Romeinse wegen - College-aantekeningen 1 PDF

Preview

Summary

buhh
...

Description

PROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJS SECUNDAIR ONDERWIJS

Geschiedenis PE2: Rome Heirbanen & Romulus en Remus

Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

Heirbanen BRONAFBEELDING

SITUERING IN TIJD EN RUIMTE De Romeinse heirbanen behoren tot het oudste wegennet dat we vandaag kennen. Ze waren revolutionair in hun visie om alle uithoeken van het rijk te kunnen bereiken. Oorspronkelijk kregen ze de naam van de plaats van hun bestemming zoals de ‘Via Ostiensis’. Deze weg volgde de zuidelijke oever van de Tiber op weg naar Ostia. Vanaf de 4e eeuw v.C. werden de wegen vooral vernoemd naar de magistraten die zorgde voor de bouw van de wegen (“ROMA - Via”, z.d.).

Figuur 1: (“ROMA - Via”, z.d.)

Zo zorgde de Romeinse censor Appius Claudius voor de aanleg van de Via Appia aan in 312 v.C. Dit deed hij om Rome met Formiae in het zuiden te verbinden. In 295 werd de weg doorgetrokken naar Capua in Campania. In de 3de eeuw werd Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

de Via Appia doorverbonden met Brindisi. Dit ligt in de hak van Italië. De Via Appia begon bij het Circus Maximus. De weg liep langs de Thermen van Caracalla en kruiste de Via Latina. De Via Appia is een van de oudste heirbanen (“De Via Appia”, z.d.). De tweede grote heirbaan in het Romeinse rijk was de Via Flaminia. Deze verbond Rome, over de Apennijnen, met Ariminum, het hedendaagse Rimini aan de Adriatische kust in het noorden. Deze baan werd aangelegd door censor Gaius Flaminius in 220 voor Christus en werd in de 2e eeuw voor Christus voltooid. Vervolgens werd deze weg verlengd door de Via Aemilia die werd aangelegd door consul Marcus Aemilius Lepidus. Deze weg liep verder tot in Placentia, het hedendaagse Piacenza. De wegen zouden uiteindelijk heel Italië doorkruisen en nadien werd het wegennet nog eens uitgebreid naar de rest van het Romeinse rijk (“ROMA - Via”, z.d.). In totaal legde de Romeinen ongeveer 300.000 kilometer aan wegen aan. Zo zouden de wegen het volledig Middellandse zeegebied omringen en zelfs op het eiland van het Verenigd Koninkrijk worden aangelegd. Ook België werd ook uiteindelijk doorkruist door deze heirbanen. Door de stad van Tongeren liep de Atuatuca Tungrorum, die je kon volgen tot in Gesoriacum, nu Boulogne-sur-Mer, in westelijke richting en naar Keulen in oostelijke richting (“ROMA - Via”, z.d.).

Figuur 2: (“Via Belgica”, 2018)

DE HEIRBANEN EN HUN FUNCTIES De grote via publicae werden door en op kosten van de staat aangelegd en waren vrij toegankelijk voor iedereen. De Romeinse naam voor deze wegen is via. In het Nederlands noemen we dit heirbanen (“ROMA - Via”, z.d.). Het woord Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

heir is afkomstig van het Germaanse woord ‘harja’, wat betekent leger. De Romeinse heirbanen verbonden het Romeinse rijk. Dit zorgde ervoor dat het leger snel kon verplaatst worden en zeer snel kon reageren op dreigingen zoals opstanden of een vijandelijke aanval (“Heerwegen in het Romeinse Rijk en hun functie”, z.d.). De wegen hadden niet alleen een militaire functie. De heirbanen waren ook van groot belang voor de handel. Veel goederen werden via die wegen naar Rome gebracht. Het gezegde: “Alle wegen leiden naar Rome”, vindt dus zijn oorsprong in de heirbanen die inderdaad allemaal naar Rome leiden. Dit komt omdat Rome het centrum van het Romeinse Rijk was (“Heerwegen in het Romeinse Rijk en hun functie”, z.d.).

HET AANLEGGEN VAN DE HEIRBANEN De Romeinen hadden uitstekende ingenieurs, landmeters en een grote kennis van het landschap. Zo maakten ze ook gebruik van een instrument dat men gebruikte om rechte assen in het landschap te projecteren dit noemde men de groma. De groma was een instrument met 2 armen. Deze armen waren bevestigd in een kruis met vier rechte hoeken. Elk uiteinde van de vier armen had een gewicht uit lood. Via dit kruis kon de landmeter dan zowel rechte lijnen als hoeken van 90 graden in het landschap projecteren. Indien de landmeter een rechte lijn heeft gingen de romeinen de lijn markeren. Dit deden ze door houten staken in de grond te zetten. Vervolgens werd de weg langsheen de as gebouwd (Prof. Dr. Tys, z.d.).

Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

De heirbanen werden aangelegd door de Romeinse soldaten. Ze haalden hun materialen uit de streek. De heirbanen werden uit verschillende lagen grondstoffen gebouwd. De onderste lagen bestonden uit zand, kiezels en kleine stenen. De bovenlaag werd bestond uit kasseien. Als er weinig kasseien voorhanden waren, was de bovenlaag soms van hout. Om verzakking tegen te Figuur 3: (“Romeinen in Fransgaan werd de onderlaag van aarde aan Vlaanderen”, z.d.) beide zijden bijeen gehouden door boomstammen en werd de aangestampte aarde afgedekt met dunne takken. Dit werd vooral toegepast op drassige grond. Er werd ten slotte ook nog een greppel gegraven om het water af te kunnen voeren. De heirbanen konden wel acht meter breed zijn (“Heerwegen in het Romeinse Rijk en hun functie”, z.d.)

Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

DE MIJLSTEEN De Romeinen plaatsten zo'n 3 meter van de rand van de heirbanen een mijlsteen. Ze zetten de mijlsteen op een vierkante sokkel. De mijlsteen is een zuil van maximaal 1 tot 3 meter hoog. Op de zuil werden er inscripties of geschilderde opschriften die de afstand aangaf vanaf de vorige tot de volgende plaats. De oudste mijl steen die tot nu toe gevonden is dateert uit 183 v.C. en is afkomstig van de Via Appia. De gouden mijlpaal (Milliarium Aureum) was de belangrijkst en kan beschouwd worden als het ideale vertrekpunt van alle Romeinse heirbanen (Tilburg, 2005). De mijlpaal werd gemaakt door Augustus in 20v.C. De gouden mijlpaal had een marmeren sokkel met een bloemenmotief. Op de sokkel werd een vergulde mijlsteen gezet. Op de mijlpaal stonden de afstanden aangegeven naar de voornaamste steden van het Romeinse rijk. De afstanden die aangegeven waren op de andere mijlpalen zijn allemaal berekend vanaf deze gouden mijlpaal. De gouden mijlpaal stond opgesteld achter het linker uiteinde van de rostra en gaf als het ware het centrum van Italië en de wereld aan (Tilburg, 2005).

MOGELIJKE EINDTERMEN Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

Figuur 4: (“Forum Romanum Rome Milliarium Aureum”, z.d.)

8. De leerlingen tonen aan dat er onderlinge verbanden en wisselwerkingen binnen en tussen die domeinen bestaan. 12. De leerlingen situeren de bestudeerde samenlevingen in de ontwikkelingsfasen van het referentiekader inzake -tijd, -ruimte, -socialiteit. 14. De leerlingen maken het onderscheid tussen lokaal, regionaal, nationaal, Europees, mondiaal en hebben kennis van de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen. 15. De leerlingen geven aan de hand van het referentiekader en/of de bestudeerde samenlevingen een voorbeeld van: - open en gesloten ruimte; - stedelijke en rurale samenleving; - continentaal en maritiem perspectief; - centrum en periferie; - korte en verre afstand. 18. De leerlingen kunnen materiële en landschappelijke historische getuigen observeren en beschrijven aan de hand van een eenvoudig observatieprotocol.

BRONNEN De Via Appia. (z.d.). Geraadpleegd 25 maart 2019, van https://www.stilus.nl/oudheid/wdo/ROME/VIAAP.html Heerwegen in het Romeinse Rijk en hun functie. (z.d.). Geraadpleegd 25 maart 2019, van InfoNu website: https://kunst-encultuur.infonu.nl/geschiedenis/114203-heerwegen-in-het-romeinse-rijken-hun-functie.html Prof. Dr. Tys, D. (z.d.). hoe maakten de romeinen rechte heirbanen - Ik heb een vraag (2019). Geraadpleegd 25 maart 2019, van https://www.ikhebeenvraag.be/vraag/8199/hoe-maakten-de-romeinenrechte-heirbanen ROMA - Via. (z.d.). Geraadpleegd 25 maart 2019, van https://www.stilus.nl/oudheid/wdo/ROME/GEWOON/VIA.html Tilburg, C. R. (2005). Romeins verkeer: weggebruik en verkeersdrukte in het Romeinse Rijk. Amsterdam University Press. Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

HET VERLOOP VAN DE MYTHE VOLGENS LIVIUS Het begon allemaal met Aeneas, de zoon van Venus en vluchteling vanuit Troje nadat deze stad verwoest werd, die vluchtte naar Latium in het westen van Italië. Op deze plaats stichtte Aeneas de stad Lavinium, vernoemd naar zijn vrouw. Aeneas en Lavinia kregen samen een zoon Ascanius. De Trojanen die zich gevestigd hadden in Italië werden aangevallen door de Rutuli, die gesteund werden door de Etrusken waarbij Aeneas omkwam in deze veldslag.

Ascanius liet de heerschappij van Lavinium over aan zijn moeder. Hij zou een kolonie van Lavinium stichten genaamd Alba Longa. Vele generaties gingen voorbij tot uiteindelijk Numitor en zijn broer Amulius, zonen van Proca, moesten beslissen over het recht om te kunnen regeren over Alba Longa. Numitor was de oudste maar Amulius zijn drang naar macht zorgde ervoor dat hij op de troon kwam. Vervolgens probeerde Amulius ervoor te zorgen dat Numitor zijn nakomelingen ook geen kans maken op de heerschappij. Eerst vermoord Amulius de zoon van zijn broer, vervolgens verkiest hij de dochter van Numitor, Rea Silvia als Vestaalse maagd, zodat zij geen kinderen kan krijgen en dus geen opvolgers voor Numitor. Uiteindelijk zou Rea Silvia verkracht worden door de god Mars. Zij werd opgesloten door Amulius en haar zonen werden aan het water van de Tiber gelegd. Zij zouden nadien gevonden zijn door een dorstige wolvin, die op het gehuil van de kinderen zou zijn afgegaan. Op deze manier vond Faustulus de tweeling en bracht hem naar huis. Samen met zijn vrouw Larentia zorgde ze voor de jongens. Hierdoor werden ze fysiek en mentaal sterker, waardoor ze buit van rovers konden afnemen en volgelingen kregen. Tijdens een ritueel op de Palatijn werden Romulus en Remus overvallen door de rovers van wie ze eerder buit hadden gestolen. Hier werd Remus gevangen genomen en overhandigd aan koning Amulius.

Romulus en Remus Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

Afbeelding: https://nl.wikipedia.org/wiki/Romulus_en_Remus SITUERING IN TIJD EN RUIMTE Het bronzen beeld van de wolvin met Romulus en Remus (de legendarische stichters van Rome) zou gemaakt zijn in de 5de eeuw v.Chr. De bronzen beeldjes van Romulus en Remus zelf zouden in de 15de eeuw na Chr. zijn toegevoegd. Het beeld is vandaag te vinden in de Musea Capitolini in Rome. CONTEXT VAN DE BRON ● Doelen/onderzoeksvragen waarmee brongebruik gerelateerd kan worden

-

Wat kan deze bron ons (niet) leren over de Romeinse geschiedenis? (het gaat om een beeld ivm de stichting van Rome; zegt zeer weinig over de latere geschiedenis van Rome, de stichting zelf zou dan ook maar een gewone mythe zijn. het beeld geeft ons dus geen concrete info over de Romeinse geschiedenis)

-

Wat is de officiële naam van het beeld? Wat wordt er voorgesteld? Wie waren Romulus en Remus? Zijn er andere verklaringen voor de naam Rome?

-

Zijn er bronnen om het verhaal over Romulus en Remus te onderbouwen? Wat is het probleem met de bronnen over het vroege Rome? ● (Ontstaans)context, gerelateerd aan de hoger vermelde doelen/onderzoeksvragen

-

De bron geeft een voorstelling weer van de klassieke mythe van het oude Rome. Romulus en Remus zouden afstammelingen zijn van Aeneas. Deze laatst was een held uit de Trojaanse oorlog die na vele omzwervingen vanuit Troje in Latium is terechtgekomen. Zijn nakomelingen waren Romulus en Remus. Zij werden door hun moeder achtergelaten en opgevoed door een wolvin (Lupa). Hierdoor is de officiële naam van het beeld de Lupa Capitolini. Hierna vond de herder Faustulus hen en voedde hen op. Na heel wat twisten tussen de broers, overwon Romulus zijn broer Remus; zo werd de stad Rome gesticht in 753 v.Chr. Een meer waarschijnlijke verklaring voor de naam Rome kan teruggaan op het Etruskische geslacht Ruma of Rumon, een oude benaming van de Tiber. In de stichtingsdatum van Rome zit een zekere waarheid; rond 750 v.Chr. ontstond namelijk de polis (stadstaat) Rome. Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

-

De naam Rome komt volgens de klassieke Romeinse traditie van hun legendarische stichter Romulus. Over het ontstaan en de vroegste ontwikkelingen heerst er echter zeer grote onduidelijkheid. De geschreven bronnen bieden een mengeling van mythe en geschiedenis en het archeologisch materiaal kan dit beeld slechts tot op zekere hoogte bijstellen. De geschreven bronnen dateren pas vanaf de 3de eeuw v.Chr. terwijl de stichting van Rome al in de 8ste eeuw v.Chr. plaatshad. Er is ook heel veel mondeling overgeleverd maar daar zijn altijd problemen mee (mondelinge bronnen zijn doorgaans niet betrouwbaar; ze zijn sterk gekleurd met legenden en sagen)

-

Het beeld geeft voornamelijk weer hoe de klassieke Romein naar zijn verleden keek; en wat als de algemeen gangbare stichtingsgeschiedenis/mythe gold. Net zoals zo vele andere plaatsen een bepaalde mythe of stichtingsverhaal hebben vandaag de dag. ● Andere bron (om deze bron kritisch mee te confronteren)

-

Het klassieke verhaal van Rome blijft ook later een dankbaar thema voor kunstenaars. Bijvoorbeeld: een schilderij van Rubens over Romulus en Remus (17de eeuw.) Waarom waren klassieke thema’s steeds zo populair bij kunstenaars? Wat zijn de gelijkenissen tussen beide bronnen en wat zijn de verschillen? Keek men op een andere manier naar de stichtingsmythe van Rome?

-

Algemeen: bronnenconfrontatie over bepaalde legendes of sages of mythes is altijd zeer moeilijk. De kans is groot dat er in een dergelijk verhaal ergens een historische waarheid zit verborgen, maar deze is heel moeilijk om te achterhalen. Bij dergelijke bronnen is het beter om te kijken naar welk er wordt geschetst van een bepaalde mythe in een bepaalde periode, dan te kijken naar waar er ergens een historische waarheid schuilt.

Afbeelding: https://nl.wikipedia.org/wiki/Romulus_en_Remus VERDER LEZEN K. Vandorpe, Geschiedenis van Rome, Acco Leuven, 2014; N. Steensma, ‘Nieuw licht op de Lupa Capitolina’, Hermeneus 84, 3 (2012). Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens

Oorspronkelijk kregen ze de naam van de plaats van hun bestemming zoals de ‘Via Ostiensis’. Deze weg volgde de zuidelijke oever van de Tiber op weg naar Ostia. Vanaf de 4e eeuw voor Christus werden de wegen vooral vernoemd naar de magistraten die zorgde voor de bouw van de wegen. https://www.stilus.nl/oudheid/wdo/ROME/GEWOON/VIA.html

Academiejaar 2018 – 2019 Frederik Mussen Arne Bijnens...