Mikro zebrane notatki Wszystkie PDF

Title Mikro zebrane notatki Wszystkie
Author Anna M
Course Mikrobiologia
Institution Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Pages 125
File Size 8.4 MB
File Type PDF
Total Downloads 805
Total Views 895

Summary

NISZCZENIE DROBNOUSTROJÓWHipokrates – zalecenie odymiania domów siarką i wzniecania ognisk na ulicach Średniowiecze – odkadzanie zwierzątSłynnym propagatorem antyseptyki był lekarz położnik Ignacy Semmelweis (1818-1865). Semmelweis zaobserwował, że środki antyseptyczne zapobiegają śmiertelnym zakaże...


Description

NISZCZENIE DROBNOUSTROJÓW Hipokrates – zalecenie odymiania domów siarką i wzniecania ognisk na ulicach Średniowiecze – odkadzanie zwierząt Słynnym propagatorem antyseptyki był lekarz położnik Ignacy Semmelweis (1818-1865). Semmelweis zaobserwował, że środki antyseptyczne zapobiegają śmiertelnym zakażeniom połogowym. Apelował, aby przed każdym badaniem kobiety ciężarnej i przed odebraniem porodu lekarze przebywający uprzednio w prosektorium odkażali ręce oraz narzędzia w wodnym roztworze podchlorynu wapnia. RYS HISTORYCZNY ROZWOJU ODKAŻANIA Na konieczność przestrzegania antyseptyki szczególny nacisk kładł również angielski chirurg Joseph Lister (1827-1912). W 1867 roku opublikował metody zastosowania roztworu wodnego fenolu (kwasu karbolowego) w celach dezynfekcyjnych.

Ogromne znaczenie dla rozwoju antyseptyki miały także prace doświadczalne Ludwika Pasteur’a (1822-1895). W 1862 roku Pasteur ogłosił pracę pt. “O ciałkach zorganizowanych istniejących w atmosferze”, obalając w niej teorię samorództwa bakterii Obalenie teorii samorództwa było możliwe dzięki zastosowaniu sterylizacji, czyli zniszczenia wszelkich organizmów w badanym materiale nieożywionym. W zależności od stopnia oporności termicznej wyróżniono trzy grupy drobnoustrojów: - 1º oporności: Do grupy tej należą bakterie nie zarodnikujące, drożdże i większość wirusów; giną w temp. 100 ºC w czasie 2-5 min, w temp. 121ºC (autoklaw) po 1 min, w temp. 160ºC w czasie 1-2 min. - 2º oporności: Grupa ta obejmuje drobnoustroje zarodnikujące: laseczki wąglika, zgorzeli gazowej; giną w temp. 100ºC w czasie 5-10 min, w temp 121ºC w czasie 3 min, w temp. 160ºC po 4-6 min. - 3º oporności: Oporność taka charakteryzuje np. laseczki tężca, jadu kiełbasianego (z wyjątkiem typu E); giną w temp. 100ºC w czasie 1-5 godzin, w temp. 121ºC w czasie 5-12 min, w temp. 160ºC w czasie 6-30 min. Dekontaminacja jest procesem prowadzącym do usunięcia lub zniszczenia drobnoustrojów. Do metod dekontaminacji należą: sanityzacja, dezynfekcja i sterylizacja. ● Sanityzacja to usuwanie widocznych zabrudzeń i zanieczyszczeń a wraz z nimi także większości drobnoustrojów (mycie, odkurzanie, malowanie). ● Dezynfekcja: proces, w wyniku którego ulegają zniszczeniu formy wegetatywne drobnoustrojów (pozostają spory bakteryjne i tzw. „powolne” wirusy). ● Sterylizacja: proces prowadzący do zniszczenia wszystkich żywych form drobnoustrojów.

• Antyseptyka: dezynfekcja skóry, błon śluzowych, uszkodzonych tkanek z zastosowaniem preparatów nie działających szkodliwie na tkanki ludzkie. • • Aseptyka: sposób postępowania, którego celem jest zapobieganie zakażeniom tkanek i skażeniom jałowych powierzchni. Dezynfekcję można przeprowadzić przy użyciu metod termicznych, termiczno-chemicznych lub chemicznych. Dezynfekcja termiczna przebiega z wykorzystaniem wody o temp. 93ºC lub pary wodnej o temp 105-110ºC i nadciśnieniu 0,5 atm. Stosowana do odkażania bielizny, naczyń i wyposażenia sanitarnego. Zaleta tej metody jest możliwość monitorowania procesu i brak toksyczności. Szczególnym przypadkiem jest pasteryzacja, polegająca na jednorazowym krótkotrwałym podgrzaniu cieczy do temperatury Związki powierzchniowo czynne - Kwasy i zasady zaburzają trzeciorzędową strukturę białek. Środki te stosowane są głównie do konserwacji żywności, np. kwas benzoesowy - Metale ciężkie (rtęć, srebro arsen) wiążą się z grupami sulfhydrolowymi białek.

Reakcja ta jest podstawą inaktywacji enzymów. Stosowane głównie miejscowo (azotan srebra) - Związki utleniające oddziałują na białka i kwasy nukleinowe. Nadtlenek wodoru (3% woda utleniona). - Preparaty zawierające aktywny chlor (chloramina, podchloryn sodu, podchloryn wapnia). - Preparaty nadtlenowe Preparaty nadtlenowe (kwas nadoctowy, nadboran sodu, nadsiarczan potasu) mają podobny zakres działania do preparatów chlorowych i ze względów ekologicznych zastępują je w wielu krajach. - Związki alkilujące: aldehydy (glutarowy, mrówkowy) spektrum działania: bakterie (w tym prątki gruźlicy), wirusy, grzyby oraz formy przetrwalnikowe drobnoustrojów. - Związki denaturujące białko DEZYNFEKCJA UV Do metod dezynfekcji można zaliczyć także promieniowanie UV, stosowane do eliminacji drobnoustrojów obecnych w powietrzu i na powierzchniach. Promieniowane UV nie Sterylizacja temapraturowa: ● sterylizacja wysokotemperaturowa bieżąca para wodna (tyndalizacja) - para wodna w nadciśnieniu - suche gorące powietrze (suszarki) - promieniowanie podczerwone ● sterylizacja niskotemperaturowa-chemiczna - tlenek etylenu Do sterylizacji niskotemperaturowej, chemicznej zaliczana jest także sterylizacja kwasem nadoctowym, nadtlenkiem wodoru i ozonem oraz plazmowa Najpowszechniejsza definicja tyndalizacji to trzykrotna pasteryzacja co 24 godziny lub frakcjonowana pasteryzacja. Termin wywodzi się od nazwiska irlandzkiego uczonego Johna Tyndalla. TYNDALIZACJA W APARAT KOCHA • Aparat Kocha jest przeznaczony do dezynfekcji i pasteryzacji substancji w parze bieżącej o temperaturze 100oC przy ciśnieniu atmosferycznym. Jest on przystosowany do pracy w laboratoriach, stacjach sanitarnych i epidemiologicznych, w zakładach leczniczych, weterynaryjnych i innych. APARAT KOCHA W aparacie Kocha sterylizuje się substancje, które ulegają rozkładowi w temp. powyżej 100 ºC. Tyndalizacja w aparacie Kocha polega na trzykrotnym ogrzewaniu jałowionego podłoża w temp. 100 ºC przez 30 min, co 24 godz. W czasie pierwszego ogrzewania zabite zostają formy wegetatywne, a przetrwalniki zostają zaktywowane do kiełkowania, w wyniku działania wysokiej temperatury i obecności pewnych związków organicznych. Proces ten jest możliwy dzięki pozostawieniu jałowionego materiału w temp. pokojowej przez około 24 godz. Następne ogrzewanie zabija kiełkujące przetrwalniki (które utraciły ciepłooporność). Trzecie ogrzewanie zabija ewentualne formy wegetatywne powstałe po opóźnionym kiełkowaniu

Sterylizacja parą wodną w nadciśnieniu przebiega z wykorzystaniem nasyconej pary wodnej w nadciśnieniu 1atm. (temp. 121 ° C, czas: 15 min.) lub 2 atm. (temp. 132 ° C, czas: 5 min) w autoklawach przepływowych. Para wodna ma dobre właściwości penetrujące, w krótkim czasie niszczy drobnoustroje powodując koagulację białek i nie jest toksyczna dla środowiska jest stosowana do sterylizacji narzędzi, sprzętu, bielizny, rękawic itp. STERYLIZACJA PARĄ WODNĄ W NADCIŚNIENIU KONTROLA CYKLU STERYLIZACJ Bacillus stearothermophilus (Geobacillus stearothermophilus) jest powszechnie stosowany jako wskaźnik w badaniach walidacyjnych sterylizacji i okresowej kontroli cyklu sterylizacji • Po odbytym cyklu sterylizacji wskaźnik należy aktywować poprzez zgniecenie ampułki, powodując zawieszenie spor w pożywce, Kontrola biologiczna –wskaźniki biologiczne zawierają niepatogenne, wysokoodporne przetrwalniki określonych szczepów bakteryjnych; zdolne do przejścia w formę wegetatywną. Kontrola procesów sterylizacji Wskaźnik biologiczny przeznaczony do kontroli sterylizacji parą wodna ( Sporal A) zawiera spory Geobacillus stearothermophilus oraz posiada wskaźnik chemiczny naniesiony na etykietę na fiolce. Wskaźnik umieszcza się wewnątrz komory sterylizatora. Wskaźnik po ekspozycji zmienia kolor. Jeżeli spory przeżyły to po inkubacji w temp. 57oC przez 48 godzin pożywka zawarta we fiolce zmienia kolor na żółty a gdy spory zostały zabite kolor pozostaje bez zmian (fioletowy). Kontrola biologiczna wskaźniki biologiczne zawierają niepatogenne, wysokoodporne przetrwalniki określonych szczepów bakteryjnych; zdolne do przejścia w formę wegetatywną Kontrola procesów sterylizacji Biologiczna kontrola procesu sterylizacji suchym powietrzem (Sporal S) prowadzona jest w oparciu o wskaźniki biologiczne. Są to umieszczone na nośniku (krążek lub pasek bibuły) przetrwalniki szczepów bakterii Bacillus atrophaeus. Kontrola procesów sterylizacjikontrola chemiczna procesów sterylizacji Wskaźniki manipulacyjne (barwne przylepce) - służą do odróżnienia materiałów sterylizowanych od niesterylizowanych; okleja się nimi od zewnątrz sterylizowany przedmiot. Po procesie sterylizacji pojawiają się zmiany barwne na wskaźnikach. STERYLIZACJA SUCHYM GORĄCYM POWIETRZEM Sterylizacja suchym gorącym powietrzem przeprowadzana jest w suszarkach (temp. 160ºC lub180ºC). Suche gorące powietrze dopuszczalne jest w przypadku sterylizacji przedmiotów szklanych i metalowych.

PROMIENIOWANIE PODCZERWNE Promieniowanie podczerwone (niejonizujące, nieprzenikliwe) jest metodą przemysłową stosowaną w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Sterylizacja niskotemperaturowa

-

chemiczna Tlenek etylenu (TE) niszczy drobnoustroje w wyniku alkilacji (zastąpienia atomu wodoru grupą alkilową) białek, DNA i RNA. Parametry sterylizacji są zależne od zastosowanej technologii: stężenie TE 300-1200 mg / l, wilgotność 30-90%, temp. 30-65oC, czas 2-7 h (zwykle 2-4).

Kategorie mycia rąk - zwykłe mycie rąk - eliminuje florę przejściową - przy użyciu mydła i bieżącej wody przez co najmniej 10–15 s -

higieniczne mycie rąk kiedy: w obszarach wysokiego ryzyka, przed wykonaniem procedur medycznych, po kontakcie z wydzielinami lub wydalinami - eliminuje florę przejściową i częściowo florę stałą jak: mycie zwykłe oraz dezynfekcja rąk przez 20-30 s przy użyciu 3-5 ml płynu dezynfekującego (zwykle mieszaniny alkoholi); w przypadku braku widocznego zabrudzenia rąk można stosować tylko dezynfekcję

-

chirurgiczne mycie rąk kiedy: przed wszystkimi zabiegami chirurgicznymi i inwazyjnymi - dlaczego: eliminuje florę przejściową i w znacznym stopniu redukuje florę stałą jak: wydłużony czas mycia do 3-5 min. z powiększeniem obszarów mytej skóry o nadgarstki i przedramiona oraz czyszczenie paznokci (jednorazową szczotką), osuszenie rąk sterylnym ręcznikiem, dwukrotna dezynfekcja zwykle 2 x 5 ml preparatu każdorazowo do całkowitego wysuszenia skóry.

Etapy mycia rąk - zwilżenie rąk bieżącą wodą, - nałożenie przy użyciu dozownika mydła w płynie, - - mycie rąk przez 10-15 s (bez dodatkowego zwilżania skóry rąk), - - spłukanie mydła bieżącą wodą, - - osuszenie rąk jednorazowym ręcznikiem papierowym przez 7-9 s; metoda ta mechanicznie usuwa także drobnoustroje wraz ze złuszczającym się naskórkiem. Dezynfekcja rąk - nałożenie na ręce odpowiedniej ilości środka dezynfekującego, - - dokładne rozprowadzenie i wtarcie środka we wszystkie partie skóry rąk, - - pozostawienie do wyschnięcia. PODŁOŻA MIKROBIOLOGICZNE Podłoże mikrobiologiczne - sztucznie stworzone środowisko wzrostu do hodowli drobnoustrojów. Jest to zazwyczaj mieszanina odpowiednio dobranych składników odżywczych, służąca do hodowania drobnoustrojów w warunkach laboratoryjnych. Podłoża stosowane są do izolacji, różnicowania, identyfikacji i namnażania drobnoustrojów, określania ich właściwości fizjologicznych, biochemicznych i hodowlanych, jak również do otrzymywania określonych produktów metabolizmu mikroorganizmów.

PODZIAŁ PODŁÓŻ ze względu na konsystencję - płynne – służą głównie do namnażania drobnoustrojów

-

-

półpłynne – zawierają 0,1-0,7% agar i służą do hodowli mikroorganizmów o mniejszym zapotrzebowaniu na tlen; na podłożach tych bada się również ruch bakterii; stałe – zawierają 1,5-2% agar i służą obok namnażania baketrii do ich różnicowania;

ze względu na przeznaczenie i zastosowanie: 1. Namnażające– bogate, służą do otrzymywania dużej biomasy drobnoustrojów badanego szczepu; najczęściej są to podłoża płynne; 2. Selektywne (namnażająco-wybiórcze) – pozwalają na namnożenie się tylko jednemu rodzajowi lub gatunkowi drobnoustrojów lub jednej grupie mikroorganizmów, znajdujących się w posiewanym materiale; podłoża te zawierają składniki hamujące wzrost jednych i ułatwiające namnażanie drugich drobnoustrojów; 3. Różnicujące (izolacyjne)– zawierające odpowiedni wskaźnik (identyfikator), który pozwala na rozróżnienie grup bakterii; 4. Transportowe minimalne – utrzymują żywotność drobnoustrojów podczas transportu 5. Transportowe wzrostowe – do namnażania drobnoustrojów w czasie transportu i przechowywania 6. Do badania lekowrażliwosci drobnoustrojów (np. Mueller-Hintona) ze względu na skład chemiczny - naturalne – podłoże o nie w pełni zdefiniowanym składzie chemicznym zawierające wyciągi z tkanek roślinnych lub zwierzęcych, hydrolizaty białkowe, itp.; M.in. bulion odżywczy, brzeczka, mleko odtłuszczone lub pełne, ryż, skrobia - syntetyczne – złożone ze związków chemicznych o ściśle określonym i znanym składzie chemicznym (jakościowym i ilościowym); - Półsyntetyczne – posiadają składniki zarówno naturalne jak i syntetyczne ze względu na zawartość składników odżywczych - Minimalne (ubogie, podstawowe) – zawierają tylko związki, które są niezbędne do podtrzymania żywotności bakterii - pełne (odżywcze) – zawierają wszystkie niezbędne substancje odżywcze, umożliwiające dobry wzrost drobnoustrojów (np. bulion odżywczy); - wzbogacone – sporządza się dla drobnoustrojów słabo rosnących in vitro wymagających w tych warunkach dodatkowych substancji odżywczych; jako czynniki wzbogacające stosowane są: krew, surowica, płyny wysiękowe, wyciąg wątrobowy, mleko; Agar Walter Hesse zapytał Linę, dlaczego jej galaretki i pudding pozostały stałe w tych temperaturach. Powiedziała mu o agar-agar.

JULIUSZ RYSZARD PETRI Juliusz Petri wpadł na pomysł umieszczenia nieco większego wieczka szklanego na wierzchu szklanego naczynia zawierającego pożywkę hodowlaną.

NAJWAŻNIEJSZE PODŁOŻA ● Agar z krwią - wzbogacone podłoże hodowlane, używane do diagnostyki wielu drobnoustrojów. Pożywka jest nieselektywna, wzrastają na niej bakterie beztlenowe, bakterie tlenowe, Gram dodatnie, Gram ujemne oraz grzyby. Składnikiem jest zwykły agar i krew barania (5%). Na tej pożywce można sprawdzać zdolność bakterii do wytwarzania hemolizyn (strefa hemolizy).



Agar SS (agar Salmonella-Shigella) - jest to wykorzystywana w mikrobiologii pożywka typu wybiórczo-różnicującego. Wykorzystuje się ją do hodowli bakterii (np. w celu ustalenia lekooporności) grup Salmonella i Shigella z próbek kału. Ponieważ kał zawiera wiele bakterii z różnych rodzin, ważna jest tutaj wybiórczość wzrostu. Pożywka poza czynnikami wzrostu (agar, bulion mięsny, pepton) posiada składniki różnicujące - chlorek sodowy, tiosiarczan i cytrynian sodowy oraz barwniki (czerwień obojętna, zieleń brylantowa). Innymi składnikami jest laktoza i dezoksychloran sodu.



Agar MacConkeya – wykorzystywane w mikrobiologii podłoże służące do hodowli bakterii Gram-ujemnych. Zawiera sole kwasów żółciowych, fiolet krystaliczny (hamuje wzrost bakterii Gram-dodatnich), neutralną czerwień (barwi drobnoustroje fermentujące laktozę), laktozę i peptony. Podłoże zostało wynalezione przez Alfreda Theodore'a MacConkeya



Podłoże Chapmana - jest to pożywka typu wybiórczo-różnicującegostosowana do hodowli gronkowców. Wykorzystuje się w niej fakt, że stafylokoki (gronkowce) są w stanie rosnąć przy wysokim stężeniu chlorku sodu, w przeciwieństwie do większości pozostałych bakterii. Poza czynnikami wzrostu (bulion, pepton) agar zawiera również NaCl (zazwyczaj w stężeniu 7,5% dla zahamowania wzrostu bakterii innych niż gronkowce), mannitol oraz czerwień fenolową.



Podłoże Sabourauda : Pepton, ekstrakt drożdżowy, glukoza, agar, chloramfenikol uniwersalne podłoże opracowane przez Sabourauda do hodowli dermatofitów. Mała wartość pH wynosząca około 5,6 oraz duże stężenie glukozy sprzyja wzrostowi wszystkich grzybów. Podłoże to ze względu na wysokie stężenie glukozy jest wybiórcze dla grzybów i pleśni, antybiotyk hamuje wzrost bakterii.



Podłoże Mueller-Hintona, Podłoże Mueller Hintona z krwią. Podłoże służy do oznaczania wrażliwości drobnoustrojów na antybiotyki i chemioterapeutyki, w tym również wymagających takich jak Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.



Podłoże BHI (Brain Heart Infusion) jest pożywnym, buforowanym podłożem hodowlanym, zawierającym infuzje tkanek mózgu i serca oraz peptony, których zadaniem jest dostarczenie białka oraz innych składników odżywczych potrzebnych do wzrostu wymagających i niewymagających drobnoustrojów. W preparacie zawierającym 6,5% dodatek chlorku sodu sól działa jako środek różnicujący i/lub

selekcyjny, gdyż wpływa na przepuszczalność błony oraz na równowagę osmotyczną i elektrokinetyczną w organizmach nietolerujących soli ●

Podłoże Edwards-Chodkowskiego – przy posiewie mleka z gruczołu mlekowego przeżuwaczy rosną tylko paciorkowce. W związku z tym, że przy posiewie innego materiału biologicznego rosną wszystkie bakterie, podłoże stosuje się tylko w badaniach mleka w kierunku mastitis (zapalenie gruczołu mlekowego)

STRUKTURY KOMÓRKI BAKTERYJNEJ I ICH FUNKCJE STRUKTURY KOMÓRKI BAKTERYJNEJ I ICH FUNKCJE a) osłony komórkowe: - otoczki – egzopolisacharyd, - ściana komórkowa, - błona cytoplazmatyczna, b) rzęski, c) fimbrie (pili), d) przetrwalniki, e) wtręty (inkluzje) cytoplazmatyczne, f) materiał genetyczny (nukleoid, plazmidy), g) cytoplazma, mezosomy, rybosomy Ściana komórkowa > Peptydoglikan (mureina, mukopeptyd) ― występuje u wszystkich bakterii z wyjątkiem rodzajów Mycoplasma, Halobacterium. Hans Christian Gram (13.09.1853 – 14.11.1938) Duński farmakolog i lekarz. W roku 1884 opublikował autorską metodę barwienia bakterii. Dokonał przełomowego odkrycia przyczyniającego się do rozwoju mikrobiologii. Mechanizm barwienia metodą Grama 1. Komórki bakteryjne (G+ i G-) barwią się fioletem krystalicznym. 2. Dodanie płynu Lugola powoduje, że fiolet reaguje z jodem, w wyniku czego tworzą się stosunkowo duże kompleksy złożone z barwnika i jodu. 3. Płukanie alkoholem powoduje, że w komórkach G+ następuje zmniejszenie pustej przestrzeni w wielowarstwowych ścianach komórkowych, mających wygląd wielu (ok. 50) nałożonych na siebie siatek mureiny. W rezultacie kompleksy fioletu krystalicznego z jodem nie mogą ulec wypłukaniu, co w przypadku 1-2 warstw u bakterii G- nie jest przeszkodą i alkohol świetnie wypłukuje barwnik. 4. Po zakończeniu płukania komórki G+ są fioletowe, zaś G- - bezbarwne. 5. Dodatkowy barwnik np. fuksyna dobarwi komórki G- na kolor czerwony, nie zmieniając barwy komórek G+. Ściana komórkowa bakterii Gram(+): - Peptydoglikan – stanowi 50-90% składników ściany komórkowej (40 warstw), - Kwasy tejchojowe zawierające reszty rybitolu lub glicerolu połączone wiązaniami fosfodiestrowymi

Polisacharydy (mannoza, ramnoza, glukoza, arabinoza itp.), - Białka (np. białko M u Streptococcus pyogenes – czynnik wirulencyjny; białko A u Staphylococcus aureus). Ściana komórkowa bakterii Gram (-): - Peptydoglikan – 5-20% składników ściany komórkowej; zwykle pojedyncza warstewka mureiny zlokalizowana w przestrzeni periplazmatycznej. - Błona zewnętrzna ściany komórkowej – podwójna warstwa fosfolipidów W skład błony zewnętrznej wchodzą: > lipopolisacharyd (LPS) – zbudowany z 3 części: lipidu A (warunkuje aktywność endotoksyny), oligosacharydu rdzeniowego (antygen wspólny ― CA = common antigen) oraz O-swoistego łańcucha bocznego (antygen somatyczny O), Lipopolisacharydy sąnajbardziej efektywnymi endotoksynami bakterii, wywołującymi gorączkę i biegunkę oraz wstrząs endotoksyczny > białka ■ Otoczki – bakteryjne egzopolimery (polimery zewnątrzkomórkowe) o grubości 0,2-1,0 um, ściśle związane ze strukturami powierzchniowymi komórki bakteryjnej. Szczepy otoczkowe wytwarzają na podłożu stałym kolonie gładkie (typu S), zaś bezotoczkowe kolonie szorstkie (typu R). Budowa chemiczna otoczek - otoczki polisacharydowe – większość bakterii otoczkowych (np. Enterobacteriaceae, Streptococcus pneumoniae, Neisseria, Haemophilus) – zbudowane z cukrów obojętnych (heksozy, pentozy), aminocukrów lub kwasów uronowych - otoczki peptydowe (niektóre bakterie Gram (+): Bacillus anthracis (otoczka zbudowana z kwasu D-glutaminowego), Bacillus subtilis (otoczka zbudowana z mieszaniny izomerów D i L kwasu glutaminowego) Ze względu na właściwości serologiczne otoczki wielu gatunków bakterii (np. Enterobacteriaceae) noszą nazwę antygenu K (niem. Kapselantigene) Oprócz antygenu K niektóre bakterie tworzą na powierzchni komórek duże ilości śluzu, zbudowanego z polisacharydu, luźno związanego z komórką: - antygen M – E. coli, - antygen Vi – S. typhi, - glikokaliks - Sta...


Similar Free PDFs