Prawo w kulturze polski sredniowiecznej 1 PDF

Preview

Summary

referat...

Description

Średniowiecze charakteryzowało się uniwersalizmem, czyli poglądem, według którego średniowiecze wypracowało charakterystyczny, jedyny dla swojej epoki styl. Uniwersalizm kultury średniowiecznej przejawiał się w braku kultur narodowych, wykształceniu się jednego wzorca – wedle, którego powstawały dzieła (wzorzec ten wypracowali duchowni).Głównym poglądem średniowiecza, który wyznaczał uniwersalizm był teocentryzm, według którego Bóg (teo) znajduje się w centrum zainteresowania człowieka, w centrum życia doczesnego, w centrum sztuki i literatury. Teocentryzm zwracał uwagę, że liczą się tyko sprawy związane z życiem wiecznym człowieka, nie jest istotne jak żyjemy na ziemi, tylko, aby człowiek żył tak, aby trafił do życia wiecznego. W kulturze średniowiecznej Europy uniwersalnym językiem była łacina. Kultura średniowieczna w Europie związana była również ze szkolnictwem, w którym obowiązywały dwa stopnie siedmiu sztuk wyzwolonych: trivium (gramatyka, retoryka, dialektyka), quadrivium (muzyka, geometria, arytmetyka, astronomia). Prawo w kulturze Polski średniowiecznej funkcjonowało w przekazie ustnym i w opartej na tym przekazie pamięci. Wyróżniamy ekspertów prawa takich jak: brethemaini, rachinburgowie, logsumadrowie, althingowie. Kronika dostarczała wielu informacji, jej podstawowym celem było spisanie wydarzeń (tych prawdziwych i tych, które autor usłyszał), głownie dla kolejnych pokoleń. ,,Eksperci’’ prawa z czasów średniowiecznych ograniczali się nie tylko do roli nauczycieli i doradców, lecz byli również mocniej zaangażowani w działalność sądów np. prowadzenie procesów lub wydawanie wyroków.W Irlandii filidzi mieli w swoim gronie ,,specjalistów’’ od prawa (brethemain). Występowali oni w roli ,,recytatorów’’ i ,,tłumaczy’’ precedensowych, mitycznych wyroków sądowych. Sam system nauczania był dla wtajemniczonych w wiedze i misje barctwa.U germańskich Franków spotykamy natomiast rachinburgów. Byli to znawcy prawa, którzy występowali również w roli stróżów odwiecznej ,pełnili funkcje zbliżone do ławy przysięgłych. Stali się oni autorytetami w sprawach procedur wiecowych. W ,,republikańskiej’’ Islandii występował z kolei logsumadr. Był to głosiciel prawa, który przewodniczył najwyższemu zgromadzeniu wyspy-althingowi, który podczas otwierania posiedzenia musiał recytować normy prawa islandzkiego. Bardzo duży wpływ na kształtowanie się prawa w monarchii piastowskiej miało powstanie nowej religii. Jak we wszystkich krajach nawracanych na chrześcijaństwo w wiekach IX-XII istotnym czynnikiem zmian pozostawała konfrontacja prawa zwyczajowego z wymogami nowej religii, co wiązało się z eliminacją z kręgu ,,ekspertów’’ kapłanów pogańskich. Nowe prawo świeckie, tworzonego w dużej mierze według wzorców zachodnich, scalane było z dawnym prawem zwyczajowym. Znawcy i interpretatorzy prawa skupiali się z czasem wokół dworu władcy lub znaczniejszych urzędów terytorialnych monarchii. Początkowo nie było urzędów sądowych, sądził sam władca, korzystając ze wsparcia doradców, lub w jego imieniu występowali różni urzędnicy. Dopiero w XII wieku pojawili się sędzia dworski i podsędek. W aspekcie terytorialnym szczególna rola przypadała urzędnikom, tzw. kasztelanom. W XII wieku występował na ziemiach polskich inny bardziej ,,republikański’’ oraz mitycznych początków rodzimego prawa. Według redaktora Księgi Elbląskiej- prawa ludów powstały i utrzymały się w wyniku działalności ludzi określonych jako mędrcy W przekazie pisemnym prawo wkracza do świata ,,barbarzyńców północnych’’ najpierw jako prawo Kościoła, czyli prawo kanoniczne, które reguluje pewne zachowania neofitów. Jednak władza świecka w dużej mierze egzekwuje i ogłasza nakazy i zakazy związane z praktyką i

obyczajowością nowej wiary. Promowany był wówczas wzór władcy wykształconego wypracowany w dobie Karolingów, podbudowany wpływami Bizancjum, a w wiekach X-XI realizowany również w innych krajach Europy środkowej. Najważniejszą ideą była biegłość monarchy w prawach świeckich, umiejętność kształtowania życia kościelnego kraju w poczuciu odpowiedzialności za zbawienie poddanych. Władca taki gwarantował funkcjonowanie Kościoła w ładzie liturgii, z którym łączył się określony porządek prawny. Prawdopodobnie mit genezy porządku prawnego był zapewne obecny w kulturach pogańskiej Słowiańszczyzny. Dla Kościoła trudnym problemem stanowiło zatarcie, bądź eliminacja jego sakralnych treści niechrześcijańskich. Mistrz Wincenty Kadłubek daje pierwszą znaną wersję mitu genezy prawa polskiego. W części swej kroniki połączył on powstanie tego prawa z genezą polskiej monarchii. Pierwszy, wybrany przez Polaków, król imieniem Krak , tworząc państwo ,,stanowi prawa i ogłasza ustawy".Wspomniana legenda ma oczywiście wspólne rysy z legendą czeskich Przemyślidów,choć Księstwo Przemysła kreowane było na monarchię despotyczną , pretendująca do kształtowania siłą całego porządku społecznego. Królestwo Kraka natomiast to monarchia poddana prawu, kontrolowana,współrządzona przez elitę społeczeństwa....