Rozród KONI CAŁOŚĆ PDF

Preview

Summary

Download Rozród KONI CAŁOŚĆ PDF

Description

ROZRÓD KONI 1. (12) Ruja źrebięca Występuje między 7-20 dniem po porodzie , średnio ok 9 dnia ( dlatego mówi się ,że kryjemy klacz na „dziewiątkę”) Warunkuje ją odblokowanie podwzgórza po długiej ciąży, wczesna sekrecja gonadotropin po porodzie , szybka inwolucja macicy. Latem ok 80% klaczy wykazuje ruję źrebięcą do 10 dnia po porodzie .

2. (4, 5, 18,17, 12) Owulacja , kontrola owulacji oraz zaburzenia owulacji u klaczy. Owulacja wystepuje w 80 % w przed ostatnim lub ostatnim dniu rui , z czego większość ma miejsce w godzinach wieczornych między 16 a 8 rano. Wyraźny wzrost pęcherzyka występuje między 2-3 dniem rui . Jeżeli srednica pęcherzyka ma 35 mm kwalifikuje się on do dalszego wzrostu i możemy go uznać za dominujący , zaś jeżeli zaobserwujemy pęcherzyk min 40 mm jest bardzo wysokie prawdopodobieństwo że owuluje w przeciągu 1-2 dni . Najlepiej i najłatwiej określa się termin owulacji wykonując badanie USG , określamy wtedy wielkość i napięcie pęcherzyka . Jeżeli pęcherzyk jest gruszkowaty lub owalny , ściany cienkie to można przyjąć że owulacja jest już w toku . Ciałko żółte w obrazie usg ma grubsze ściany , różnej wielkości jamę oraz jest wypełnione „ kłaczkami „ czyli ma ziarnistą strukturę . Czynniki wpływające na owulację u klaczy : wewnętrzne to stymulacja hormonalna , procesy biochemiczne w pęcherzyku jajnikowym ,zjawisko mechaniczne (tworzenie się stigmy) zewnętrzne – światło , długość dnia świetlnego , żywienie, stymulujący wpływ ogiera , dalsze efekty nerwowe (stres) Diagnostyka owulacji badanie ginekologiczne Usg oznaczanie poziomu progesteronu (zrost po owulacji) badanie śluzu pochwowego ( pomiar pH) Zaburzenia owulacji : opóźniona owulacja – przedłużanie się fazy pęcherzykowej związane z nietypową i niewystarczającą produkcją LH , powoduje to starzenie się i w efekcie obumieranie komórki jajowej atrezja pęcherzyka dominującego – pęcherzyk nie pęka , ściany grubieją , komórki warstwy ziarnistej przekształcają się w lutealne – powstaje tkanka luteinowa nie będąca sensu stricto ciałkiem żółtym podwójna owulacja : * wystepuje u ok 17-26 % samic , dotyczy głównie klaczy powyżej 10 lat lub młodych w bardzo dobrej kondycji * większość podwójnych owulacji ma miejsce w tym samym dniu; możliwy jest jednak rozrzut do 5 dni mówimy wtedy o split estrus czyli rui dzielonej ; mogą owulować pęcherzyki na tym samym jajniku lub na różnych , brak odchyleń w poziomach hormonów ; kontrola USG owulacji pozwala na podjęcie decyzji czy klacz się nadaje do krycia /inseminacji ; występuje wyższa płodność i zapładnialność przy podwójnych owulacjach

3. (7) Zatrzymanie łożyska u klaczy Budowa łożyska klaczy – rzekome, rozproszone , nabłonkowo-kosmówkowe , histologicznie ma budowę mikroliścieniowatą ( mikrokotyledony), połączenie kosmków w kryptach jest luźne Łożysko po porodzie z reguły odchodzi do 30 minut , powinno całkowicie odejść do 2-3h po porodzie ( u niektórych klaczy 6h) . Według różnych autorów zatrzymanie łożyska następuje po 3, 6 lub 12h po porodzie. Przyczyny zatrzymania łożyska : Niezakaźne : łożysko niedojrzałe, zaburzenia kurczliwości macicy , łożysko przejrzałe Zakaźne : zapalenie łożyska placentitis Łożysko niedojrzałe – występuje brak zmian histologicznych w nabłonkach kosmków , ale trzyma się bardzo silnie w kryptach Zaburzenia kurczliwości na różnym tle , np. niedobór oksytocyny, brak receptorów dla oksytocyny, niedobory Mg, Ca , P ;zmęczenie mięśniówki , nadmiar oksytocyny z niskim poziomem Ca charakterystyczny dla rasy Fryzyjskiej Łozysko przejrzałe – obrzęk i przerost komórek wyściełających krypty

1

Leczenie zatrzymania łożyska : powtarzane niewielkie dawki oksytocyny ( 10-20 j m ) i.m 6x dziennie co godzinę oksytocyna we wlewie kroplowym ( 60-100 j.m /na 1 l płynu PWE lub glukozy) wlewy środków odkażających – wlew płynu do omocznio kosmówki z podwiązaniem błon i podaniem oksytocyny (klin hydrauliczny) wlew płynu 1-4 l pomiędzy błony płodowe a ścianę macicy podanie kolagenazy do naczyń łożyska odjęcie manualne – delikatne odjęcie ręczne , konieczne jest podanie domacicznie antybiotyku

6. (16) Endometritis

Formy zapalenia macicy u klaczy: 1. endometritis catarrhalis – zapalenie nieżytowe 2. endometritis mucopurulenta – zapalenie śluzowo-ropne (kłaczki w wypłuczynach) 3. endometritis purulenta – zapalenie ropne (rzadko) --> pyometra 4. endometritis sicca – zapalenie suche Endometritis purulenta – cykl jest fizjologiczny, ciałko żółte ulega tylko nieznacznemu przetrwaniu. Pyometra – ciałko żółte rzekomociążowe jest na jajniku, klacz czuje się jak ciężarna, nie ma cyklu, duża ilość ropy w macicy --> zapalenie głębokich warstw macicy --> brak prostaglandyny Endometritis sicca – powstaje gdy czynnikiem drażniącym nie są drobnoustroje, badanie bakteriologiczne jest ujemne, a cytologia dodatnia Drobnoustroje izolowane z wydzielin klaczy w przypadku endometritis: A) Gram dodatnie: ◦ β-hemolityczne Streptokoki ◦ α-hemolityczne Streptokoki ◦ Staph. Aureus, epidermitidis ◦ Corynebacterium spp. ◦ Enterokoki ◦ Nocardia B) Gram ujemne: ◦ E. Coli ◦ Pseudomonas spp. ◦ Klebsiella spp ◦ Shigella spp C) Grzyby i drożdże: Mucor, Candida, Aspergillus ( z reguły starsze klacze, po terapi antybiotykowej na ślepo) Klasyfikacja Kenney'a zmian histopatologicznych endometrium u klaczy: 1. Kategoria pierwsza – brak zmian patologicznych 2. Kategoria druga – zmiany niewielkiego stopnia 1) nieznaczne nacieki komórek (leukocyty, limfocyty, rzadziej makrofagi i eozynofile) 2) niewielkie skupiska gruczołów macicznych, z nieznacznym zwłóknieniami okołogruczołowymi 3. Kategoria trzecia – zmiany średniego stopnia, 1) rozlane lub ogniskowe nacieki komórkowe 2) rozsiane skupiska gruczołów z zwłóknieniem okołogruczołowym średniego stopnia 4. Kategoria czwarta – zmiany nasilone 1) rozlane lub ogniskowe nacieki komórkowe 2) rozsiane skupiska gruczołów macicznych lub torbiele ze znacznym zwłóknieniem okołogruczołowym lub rozlanym zwłóknieniem zrębu Zmiany pozapalne – proliferacja, zbliznowacenie, zwłóknienie, ziarninowanie, torbielowatość Endometritis puerperalis:  szczególna forma zapalenia błony śluzowej macicy po porodzie,  występuje po zatrzymaniach łożyska  specyfika budowy łożyska u klaczy predysponuje tzw. mikrokosmki Występuje gdy łożysko odeszło później niż po 3h (zatrzymanie), lub zostało niedelikatnie odklejone i mikrokosmki zostały w mikrokryptach --> intoksykacja, gnicie, martwica Leczenie stanów zapalnych błony śluzowej macicy przy pozytywnych wynikach badań bakteriologicznych:  I stopień – trzykrotne podanie domaciczne odpowiedniego antybiotyku w odstępach 2 dniowych (sztabki domaciczne, tabletki, globulki, płyn) --> endometritis puerperalis  II, III stopień – powtarzane kilkukrotnie płukanie macicy sterylnym, ogrzanym do temperatury ciała, izotonicznym roztworem soli fizjologicznej w odstępach 2-3 dniowych dodatkowo podanie ogólne antybiotyku przez minimum 5 dni (antybiogram),

◦

po kontroli – płukanie macicy płynem fizjologicznym + antybiotyk + oksytocyna  IV stopień – zlewarowanie zalegającego w jamie macicy płynu i płukanie jak w przypadku zapaleń niższych stopni, najpierw prostaglandyna ---> liteoliza ciałka rzekomociążowego Postępowanie terenowe: 1, 2, 3 stopień – wymaz ,szerokie spektrum antybiotyk, płukanie płynem Ringera 0,5l + 10cm3

2

Schotapen( penicylina+streptomycyna o przedłużonym działaniu) + 4-5cm3 oksytocyny, następnie lewarujemy, jeśli na jajniku jest ciałko żółte --> prostaglandyna 70% - po 1 razowym postępowaniu krytych w następnej rui zachodzi w ciąże 4 stopień – lewarowanie, prostaglandyna, 1l Ringera + antybiotyk, po 7 dniach kontrola (oksytocyna nie, bo nie ma dla niej receptorów), Kontrola – macica obkurczona, zmiany zapalne cofają się, objawy estrogenizacji-->oksytocyna, 0,5l Ringera + Schotapen. Wymaz --->szczególne wymagania antybiotykowe --> enrofloksacyna + gentamycyna – płukanie Endometritis sicca – w wymazach brak bakterii, płukanie macicy płyn Ringera + deksametazon 10 cm3 0,2% (Rapidexon) + oksytocyna Lochiometra – objawy ogólne mogą się pojawić, ciężki poród z martwym płodem, zostaje łożysko, z reguły najpierw objawy ochwatu poporodowego: wzrost temperatury. Leczenie ogólne: antybiotyk + NLPZ. Badanie cytologiczne barwi się głównie metodą Shorra, ocenie podlega ilość granulocytów na 10 komórek endometrium. Wykonuje się wymaz lub wypłuczyny. Zasady diagnozowania podklinicznych stanów zapalnych macicy na podstawie łącznych badań mikrobiologicznych i cytologicznych. Cytologia Bakteriologia Rozpoznanie +

+

endometritis

+

-

endometritis

-

+

endometritis

-

-

zdrowa

8. Jedność płodowo-łożyskowa Jedność płodowo – łożyskowa związana jest w syntezą hormonów steroidowych (progesteron, pregnany). Łożysko nie posiada pełnego garnituru enzymatycznego, więc pobiera związki pośrednie z nadnerczy płodu (funkcjonalnie – sprzężenie nadnerczowo-łożyskowe lub jednostka płodowo-łożyskowa).

9. (13, 19) Regulacja hormonalna ciąży u klaczy U klaczy progesteron i pregnany zabezpieczające ciąże u klaczy: do 35 progesteron wytwarzany przez ciałko żółte ( faza lutealna cyklu), zarodek wytwarzając czynnik antyluteolityczny powoduje powstanie ciałka żółtego ciążowego od 35 do 150 dnia komórki trofoblastu wydzielają ECG (hormon źrebnych klaczy), który warunkuje powstanie ciałek żółtych wspomagających (dodatkowych) od 150 dnia funkcję przejmuje łożysko wytwarzając 5α pregnany Wysoki poziom progesteronu wywołuje blok progesteronowy (hamowanie syntezy receptora oksytocyny na komórkach mięśni gładkich macicy) oraz blokuje na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego podwzgórze i przysadkę co powoduje ustanie cyklu. Regulacja hormonalna porodu impuls do wywoływania akcji porodowej pochodzi od płodu (kortyzol) aktywacja mikrokotyledonów i wzrost wolnych estrogenów, które powodują zwiotczenie szyjki macicy zahamowanie produkcji gestagenów wydzielane jest szereg substancji o działaniu uterotropowym – E2 , F2alfa , prostaglandyny , oksytocyna , relaksyna rotacja płodu do postawy górnej z nastawieniem główkowym drażnienie receptorów w szyjce przez napierający pęcherz płodowy – odruch Fergusona odruch opróżniania macicy – mięśnie tłoczni brzusznej

10. Klacz w lipcu nie ma rui co podejrzewasz?

Pytanie rzeka ;-) Najpierw badamy klacz , normalne badanie kliniczne wraz z dokładnym wywiadem odnośnie krycia , terminu rui , wieku, ewentualnych problemów które występowały wcześniej. Potem badamy ginekologicznie zwracamy uwagę na stan macicy , jajników i na to co występuje na jajnikach. Lipiec to szczyt sezonu rozrodczego więc jest możliwość ,że klacz jest już źrebna ; ciąże można potwierdzić Usg od 18 dnia od pokrycia Klacz może mieć cichą ruję , aktywność na jajnikach zachowana obecność pęcherzyka dominującego, w badaniu jędrna i tęga macica- kontrolujemy pęcherzyki i na podstawie badania i usg kierujemy lub nie do krycia jest tez opcja ,że klacz jest już za stara i nie przejawia regularnych cykli i jest już nie aktywna płciowo jest również opcja guzów na jajnikach aktywnych hormonalnie produkujących progesteron klacz nie ma rui bo karmi źrebię – anestrus laktacyjne podczas badania rektalnego wykryto obecność płynu w macicy – klacz nie wykazuje objawów rui zaburzenia na poziomie podwzgórze przysadka – za mała ilość hormonów aby wywołać objawy rui

3

Endometrioza – szereg zmian patologicznych w błonie śluzowej i ścianie macicy, które manifestują się u wieloródek, starszych klaczy, lub z predyspozycjami, charakterystyczne jest występowanie cyst endometrialnych. Zmiany mają charakter przewlekły. Cysty endometrialne ze względu na pochodzenie zmiany te dzielimy na:  cysty gruczołowe  cysty limfatyczne  rozszerzenie żył (żylakowatość)  rozszerzenie naczyń limfatycznych ze względu na położenie:  powierzchowne  głębokie Cysty gruczołowe – powstają w wyniku rozszerzenia i zwłóknienia gruczołów macicznych, szczególnie po przebytej ciąży i atoni mm macicy. Są one mikroskopijnej wielkości, zawierają płyn lub bezpostaciową kwasochłonną substancję, na USG można je zobaczyć tylko wyjątkowo Cysty limfatyczne – pojedyncze lub wielokomorowe zatoki wypełnione płynem. Ich wielkość jest bardzo zróżnicowana i może wynosić nawet kilka cm3 objętości. Diagnostyka endometriozy:  badanie USG  badanie endoskopowe  badanie rektalne (cysty limfatyczne – duże w trzonie)  badanie histopatologiczne (cysty gruczołowe ) - badanie bioptatów zwykle pobieranych endoskopowo Przy endometriozie gruczoły leżą w skupiskach, pojawiają się wynaczynienia pod nabłonkiem, większa ilość tkanki łącznej – zwłóknienia. Leczenie endometriozy:  płukanie 1% roztworem Biolugolu  wlewy benzyny lotniczej (prof. Okólski)  wygniatanie ręką wprowadzoną do prostnicy  odjęcie przy pomocy pętli do usuwania polipów  endoskopowe usuniecie kleszczykami lub aspirowanie zawartości igłą  usuniecie przy pomocy lasera Konsekwencje endometriozy:  utrudniona implantacja zarodków  możliwa utrata ciąży, na skutek nieprawidłowej migracji zarodka  zwiększone prawdopodobieństwo resorpcji na skutek zaburzeń w powstawaniu błon płodowych i nieprawidłowym odżywianiu zarodka

11.Regulacja cyklu u klaczy Cykl płciowy u klaczy trwa 21 dni z odchyleniami 19-22 dni. Jest to okres od pierwszej owulacji do następnej . Klacz jest samicą sezonowo poliestralną co oznacza że cykle występują cyklicznie od 15 kwietnia do 15 września ( z czym najlepszy okres rozrodczy przypada na maj i lipiec). Czynnikiem który pobudza coroczny rozwój funkcji płciowych klaczy jest wydłużający się dzień świetlny. Jest to jedyny stały element cyklu klaczy. Określona ilość światła działa na receptory w oku następnie oddziaływuje na szyszynkę ( zmniejsza się produkcja melatoniny) , działa to pobudzająco na podwzgórze które uruchamia produkcję GnRH ( Gonadotropin Releaising Hormone). GnRH działa zaś stymulująco na przysadkę która zaczyna produkować FSH i LH, które gwarantują rozwój pęcherzyków oraz ich owulację. Specyficzne u klaczy jest to ,że nie od razu rozpoczyna się prawidłowa produkcja FSH i LH . W przebiegu cyklu występuję charakterystyczny „okres przejściowy” w którym to na jajnikach są owszem pęcherzyki ale nie dojrzewają one do takiego stopnia by ulec owulacji, dlatego obserwuje się na jajnikach pęcherzyki które w różnym czasie ulegają regresji. Okres przejściowy występuje wczesną wiosną i w połowie jesieni ( luty- marzec ; październik – listopad) , mamy wtedy do czynienia z nieregularnymi cyklami jajnikowymi , małymi stężeniami hormonów FSH i LH. Podczas normalnego przebiegu cyklu w połowie okresu międzyrujowego wzrasta poziom FSH , dojrzewa jeden pęcherzyk , reszta ulega uwstecznieniu. Pęcherzyk dominujący wydziela estrogeny , które powodują powstawanie objawów rui zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych ( przekrwienie ścian macicy , otwarcie szyjki, rozwój nabłonka endometrium) . Owulacja występuje 1-2 dni przed końcem rui ( ruja trwa 5-6 dni) , a po owulacji obserwuje się szczyt wydzielania LH. Powstaje szybko ciałko żółte , które wydziela progesteron blokując tym samym aktywność płciową czyli produkcję FSH i LH . Produkcja progesteronu utrzymuje się na wysokim poziomie do 10-12 dnia cyklu a potem zaczyna opadać . Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie w ostatnich dniach cyklu dochodzi do produkcji Prostaglandyny F2Alfa w endometrium ,która szybko likwiduje ciałko żółte cykliczne . Odblokowuje to cykl i wzrasta produkcja FSH i LH i cykl powtarza się

4

12.Wczesna śmierć zarodkowa Dwa okresy krytyczne:  10-18 dzień po kryciu – przekształcenie ciałka żółtego cyklicznego w ciążowe.  30-38 dzień po kryciu – implantacja i początek placentacji Zapłodnienie w bańce jajowodu pierwsze ślady penetracji komórki jajowej przez plemniki spotykane są w 10h po owulacji pierwszy podział zygoty na 2 blastocysty po 24h po 40h zygota osiąga cieśń jajowodu transport przez jajowód w kierunku macicy zależy od produkcji PGE 2- rozluźnia przejście jajowodowo -maciczne i brodawkę przechodzi tylko zapłodniona komórka jajowa Przyczyny utraty ciąży  w okresie jajowodowym 1-5 dnień - wady zarodka – genetyczne ( zbyt stare gamety podczas zapłodnienia, zbyt mała synteza estrogenów i PGE 2 przez zarodek - zaburzenia transportu w jajowodzie - zapalenie jajowodu - wiek klaczy , im starsza tym wyższe ryzyko  w 6-15 dniu – wczesny okres maciczny - wady zarodka - endometritis (podkliniczne albo lokalne) - endometrioza - zaburzenia ruchliwości zarodka – do 15-18 dnia wzrasta ich mobilność tym lepiej i wzrasta wytwarzanie czynników antyluteolitycznych 8-20 dzień zarodek rośnie w kształt kuli 9-15 krąży po macicy , w ciągu jednego dnia przesuwa się 12-15 razy produkcja czynnika antyluteolitycznego 15-17 ustalenie pozycji zarodka u nasady rogu  16-40 dzień - zapalenie błony śluzowej macicy -endometrioza - niedobór progesteronu( niewydolne ciałko żółte) - niedobór białka w dawce pokarmowej  40-60 dzień wczesna faza płodowa - endometrioza – torbiele limf u starszych klaczy - wtórne infekcje macicy ( krótkie krocze, niedomykalność sromu ,uro/pneumovagina) - niewydolność ciałek żółtych ciąża 39-43 dni widać zaczątek sznura pępowinowego Przyczyny wewnątrz pochodne: zaburzenia endometrium niewydolność ciałka żółtego z obniżeniem poziomu P4 ( progesteronu) wiek matki laktacja krycie w rui źrebięcej czas inseminacji w stosunku do owulacji miejsce fiksacji zarodka zaburzenia chromosomalne u matki zewnątrz pochodne: stres żywienie sezon klimat badanie rektalne i usg macicy wpływ ogiera i manipulacja na nasieniu manipulacja na gametach czynniki zarodkowe Diagnostyka utraty wczesnej ciąży: -badanie kliniczne ( powrót cyklu) USG – mniejszy zarodek w stosunku wieku ciąży pusty pęcherzyk zarodkowy nieregularność pęcherzyka zarodkowego mętny płyn zarodkowy, widoczne ziarnistości brak pulsacji serca płodu

5

14.Anestrus laktacyjne Występuję w wyniku wysokiego poziomu prolaktyny u klaczy karmiącej, zazwyczaj występuje u niej ruja źrebięca, ale potem są albo ruje ciche, albo w ogóle zatrzymanie cyklu.

15.Zakaźne zapalenie macicy koni (CEM) Zarazek – Gram ujemna, nieruchoma bakteria Haemophilus equigenitalis, Taylorella equigenitalis Umiejscowienie zarazka: zatoka łechtaczki, pochwa i szyjka maciczna, macica, jajowód i krezka jajnika Wywołane szkody: endometritis – wieloogniskowe nacieki leukocytarne w endometrium, nekroza i złuszczanie się nabłonka błony śluzowej macicy. Przenoszenie zarazka:  podczas aktu krycia  niesterylne narzędzia np. Wziewniki  kontakt bezpośredni z zakażonym zwierzęciem np. Na pastwisku  zakażenie źrebięcia śródmaciczne lub w trakcie porodu Objawy kliniczne:  u klaczy od 2 do 3 dni po kryciu: vestibulitis, vaginitis, cervicitis, endometritis mucopurulenta acuta  mozliwe zakażenie bezobjawowe, nosicielstwo, siewstwo  nieregularne cykle, acyklia, niepłodność Diagnostyka CEM:  wywiad, objawy kliniczne – często niewystarczające  badanie serologiczne  badanie bakteriologiczne i izolacja bakterii: wymaz z szyjki macicy i zatoki łechtaczki, do trasportu odpowiednie medium, pożywka Stuarta lub Agar Amesa Leczenie: nie ma

6...