła i zajęcia dodatkowe - nadruchliwość, impulsywność, brak uwagi – musi być również w kilku sytuacjach Osoba autystyczna ma zaburzony: - aspekt komunikacyjny (dosłowność, nie rozumie żartów i metafor) - społeczny (relacyjność, teorie umysłu – to co w mojej głowie i tego co w innych – nie potrafią tego pojąć, mają trudność w odróżnieniu) - wysoko funkcjonująca osoba ze spektrum autyzmu może dobrze sobie radzić w relacjach ale będzie jej ciężko je nawiązać - sztywność, rytuały – tylko ta sama trasa, te same zabawy. Potrzeba uspokojenia się za pomocą machania rąk, itd. - również problemy ze śledzeniem wzroku, problemy z przytulaniem, itd. Kłopotem w obrazie klinicznym autystycznego nastolatka jest to, że jest on podobny do psychotycznego: - dobrze funkcjonują komunikacyjnie, itd. - jak odróżnić? – aspekt rozwojowy – autystyk ma problemy rozwojowe od urodzenia; mają inny rys sensoryczno-motoryczny (inaczej manipulują rękoma, itd.) - ważna jest nakładka rozwojowa na trajektorie rozwojowe. Dziecko z ADHD nie będzie flegmatyczne by w 2 klasie było nagle ciągle pobudzone

Wypracowanie standardów do trafnej diagnozy: - ICD-8 – pojawienie się dzieci w klasyfikacjach - szybko się okazało, że jednak nie spełniają zadań. Są dobre, ale dopiero dla przedszkolaków, pojawiła się potrzeba opisania - DC:0-3 i DC:0-5 – są to wersje rozszerzone klasyfikacji  uwzględniają objawy dzieci w tym wieku. Uzupełnienie ICD i wprowadzenie nowych jednostek, np. zaprzestanie poszukiwania nowości. Pojawią się tutaj również zaburzenia związane z przetwarzaniem bodźców sensorycznych Jeszcze jedna klasyfikacja: - ICF – międzynarodowa klasyfikacja funkcjonowania niepełnosprawności i zdrowia - ICF-Y – rozszerzenie dla młodych (y-young)  rozszerzona o bio-psycho-społeczny model funkcjonowania człowieka, która pozwala na diagnozę funkcjonalną. Ułatwia myślenie o człowieku i jego deficytach, zasobach i co w środowisku może kompensować te braki  np. gdy człowiek jest bez nogi i protezy  odpowiednie jest wsparcie społeczne, które może to kompensować - ICF nie jest opozycją do ICD ICF – cztery obszary oceny: - budowa organizmu – zmysły – co jest uszkodzone, czego brakuje (oko, język, ucho, itd.) - funkcjonowanie ciała – szukamy zaburzeń: - jeżeli mózg jest w porządku strukturalnie to jakie funkcje są zaburzone (np. czy połączenia między-korowe są w porządku) - czynność – jak ta osoba sobie radzi w różnych sytuacjach: - umie pisać, liczyć, radzi sobie samodzielnie? - chodzi tu o utrudnienia w tym zakresie i ułatwienia - uczestnictwo – na ile uczestniczy osoba w życiu społecznym i rodzinnym - dodatkowo: - czynniki osobowe – czy jest lękowy czy nie? - czynniki zewnętrzne – jak wspiera środowisko lub stygmatyzuje - bardzo porządkuje myślenie przed diagnozą – nadają szkielet, uporządkowane wskazówki i kroki jak prowadzić diagnozę Powody wyodrębnienia PKDiM od dorosłych: - psychika dziecka różni się od dorosłego – stały dynamiczny rozwój (ciągłość i zmienność): - struktury korowe dojrzewają ok. 25r.ż. i odpowiadają za zasoby decyzje. Dlatego dużo rzeczy do 25r.ż. jest kierowane impulsem, np. studia, seks bez zabezpieczeń - impulsy też są czynnikiem hamującym psychopatologię (ich diagnozę), np. niektóre są po 18r.ż., np. zaburzenia osobowości, ale objawy muszą pojawiać się wcześniej (objawy osobowości antyspołecznej mogą występować już nawet w szkole podstawowej). - dziecko zostaje w znacznie większym kontakcie z trzema obszarami – bardzo silne połączenie tego co jest w środowisku domowym, szkolnym i rówieśniczym

- zaburzenia rozwoje obejmują wieloczynnikowość i musi być to uwzględnione w terapii: - różnią się również formy pomocy – nie będzie się używać wglądu - terapia indywidualna nie będzie owocna – lepiej rodzinna, grupowa z elementami indywidualnej - często włączana jest rodzina do terapii - wyraźna rozwojowa specyfika rozpoznań – dużo rozpoczyna się od urodzenia, np. ADHD, autyzm, niepełnosprawność umysłowa - niektóre możemy diagnozować w każdym wieku, ale będzie różny obraz kliniczny Dualny sposób myślenia: - psychologia rozwojowa - psychopatologia i psychologia kliniczna - nie można myśleć o ich problemach bez kontekstu rozwojowego. Ma to znaczenie dla terapii. Patrzy się na to jakie potrzeby są zaspokojone i jak można się dostosować Psychopatologia a psychologia kliniczna – różnice: - oprócz zaburzeń mówi się też o problemach w psychologii klinicznej (np. nie tylko ADHD, depresja, ale również doświadczenie traumy bez PTSD, które wpływa na życie). Odnosi się do funkcjonowania – to co jest możliwe do rozwiązania dzięki jego zasobom. - pomoc psychologiczna – nie ma w psychopatologii – interwencja, profilaktyka, edukacja, psychoterapia, itd. - klient  objaw  patologia czy nie? Problem rozwojowy czy nie (nie w klinicznej). Pracuje się w granicach normy. Obszar związany z pomaganiem. Jak zrobić by wrócić do normy lub well-being. 

Dwie główne dziedziny badań nad problemami klinicznymi dzieci i młodzieży to nauka o rozwoju (musi dotyczyć też dzieci – leczenie, terapia, itd.) i psychologia

Punkt wyjścia: - zdrowie psychiczne jednostki stanowi integralną część jej zdolności do prowadzenia satysfakcjonującego życia, w tym umiejętności nawiązywania relacji, uczenia się, spędzania wolnego czasu i codziennego podejmowania decyzji i różnych wyborów - nacisk na zdrowie psychiczne dorosłych, mniej na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży - zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży świadczy o elastyczności ich działania i skutecznym radzeniu sobie z wyzwaniami życia  Integralność tożsamości – sens życia, wyznaczone cele, osobowość wykształcona Kryteria zdrowia psychicznego: - zdolność do znoszenia samotności bez uszczerbku na psychice – zdolność bycia samym ze sobą - satysfakcjonujące relacje

- elastyczność funkcjonowania – umiejętność adaptacji do świata, zadań, sytuacji  lepsze radzenie sobie ze stresem - ucieczka/walka/zamrożenie – reagowanie na stres - im bardziej jest ktoś elastyczny tym ma większą wprawę w tych mechanizmach i posiada lepsze rozpoznanie kiedy jakiego użyć - im jest ktoś sztywniejszy tym bardziej przywiązuje się do jednego mechanizmu - umiejętność radzenia sobie z frustracją i umiejętność przyjęcia jej bez uszczerbku na zdrowiu - zaspokojenie wszystkich zachcianek (dzieci) powoduje brak umiejętność radzenia sobie z frustracją  Życie psychiczne dzieci i młodzieży jest ważnym wskaźnikiem przystosowania do trudnych życiowych osób z grup ryzyka Determinanty zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży: - kontekst indywidualne, rodzinne i społeczne (od urodzenia) – np. style przywiązania, relacje z rodziną, rówieśnikami, miejsce zamieszkania, miejsce edukacji, itd. - dynamiczne interakcje chroniące lub zagrażające zdrowiu psychicznemu – czynniki ryzyka i zasoby, które wpływają na dziecko - aspekt rozwojowy – jak przebiega rozwój? Jak realizuje zadania rozwojowe? Wykonanie jednego zadania rozwojowego wpływa na następny – tak samo jak niezrealizowanie Zróżnicowany poziom psychopatologii wśród dzieci i młodzieży: Wysoki poziom zaburzeń Niski poziom zaburzeń Dzieci odporne Wysoki poziom czynników Dzieci podatne (chorowite, bite, słabe, dużo rodzeństwa, itd.) ryzyka Dzieci zaburzone (problemowe) Dzieci rozwijające się Niski poziom czynników prawidłowo ryzyka Podatność na złe samopoczucie i zaburzenia zdrowia psychicznego i młodzieży jest związane z ich historią trudnego życia, wychowaniem przez rodziców, z zaburzeniami psychicznymi, przemocą, skrajnym ubóstwem  Czynniki biologiczne, psychologiczne, społeczno-rodzinne, społeczno-pozarodzinne



Transakcyjny model podatność-stres Cierpiałkowskiej

Model Resilience: - ekspozycja – patologia środowiska rodzinnego, w tym choroby psychiczne rodziców (np. alkoholizm) - negatywne konsekwencje uwarunkowań społecznokulturowych, np. woja, bieda - pozytywne efekty: - brak lub niski poziom objawów psychopatologicznych - well-being 

Resilience (prężystość) – muszą być spełnione warunki 1 i 2 (ekspozycja i pozytywne efekty)

Pozytywna adaptacja – kluczowe pojęcie dla zrozumienia rozwoju dzieci wychowywanych w niekorzystnych warunkach: - jest to efekt wielowymiarowego procesu, w którym jednostka wykorzystując swoje możliwości psychiczne i zasoby przygotowując się do wymagań kolejnych faz rozwojowych - jest to produkt wzajemnej interakcji pomiędzy indywidualną (bio i psycho) charakterystyką jednostki, historią dotychczasowej adaptacji i aktualnego kontekstu rozwoju - jest to wynik końcowy Kryteria oceny pozytywnej adaptacji: - twarde – dziecko z grupy ryzyka jest dobrze przystosowane, jeśli funkcjonuje prawie idealnie we wszystkich sferach rozwoju - średnie – wystarczy dobry poziom funkcjonowania w jednej sferze, a w innych wystarczy przynajmniej poziom średni - miękkie – brak objawów psychopatologicznych oznacza „pozytywną adaptację” (w rozumieniu diagnozy nozologicznej). Poziom dobrostanu tu się nie liczy Pozytywna adaptacja: - aspekt kliniczny – bez objawów psychopatologicznych - aspekt rozwojowy – wypełnienie zadań rozwojowych

- pozytywna równowaga – harmonia, spełnienie, satysfakcja Etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych: - opisowe – jakie czynniki na przestrzeni czasu rozwoju dziecka działają jako ryzyko/zasoby - wyjaśniające – jakie mechanizmy wyjaśniają wystąpienie takich problemów Patogeneza zaburzeń psychicznych: - czynniki endogenne – predyspozycja biologiczna/genetyczna do zaburzeń czynności OUN - czynniki somatyczne – wynikają z działania patogenów i choroby prowadzące do zaburzeń czynności OUN // - czynniki psychogenne Nowe koncepcje etiopatogenetyczne: - predyspozycje – vulnerability - czynniki genetyczne związane z czynnością mózgu - nabyte zmiany biologiczne OUN - rozwój osobowości - sytuacja zewnętrzna (uruchamiają podatność) - stres psychiczne (wydarzenie życiowe, konflikt wewnątrz-psychiczny) - działanie patogennych czynników fizycznych i biologicznych Zaburzenia psychiczne: - czynniki predysponujące – budujące podatność - czynniki spustowe – nieumyślne wydarzenie, przewlekle utrzymujące się niekorzystna sytuacja - czynniki podtrzymujące – podtrzymują to wydarzenie, np. nadopiekuńczość matki - czynniki ochronne – poczucie własnej wartości, wspierający związek, wysokie umiejętności interpersonalne, łagodne usposobienie Czynniki biologiczne (predysponujące): - genetyczne - paragenetyczne (okres zarodkowy, płodowy, okres ciąży ogółem) - genetyczne i paragenetyczne  czynniki konstytucjonalne, które budują ryzyko i ochronę - somatogenne – (wpływają na funkcjonowanie struktur) zaburzenia funkcjonowania OUN wynikające z: - urazów fizycznych, chorób OUN (np. infekcje, choroby degeneracyjne), stany niedoborowe, zaburzenia hormonalne Czynniki genetyczne – zaburzenia morfologiczne, zaburzenia metaboliczne i enzymatyczne  zaburzeń neuroprzekaźnictwa  zmiany behawioralne: - niepełnosprawność umysłowa, dysforia - choroba afektywna/ schizofrenia/ ADHD / choroba tikowa - całościowe zaburzenia rozwoju - niektóre specyficzne zaburzenia zachowania i agresji - geny podatności – choroba afektywna 80%, depresja, schizofrenia

Czynniki paragenetyczne: - stan matki podczas ciąży - zdrowie fizyczne (cukrzyca, padaczka, przewlekłe choroby psychiczne) - charakter pracy zawodowej - sposób odżywiania (niedobory białka, witamin, mikroelementów) - infekcje wirusowe w pierwszych 4 miesiącach ciąży (grypa, różyczka, świnka, WZW) - leki podawane w związku z chorobami przewlekłymi (padaczka, schizofrenia, cukrzyca, przewlekłe choroby serca) - niedotlenienie płodu (wady łożyska, budowa pępowiny, zatrucie ciążowe) - zachwiania w drugiej połowie ciąży, toksoplazmoza - konflikt serologiczny Rh lub w zakresie grup głównych  choroba hemolityczna  niepełnosprawność umysłowa, zespoły neurologiczne, nadpobudliwość psychoruchowa - stresy psychiczne – np. ciążka wynikająca z gwałtu - urazy mechaniczne - używki – alkohol (FAS), nikotyna (niedotlenienie), mocna kawa/herbata FASDs – spektrum alkoholowych uszkodzeń płodu: - FAS - alkoholowy efekt płodowy (FAE – nie obejmuje fizycznych objawów) - częściowy zespół alkoholowy płodu (PFAS) – uszkodzenie OUN - poalkoholowy defekt urodzeniowy (ARBD) – uszkodzenia głównie fizyczne - poalkoholowe zaburzenia układu nerwowego (ARND) – zaburzenia neurologiczne Objawy fizyczne FAS: - mała głowa, niska waga urodzeniowa, opóźnienia wzrostu, opóźnienia rozwojowe, - charakterystyczna budowa twarzy (dysmorfia twarzy) – szeroko rozstawione oczy, opadające uszy, płaski nos, płaska rynienka wargowa, zadarty nos - anomalie w budowie stawów i kości – zaburzenia motoryki - uszkodzenia OUN – zaburzenia koordynacji i motoryki, odbierania bodźców, pracy nerek, itd. Objawy psychiczne FAS: - trudność z uczeniem się (nie jest to niepełnosprawność intelektualna) - zaburzenia koncentracji, problem ze skupieniem uwagi - krótka pamięć / - ograniczony zasób słownictwa - brak umiejętności uczenia się na własnych doświadczeniach - problemy z myśleniem abstrakcyjnym - brak umiejętności przewidywania - kłopoty z ocenianiem sytuacji / - możliwa skłonność do nałogów - brak umiejętności rozumienia żartów, mimiki, tonu głosu innych osób - nadpobudliwość, napady agresji, złości.  FAS jest nieuleczalny. Możliwe jest jedynie łagodzenie objawów. Im dziecko jest mniejsze tym większy nacisk kładzie się na fizjoterapię, im dziecko starsze tym nacisk na terapię.

Skutki czynników paragenetycznych zależą od: - rodzaju czynnika i intensywności - wieku i płci dziecka - indywidualnego wyposażenia dziecka Inne czynniki biologiczne: - stany chorobowe mózgu (organiczne, guzy, infekcje, urazy, procesy neurodegeneracyjne) - inne choroby somatyczne (choroby układowe, hormonalne, fizjologiczne zmiany) - hormonalne – poród, menopauza, gorączka reumatyczna, AIDS - działanie substancji chemicznych (środki psychoaktywne, substancje toksyczne, leki)

Przebieg porodu i powikłania okołoporodowe: - przyczyna 25% przypadków organicznych uszkodzeń OUN - wylewy wewnątrzczaszkowe i niedotlenienie w wyniku - porodu pośladkowego, kleszczowego, z użyciem próżno-ciągu, - pomocy ręcznej, wygniatania płodu - przedłużającego się i zbyt krótkiego porodu Następstwa czynników parageneycznych: - wady rozwojowe mózgu - niepełnosprawność intelektualna - całościowe lub fragmentaryczne zaburzenia rozwoju – rozpoczynają się od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa, np. autyzm 

Jak odróżnić autyzm od zaburzenia psychotycznego – moment występowania objawów  Pojawiają się inne wzorce motoryczne u dzieci, które pozwolą na wykrycie możliwości autyzmu u dorosłego (obserwacja)

Rola osi „stres” – układ limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowy: - stres psychiczny  wzmożone wydzielanie CRH  pobudzenie osi i stymulacja układu NA  zmiany neuroprzekaźnictwa, zmiany w zakresie układu hormonalnego, zaburzenia układu odpornościowego Związki czynników psychicznych i organicznych: - obecnie panuje pogląd wskazujący na jakość czynników psychologicznych i organicznych - zaburzenia psychiczne (również nerwice) są związane z zaburzeniem czynności neuronów – neuropeptydy, neuroprzekaźniki, neurohormony - czynniki psychologiczne – deprywacja, uczenie się, stres Czynniki psychologiczne (mają kluczowe znaczenie na rozwój patologii): - nieprawidłowy rozwój osobowości: - zaburzenie więzi/przywiązania / - mentalizacja / - samoregulacja

- wczesne negatywne traumatyczne doświadczenia życiowe - nieprawidłowości w rozwoju w okresie późniejszym, zwłaszcza w okresie dojrzewania (często okres krytyczny dla pojawienia się zaburzeń) - nieprawidłowy proces przetwarzania informacji - nieprawidłowy proces uczenia się, radzenia sobie ze stresem  Nie jest wiadome czy przekształci się to w zaburzenie osobowości  jeżeli wystąpi wczesna korekta to być może nie, lecz nie ma na to 100% pewności Styl przywiązania lękowo-unikający: - przywiązanie – unikanie bliskości, nieujawnianie się, wrogość, powściągliwość, obojętność, arogancja, nadmierna kontrola, egoizm - sprawcy – przymus i siła, wstyd, brak poczucia winy, narcyzm, psychopatia

Styl przywiązania lękowo-ambiwalentny: - przywiązanie – niskie poczucie własnej wartości, małe zaufanie, niestabilność emocjonalna, intensywność ekspresji emocji, dominacja, kontrola, zbyt blisko zbyt szybko, niespójność, niesatysfakcjonujące relacje, mała intymność w relacji, zazdrość, obsesje, drażliwość, wstyd, słaba umiejętność rozwiązywania problemów, autodestrukcja - sprawcy – mało agresywni, szukają niedojrzałych ofiar, qusi-romantyczne, relacje bnorderline Styl przywiązania zdezorganizowany: - przywiązanie – samoobwinianie, nieposzukiwanie i nieakceptowanie pomocy, strach przed odrzuceniem, strach przed bliskością i odsłonięciem się, brak zaufania, świadomość emocji – nieujawnianie ich, powierzchowna intymność, niechęć do wspomnień z dzieciństwa, nadmierna czujność - sprawcy – bezosobowość kontaktu Mentalizacja – zdolność jednostki do rozpoznawania i rozumienia perspektywy innych osób oraz własnych stanów psychicznych: - opisywana jako wyobrażeniowa aktywność umysłowa umożliwiająca spostrzeżenie, uświadomienie sobie i interpretowanie ludzkiego zachowania w kategoriach intencjonalnych stanów umysł, takich jak potrzeby, pragnienia, uczucia, wierzenia, przekonania, cele, zamiary, przyczyny, powody, itd. - wytworzenie prawidłowej zdolności mentalizowania jest ściśle uzależnione od jakości relacji przywiązania we wczesnym dzieciństwie, a w szczególności od ukształtowania się bezpiecznego stylu przywiązania - wg Foragy najważniejszą rolę w tym procesie odgrywa sposób odzwierciedlania przez opiekunów subiektywnych doświadczeń dziecka, który jest niezbędny do rozwoju, tzw. intersubiektywności Wczesne negatywne doświadczenia traumatyczne: - rozwojowe – stanowią znaczący element w kształtowaniu się na psychologicznej podatności na zaburzenia, jeśli w okresie wczesnego dzieciństwa nie nabędzie osoba

podstawowych umiejętności niezbędnych do przejścia z relacji dziecięcych do dorosłych to zwiększa się ryzyko wystąpienia zaburzeń - istotne znaczenie odgrywają – zaniedbanie, przemoc, utrata zaufania do dorosłych, przekonanie, że jest się niewartym miłości i szacunku ze strony innych - nieprawidłowy proces przetwarzania informacji: - ogół zjawisk związanych z przetwarzanym przez daną osobę informacji o sobie i otoczeniu społecznym w ciągu całego życia. Procesy te prowadzą do zmian czynności mózgu uwarunkowanych plastycznością 

Budowa poznawczo-behawioralna – to w jaki sposób myślimy o sobie, świecie i innych wpływa na nasze zdrowie.

Schematyczne sądy, np. u dzieci agresywnych: - wartości przypisywane celom: - przywiązywanie większej wagi do dominacji i zemsty - przywiązywanie mniejszej wagi do cierpienia i odwetu ofiary czy odrzucenia przez rówieśników - im bardziej traumatyczne przeżycia, im bardziej zniekształcono schematy...