Rozwój - Egzamin II - Summary Psychologie PDF

Preview

Summary

1. w jako okres w przebiegu rozwoju jednostkowego. charakterystyka psychologiczna koncepcja autonomii w tym okresie rozwojowym a) poznawczy w okresie adolescencji reorganizacja neuronalna w obszarze kory u podstaw rozwoju abstrakcyjnego i sprzyja uczeniu odpowiedzi na nowe wyzwania oraz warunkuje na...

Description

1. „Wkraczanie w dorosłość” jako okres przejściowy w przebiegu rozwoju jednostkowego. - charakterystyka psychologiczna - koncepcja autonomii w tym okresie rozwojowym a) Rozwój poznawczy w okresie adolescencji -

-

-

-

-

-

reorganizacja neuronalna w obszarze kory leży u podstaw rozwoju myślenia abstrakcyjnego i sprzyja uczeniu się odpowiedzi na nowe wyzwania oraz warunkuje większą wrażliwość na stresory środowiskowe stopniowo zwiększa się równowaga między typowymi dla okresu dzieciństwa synapsami pobudzającymi na rzecz synaps hamujących - rozwijających się w dorosłości, co związane jest z kontrolą emocji; tworzą się nowe, bardziej złożone i wydajne połączenia neuronalne wzrasta synaptyczna skuteczność mózgu, która zostaje usprawniona przez wyspecjalizowanie się określonych okolic mózgu do przetwarzania różnych kategorii informacji; postępująca mielinizacja połączeń nerwowych i związane z nią zwiększenie prędkości transmisji neuronalnej są szczególnie ważne dla rozwoju takich sprawności jak: przetwarzanie komunikatów społecznych, nawiązywanie różnorodnych relacji oraz zdolności empatyczne na poziomie poznawczym; zwiększona mielinizacja usprawnia połączenia między hipokampem a zakrętem obręczy odpowiedzialnym za wyrażanie emocji - służy ono lepszej kontroli własnej reakcji na bodźce emocjonalne, dokonywanie bardziej dojrzałych osądów, przewidywanie skutków zachowań oraz opanowaniu młodzieńczej impulsywności w adolescencji nadal trwa dominacja ciała migdałowatego, czego efektem jest kierowanie bardziej emocjami niż intelektem mimo intensywnych zmian w mózgu młody człowiek nie osiąga jeszcze w adolescencji pełnej zdolności w zakresie kontroli hamującej, co może skutkować podejmowaniu aktywności ryzykownej i łamiącej normy. b) Funkcjonowanie poznawcze

-

-

-

pojawia się myślenie abstrakcyjne (zastępuje ono myślenie pojęciowe); myślenie formalne (hipotetyczno-dedukcyjne) związane jest ze zdolnością do swobodnej i oderwanej od rzeczywistości refleksji, systematycznego rozwiązywania problemów i myślenia logicznego; daje to możliwość dedukowania wniosków z hipotez ,a także planowania i tworzenia abstrakcyjnych teorii; refleksja w okresie dorastania powoduje, że młody człowiek jest zdolny wyobrażać sobie nierzeczywiste sytuacje i stany rzeczy, które mu się nie wydarzyły i których nie przeżył; ujawniają się wyraźnie indywidualne uzdolnienia; spostrzeżenia dorastających są bardziej dokładne, wielostronne i ukierunkowane;

-

-

w okresie dorastania pojawia się tzw. monitoring kognitywny - jest to związane z umiejętnością obserwacji i analizy aktywności własnego umysłu; sprzyja on tworzeniu koncepcji samego siebie; młodzieńczy egocentryzm i funkcja tzw. wyimaginowanej publiczności (np. mówienie do siebie przed lustrem); rozwój wyobraźni w tym wieku wiąże się z twórczością młodych i z marzeniami: a) marzenia mają niejednokrotnie charakter życzeniowy, a także ucieczkowych i kompensacyjny; b) marzenie staje się jednym z charakterystycznych sposobów myślenia- może niekiedy przybierać niebezpieczne formy marzenia na jawie - wówczas to brak adaptacji do rzeczywistości wiąże się z ucieczką w świat fikcji; c) Czynniki ryzyka

-

-

wyodrębniono trzy grupy ryzyka, które są korelatami lub predykatorami zdrowia psychicznego: a) czynniki rodzinne; zaburzenia psychiczne rodziców, ubóstwo, przestępczość rodziców, rozwód, brak umiejętności wychowawczych; b) czynniki indywidualne: temperament, niski poziom inteligencji; c) czynniki środowiskowe: duże bezrobocie, przestępczość, niska jakość edukacji i profilaktyki jeden lub dwa czynniki ryzyka mają niewielki wpływ na przebieg rozwoju i jakości życia jednostki; istotne jest uwzględnienie kumulatywnego charakteru czynników ryzyka w celu skuteczniejszego przewidywania i rozumienia indywidualnych ścieżek rozwojowych; d) Modele interakcji między czynnikami chroniącymi i czynnikami ryzyka (Garmezy i in, 1984)

-

-

równoważnie ryzyka - czynniki chroniące bezpośrednio oddziałują na zachowanie równoważąc wpływ czynników ryzyka; redukowanie ryzyka - czynniki i zasoby chroniące aktywizują się w ekspozycji na czynniki ryzyka, zmniejszając ich wpływ na zachowanie (wsparcie i kontrola rodziców może być dla dziecka buforem w obliczu negatywnych wpływów rówieśniczych); uodparnia na ryzyko - umiarkowany poziom ryzyka może uodparniać i przygotowywać jednostkę do nowych i trudniejszych wyzwań (zbyt wysoki poziom może przeciążać, a zbyt niski może niewystarczająco stymulować zasoby zaradcze)

e) Modele redukowania ryzyka (Fergus, Zimmerman, 2005) 



Model stabilizujący ryzyko - obecność czynnika chroniącego redukuje wpływ ryzyka i utrzymuje częstotliwość niepożądanego zachowania na stałym, niskim poziomie (stabilizuje je); Model reaktywny wobec ryzyka - obecność czynnika chroniącego redukuje częstość niepożądanego zachowania, ale nie jest w stanie go utrzymać na stałym, niskim poziomie;

f) Poszukiwanie własnej tożsamości 

Poszukiwanie własnej tożsamości odbywa się chaotycznie, metodą prób i błędów, nie zawsze w sposób uświadomiony



W związku z tym faza jest okresem intensywnego eksperymentowania ze sobą i z innymi, poszukiwania celów i ich odrzucania



Potrzeba bycia sobą, posiadania własnej odrębności miesza się z uległością, konformizmem, potrzeba autorytetu – jego odrzuceniem, potrzeba wzorów indentyfikacyjnych – ze stopniowym zmienianiem się ich wpływu



Druga faza dorastania, rozpoczyna się po 16 roku życia, charakteryzuje się poszukiwaniem wyjścia z chaosu przeżyć i działań, stopniowym wyłanianiem się uporządkowania, stawianiem sobie celów i dostosowania do nich swojego postępowania



W tej fazie dominującą rolę odgrywają procesy intelektualne, ponieważ procesy biologiczne są już z reguły ustabilizowane



Poszukiwanie własnej tożsamości, staje się coraz bardziej świadome, poparte refleksją i werbalizowane

g) Autoprezentacja w okresie adolescencji 

Autoprezentacja to kontrola własnego wizerunku to pewien rodzaj manipulacji zastosowanej w celu wywarcia na innych ludziach określonego wrażenia (Leary)



Realizuje ona kilka celów: osiągnięcie społecznych i materialnych korzyści, których pozyskanie zależy od innych ludzi, utrzymanie lub zwiększanie poczucia własnej wartości, kształtowanie osobistej tożsamości.



W adolescencji szczególną rolę w autoprezentacji odgrywa kreowanie własnego wizerunku fizycznego, co związane jest ze zmianami w obszarze własnego ciała, niepewnością co do własnej atrakcyjności, potrzebą spełniania standardów wyznaczonych przez modę.

h) Motywy leżące u podstaw autoprezentacji w okresie adolescencji : 

Przejęcie kontroli nad ciałem i dokonującymi się zmianami biologicznymi, które wywołują u dorastających lęk, niepewność czy poczucie wstydu



Podtrzymanie lub zwiększenie atrakcyjności i poczucia własnej wartości przez wzbudzanie podziwu lub szokowanie innych ludzi



Podkreślanie w wyglądzie cech wspólnych z idolem, utożsamianie się z osobami sławnymi odnoszącymi sukces



Zaznaczenie przynależności do określonej grupy rówieśniczej lub ekspresja siebie w celu znalezienia takiej grupy



Wyrażanie swojego buntu lub sprzeciwu wobec określonych zjawisk społecznych



Podkreślanie odrębności od innych – własnych zainteresowań, postaw, poglądów



Wywieranie wrażenia na innych przez kontrolowanie wyglądu zewnętrznego jest początkowo najważniejszą taktyką autoprezentacyjną w okresie adolescencji



Stopniowo jest ona uzupełniania przez inne strategie, bardziej nastawione na prezentacje wewnętrznych atrybutów młodych ludzi, które dotyczą kompetencji interpersonalnych i zdolności pozwalających na osiąganie określonej pozycji społecznej

i) Rozwój samoregulacji w samoświadomości dorastających 1. Funkcją samoregulacji jest modulowanie reaktywności 2. Model samoregulacji R. Baumeistera – model ten utożsamia pojęcia samoregulacji i samokontroli, samoregulacja to świadomy wysiłek człowieka, operacja którą dokonuje Ja, w kierunku zmiany własnych zwyczajowych i niechcianych reakcji, ażeby osiągnąć różne świadome i nieświadome cele, jest to zdolność przezwyciężenia wpływu czynników zakłócających realizację zamierzeń. Elementy które podlegają samoregulacji to uczucia, impulsy, myśli procesy uwagi oraz działania. Samoregulacja jest związana ze zmianą, przezwyciężeniem tego, co stałe, ale również niepożądane: myśli, uczuć i nawykowych wzorów zachowań. 3.

Samokontrola wg R. Ryana i Deci’ego- tu pojawia się rozróżnienie pomiędzy samokontrolą a samoregulacją. Samokontrola to negatywny typ kontroli oparty przede wszystkim na przymusie powstrzymywania się przed pewnymi zachowaniami, myślami czy emocjami lub przymusie podejmowania określonej aktywności – istotą odczuwanego przymusu jest poczucie winy, lęku, wstydu, a podstawowym mechanizmem motywacyjnym introjekcja. Na wcześniejszych etapach rozwoju

przymus ten przejmuje formę zewnętrzną: nacisk otoczenia wywołujący chęć uniknięcia kary lub otrzymania nagrody – dlatego jest wiązana z motywacją zewnętrzną

j) Samoregulacja w rozwoju 

Samoregulacja jest pozytywnym typem kontroli, który leży u podstaw zachowań autonomicznych



Dotyczy działań podejmowanych zgodnie z wewnętrznymi standardami (wartościami, osobistymi celami, preferencjami, zainteresowaniami, potrzebami)



Tu pojawiają się dwa mechanizm: identyfikacja z Ja (przekonanie o ważności podejmowanych zachowań, aprobata celów) integracja z Ja (osobista satysfakcja, przekonani o własnym autentycznym zaangażowaniu)



Działania opierające się na tych mechanizmach motywacyjnych przyczyniają się do poprawy osiągnięć jednostki i jej dobrostanu, twórczych działań i większej wytrwałości



Samoregulacja staje się pożądanym procesem kierowania własnym życiem a warunki do dynamicznego rozwoju motywacji wewnętrznej pojawiają się w okresie dorastania

k) Kształtowanie się tożsamości w okresie adolescencji (BARDZIEJEWSKA) 

Proces formowania się tożsamości jest najważniejszym zadaniem rozwojowym w okresie dorastania



Ramy tego procesu wykraczają poza ten okres, a jego stadium finalne może nawet mieć miejsce pod koniec trzeciej dekady życia



Proces formowania własnej tożsamości związany jest z odpowiedzią przez dorastającego na następujące pytania: jaka jestem, jakie mam zasoby, co potrafię, czym się interesuje, jaka jestem w oczach innych (skonfrontowanie obrazu własnej osoby z tym, jak jest odbierany przez innych)



Proces ten zachodzi zarówno na płaszczyźnie indywidualnej i społecznej



Formowanie tożsamości jest osadzone w kontekście społecznym i kulturowym młody człowiek konfrontuje się ze wzorcami i naciskami płynącymi od dorosłych i rówieśników oraz ze strony mass mediów, które kreują określony wizerunek osoby dorosłej



Określanie tożsamości indywidualnej jest związane z dokonywaniem przez dorastającego wyboru celów, wartości, przekonań, zainteresowań, potrzeb, sposobów myślenia i kryteriów oceny, które chce uznać za swoje;



Formowanie tożsamości na płaszczyźnie społecznej oznacza określenie do jakiej grupy odniesienia należy młody człowiek i z kim się identyfikuje, kto go akceptuje

l) Czynniki kluczowe do formowania się tożsamości * Stopień zaspokojenia potrzeb osobistych i społecznych * Postawy rodziców i nauczycieli – równowaga przyzwolenia i kontroli * Gotowość do eksploracji * Otrzymywanie wsparcia (emocjonalnego, instrumentalnego i informacyjnego) m) Etapy formowania się indywidualnej tożsamości (ERIKSON) 

Eksploracja – aktywne poszukiwanie, eksperymentowanie, próbowanie, sprawdzanie, testowanie siebie i swoich możliwości oraz relacji interpersonalnych łączących dorastającego z innymi (głównie z tymi najbliższymi)



Zobowiązanie – dokonanie wyboru, podjęcie decyzji i przejęcie na siebie odpowiedzialności za jej konsekwencje krótko – i długoterminowo



Moratorium – to przyzwolenie i czas dla młodego człowieka aby mógł samodzielnie podjąć określone zobowiązanie, to zaprogramowane opóźnienie wpisane w status społeczny i zwyczaje kulturowe, to czas na połączenie w całość sprzecznych aspektów rzeczywistości i własnego doświadczenia

n) Model zmian progresywnych i regresywnych w procesie wyłaniania się tożsamości jednostkowej (Waterman) 

Tożsamość rozproszona – trudność z jaką zmaga się młody człowiek, to konieczność poradzenia sobie z emocjami i napięciem wynikającym z odczuwania bezradności wobec swojego zmieniającego się ciała; może wówczas pojawić się apatia i brak zainteresowania przyszłą perspektywą swojej osoby; młody w swoich działaniach i zamierzeniach staje się niejednokrotnie nieprzewidywalny dla siebie i otoczenia



Tożsamość lustrzana (przybrana) – poszukiwanie idei i akceptowanych sposobów funkcjonowania w otoczeniu, powoduje że dorastający przyjmuje czyjeś standardy oceniania, reguły postępowania, wybory zawodowe czy przekonania religijne; pojawia się tu też proces idealizacji poszczególnych osób lub określonych grup; pojawia się tu pryncypalny i usztywniony sposób działania oraz manifestacja swoich przekonań w różnych aspektach sposób ubierania się, mówienia, czesania.



Tożsamość moratoryjna (odroczona) - formuje się wraz z pojawieniem się rozczarowania dokonanym wcześniej wyborem; to czas aktywnego poszukiwania adekwatnej oferty dla siebie; tu możliwa jest częsta zmiana decyzji lub angażowanie się w skrajną działalność; jest to niezwykle ważny etap dla eksplorowania przez młodego człowieka własnej osoby



Tożsamość dojrzała - jest możliwa do osiągnięcia dopiero po czasie moratorium; to tożsamość będąca efektem podjętego przez młodego człowieka zobowiązania, dotyczącego tego, kim chce być i co robić w życiu scala ona jego atrybuty i doświadczenia oraz umożliwia dokonywanie konsekwentnie spójnych wyborów oraz podążanie wybraną drogą życiową, co wiąże się również z przyjmowaniem konsekwencji własnych działań i branie odpowiedzialności za siebie i innych

o) Tożsamość ruminacyjna 

Wpisuje się płynnie we współczesną tendencję do odraczania zobowiązań (przesunięcie wieku rodzicielstwa czy zawarcia związku małżeńskiego, wzrastająca liczba związków nieformalnych)



Jest ona definiowana jako nieustanne rozważanie kwestii tożsamościowych wraz z powstrzymywaniem się od podjęcia konkretnych identyfikacji i zobowiązań



Często podłożem tego typu aktywności jest lęk i obawy związane z niską samooceną, niskim wsparciem społecznym i ubogą ofertą społeczną

p) Tożsamość negatywna 

Formowanie tożsamości negatywnej polega na zaakceptowaniu i integracji tych identyfikacji ról, które dotychczas w rozwoju były przedstawiane jako niepożądane (ostentacyjnie, prowokacyjnie zachowanie, arogancka postawa, wyzywający strój, chuligańskie wybryki)



Jest ona efektem środowiska, w którym młody człowiek rozwija się i funkcjonuje



Wynika ona z deficytu pozytywnych modeli, którymi młody człowiek może się identyfikować, konstruktywnych strategii radzenia sobie, wzmocnień dla podejmowania i realizowania ról pozytywnych



Tożsamość ta wyraża się buntem na wielu poziomach funkcjonowania, którego zadaniem jest jawne, otwarte, wyrażanie swojego sprzeciwu wobec określonych aspektów otaczającej rzeczywistości



Etykietowanie lub naciski społeczne np. wzmożona i drobiazgowa kontrola ze strony rodzicielskiej może determinować przejście przez dorastającego tożsamości negatywnej



Może ona być także efektem nieprawidłowego procesu socjalizacji który przyczynia się do ukształtowania poczucia bezwartości, przekonania o własnych deficytach a także braku wglądu i rozpoznania zasobów wówczas to bunt staje się formą rozładowania wewnętrznego napięcia powodowanego brakiem oparcia

r) Model podwójnego cyklu formowania się tożsamości 

Wyróżnia dwa rodzaje eksploracji i dwa rodzaje zobowiązania



Podkreśla on pewną elastyczność procesu wyłaniania się tożsamości oraz dopuszcza jego weryfikację i modyfikację w odniesieniu do wcześniejszych zobowiązań



Zgodnie z tym modelem, w pierwszej fazie kształtowania się tożsamości pojawia się eksploracja wszerz która związana jest ze zbieraniem informacji z różnych źródeł odnoszących się do różnych alternatyw tożsamościowych



Jej efektem jest podjęcie zobowiązania związanego z przejęciem określonego kierunku działania na podstawie zindywidualizowanej koncepcji siebie jednak nie jest ono ostateczne i może się zmienić



W drugiej fazie tego modelu pojawiają się ponownie dwa procesy: stabilizowania się wyłaniających się tożsamości (eksploracja w głąb) oraz identyfikacja z zobowiązaniem



Eksploracja w głąb to głównie oszacowanie i redefinicja zaangażowania, które są przejawem tego że młody człowiek nieustannie zastanawia się i ocenia czy jego decyzja jest właściwa w odniesieniu do aspektów podjętego zaangażowania (dopasowania planów na przyszłość oraz do wypracowanej koncepcji własnej osoby)



Identyfikacja z zobowiązaniem jest uznaniem, że podjęte decyzje i kierunki działania pasują do osobistych standardów aspiracji oraz zainteresowań

s) Efekty rozwojowe adolescencji (Brzezińska) 

Dojrzała tożsamość rozwijając się w sprzyjającym środowisku społecznym staje się wyrazem uświadomionych pragnień i preferencji jednostki, które urzeczywistniają się później w aprobowanych społecznie postawach i wartościach



Staje się efektem rozpoznawania własnych zasobów i obiektywnego (rzetelnego) rozpoznania i interpretowania własnych słabości



Pozwala na skuteczne funkcjonowanie w sytuacjach społecznych, z których w konsekwencji czerpana jest wiedza o sobie i otaczającym świecie oraz nabywane są istotne kompetencje społeczne

t) Okres przejściowy w rozwoju młodego człowieka: “wkraczanie w dorosłość” 1. Eksplorowanie własnej tożsamości - tego typu aktywność jest nakierowana na poszukiwania bardziej trwałych wartości, czy postaw uczuciowych i określonych obszarów zaangażowania. 2. Brak stabilności - brak konieczności podejmowania życiowych decyzji, istnieje tu jeszcze możliwość podjętych decyzji i zaangażowania się w nowe związki, zobowiązania zawodowe, naukowe itp. 3. Skoncentrowanie się na sobie i poczucie nieograniczonych możliwości - odnosi się to do większego (wcześniej niespotykanego w rozwoju) poczucia osobistej wolności, swobody w zakresie dokonywania wyborów kształtujących (także zmieniających)

obecną sytuację życiową młodego człowieka Poczucie “bycia pomiędzy” - młodzi ludzie są świadomi tego, że to stadium nieokreśloności trwa za długo i w końcu wieńczy je stanie się osobą dorosłą. 2.

Wczesna dorosłość: - charakterystyka psychologiczna wyłaniającej się dorosłości - koncepcja autonomii w okresie wczesnej dorosłości - definicja dorosłości jako okresu rozwojowego - indywidualne i społeczne wyznaczniki dorosłości - dorosłość w kontekście dojrzałości - „bycie singlem” jako forma społecznego funkcjonowania w okresie wczesnej dorosłości a) Rozwój w okresie dorosłości

1. Kilka określonych wydarzeń zachodzących w życiu człowieka, t...