Ekonomia Rozwoju - Notatki z wykładu all PDF

Preview

Summary

all lecture notes...

Description

EKONOMIA ROZWOJU dr Krzysztof Falkowski Egzamin: test (20pytań (20pytań dobrze=4ka) + otwarte (2pytania) 19.01 (czw) – 18:00 egzamin „0” AULA GŁÓWNA (45min) 26.01 (czw) – ew. 1st termin Literatura polecana: 1) J. Stiglitz „Cena nierówności”, W. Krytyki Politycznej, 2015 2) T. Piketty „Ekonomia nierówności”, -||3) T. Piketty „Kapitał XXI wieku”, -||-

WYKŁAD 1 Wprowadzenie do ekonomii rozwoju. Podstawowe pojęcia, geneza i ewolucja ER. 1. Wstęp - 1826 miliarderów - 775 mln analfabetów (głównie kobiet) - 9,6% osób żyje za mniej niż 1,9$/dziennie - co 7sekund umiera dziecko z głodu - przyrost populacji między 2013-50: * Afryka 115% * Azja 20% * Europa -4% - proporcje najbogatszych do najbiedniejszych rosną * 2010 – 388 najbogatszych = biedniejsza połowa populacji (4 mld os.) * 2014 – 80 * 2016 – 62 osoby !!! - RPA najwyższy współczynnik najbogatszych do najbiedniejszych

- da Silva – Brazylia

- krzywa Lorensa – ddd - Keynnes – wzrost popytu = wzrost podaży = wzrost PKB - Piketty – przyczyną wzrastającej nierówności jest fakt, że z kapitału zbiera się szybciej niż z płacy (więcej i szybciej zarabia się na kapitale)

1. Rozwój

LDC – least development countries

WYKŁAD 4 Zaklęty krąg ubóstwa R. Nurksego Pewne negatywne konsekwencje przyczynowo-skutkowe, kraje są ubogie i nie są w stanie z tego wyjść - pionier badań nad KSR – estoński ekonomista - Ragnar Nurkse (1907-1959) - w opublikowanej w 1952 r. książce: „Some Aspects of Capital Accumulation in Underdeveloped Areas” - I krąg – inwestować - II krąg – Słabe bodźce do inwestowania Niewielka siła nabywcza, bo niski poziom realnych dochodów ludności Koncepcja błędnego koła ubóstwa – R. Nurkse Sposób na przezwyciężenie kręgu biedy i zacofania w teorii Nurskiego: - Kraje wysoko zaludnione *transfer rolników „nieprodukcyjnych” do prac inwestycyjnych * oszczędności przymujsowe *cła na dobra luksusowe - kraje słabo zaludnione *uwolnienie rezerw siły roboczej poprzez udskonalenie technik i metod produkcji rolnej - napływ kapitału zagranicznego (np. w ramach pomocy udzielanej przez kraje rozwinięte

- Doświadczenia rozwojowe azjatyckich krajów nowo uprzemysłowionych (Korea Południowa, Tajwan, Singapur) * sukcesy gospodarcze dzięki mobilizacji wewnętrznej akumulacji kapitału - Doświadczenia części krajów OPEC – ropa naftowa - (Algeria, Irak, Iran, Wenezuela) * Bardzo duże środki finansowe (przezwyciężenie bariery niedostatecznej podaży kapitału), a mimo to brak wyjścia z niedorozwoju (monokultura gospodarcza) - Sam dopływ kapitału zagranicznego nie jest wystarczającym bodźcem do rozwoju *Problem absorpcji środków kapitałowych

Teoria niskiej wydajności pracy B. Knalla (zaklęty krąg ubóstwa) Niska wydajność pracy Niskie dochody ludności Niskie wykształcenie ogólne i niskie i niskie kwalifikacje zawodowe

Brak środków na rozwój oświaty

Bieda i zacofanie

Krytyka teorii niskiej wydajności pracy B. Knalla - Analiza wydatków na oświatę i edukację przez pryzmat doświadczeń krajów bogatych (rozwiniętych) - Niekompletność analizy (pominięcie innych ważnych czynników wytwórczych oraz uwarunkowań społecznoinstytucjonalnych rozwoju) Najwięcej analfabetów jest w Indiach (4x tyle co populacja Francji) !!! Teoria zacofania (ubóstwa) E. Gennage (3rd krąg zacowania/ubóstwa) Względnie wysoka konsumpcja Niski poziom dochodu narodowego (główna przyczyna głodu)

Niski poziom oszczędności ze źródeł wew.

Niedostateczne rozmiary inwestycji Niskie rozmiary akumulacji kapitałowej Krytyka teorii zacofania E. Gennage - Wadliwy charakter analizy sytuacji gospodarczej krajów rozwijających się przez pryzmat niepowtarzalnych doświadczeń historycznych krajów rozwiniętych (Anglia, Francja, Niemcy) - Niekompletność analizy (podobnie jak w koncepcji B. Knalla) Zaklęty krąg ubóstwa – T. Soubbotina Niestabilność polityczna i zagrożenie przestrzegania praw własności Niskie wewnętrzny i zew. poziom inwestycji Bieda i konflikty społeczne Niski lub ujemny wzrost gospodarczy Made by Europejski Bank Światowy :P

The vicious circle of poverty Economic decline (zapaść gospodarczy) Brak możliwości pracy przez osobę Choroby, niedożywienie, śmierć

Niski poziom dochodów ludności Problem z dostępem do żywności i wody do spożycia

Głód i niski poziom ochrony sanitanej Recepta na powyższe Za niskim poziomem dochodów należy brać mikrokredyty dawane np. w Bangladeszu, nie trzeba mieć zdolności kredytowej Za głodem i niskim poziomem ochrony sanitarnej należy wprowadzić dostęp do leków Inne Zapaść gospodarcza Niski poziom produktywności

Niski poziom dochodów ludności

Bezrobocie, niewyszkolona siła robocza

Brak pieniędzy na szkołę

Brak wykształcenia ludzi

Recepta na powyższe Pomiędzy bezrobociem a niską produktywnością - uczenie rolnictwa, tworzenie większej ilości crop yields, ochraniać środowisko Teoria systemu quasi-stałej równowagi (eksplozji demograficznej) H. Leibensteina (1922-1994) Nawiązuje do dorobku ekonomii klasycznej (A. Smitha, D. Ricardo, T. Malthusa) Główne źródło zacofania krajów rozwijających się – powojenna eksplozja demograficzna (gwałtowne podwyższenie stopy przyrostu naturalnego, dzięki znacznemu obniżeniu stopy śmiertelności i podwyższeniu stopy urodzeń) Zwiększenie dochodów ludności => lepsze wyżywienie i poprawa kondycji zdrowotnej ludności => eksplozja demograficzna Eksplozja demograficzna => dalszy podział i rozdrobnienie gospodarstw rolnych i zbyt ekstensywne wykorzystanie użytków rolnych => spadek ich urodzajności (plonów) => zmniejszenie produkcji rolnej Niemniej jednak, dochód narodowy będzie utrzymywać się na podobnym poziomie, bo w innych sektorach gospodarki będą występować tendencje prorozwojowe Stąd nazwa – teoria systemu quasi-stałej równowagi Teoria ekonomicznych i pozaekonomicznych czynników niedorozwoju (teoria niedorozwoju i zacofania) M. Todaro (zebrał wszystkie teorie w jedno) - 1986 – Development in the Third Word – przedstawił w niej własną koncepcję niedorozwoju i zacofania KSR w formie ogólnego schematu (skorzystał z wcześniejszych o ponad 20-30 lat teorii Nurksego i Leibensteina) - Schemat M. Todaro składa się z 2 głównych części składowych, które obrazują dwa największe prostokąty (oznaczone na rysunku linią przerywaną): NIEDOROZWÓJ (górny prostokąt) - Wysokie bezrobocie i niepełne zatrudnienie (Przyczyny: po stronie podaży – wysoka stopa przyrostu naturalnego, po stronie popytu – niskie inwestycje na jednego mieszkańca) - Niska wydajność pracy (Przyczyny: ograniczone możliwości kształcenia + słabe zdrowie i wyżywienie + identyczne czynniki jak przy bezrobociu) - Niskie dochody (Przyczyny: konsekwencja niskiej wydajności pracy. Ten element modelu wiąże niedorozwój z zacofaniem) ZACOFANIE (dolny prostokąt) 1.

2. 3.

Niski poziom życia (1.absolutna nędza – niedostatek dóbr podtrzymujących życie, 2.słabe zdrowie, 3.niskie wykształcenie) – jest kluczowym elementem zacowania wewnętrznego i niekorzystnej pozycji międzynarodowej KSR Niska samoocena ludzi i jej główne przejawy(godność, szacunek, honor, uznanie) Ograniczona wolność

Teoria dependencji (zależności) - Kraje biedne są podporządkowane krajom bogatym (teoria zależności rozwokrajów rozwijających się od centrum gospodarki światowej) - Przedstawiciele – Singer, Prebish, Frank, Wallerstein Założenia: - Niedorozwój peryferii nie jest wynikiem działania czynników wewnętrznych, ale rezultatem globalnych procesów gospodarczych i społecznych - Te same procesy prowadzą do rozwoju w KWR i zacofania KSR (kraje słabo rozwinięte), co sprawia, że krajom zależnym brakuje zdolności do autonomicznego samo wspierającego się wzrostu i mogę rozwijać się wyłącznie jako rezultat wzrostu krajów rozwiniętych (rozwój mimetyczny – specyficzna kategoria rozwoju krajów biednych, pełne uzależnienie krajów biednych od bogatych?)

Teoria systemów-światów I. Wallersteina (1930- ) - Oparta o model „rdzeń – peryferia” - Zakłada istnienie: 1. rdzenia (kraje najwyżej rozwinięte – USA, Kanada, kraje Europy Zachodniej i Północnej, Japonia cechuje go wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego stanowi źródło innowacyjności technologicznej i nowych wzorców kulturowych dla reszty świata odgrywa ważną rolę polityczną dzięki wyraźnej przewadze ekonomicznej współcześnie państwa rdzenia wytwarzają 49% światowego PKB, generują 78% światowego eksportu, skupiają 95% zasobów kapitału inwestycyjnego i 97% światowych wydatków na R&D (B&R))

2. semiperyferii 3. peryferii (tworzą je kraje będące w stagnacji, charakteryzujące się niskim poziomem rozwoju gospodarczego i poziomu życia w ich gospodarkach dominują tradycyjne sektory – rolnictwo, leśnictwo, rybołóstwo są z reguły mocno zadłużone i niestabilne politycznie kraje zaliczane do peryferii tworzą 3 grupy:: 1. Kraje postradzieckie oraz Mongolia i Laos 2. Kraje Ameryki Środkowej i Południowej, kraje Affryki Subsaharyjskiej)

4. tła (kraje w niewielkim stopniu powiązane z całością gospodarki światowej, funkcjonują niejako na marginesie wydarzeń politycznych, ekonomicznych i społecznych często określa się je mianem krajów „cofających się w rozwoju” lub krajów „strefy głodu” państwami tła są: Afganistan, Kambodża, najbierniejsza część Afryki Subsaharyjskiej (Etiopia, Somalia))

Korzyści państw rdzenia wg. Wallersteina 1. 2. 3. 4. 5.

Dostęp do dużej ilości raw materials Tania siła robocza Ogromny zysk z direct caital investments A market for exports Profesjonalna i utalentowana siła robocza

Teoria systemów-światów Wallesteina - Źródłem niedorozwoju krajów peryferii nie są czynniki zewnętrzne, ale    

Niekorzystna ich pozycja w międzynarodowym (kapitalistycznym) oddziale pracy Wyzysk (eksploatacja) Drenaż ich zasobów przez kraje rdzenia Podporządkowanie polityczne uniemożliwiające samodzielny rozwój gospodarczy

Teoria biegunów wzrostu F. Perrouxa (1903-1987) - Punkt wyjścia – teoria grawitacji - Istnieją „jednostki wiodące” – bieguny wzrostu, które rozwijają się szybciej niż inne obszary - Rozwój gospodarczy ma charakter spolaryzowany (rozwinął to twierdzenie G. Myrdal – model rozwoju spolaryzowanego) Teoria wzrostu zrównoważonego P.N. Rosensteina-Rodana (teoria „wielkiego pchnięcia” – „big push”) - Zakłada niepodzielność inwestycji – konieczność równoczesnej realizacji projektów inwestycyjnych w wielu gałęziach - Dzięki dużym inwestycjom dokonywanym w wielu powiązanych ze sobą gałęziach możliwe jest uzyskanie tzw. Korzyści zewnętrznych z racji zwiększonego popytu ze strony innych gałęzi na towary wytwarzane przez daną gałąź - Umożliwia to lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych i obniżenie kosztów przeciętny - Przykład: budowa fabryki wyrobów gotowych zwiększa popyt na surowce, materiały i półprodukty, na maszyny i technologie produkcyjne, na opakowania, usługi transportowe, handlowe i finansowe.

Krytyka wielkiego pchniecia Rosenstein-Rodana - brak w KSR wystarczających kapitałów na sfinansowanie „wielkiego pchnięcia inwestycyjnego” - niedostatek kwalifikowanych kadr i prywatnej przedsiębiorczości - w celu realizacji teorii trzeba byłoby zastosować w praktyce ideę planowania rozwoju gospodarczospołecznego, których słabe państwo nie jest w stanie wcielić w życie Teoria niezrównoważonego wzrostu - Wzrost (rozwój) gospodarczy – konsekwencja reakcji gospodarki na pojawiające się bodźce w postaci braków i ograniczeń - Rozwój jednego sektora stwarza popyt na produkty innego i stymuluje jego rozwój (odniesienie do teorii R-R) - Z powodu braku podstawowych czynników produkcji (w tym p.w. kapitału) kraje rozwijające się nie są w stanie realizować inwestycji pozwalających na równoległą rozbudowę wielu gałęzi przemysłu - W 1961 roku R-R zaproponował utworzenie światowego systemu pomocy dla krajów rozwijających się - Miałby on formę podatku dochodowego dla krajów wysoko rozwiniętych, naliczanego od realnego PKB - Proponował stworzenie instytucji koordynującej rozdział środków – Międzynarodowy Sąd Sprawiedliwości Ekonomicznej

WYKŁAD 5 Teoria gospodarki dualnej - nurt w ekonomii rozwoju - zakłada podwójny dualny charakter społeczeństw KSR i nierównomierny postęp technologiczny oaz cywilizacyjny - postęp obejmuje tylko wąskie regiony geograficzne (duże ośrodki miejskie) oaz pewne wąskie grupy ludności (nierównomierny rozwój) - tym samym tworzą się enklawy (wyspy) dobrobytu i nowoczesności na „oceanie nędzy i tradycji”. - wyspy te rozszerzają się stopniowo prowadząc do współistnienia obok siebie dwóch różnych światów, tj. 2 typów gospodarek i 2 typów społeczeństw - W modelach rozwoju gospodarki dualnej stosuje się podział gospodarki na 2 sektory, tj. na sekto nowoczesny (przemysł) i sekto tradycyjny (rolnictwo) Czynnik wzrostu i rozwoju – migracja nadwyżki siły roboczej z rolnictwa do przemysłu Model rozwoju gospodarki dualnej wg W.A. Lewisa (1915-1991) - Model rozwoju gospodarki w oparciu o wykorzystanie nadwyżek pacy, występujących w rolnictwie („Economic Development with Unlimited Supplies of Labour” – 1954) - Wskutek niepełnego zatrudnienia i jawnego bezrobocia w sektorze rolnym w KS istnieją duże nadwyżki siły roboczej, której produktywność krańcowa wynosi zero. - oznacza to, że odpływ nadwyżki siły roboczej z rolnictwa nie przyczyni się do spadku produkcji w rolnictwie - ludność wiejska (zbędna w rolnictwie) będzie migrować do miast w poszukiwaniu zatrudnienia w przemyśle - dodatkowy powód – przeciętny poziom płacy oferowanej migrantom przez zakłady przemysłowe przewyższa wysokość wynagrodzenia pracowników rolnych.

- globalny produkt pracy w przemyśle jest dzielony na 2 części: na bieżące wynagrodzenia oraz inwestycje, które pozwalają na dalsze zwiększanie zatrudnienia migrantów wiejskich - kiedy cała nadwyżka zasobów siły roboczej z rolnictw zostanie zatrudniona w przemyśle, a migracja będzie kontynuowana, spowoduje to wzrost płacy w rolnictwie, zaś później – konieczność zwiększenia przeciętnej płacy w przemyśle - Rolnictwo zacznie konkurować na rynku pracy z przemysłem, co przyczyni się do jego modernizacji i rozwoju, w ślad za wcześniejszym przyśpieszeniem industrializacji. Będzie to także powodować unowocześnienie struktury gospodarki KSR i ich rozwój Krytyka - negacja prawdziwości założenia o krańcowej produktywności pracowników rolnych = 0 - brak uwzględnienia wpływu przyrostu demograficznego na migracje - nierealność założenia o skłonności przedsiębiorców do przeznaczania całej ich nadwyżki na cele inwestycyjne (założenie o rezygnacji z konsumpcji) - pomijanie przy analizie migracji nadwyżek pracowników z rolnictwa do przemysłu nie tylko kosztów transportu, lecz także niezbędnych wydatków na szkolenia i dokształcanie

Ilościowa i jakościowa analiza roli czynnika ludzkiego, technologii, instytucji oraz zmian demograficznych w procesach wzrostu i rozwoju 1.

Rola czynnika ludzkiego oraz zmian demograficznych w procesach wzrostu i rozwoju w LDCs

www.worldometers.info/world-population 7 500 000 000 ludzi, dziś urodzin 334 600, zgonów 140 100, wzrost populacji 194 500 Najbardziej zaludnione 1. Chiny (1,4mld) 2. Indie (1,3mld) 3. USA (325 mln) 4. Indonezja (261 mln) Od rewolucji przemysłowej nastąpił bum – wielki przyrost liczby ludności (nieco ponad mld w tym czasie) - 1 mld (1804r.) - 2 mld (1927r.) – po 123 latach - 3 mld (1960r.) – po 33 latach - 4 mld (1974r.) – po 14 latach - 5 mld (1987r.) – po 13 latach - 6 mld (1999r.) – po 12 latach - 7 mld (2011r.) – po 12 latach - 7,5 mld (2016r.) – zakładając tą tendencje = +1mld/10lat Stopa wzrostu populacji – Yeary Growth Rate (%) – maleje, ale wciąż dodatki 2016 r. = 1,14% ,

2,19% w 1963 – maksymalnie w historii

World Population (1955-2016) Mediana wieku 1955 = 23 lata, 2016 = 30 lat Dzietność 1955 = 5, dziś = 2,5 Ludzie na km2, 1955=21 ludzi, 2016 = 57 ludzi Ludzie w miastach 1960 = 33,8% populacji, dziś = 54%

Jak ma się to zmieniać??? 2050 = 9,7 mld ludzi, mediana życia 36 lat, dzietność 2,25, zaludnienie na km2 = 75 osób, 65% ludzi w miastach

!!!! 8 mld obywatel świata będzie w 2023 roku !!!! !!!!!!!!!! 10 mld już w 2056 !!!!!!! Regiony a populacja Azja 4,5mld – najbardziej zaludniony region – zmiana roczna populacji 1% - migracja -1mln Afryka 1,2 mld – zmiana roczna populacji 2,5% - migracja -580 mln

Europa 740 mln – zmiana roczna populacji 0,06% - migracja +825 mln Ameryka Północna – 360 mln – zmiana roczna 0,75% - migracja +1,2 mln Najmniej Oceania 40 mln – zmiana roczna populacji 1,45%

!!!!!!!!!!!! Co 6 obywatel jest z Afryki !!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!! Co 2 obywatel z Azji!!!!!!!!! Pakistan (2,07%) i Nigeria (2,63%) idą mocno do przodu z pn Rosja ma ujemny przyrost naturalny W Bangladeszu 1252 ludzi/km2 , w Indiach 446, u Ruskich 9 Migrują najwięcej do USA Religie – chrześcijanie 31%, muzułmanie 23%, ateiści itp. 16%, hindusi 15% Kraje powyżej 200mln – w Chinach będzie maleć liczba ludzi, w Indiach porównywalnie – mały wzrost, Nigeria hardcorowy wzrost!!! Populacja Chin i Indii zrówna się w 2025 roku, a Chin i Nigerii w 2100 roku. Struktura wieku – Indie – relatywnie młody naród do Chin, gdzie jest starzejące się społeczeństwo Przyrost naturalny na minusie – Polska, Rosja, Niemcy, Czechy Max duży przyrost naturalny – Półwysep Arabski, Kongo !!!!!!!!!!!!!! W pierwszej połowie Xxi w. liczba ludności KRAJÓW ROZWINIĘTYCH wzrośnie o 2%, zaś w krajach ROZWIJAJĄCYCH się o 73% !!!!!!!!!!!!! Najwięcej w Afryce, Indiach. W krajach gdzie jest największa liczba urodzeń jest też najwięcej zgonów. Umieralność/1000 mieszkańców - afryka

!!!!!!!!!!!!! Głód na świecie – co 7 sekund umiera z głodu dziecko !!!!!!!!! 800 mln ludzi na świecie cierpi głód, w większości są to kobiety i dzieci – Afryka, Afganistan Geograficzna (przyrodnicza) funkcja produkcji Q=f(H,P)

gdzie: Q=produkt, H=nakład czynnika ludzkiego, P=nakład czynnika geograficznego

P=Z+T

gdzie: Z=zasoby przyrody, podlegające przetwarzaniu przez człowieka w procesie produkcji, T=terytorium, na którym prowadzona jest działalność gospodarcza

Teoria przyrodnicza Karola Darwina (1859r.)

Każdy gatunek przyrodniczy, w tym człowiek dąży do: - zwiększenia swojej liczebności (H->max.) - powiększania w związku z tym swojego terytorium kosztem innych gatunków (H+ => T+) - wykorzystywania w coraz większym stopniu zasobów przyrody (H+ => Z+) Zatem: - wzrost liczby ludności oznacza wzrost wielkości wykorzystywanego czynnika geograficznego (H+ => P+) Determinizm/indeterminizm geograficzny Miarą stopnia zależności rozwoju ludzkości względem przyrody jest elastyczność produktu w stosunku do czynnika geograficznego: - Gdy elastyczność wynosi 1 (EQ(P)=1) – pełny determinizm (wielkość produktu zależy całkowicie od czynnika geograficznego) - Gdy elastyczność wynosi 0 (EQ(P)=0) – pełny indeterminizm (czynnik geograficzny nie wpływa na wielkość produktu) - są to skrajne podejścia Determinizm – T. Malthus, D. Ricardo Pół na pół – A. Smith, J.S. Mill Indeterminizm – J.B. Say Hipoteza ludnościowa T. Malthusa - Pierwszy w ekonomii przejaw determinizmu geograficznego - Istota zasady ludnościowej: - wzrost liczby ludzi prowadzi do wyczerpywania się dostępnych zasobów przyrody (przyrost ludności w postępie geometrycznym, a żywności w arytmetycznym) - pojawia się granica wzrostu gospodarczego w postaci biologicznego minimum egzystencji - liczba ludności stabilizuje się (a nawet zmniejsza) – działają tzw. Hamulce maltuzjańskie (wojny, głód, choroby) – pozytywne hamulce wzrostu ludności (od Maltusa) - dopiero pojawienie się nowych technologii pozwala pozyskiwać dodatkowe zasoby przyrody i umożliwia wzrost liczby ludności Zapobieganie katastrofie ludnościowej - Hamulce maltuzjańskie – wojny, głód, choroby - Hamulce prewencyjne – działania mające na celu ograniczenie wzrostu ludności (np. zachęcanie do późnego zawierania małżeństw, ograniczanie liczby potomstwa) – Chiny i polityka 1-dziecka Hipoteza ludnościowa T.Malthusa (XVIII/XIX w.) Wyczerpanie dostępnych zasobów ->

mniej żywności ->

minimum egzystencji Hamulce maltuzjańskie

Wzrost ludności Więcej żywności indukowana inwencja -> now...