Praca licencjacka 2 - Dziecko a agresja PDF

Preview

Summary

Dziecko a agresja...

Description

AKADEMIA POMORSKA W SŁUPSKU WYDZIAŁ NAUK SPOŁECZNYCH INSTYTUT PEDAGOGIKI

KIERUNEK: PEDAGOGIKA SPECJALNOŚĆ: EDUKACJA ELEMENTARNA Z JĘZYKIEM ANGIELSKIM

ŚWIADOMOŚĆ RODZICÓW O PRZEJAWACH UZALEŻNIENIA ICH DZIECI OD INTERNETU

PRACA LICENCJACKA NAPISANA POD KIERUNKIEM DR GRAŻYNY DURKI

SŁUPSK, 2019

SPIS TEŚCI SPIS TEŚCI ..................................................................................................................... 2 WSTĘP ............................................................................................................................ 4 1. ANALIZA ZJAWISKA UZALEŻNIENIA OD INTERNETU DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM ............................................................................... 5 1.1

Próba zdefiniowania pojęcia uzależnienia od Internetu ..................................... 5

1.2

Skutki uzależnienia od Internetu ........................................................................ 6

1.2.1

Skutki społeczno-psychologiczne ............................................................... 6

1.2.2

Skutki fizjologiczno-fizyczne ..................................................................... 7

1.2.3

Skutki społeczne ......................................................................................... 8

1.3

1.3.1

Uzależnienie od kontaktów sieciowych ...................................................... 9

1.3.2

Uzależnienie od wirtualnych gier komputerowych .................................. 10

1.3.3

Infoholizm – przeciążenie informacyjne .................................................. 10

1.3.4

Uzależnienie od komputera ...................................................................... 10

1.4

Zapobieganie uzależnieniu od Internetu .......................................................... 11

1.4.1

Sposoby zapobiegania uzależnieniu dzieci przez Internet ........................ 11

1.4.2

Filtrowanie i ocenianie przekazów internetowych ................................... 12

1.4.3

Charakterystyka niektórych programów filtrująco-blokujących .............. 12

1.4.4

Świadomość rodziców, a uzależnienie od Internetu. ................................ 14

1.5

2.

Formy uzależnienia sieciowego ......................................................................... 9

Charakterystyka rozwoju dziecka w okresie wczesnoszkolnym ..................... 14

1.5.1

Rozwój psychiczny i społeczno – moralny ............................................... 14

1.5.2

Rozwój fizyczny ....................................................................................... 16

1.5.3

Rozwój emocjonalny ................................................................................ 17

1.5.4

Rozwój umysłowy .................................................................................... 18

METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ ................................................. 19 2.1

Przedmiot i cele badań ..................................................................................... 19

2.2

Problemy badawcze (problem główny i problemy szczegółowe) .................... 19

2.3

Hipoteza główna oraz hipotezy szczegółowe .................................................. 21 2

2.4

Zmienne i wskaźniki ........................................................................................ 22

2.5

Metody i techniki badawcze ............................................................................. 23

2.6

Teren badań i populacja badań ......................................................................... 25

2.7

Charakterystyka badanej populacji .................................................................. 26

2.8

Organizacja i przebieg badań ........................................................................... 29

3 ŚWIADOMOŚĆ RODZICÓW O PRZEJAWACH UZALEŻNIENIA OD INTERNETU NA PODSTAWIE BADAŃ WŁASNYCH ......................................... 30 3.1

Wiedza rodziców o uzależnieniach dzieci od Internetu ................................... 30

3.2

Przyczyny uzależniania się od Internetu .......................................................... 35

3.3

Skutki uzależnienia od Internetu według badanych rodziców. ........................ 41

3.4

Zapobieganie uzależnieniu od Internetu .......................................................... 45

3.5

Wnioski ............................................................................................................ 49

ZAKOŃCZENIE .......................................................................................................... 51 BIBLIOGRAFIA .......................................................................................................... 54 NETOGRAFIA ............................................................................................................. 57 SPIS TABEL ................................................................................................................. 58 SPIS WYKRESÓW ...................................................................................................... 59 ANEKS ........................................................................................................................... 60 STRESZCZENIE .......................................................................................................... 67 ABSTRACT ................................................................................................................... 68 OŚWIADCZENIE O PRAWACH I OBOWIĄZKACH STUDENTA .................... 69 OŚWIADCZENIE O SAMODZIELNYM WYKONANIU PRACY ....................... 70

3

WSTĘP Tematem niniejszej pracy jest zjawisko uzależnienia od Internetu dzieci w wieku wczesnoszkolnym w świadomości rodziców. Jest to niezwykle ważny temat, gdyż w dzisiejszym świecie prawie wszystko jest skomputeryzowane, przez co zacierają się granice między tym, co jest użyteczne, a tym co jest szkodliwe. Co więcej, zjawisko siecioholizmu jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci, gdyż negatywne skutki tegoż zjawiska mogą wpływać na ich rozwój oraz w perspektywie – na całe ich życie. Celem tejże pracy jest wykazanie, iż zjawisko uzależnienia od Internetu jest problemem powszechnym, a jego konsekwencje są dość poważne. Niniejsza praca ma na celu udowodnienie faktu, iż rodzice uczniów w wieku wczesnoszkolnym nie są świadomi uzależnienia ich dzieci od Internetu. Rozważony będzie również niepokojąc poziom wiedzy rodziców na temat uzależnienia. Co za tym idzie nieświadomość w zakresie przyczyn i skutków siecioholizmu. Na koniec wykazany będzie problem związany z zapobieganiem i zwalczaniem uzależnienia od Internetu u dzieci. Cel tych badań zostanie osiągnięty poprzez zastosowanie obszernej ankiety, która następnie będzie szczegółowo przeanalizowana pod kątem istotnych zmiennych. W pierwszym rozdziale zostanie omówione pojęcie uzależnienia od Internetu oraz zostaną omówione te skutki tego zjawiska, które występują u dzieci uzależnionych od sieci. Następnie przedstawione będą formy uzależnienia od Internetu oraz działania mające na celu zapobieganiu temu nałogowi. Pod koniec omówiony będzie krótko rozwój dziecka w okresie wczesnoszkolnym. W kolejnym rozdziale omówione będą przedmiot i cele badań, problemy badawcze i hipotezy. Przedstawione będą również zmienne i wskaźniki oraz metody i techniki badawcze. Pod koniec tego rozdziału opisany będzie aspekt środowiskowy przeprowadzonych badań obejmujący ich teren i populację, charakterystykę badanej populacji oraz organizację i przebieg badań. W trzecim rozdziale omówione zostaną dane empiryczne dotyczące wiedzy, przyczyn i skutków oraz zapobiegania uzależnieniu od Internetu. Do napisania tej pracy wykorzystano tej pracy wykorzystano obszerną literaturę przedmiotu. Niezastąpione były też źródła internetowe, gdyż zjawisko uzależnienia dzieci od Internetu nie jest jeszcze dogłębnie udokumentowane. Najważniejsza część pracy opiera się jednak na badaniach własnych, które okazały się niezastąpione do udowodnienia postawionych hipotez.

4

1. ANALIZA ZJAWISKA UZALEŻNIENIA OD INTERNETU DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM 1.1

Próba zdefiniowania pojęcia uzależnienia od Internetu W dzisiejszym świecie nie tylko komputer jest środkiem umożliwiającym

korzystanie z Internetu, a co za tym idzie predysponującym do uzależnienia. Jednym z głównych urządzeń, które przykładają się do nałogu jest telefon komórkowy – smartfon. Dziś prawie każde dziecko ma telefon z dostępem do Internetu. Dlatego też, uzależnienie to przybiera masowy wymiar, ponieważ środki umożliwiające to są ogólnodostępne. Uzależnienie od Internetu jest jedną z patologii, której skutkiem jest konieczność leczenia odwykowego. Niestety w polskim prawodawstwie nie istnieje żaden akt prawny poświęcony kwestii uzależnienia od Internetu. W związku z tym temat ten podlega regulacjom ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Toteż zdefiniowana ustawowo instytucja powinna przejąć kontrolę nad walką z tą patologią oraz zająć się kształtowaniem polityki społecznej (zob. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i zapobieganiu alkoholizmowi, ustawa o ochronie zdrowia psychicznego). Według ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 roku (art. 3), osoba z zaburzeniami psychicznymi to: •

osoba chora psychicznie (wykazującej zaburzenia psychotyczne),

•

osoby z upośledzeniem umysłowym,

•

osoba wykazująca inne zakłócenia czynności psychicznych. 1 Idąc tym tokiem rozumowania, powinny być oddelegowane również instytucje,

które zajęłyby się tą kwestią na poziomie profilaktycznym. W tym przypadku są to placówki oświatowe. 2 Według kryteriów zawartych w 10 edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów (ICD-10) uzależnienie od Internetu mogłoby być zdefiniowane jako obecność co najmniej trzech objawów, z listy poniżej, które występują w okresie jednego miesiąca bądź w trakcie ostatniego roku w kilku okresach nie dłuższych niż miesiąc:

1

Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535), s. 2.

2

Waglowski P., Uzależnienie od Internetu – wstępny szkic problematyki prawnej, ,

Dostęp: 22.01.2019.

5

•

Intensywne pragnienia skorzystania z Internetu, określane jako głód Internetu. W

tym wypadku, Internet jest środkiem na odosobnienie, przygnębienie, lęk, nieodwzajemnione uczucia, odczucie braku wartości; •

Doznanie dyskomfortu fizycznego, gdy niemożliwe jest korzystanie z Internetu.

Narastają zaniepokojenie, nastroje depresyjne, problemy ze skupieniem uwagi, bóle głowy oraz problemy ze snem itp.; •

Brak jakiejkolwiek kontroli nad czasem spędzonym na korzystaniu z Internetu

oraz miejsce jakie są tam odwiedzane; •

Skupienie bytu wokół urządzeń ułatwiających korzystanie z Internetu. Myśli

krążą wokół pragnienia skorzystania z Internetu, a dzień jest planowany pod jego kątem; •

Wzrastające zaniedbanie obowiązków, źródeł przyjemności lub zainteresowań na

rzecz możliwości korzystania Internetu, •

Użytkowanie Internetu mimo szkodliwych skutków (społecznych, fizjologiczno-

fizycznych oraz psychicznych). 3 Niestety choroba ta nie jest wspomniana w żadnym z trzech tomów ICD-10, co pokazuje, że zjawisko to nie jest uważane za wystarczająco istotne. Finalizując, uzależnienie od Internetu jest charakteryzowane poprzez niemożność kontroli nad tą korzystaniem z niego, co może narażać daną osobę na powstanie problemów w sferze społecznej, emocjonalnej, edukacyjnej i psychofizycznej. 1.2

Skutki uzależnienia od Internetu Uzależnienie od Internetu jest bardzo groźnym zjawiskiem, gdyż ciągnie za sobą

szereg skutków powiązanych ze sferą psychiczną i emocjonalną, a także fizyczną. 1.2.1 Skutki społeczno-psychologiczne Skutki można rozpatrywać jako zjawiska depresyjne – uczucia przygnębienia i zniechęcenia spowodowane brakiem dostępu do Internetu. Dla osób uzależnionych od Internetu, medium to staje się centrum ich codziennego życia i funkcjonowanie bez niego wydaje się niemożliwe. Osoby te zaniedbują obowiązki, zmieniają się wartości oraz pojawiają się konflikty. Niezwykle groźne jest to zjawisko u dzieci, gdyż nie ma ono wystarczająco wykształconych celów i zasad moralnych, którymi może się kierować. W

3

Jakubik A., Zespół uzależnienia od Internetu (ZUI) – Internet Addiction Syndrome

, Dostęp: 22.01.2019.

6

rzeczywistości prowadzi to do wychowania dziecka na osobę pozbawioną jakichkolwiek zasad moralnych i celów życiowych.4 Co więcej, rozwój uzależnienia może doprowadzić dziecko do rozwinięcia się u niego zachowań agresywnych, gdyż każdorazowa próba odebrania mu dostępu do źródła nałogu może być uznawana przez nich jako wrogi czyn. 5 Czyny konfliktowe mogą być również spowodowane poprzez same treści, do których każdy użytkownik Internetu ma dostęp. Oczywiście treści te mogłyby być zaobserwowane przez dzieci również w warunkach rzeczywistych, jednakże w takich sytuacjach opiekunowie lub nauczyciele są wstanie wpoić dzieciom, dlaczego dane zachowania są nieakceptowalne – a Internet tego nie zrobi. 6 1.2.2 Skutki fizjologiczno-fizyczne Do tych skutków można zaliczyć zaburzenia, które można zauważyć we wczesnych ich stadiach. Należą do nich: •

problemy ze wzrokiem – spowodowane długotrwałym wpatrywaniem się

w ekran telefonu lub komputera:

•

•

osłabienie widzenia

•

krótkowzroczność

•

zapalenie spojówek

•

zespół suchego oka7

problemy kostno-mięśniowe – spowodowane nieodpowiednią pozycją

oraz długotrwałą stagnacją ciała:

4

•

zespół kanału nadgarstkowego

•

długotrwałe napięcie mięśni

•

skurcze

Politechnika Poznańska, Skutki uzależnienia od Internetu , Dostęp:

03.06.2018. 5

Ulfik-Jaworska I., Gry komputerowe – szansa czy zagrożenie rozwoju dziecka, w: Wilk J., W służbie

dziecku, Katedra Pedagogiki Rodziny KUL, Lublin 2003. 6

Chwaszcz J., Pietruszka M., Sikorski D., Media. Uzależnienia – fakty i mity, Wydawnictwo Gaudium,

Lublin 2005, s. 129-130. 7

I. Białokoz-Kalinowska, J. Piotrkowska-Jastrzębska, Zagrożenia zdrowotne wynikające z

nieracjonalnego korzystania z komputera przez dzieci i młodzież, w: Izdebka J., Sosnowski T., Dziecko i media elektroniczne – nowy wymiar dzieciństwa, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana Białystok 2005, s. 116.

7

•

Repetitive Strain Injury Syndrome (RSI), czyli zbiór uszkodzeń ciała spowodowanych poprzez jednostronne oraz chroniczne przeciążenie kończyn 8

•

przewlekłe

schorzenia

autoimmunologiczne

–

spowodowane

długotrwałym spędzeniem czasu przy komputerach bądź telefonach: •

alergie

•

choroby nowotworowe9

Nieodpowiednie korzystanie z mediów udostępniających dojście do Internetu może więc powodować ustępujące schorzenia, ale może też prowadzić do wiele bardziej poważnych konsekwencji zdrowotnych, na które dzieci są szczególnie narażone. 10 1.2.3 Skutki społeczne Użytkownicy sieci nadużywający tego medium zaczynają też unikać kontaktów z ludźmi w świecie rzeczywistym, co jest bardzo niebezpiecznym skutkiem, szczególnie u dzieci w wieku wczesnoszkolnym, które dopiero uczą się rozwijać wzajemne relacje w społeczeństwie. Do tego bez odpowiedniego przygotowania, dzieci mają dostęp do wzorców, które mogą być ze sobą sprzeczne, bądź w ogóle błędne. A bez osoby kontrolującej to, do czego dzieci mają dostęp, nie wiadomo jak postępować. 11 Dzieci korzystające z Internetu mają łatwy dostęp do pornografii, piractwa internetowego, cyberterroryzmu oraz wielu innych wzorców, które występują głównie w Intrenecie. Jednym ze skutków jest również anonimowość, która może być rozpatrywana jako zjawisko szkodliwe w dwóch aspektach: •

Dzieci mogą paść ofiarą, przestępców w Internecie, którzy nie odkrywają

swojej prawdziwej tożsamości i działają na szkodę dziecka, bądź wykorzystują je do celów przestępczych w świecie interaktywnym oraz rzeczywistym.

8

Politechnika Poznańska, Skutki uzależnienia od Internetu , Dostęp:

03.06.2018. 9

Rokita E., Tatoń G., Aspekty medyczne i biofizyczne promieniowania elektromagnetycznego o

częstotliwości radiowej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum. 10

Kiedrowicz G., Zagrożenia dla edukacji wspomaganej technologią informacyjną, Gazeta IT, nr 6 (36),

2005, , Dostęp: 10.06.2018. 11

Chwaszcz J., Pietruszka M., Sikorski D., Media, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu

Lubelskiego, Lublin 2005, s.132.

8

•

Anonimowość w Internecie może być narzędziem, którego dzieci mogą

używać do dręczenia i prześladowania rówieśników, a także do rozwoju hejtu. 12 1.3

Formy uzależnienia sieciowego Można wyróżnić kilka rodzajów uzależnienia od Internetu, jednakże tylko cztery

z nich dotyczą dzieci w okresie wczesnoszkolnym. Są to: •

uzależnienie od kontaktów sieciowych

•

uzależnienie od wirtualnych gier komputerowych

•

infoholizm – przeciążenie informacyjne

•

uzależnienie od komputera. 13

1.3.1 Uzależnienie od kontaktów sieciowych Ten

rodzaj

uzależnienia

charakteryzuje

upośledzona

forma

relacji

międzyludzkich. Kontakty w świecie rzeczywistym są zastępowane poprzez zaangażowanie w związki internetowe. Dlatego też osoby uzależnione od kontaktów sieciowych skupiają się na kultywowaniu jedynie relacji interaktywnych, kompletnie przy tym zaniedbując rodzinę oraz przyjaciół w świecie rzeczywistym. Uzależnienie to niesie za sobą pewne skutki zdrowotne, takie jak: wyobcowanie psychiczne i emocjonalne oraz bezsilność i znużenie kontaktami międzyludzkimi w rzeczywistości. Osoby, które są uzależnione otwierają się nie dla rodziny i przyjaciół, a dla osób zupełnie obcych – poznanych w Internecie. Jest to niezwykle niebezpieczne dla dzieci, gdyż mogą one paść ofiarą przestępców seksualnych bądź innego rodzaju oszustów, którzy chcieliby wykorzystać ufność i otwarcie dziecka. Na skutek ten można też spojrzeć w drugą stronę. Dziecko może zdać sobie sprawę ze swojej anonimowości, a co za tym idzie bezkarności przez co może używać Internetu do dręczenia innych użytkowników. Zjawiska cyberprześladowania nie są niespotykane w Internecie i można je dostrzec praktycznie w każdej formie kontaktów sieciowych. 14

12

Sienkiewicz P., Masowe komunikowanie w społeczeństwie informacyjnym, w: Kudłaszyk A., Mass

media w systemie komunikacji społecznej w Polsce, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1995. 13

Ogonowska A., Ptaszek G., Człowiek, technologia, media: konteksty kult...