Practicum Bronnen en Beginselen: Naamsverandering PDF

Preview

Summary

Practicum Wet betreffende de namen en voornamen - Naamsverandering Marwan Morowa KAREL DE GROTE HOGESCHOOL – DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE – NATIONALESTRAAT 5 – B2000 Antwerpen Rechtspraktijk 101 A Pagina |2 Inhoud 1 Inleiding ........................................................

Description

Practicum Wet betreffende de namen en voornamen - Naamsverandering

Marwan Morowa KAREL DE GROTE HOGESCHOOL – DEPARTEMENT HANDELSWETENSCHAPPEN EN BEDRIJFSKUNDE – NATIONALESTRAAT 5 – B2000 Antwerpen Rechtspraktijk 101 A

Pagina |2

Inhoud 1

Inleiding .............................................................................................................................................. 3

2

Wetgeving ........................................................................................................................................... 4 2.1 Basisgegevens ................................................................................................................................ 4 2.1.1 Werking van de norm in de tijd en ruimte ............................................................................. 4 2.1.2 Situering van de rechtsnorm in de hiërarchie der normen ..................................................... 5 2.2 Inhoudelijke Analyse ...................................................................................................................... 6 2.2.1 Materieel en personeel toepassingsgebied ............................................................................. 6 2.2.2 De belangrijkste bepalingen van de wet – Procedure tot (voor)naamsverandering ............... 6 2.3 Diepgaande Analyse ..................................................................................................................... 12 2.3.1 De wetgeschiedenis en ratio legis: totstandkoming van de norm ........................................ 12 2.3.2 Wetsevaluatie ....................................................................................................................... 14 2.3.3 Rechtsvergelijking ...............................................................................................................17 2.3.4 Kerncijfers ............................................................................................................................ 18

3

Bronnen (printscreens en meer) ........................................................................................................ 19

4

Bibliografie ....................................................................................................................................... 20 4.1 Wetgeving ....................................................................................................................................20 4.2 Rechtspraak .................................................................................................................................. 20 4.3 Rechtsleer ..................................................................................................................................... 20 4.3.1 Boeken ................................................................................................................................. 20 4.3.2 Tijdschriften ......................................................................................................................... 21 4.4 Varia ............................................................................................................................................. 21

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

3|Pagina

1 Inleiding Het onderwerp dat besproken zal worden in deze paper is “naamsverandering”. Vooraleer ik mij verdiep in dit specifieke onderwerp, qua rechtspraak en rechtsleer, is het zeker belangrijk dat dit ingeleid wordt in het eerste hoofdstuk, namelijk “wetgeving”. Naamsverandering is een onderwerp dat toebehoort aan de wet betreffende de namen en voornamen en dat behandeld wordt in het Burgerlijk Wetboek. Meer bepaald onder Personenen Familierecht.1 Het is vast en zeker interessant om de meest uitgebreide en juridisch correcte definitie te geven aan wat men onder een naam verstaat. De definitie van een naam: het geheel van woorden en grafische tekens die toelaten een rechtssubjecte te individualiseren. Elk natuurlijk persoon heeft verplicht een naam – ook familienaam genoemd – en een voornaam.2 Met deze paper wil ik de lezer meer kennis geven over het formeel recht van de naamwet, meer bepaald over de naamsverandering. De naamsverandering door adoptie, naamsverandering door ouderlijke betwisting, naamsverandering door huwelijk, naamsverandering bij een rechtspersoon en naamsverbetering wordt hier niet behandeld.

1 2

Wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, BS 10 juli 1987, 10774. Wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, BS 10 juli 1987, 10774 en F. SWENNEN, Het personen-en familierecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 151.

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

Pagina |4

2 Wetgeving 2.1 Basisgegevens 2.1.1 Werking van de norm in de tijd en ruimte3 De wet betreffende de namen en voornamen is in werking getreden op 20 juli 1987. Dit is tien dagen nadat het werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op pagina 10774. De bron van deze wetgeving kan men terug vinden in de wet van 11 germinal jaar XI “relative aux prénoms et changements de nom”. De overgangsbepaling bij deze wet zegt dat de bepalingen die gesteld zijn in hoofdstuk II en III van kracht gaan na de inwerkingtreding van deze wet. Interessant om te weten is dat deze wetgeving is onderverdeeld in enkel vijf hoofdstukken en verder in 21 artikelen. Bij het verder analyseren van de wet betreffende de namen en voornamen heb ik kunnen stellen dat de norm voor onbepaalde duur van toepassing blijft en sinds het een wet, is betekent het dat dit geldt voor heel België. Er is tot nog toe maar één keer een wetswijziging gebeurt sinds de wet betreffende de namen en voornamen van 1987. Dit gebeurde ongeveer 21 jaar na de inwerkingtreding. We moeten hier rekening houden met het feit dat de wet betreffende de namen en voornamen een volledig nieuwe wet is en dat haar bron terug te vinden is in het artikel “11 germinal jaar XI “relative aux prénoms et changements de nom” “ uit de Code Civil van Napoleon. Daarom spreken we hier dus niet van een wetswijziging. De inwerkingtreding van die wetswijziging vond plaats op 1 september 2007 en de publicatie in het Belgisch Staatsblad op 11 juli 2007. De wetswijziging kwam tot stand bij de invoering van de wet betreffende de transseksualiteit. Enkel artikel 2 en 3 van de wet betreffende de namen en voornamen zijn veranderd. Deze twee artikels werden bijgevoegd met voorwaarden die specifiek 3

Art. 2-3 wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, BS 10 juli 1987, 10774; art. 9-10 wet 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit, BS 10 mei 2007,

37823 en wetsontwerp betreffende de namen en voornamen, Parl.St. Kamer 1983-84, nr. 966/1.

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

5|Pagina

gericht zijn op de transseksuelen. Het wetsontwerp dat werd ingediend op 14 juni 1984, werd opgesteld door de toenmalige ministers J. Gol (Justitie), W. Declercq (Financiën) en L. Tindemans (Buitenlandse Betrekkingen). 2.1.2

Situering van de rechtsnorm in de hiërarchie der normen

De wetsnorm is ontstaan vanuit een wetsontwerp. Het kent bijgevolg geen omzetting naar een Koninklijkof Ministerieel Besluit. De wet betreffende de namen en voornamen is ontstaan als wet, en niet vanuit een richtlijn. 4

4

Wetsontwerp betreffende de namen en voornamen, Parl.St. Kamer 1983-84, nr. 966/1.

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

Pagina |6 2.2 Inhoudelijke Analyse 2.2.1

Materieel en personeel toepassingsgebied

Deze wet is van gemeen recht. Het is dus van toepassing op iedereen. Deze is logisch sinds een individu vanaf de geboorte genoodzaakt is, bij wet, een naam te krijgen van de ouder(s) of burgerlijke stand. 5 Het is zeker alleen aan de persoon in kwestie of zijn vertegenwoordiger, mits toestemming van die persoon in kwestie, om te beslissen of hij/zij een naamsverandering wilt ondergaan. 6 Sinds 10 mei 2007 hebben transseksuelen het recht - er is geen sprake meer van gunst van de staat - gekregen om van naam te veranderen.7 Wat je hieruit kan concluderen is dat men dan vanaf de geboorte de optie heeft om zijn/haar naam te veranderen (al dan niet onder begeleiding van een vertegenwoordiger). Wanneer men een naam wilt veranderen van bijvoorbeeld Thomas naar Luk, dan gaat het enkel om een voornaamsverandering, wat niet hetzelfde inhoudt met een voornaamsverbetering. Een voornaamsverbetering heeft eerder te maken doordat er door vergissing, dwaling, bedrog… een materiële fout is begaan.8 2.2.2

De belangrijkste bepalingen van de wet – Procedure tot (voor)naamsverandering9

De procedure tot verandering van voornaam klinkt logischerwijze eenvoudiger dan de procedure tot verandering van naam. Men moet deze voorwaarde blijven onthouden: een (voor)naamsverandering is een gunst van de staat en geen recht. Op naam heerst het principe van vastheid.10 Deze wordt door een Koninklijk Besluit - voor naamsverandering - of Ministerieel Besluit - voor voornaamsverandering bekrachtigd. Een verandering moet ondersteund worden door een “ernstige” reden 11 (wanneer een aanvrager zijn naam wilt veranderen omwille van een oppervlakkige reden, zoals bij het arrest Aliev “om 5

BW en F. SWENNEN, Het personen- en familierecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 147-148. Art. 2 wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, BS 10 juli 1987, 10774 en F. SWENNEN Het personen-en familierecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 151. 7 Art. 2, derde lid en art. 3 tweede lid wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, BS 10 juli 1987, 10774; art. 9-10 wet 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit, BS 10 mei 2007, 37823; F. SWENNEN, Het personen- en familierecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 154 en wetsvoorstel betreffende de transseksualiteit, Parl.St. Senaat 2003-04, nr. 0903/001. 8 Wetsontwerp betreffende de namen en voornamen, Parl.St. Kamer 1983-84, nr. 966/1 en M. BOES, “Naamsverandering in de rechtspraak van de Raad van State”, T.Fam. 2012, afl. 8, (172) 173-175. 9 Wetsontwerp betreffende de namen en voornamen, Parl.St. Kamer 1983-84, nr. 966/1; X, Veranderen van naam of voornaam, s.l., A. Bourlet, s.d., 2-19; M. BOES, “Naamsverandering in de rechtspraak van de Raad van State”, T.Fam. 2012, afl. 8, (172) 176-178 en S. EGGERMONT, “De houdbaarheid van het Belgisch naamrecht”, TPR 2009, (1812) 1812-1826. 10 S. EGGERMONT, “De houdbaarheid van het Belgisch naamrecht”, TPR 2009, (1812). 11 Art. 2-3 wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, BS 10 juli 1987, 10774 en wetsontwerp betreffende de namen en voornamen, Parl.St. Kamer 1983-84, nr. 966/1. 6

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

7|Pagina godsdienstige redenen” maar verder niet argumenteert waarom, dan hoeft de Federale Overheidsdienst Justitie op zijn aanvraag niet in te gaan. Het moet wel bij briefwisseling gemotiveerd worden.12 In 2008 heeft Gerolsteiner een publiciteitsstunt gedaan. Met deze stunt kon men een Porsche winnen, maar op een zeer omstreden manier. Je moest namelijk uw naam veranderen naar “Gerolsteiner”. Zoals eerder besproken is dit volkomen onmogelijk in België)13. Er is ook in vergelijking met de wet van 11 germinal jaar XI “relative aux prénoms et changements de nom” een verstrenging toegepast. Vroeger volstond “enigerlei reden” om van naam te veranderen. De (voor)naam mag geen aanleiding geven tot verwarring of schade aan derde. Deze procedure mag niet tegelijkertijd opgestart worden met een andere procedure die uiteindelijk voor hetzelfde resultaat zorgt. Wanneer men bijvoorbeeld een vordering instelt inzake afstamming, is het niet mogelijk een vordering in te stellen inzake wijziging van geboorteakte in geval van een vergissing omdat in beide gevallen het resultaat hetzelfde is. In enkele stappen wordt weergegeven hoe je een succesvolle naamsverandering kunt verkrijgen: • de verzoeker/verzoekster moet Belgisch, staatloos of een VN-vluchteling zijn; • verzoek moet volledig zijn qua persoonlijke gegevens; • de betrokkene zelf of zijn vertegenwoordiger moet het verzoek indienen; • als de betrokkene minderjarig is en verder niet ontvoogd, dan is de goedkeuring nodig van beide ouders. Zelfs al zijn de ouders gescheiden. Als de uitoefening van het ouderschap door een vonnis/arrest beperkt is tot één ouder, dan volstaat het om van die ene ouder de toelating te krijgen. Dit sluit niet uit dat tijdens de procedure de mening kan gevraagd worden van de andere ouder. Wanneer een meerderjarige zijn naam wilt veranderen dan hebben de ouders volgens F. Swennens boek “Het personen- en familierecht” een vetorecht.14 Dit spreekt de rechtsleer van M. Boes tegen, waarin hij in zijn artikel “Naamsverandering in de rechtspraak van de Raad van State” heeft geschreven dat de Raad van State het vetorecht weigert.15 Volgens arresten Hardebolle, Sögütlü, Ibnouzahir, Neesen, De Nobele, De Blieck… beweert de Raad van State inderdaad dat er geen 12

RvS 20 februari 2012, nr. 218.121. W. DE SAEGER, “Een witte Porsche voor Gerolsteiner (m/v)”, Juristenkrant, afl. 175, 15 oktober 2008, (12). 14 F. SWENNEN, Het personen- en familierecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 151. 15 M. BOES, “Naamsverandering in de rechtspraak van de Raad van State”, T.Fam. 2012, afl. 8, (172) 181-182.

13

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

Pagina |8 sprake is van vetorecht.16 Ook de rechtsleer van S. Eggermont spreekt de toelating van een vetorecht tegen. Zo is, volgens hem, een vetorecht onverantwoord. In zijn zelfde artikel behandelt S. Eggermont eveneens de afwisseling van het wel en niet wettigen van een beleidslijn in verband met het vetorecht dat zegt wanneer een vader/moeder contact behoudt met het kind (na echtscheiding) en consequent onderhoudsgeld betaalt, een soort figuurlijk vetorecht bezit en de naamsverandering kan tegenhouden;17 • het verzoek moet schriftelijk ingestuurd worden naar: Federale Overheidsdienst Justitie Dienst naamsveranderingen Waterloolaan 115 1000 Brussel • wat zeker vermeld moet worden in deze brief is een duidelijk uitgedrukte en gestaafde reden waarom een verzoek wordt gedaan om een naamsverandering te bekomen. Deze moet dus gebaseerd zijn op de familiale en/of sociologische en/of historische context. We moeten in het achterhoofd houden dat er een ernstige reden moet zijn en dat het louter uitdrukken van een wens niet voldoende is. Samen met de reden, moet ook de gewenste naam vermeld zijn. Deze hoeft zeker geen verband te hebben met de originele naam. Dus het mag zonder probleem veranderd worden van bijvoorbeeld Kurt naar Alexander; • bij deze brief moet het volgende bijgevoegd zijn: een (letterlijk) afschrift van de geboorteakte. Indien dit niet van toepassing is zoals bij VN-vluchtelingen en staatlozen, volstaat een plaatsvervangend document, komende van het Commissariaat-generaal, en tevens gevolgd door een recent bewijsstuk van de verblijfplaats en de Belgische identiteitskaart. Als het laatste niet van toepassing is, dient met een attest in dat zijn/haar hoedanigheid kan bewijzen. Een bewijsstuk van goede zeden of een uitrekstel van het (blanco)strafblad. Als laatste moet een verbintenis ingestuurd

16 17

RvS 30 oktober 2006, nr. 139.644; RvS 10 maart 2003, nr. 116.821; RvS 8 mei 2006, nr. 158.431; RvS 8 maart 2010, nr. 201.669 en RvS 29 maart 2010, nr. 202.460. RvS 10 maart 2003, nr. 116.821 en S . EGGERMONT, “De houdbaarheid van het Belgisch naamrecht”, TPR 2009, (1812).

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

9|Pagina worden waarin vermeld staat dat verzoek(st)er een bedrag van 49 EURO tot 740 EURO zal betalen indien het verzoek ingewilligd wordt; • de Federale Overheidsdienst Justitie gaat in samenwerking met de politie een onderzoek starten naar inlichtingen van de verzoek(st)er. Dit gebeurt op onregelmatige basis. Er kan gepolst worden naar meningen van de naasten van de verzoek(st)er. Belangrijk is dat al deze meningen niet bindend zijn voor de minister van Justitie, rekening houdend met de Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur, die onder meer zeggen dat bij iedere procedurele/preventieve beslissing die gemaakt wordt, rekening moet gehouden worden met - in dit geval het meest belangrijke - het zorgvuldigheidsbeginsel. Als daar geen rekening mee wordt gehouden dan kan er gesproken worden van een schending van het behoorlijk bestuur;18 • na het onderzoek worden deze dossiers verder toegestuurd naar de Federale Overheidsdienst Justitie dienst Naamsverandering. Zij zullen de dossiers verder administratief behandelen. Daarna wordt het advies samen met de dossiers gestuurd naar de minister van Justitie; • de minister beslist op zijn/haar beurt of het aan de koning ter ondertekening wordt gelegd. Wanneer het wordt goedgekeurd door de minister, dan gaat de Koning er van uit dat de minister rekening heeft gehouden met de motiveringsplicht. Meer bepaald de formele motivering (inhoudelijk motiveren, zich steunen op motieven, de beweegruimte (discretionaire beslissingen19))20; • wanneer het wordt goed gekeurd door een Koninklijk Besluit wordt de naamsverandering gemeld in het Belgisch Staatsblad zodat het tegenwerpbaar wordt gedurende 60 dagen. Iedereen die bezwaar op aantekent, moet dit bewijzen met een gestaafde motivatie. Als de minister van Justitie beslist heeft om geen inwilligingsbesluit tot ondertekening voor te leggen aan de koning, kan diens bestuurshandeling steeds door de verzoeker bij de Raad van State kunnen aangevochten worden; • na die 60 dagen, indien geen verzet werd getekend, ontvangt de Federale Overheidsdienst Financiën een afschrift van het besluit. Van daaruit wordt de verzoek(st)er op de hoogte gesteld van de

18

M. BOES, “Naamsverandering in de rechtspraak van de Raad van State”, T.Fam. 2012, afl. 8, (172) 176. S. EGGERMONT, “De houdbaarheid van het Belgisch naamrecht”, TPR 2009, (1812) 1813. 20 Wet 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, BS 12 september 1991, 19976. 19

KdG Hogeschool H&B

Marwan Morowa

REP 101 A

P a g i n a | 10 betaling. Eens die betaling heeft plaatsgevonden wordt dit afschrift toegestuurd naar de verzoek(st)er; • de verzoek(st)er moet hierna met datzelfde afschrift naar de plaatselijke ambtenaar van de burgerlijke stand op het gemeentehuis gaan. Deze moet het beschikkend gedeelte van het besluit overschrijven in de registers. Dan pas kan er sprake zijn van een effectieve naamsverandering; • direct na de overschrijving worden de administratieve formaliteiten vervuld. Het is zeer belangrijk om de bevoegde ambtenaar van de burgerlijke stand te consulteren. Dit in de geboorteplaats van de verzoek(st)er.21 Wanneer de verzoek(st)er niet geboren is in België, dan moet de ambtenaar van de burgerlijke stand dezelfde woonplaats hebben en indien de verzoek(st)er noch een verblijfplaats heeft noch in België geboren is, dan is de ambtenaar van de burgerlijke stand van het eerste district in Brussel de enige bevoegde; • wanneer de verzoek(st)er niet binnen de 60 dagen het afschrift binnen brengt bij het gemeentehuis dan vervalt de gelding er van en moet het hele proces opnieuw gedaan worden. Als er enige tijd vervallen is tussen de eerste aanvraag en de tweede, is het aan de overheid toegelaten om zich te baseren op de informatie die verkregen werd tijdens de eerste procedure, maar dit houdt niet tegen dat - wanneer er tijdens een tweede onderzoek nieuwe gegevens aan te pas komen - zij deze mee moeten verwerken. Als er bij een tweede aanvraag geen nieuwe gegevens gevonden kunnen worden, dan is de weigeringsbeslissing die steunt op de afwezigheid van nieuwe gegevens niet aanvechtbaar bij de Raad van State.22 Niet onbelangrijk om te weten is dat de kinderen die geboren worden nadat de nieuwe naam zijn gelding heeft gekregen, ook diezelfde nieuwe naam zullen krijgen. De minderjarig...