Ekonomia sciąga - Notatki z wykładu wszystkie PDF

Preview

Summary

materialy na ekonomie egzamin elektrotechnika 1 rok...

Description

Ekonomia pozytywna - zajmuje się naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki; zajmuje się opisem faktów, okoliczności i wzajemnych zależności w gospodarce; stawia pytania, na które można odpowiedzieć odwołując się do faktów; gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim, jakim jest. Ekonomia pozytywna = ekonomia opisowa (informuje o tym jak jest w gospodarcestwierdza fakty) Ekonomia normatywna - dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących; stawia pytania, zawierające oceny wartościujące lub moralne - można je rozważać, ale da się na nie odpowiedzieć na podstawie nauki czy odwołania się do faktów, gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim, jakim być powinien. Ekonomia normatywna = ekonomia postulatowa, wartościująca (informuje o tym jak powinno być w gospodarce) Mikroekonomia: - zajmuje się szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych towarów - bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie gospodarki, rynki określonych produktów i usług itd.) - patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, - analizuje sposób zachowania się na rynku poszczególnych konsumentów producentów, sprzedawców i nabywców - upraszcza rzeczywistość zakładając najczęściej ekstremalne warunki gospodarowania tzn. doskonałą konkurencję, lub pełny monopol. Dzięki temu przyczynia się ona do wypracowania bardzo precyzyjnych narzędzi analizy zachowania producenta i konsumenta, - kładzie ogólny nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych. Zapewniają one bowiem racjonalność gospodarowania ograniczonymi środkami, Makroekonomia: - kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości celowo upraszcza analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki - bada wielkości agregatowe (dotyczące całej gospodarki) - bada zależności pomiędzy takimi agregatami, jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju itp. - badanie związków pomiędzy tymi agregatami ma na celu wykazanie przyczyn niepełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych i niepełnego zatrudnienia siły roboczej oraz ustalenia środków zaradczych do lepszego wykorzystania istniejącego zasobu czynników produkcji - akceptuje zawodność samoregulujących mechanizmów rynkowych i podkreśla niezbędność ingerencji państwa w celu doprowadzenia do lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych Prawa Ekonomiczne: - twierdzenia wyrażające ważne i trwałe prawidłowości procesu gospodarczego - wyrażają powtarzające się związki między równymi elementami procesu gospodarczego - jedne z nich działają zawsze (np. prawo malejących przychodów), inne - tylko w określonych sytuacjach (np. prawo popytu i podaży) Rodzaje praw ekonomicznych: 1. przyczynowe 2. współistnienia 3. funkcjonalne Cechy praw ekonomicznych: 1. obiektywne 2. stochastyczne Prawo Gospodarcze: - całokształt norm prawnych regulujących ustrój prawny podmiotów gospodarczych, działalność gospodarczą oraz stosunki prawne związane z działalnością gospodarczą, - określa strukturę organizacyjno-prawną podmiotów gospodarczych oraz ich kompetencje, - powstaje na drodze legislacyjnej - jego źródłem są kodeksy, ustawy, rozporządzenia, uchwały, zarządzenia, dyrektywy itp. - cechuje je z reguły dość znaczna obszerność i stosunkowo mała stabilność Potrzeby ludzkie:

- potrzeba - uświadomiony lub nieuświadomiony stan braku czegoś - pragnienia o charakterze biologicznym, społecznym, ekonomicznym - chęć zaspakajania potrzeb pobudza aktywność ludzi, wywołuje działania „Potrzeba matką wynalazków” - rozbudzanie potrzeb jest istotne w procesie pobudzania wzrostu gospodarczego, społeczeństwa o rozbudzonych potrzebach wykazują dużą motywację do podnoszeniaswoich dochodów - cechy potrzeb: autodynamizm i nieograniczoność. Potrzeby: Podstawowe I rzę du(m.in. warunki do egzystencji): - biologiczne np. potrzeba zaspokojenia głodu, ubrania, ochrony przed zimnem wyższego rzędu Wyższego rzę du(na dobra luksusowe, będące wynikiem postępu gosp.-tech.): - socjologiczne: będące wynikiem współżycia ludzi w grupie; potrzeba naśladowania określonego stylu życia, - psychologiczne: związane z przeżyciami duchowymi; samorealizacji, kulturalne. Potrzeby: Indywidualne: wyrażane przez jednostkę potrzeby jednostki w sferze biologicznej, psychologicznej i socjologicznej. Zbiorowe: będące wynikiem współżycia ludzi w grupie(potrzeba ładu społecznego, bezpieczeństwa zbiorowego) Hierarchia potrzeb wg Maslowa: samorealizacji > prestiżu i uznania > przynależności i miłości > bezpieczeństwa > fizjologiczne Czynniki kierujące potrzeby: - proces produkcji - tworzy nowe dobra, np. telewizję i potrzebę korzystania z niej - zmiany stylu życia - proces urbanizacji, zmiany roli kobiet w społeczeństwie - tworzenie nowych cech człowieka - np. podnoszenie kwalifikacji, sprawności psychofizycznej - konieczność przeciwdziałania negatywnym skutkom postępu technicznego, np. chorobom cywilizacyjnym, zanieczyszczeniu środowiska naturalnego 20 Środki zaspokajania potrzeb: Niematerialne: usługi niematerialne, np. przekazywanie wiedzy i informacji, porady prawne i lekarskie, dostarczanie rozrywek. Materialne: - dobra wolne: naturalne zasoby przyrody, występują w nieograniczonych ilościach, ich jakość się pogarsza. - dobra ekonomiczne: powstają w wyniku poddania zasobów przyrody działalności człowieka, są ograniczone, nie ma do nich nieograniczonego dostępu. - środki pracy: urządzenia, maszyny, ich zużycie jest częściowe - przedmioty pracy: surowce, materiały, zużycie w 1 cyklu prod. Produkcja: - świadoma i celowa działalność polegająca na przystosowaniu zasobów i sił przyrody do potrzeb człowieka, - działalność ludzka polegająca na wytwarzaniu różnych środków niezbędnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich (produktów i usług) Usługi - wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokojeniem potrzeb ludzkich, ale nie służące bezpośrednio do wytwarzania przedmiotów; - produkcyjne (pakowania, transport, naprawcze) - nieprodukcyjne (oświata, kultura, wypoczynek) Produkcja (outputs): wytworzone przez firmę produkty lub sprzedane usługi Produkcja (production): proces wytwarzania Czynniki produkcji: - Praca - zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodą i przekształca ją, - teoria kapitału ludzkiego - rozwijana przez G.S. Beckera - noblistą z 1992 r. - Ziemia - szeroko rozumiane zasoby naturalne - ziemia w ścisłym tego słowa znaczeniu (ziemia uprawna, grunty pod zabudową, tereny rekreacyjne) oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody, cechy takie jak np. żyzność - Kapitał: - fizyczny - potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce i zapasy produktów - finansowy - różnego typu środki finansowe (środki pieniężne i papiery wartościowe) Podmioty Gospodarcze: - Gospodarstwa domowe (konsumenci) - ludzie wspólnie mieszkający i podejmujące wspólne decyzje finansowe

- pełnić funkcje produkcyjne i konsumpcyjne - dążą do max. użyteczności w ramach ograniczonych środków - właściciele czynników produkcji - zgłaszają popyt - Przedsiębiorstwa (producenci) - ludzie dysponujący określonymi środkami niezbędnymi do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy usług - dążą do max. zysku - tworzą podaż - kupują zasoby, by produkować dobra i świadczą usługi - Państwo Obieg towarów i pieniędzy w gospodarce: - Zintegrowany przepływ zasobów, dóbr i usług między szeroko pojętymi działami gospodarki, takimi jak producenci, konsumenci i rząd - Zasoby (dobra i usługi) oraz płatności za nie płyną nie tylko między konsumentami a producentami, ale także między producentami Racjonalność Gospodarcza: - konieczność racjonalnego gospodarowania wynika z ograniczoności zasobów - istotą racjonalnego gospodarowania jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społ.-gosp. oraz środków i metod (sposobów) realizacji tych celów, - istnienie alternatywnych rozwiązań oraz kryteriów wyboru, - zasada racjonalnego gospodarowania: - zasada największego efektu przy danym nakładzie środków, - zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu Rachunek Ekonomiczny: - porównywanie uzyskiwanych z danej działalności gospodarczej efektów (np. dochodów) z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami (np. wydatkami) w celu wybrania możliwie najlepszych (najbardziej efektywnych ekonomicznie) wariantów decyzji, - Warunki posługiwania się rachunkiem ekonomicznym: - efekty działalności gospodarczej i ponoszone w związku z nią nakłady muszą być mierzalne - efekty działalności gospodarczej i ponoszone w związku z nią nakłady muszą być wyrażone w takich samych jednostkach miary, - trzeba dysponować możliwie jednoznacznym kryterium wyboru. Koszt Alternatywny: - Wartość preferowanej lecz nie wybranej alternatywy - Wartość utraconych korzyści - Wartość rozwiązania alternatywnego - Kosztem alternatywnym danego dobra jest ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra - Koszt alternatywny nie zawsze jest mierzalny, czasami oznacza konsekwencje wynikające z niepodjęcia danego działania - Koszt alternatywny jest kategorią teoretyczną, subiektywną i często niemierzalną - Koszt alternatywny nie jest kosztem finansowym Gospodarka i system gospodarczy: System gospodarczy - układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze, a w ostateczności rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma być produkowane (def. Samuelsona i Nordhausa) Gospodarka naturalna - nastawiona na wytwarzanie produktów przeznaczonych na bezpośrednie zaspokajanie potrzeb producentów, a nie na wymian_; najniższy stopień rozwoju gospodarczego, w jej warunkach społeczeństwo jest podzielone na oddzielne gospodarstwa, w których produkty są wytwarzane i konsumowane. Współcześnie występuje w wielu krajach słabo i średnio rozwiniętych, zanika w miarę rozwoju gospodarczego. Gospodarka i systemy towarowe: - Gospodarka towarowa - oparta na wytwarzaniu produktów przeznaczonych do wymiany przez transakcje kupna sprzedaży, w wyniku czego stają się one towarami. Powstanie i rozwój gospodarki towarowej wiąże się ze społecznym podziałem pracy i wyodrębnianiem się poszczególnych producentów. Przesłankami produkcji towarowej są:

- rozwinięty podział pracy - wyższy poziom sił wytwórczych - wyodrębnienie własnościowe środków produkcji - Gospodarka towarowo-pieniężna wymiana oparta jest na pieniądzu pełniącym rolą powszechnego ekwiwalentu innych towarów. 40 Klasyfikacja gospodarek i systemów gospodarczych: - ze względu na skalę lub sferę gospodarowania: - gospodarka światowa (system gospodarki światowej) - gospodarka narodowa - gospodarka przedsiębiorstw - gospodarka terenowa - gospodarka mieszkaniowa - gospodarka rolna itd. - ze względu na przeznaczenie produktów: - gospodarka naturalna - gospodarka towarowa - ze względu na mechanizm regulowania i koordynacji procesów gospodarczych: - gospodarka rynkowa (system rynkowy) - gospodarka nakazowa (system nakazowy) - ze względu na własność czynników produkcji: w ramach danego kraju: - gospodarka prywatna - gospodarka publiczna w skali międzynarodowej: - gospodarka kapitalistyczna - gospodarka socjalistyczna Charakterystyka gospodarki rynkowej: - dominacja własności prywatnej - rynkowa alokacja zasobów gospodarczych - swoboda prowadzenia działalności gospodarczej - silne bodźce do optymalizacji skali produkcji i racjonalnego wykorzystania czynników produkcji - samodzielne i samofinansujące się podmioty gospodarcze - tendencja do ustalania się równowagi rynkowej - ekonomiczny charakter więzi między podmiotami gospodarczymi Zalety i słabości gosp. rynk.: Zalety: - tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych - efektywny system motywacyjny - duża innowacyjność gospodarki - dyscyplina finansowa przedsiębiorstw - tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej - duża elastyczność gospodarki - dobre zaopatrzenie sklepów Słaboś ci (kwestie, których nie rozwiązuje rynek): - czynniki ograniczające działanie rynku, np. monopolizacja gospodarki - negatywne efekty zewnętrzne - dobra publiczne - zjawiska destabilizujące gospodarkę, np. inflacja, bezrobocie - zróżnicowanie majątkowe społeczeństwa Chartkt. Gosp. centralnie plan.: - państwowa własność czynników produkcji - nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych - administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji - brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi - brak swobody prowadzenia działalności gospodarczej - plan centralny jako główny regulator gospodarki - prymat planowania rzeczowego nad planowaniem finansowym - państwo jako dominujący podmiot w gospodarce - brak samodzielności ekonomicznej przedsiębiorstw - ograniczenie racjonalności zachowań podmiotów gospodarczych Wady gosp. centralnie plan.: - nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych - nieefektywny system motywacyjny - niska innowacyjność gospodarki - brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach - brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej - mała elastyczność gospodarki - permanentne niedobory dóbr - zanik przedsiębiorczości i rozmycie odpowiedzialności - zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze - niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjnopaństwowej - wysokie koszty funkcjonowania systemu społecznogospodarczego Definicja Rynku: - miejsce dokonania transakcji,

- całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają - proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiednim dostosowaniom cen, - proces, przy pomocy którego kupujący i sprzedający określają, co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach, - proces, za pośrednictwem którego wzajemne oddziaływania nabywców i sprzedawców danego dobra prowadzą do określenia jego ceny i ilości. Cechy Rynku: - spontaniczność powstawania rynków - rynek jest odpowiedzią na rzadkość dóbr - proces rynkowy jest samokorygujący uczestnicy stale modyfikują swe zachowania w na podstawie zdobywanych doświadczeń i informacji - ciągle działający system informacji i wymiany - składa się z ludzi, konsumentów i przedsiębiorców, próbujących kupić i sprzedaż na najlepszych z możliwych warunkach. Funkcje Rynku: - reguluje procesy gospodarcze - wycenia produkty, usługi i zasoby gospodarcze - jest źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych - jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych - umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce - jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb - jest mechanizmem alokacji zasobów do poszczególnych dziedzin wytwarzania - jest mechanizmem rozwiązywania podstawowych problemów każdej gospodarki, tzn.: co, jak i dla kogo produkować. Klasyfikacja Rynków: według przedmiotu obrotu: - rynek produktów i usług konsumpcyjnych - rynek czynników produkcji według zasiągu geograficznego: - rynek lokalny - rynek regionalny - rynek krajowy - rynek międzynarodowy - rynek światowy w zależności od sytuacji rynkowej: - rynek sprzedawcy (producenta) - rynek nabywcy (konsumenta) w zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji: - rynek homogeniczny (jednorodny) - np.: ropy naftowej - rynek heterogeniczny - np.: pracy w zależności od stopnia wyrównywania się ceny: - rynek doskonały - doskonała konkurencja - rynek niedoskonały - monopol, oligopol, konkurencja monopolistyczna. Konkurencja: - istotny element procesu rynkowego - proces, przy pomocy którego uczestnicy rynku, chcąc zrealizować swe interesy, przedstawiają korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk, wpływających na decyzją zawarcia transakcji, - proces, w którym uczestnicy rynku próbują uniknąć skutków przedstawienia przez innych korzystniejszych ofert pod względem ceny, jakości, asortymentu czy innych charakterystyk, wpływających na decyzję zawarcia transakcji Formy konkurencji: - cenowa - niecenowa Popyt: def.: relacja między ceną dobra lub usługi, a ich ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym odcinku czasu, przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuacją rynkową pozostaną bez zmiany (klauzula ceteris paribus) - popyt efektywny - chęć nabycia określonego towaru - poparta odpowiednim ekwiwalentem - popyt potencjalny - pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi - popyt indywidualny - zgłaszany przez jednego konsumenta na jedno dobro - popyt zbiorowy (rynkowy) - zgłaszany przez wszystkich uczestników rynku na jedno dobro - popyt globalny - zgłaszany przez wszystkich uczestników rynku na wszystkie dobra na rynku Determinanty popytu:

- cena danego dobra - ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych - oczekiwania i przewidywania cenowe - realne dochody konsumentów - gusty i preferencje konsumentów - moda, naśladownictwo, snobizm - czynniki losowe - klimat, pora roku, położenie geograficzne, pogoda - zwyczaj, religia, tradycja - użyteczność dobra - dogodne warunki zakupu - skłonność do życia na kredyt i do oszczędzania - czynniki demograficzne (płeć, wiek, wykształcenie) - wielkość rynku (liczba konsumentów) i jego położenie - podaż - dostępność innych dóbr - polityka gospodarcza państwa (przepisy prawa, reglamentacja) O wielkości i strukturze popytu globalnego decydują: - czynniki demograficzne (liczba ludności, struktura wieku, płci, wykształcenia, społeczno-zawodowa itp.) - czynniki materialno-rzeczowe (stan techniki, posiadania dóbr, maszyn, urządzeń) - czynniki społeczno-cywilizacyjne (poziom kulturowy i cywilizacyjny, tradycje i zwyczaje) - czynniki społeczno-psychologiczne (moda, naśladownictwo, presja społeczna) Krzywa popytu: Ujemna relacja cena-ilość jest skutkiem: - efektu dochodowego - gdy cena danego dobra spada (a ceny pozostałych dóbr pozostają bez zmian), wzrasta siła nabywcza konsumentów, - efektu substytucyjnego - gdy cena danego dobra spada (a ceny pozostałych dóbr pozostają bez zmian), dobro to staje się względnie tańsze i konsumenci zastąpi nim inne dobra. Krzywa Popytu: - Popyt - funkcja popytu - w normalnych warunkach jest to odwrotna relacja między ceną a ilością dobra. - Wielkość popytu - ilość dobra, na jaką występuje popyt przy określonej cenie, wielkość popytu ≠ popyt - Krzywa popytu obrazuje zmianę wielkości popytu pod wpływem zmiany ceny - Krzywa popytu odpowiada reakcji normalnej, co ma związek z prawem popytu - Indywidualna krzywa popytu - opisuje reakcje pojedynczego nabywcy dobra na zmiany ceny - Rynkowa krzywa popytu - opisuje zależność łącznego popytu rynkowego wszystkich nabywców dobra od poziomu ceny. Wyprowadzamy ją dodając poziomo indywidualne krzywe popytu wszystkich nabywców Prawo Popytu: - wyraża odwrotną zależność między wysokością ceny a wielkości popytu, jeśli nic w otoczeniu nie ulega zmianie - wynika z wykresu krzywej popytu, z jej ujemnego nachylenia - dotyczy rynku jako całości - mówi tylko o tym, że zmiana ceny ma odwrotny co do kierunku wpływ na wielkość zakupów danego dobra. Nie informuje natomiast o sile tego wpływu. - Irracjonalność działań niektórych konsumentów (np. palaczy, osób podatnych na reklamę) nie zmienia prawa popytu, zmniejsza jedynie elastyczność popytu. Nietypowe krzyw popytu: - popyt doskonale nieelastyczny (sztywny) popyt, który nie reaguje na zmianę ceny, dotyczy dóbr zaspokajających niezbędne potrzeby i nie mających substytutów, np. sól, lekarstwa - popyt doskonale elastyczny - popyt, który reaguje na zmianę ceny krańcowo el...