Egzamin zagadnienia PDF

Preview

Summary

EGZAMIN PRAWOZNAWSTWO ZAGADNIENIA...

Description

EGZAMIN PRAWOZNAWSTWO

ZAGADNIENIA WSTĘPNE. 1.1 NATURALIZM porządek spraw ludzkich ma charakter naturalny,jest częścią istniejacego ładu we wszechświecie.zwolennicy prawa naturalnego uznają je za wspólne wszystkim kulturom.Ma ono łączyć wszystkich ludzi oraz pomimo wielu różnic kulturowych-zakładac pewne wspólne zasady postepowania.Według jego zolenników jest trwałe i nie zmienia się pośród zmian historycznych,zmieniających się poglądów i obyczajów.Prawa tego nie można człowiekowi zabrać,bo oparte zostało na jego naturze.Broni ono ludzkiej godności,określa fundamentalne prawa i obowiązki człowieka.Jako podstawowe prawa wymienia się:prawo do samoposiadania,prawo własności,prawo do utrzymania życia,prawo do owoców pracy. PRAWO NATURY ma uzasadniać(bronić) nienaruszalne prawa człowieka,jeśli jest uwazane za nadrzędne wobec prawa stanowionego,wobec czego zwolennik prawa natury jest zwolniony z przestrzegania prawa stanowego,gdy jest ono z nim w sprzeczności.W szczególności koncepcje prawa natury poszukują odpowiedzi: -jakie powinno być prawo stanowione -co to znaczy sprawiedliwośc -czy i kiedy można odmówić posłuszeństwa prawu stanowionemu? 2.POZYTYWIZM PRAWNICZY Do podstawowych założeń pozytywizmu należą następujące: -pojęcie prawa sprowadza się do normy(reguły) -nie ma koniecznego związku między prawem i moralnością,tzw teza o rozdziale -prawo obowiązuje jedynie na określonym terenie w określonym czasie,jest ustanowione przez uznawany autorytet(państwo) -termin pozytywizm prawniczy może występować w prawoznawstwie (iurisprudecja) w dwóch podstawowych znaczeniach :pewien typ poglądów na prawo,a zwłaszcza sposób rozumowania prawa i uzasadniania obowiązku dawania prawa posługi oraz jako określony sposób nauczania. AUSTIN reprezentował teorię, która niekiedy nazywana była pierwotnym pozytywizmem prawnicznym. Według niej prawo pozytywne jest rozkazem pochodzącym od suwerena i obliguje generalnie do działania lub powstrzymywania się od całej klasy zachowań; HERBERT HANT swoje twierdzenie przedstawił w pracy "the conspect od law" Uważał, ze z racji faktu, ze suweren kontaktuje sie ze swoimi poddanymi za pomoc pozytywizm prawniczy-normatywizm Hans Kelsen- w prawie znaczną rolę odgrywa hierarchia,kształtująca system norm prawa, czyli pozytywność prawa. Konstruował tzw. Piramidę norm-hierarchiczną strukturę systemu prawnego. podstawowe cechy prawa 1. 2. 3. 4. 5.

prawo pojawia się w raz ze społeczeństwem-sposoby zachowania ludzi-ubi societas ibi ius wyraża warości i potrzeby o szerszym lub węższym zasięgu jest formułowane i bronione (sankcjonowane) przez społecześstwo za pośrednictwem instytucji powstaje jako produnkt procesu decyzyjnego, mniej lub bardziej sformalizowany realne oddziałowywanie (obowiązywanie) norm prawnych uzależnione od autorytetu prawnego

teoria sprawiedliwości- J.rawls – w pracy Teoria sprawiedliwości zaproponował koncepcję sprawiedliwości jako bezstronności (justice is a fairmess) – uważał, ze dominujący wówczas utylitaryzm nie odpowiada instytucjom demokratycznego społeczenstwa. Pierwsza zasada sprawiedliwości- Kazda osoba powinna mieć równe prawo do najszerszego systemu równych podstawowych wolności,dającego się pogodzić z podobnym systemem dla wszystkich. Podstawowymi wolnościami obywatelskimi sa bierne i czynne prawo wyborcze,wolność słowa,myśli,prawo do zgromadzeń,prawo do własności prywatnej.Zasada wolności ma charakter absolutny i nie może być złamana,nawet ze względu na drugą zasadę druga zasada sprawiedliwości -nierówności społeczne mają byc tak ułożone, aby były korzyścią dla najbardziej upośledzonych,pozostając w zgodzie z zasadą sprawiedliwego oszczędzania; i jednocześnie aby były związane z dostępnością urzedów i stanowisk dla wszytskich

sprawiedliwość społeczna= taka organizacja systemu ekonomicznego danego państwa, w którym jest zachowany w miarę równy dostęp do podstawowych dóbr materialnych dla wszystkich jego mieszkańców....\ PRAWO A INNE REGUŁY ZACHOWANIA 1. normy moralne-szeroko rozumiana idea dobra,doskonałość,solidarność (etyka- dyscyplina naukowa systematyzująca naszą wiedzę o moralności ideały i zasady postepowania) 2. normy religijne(zwykle skupiają się na dwóch aspektach.Pierwszy dotyczy reguł dobrego życia.Założenia i wskazania danej religii katalogują zachowania pod względem ich wartości moralnych,wyróżniają zachowania dobre-prowadzące do otrzymania przyszłej nagrod-oraz złeskutkujące przyszłą karą ; drugi aspekt norm religijnych dotyczy sfery sprawowania kultu. Są to wszystkie przepisy i reguły,których wypełnianie ma być charakterystyczne dla danego wyznania, np.uczestniczenie w nabożeństwach,obowiazek postu czy jałmużny 3. normy org. Społ. (Art. 13 konstytucji-ograniczenie pluralizmu politycznego) 4. normy obyczajowe(konwencja społeczna,nie jest przyjęte nie wypada czynic;

normy obyczajowe-to zbiór zasad,reguł postępowania,które obowiązują w danym środowisku.Obyczaj jest mocno związany z systemem wartości uznawanym przez daną zbiorowość,nie jest to co prawda ocena postępowania w kategoriach dobra i zła, a raczej tego co wypada,a co nie wypada robić, jak sie zachować) IDEA SPRAWIEDLIWOŚCI-DOSKONAŁOŚC ETYCZNA -klasyczna definicja sprawiedliwości pochodzi od rzymskiego prawnika Ulpiana, według którego sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznania każdemu należnego mu prawa (Justitia est constant et perpetua voluntas ius suum cuique tribuere)

PRAWO I POLITYKA ZNACZENIE SŁOWA PANSTWO – –

starożytni grecy określali miasta-państwa jako polis natomiast rzymianie początkowo nazywali swoje państwo civitas i respublica, a w momencie przekształcenia republiki w cesarstwo-imperium, co było rozumiane jako państwo obywatelskie w średniowieczu na określenie państw rządzących przez monarchę (ksiecia,króla,cesarza) używano terminu "regnum" (łac. Królestwo) lub "terra" (ziemia) podkreslając znaczenie faktu władania ziemią

– –

w znaczeniu ogólnym słowo państwo wprowadził włoski myśliciel Niccolo Machiavelli klasyczną definicje państwa stworzył niemiecki prawnik oraz teoretyk państwa i prawa.Georg Jellinek,który wskazał,że państwo tworzą trzy elementy:ludność,terytorium i władza publiczna.

–

państwo jest przymusową organizacją,wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchnej po to, by ochraniać przed zagrożeniem zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zrożnicowanych interesach,warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów

Definicja patolitologiczna

definicja prawna- Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: 

stałą ludność,



suwerenną władzę,

 określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, 

zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe

Państwo to trwała współnota ludzi zamieszkujących okreslone terytorium oraz poddana władzy

zwierzchnej. TEORIE POWSTANIA PAŃSTWA – – – –

KONCEPCJA TEISTYCZNA zakłada, że państwo powstało dzięki działaniu siły nadprzyrodzonej. Ta koncepcja byla popularna w monarchiach absolutnych i stanowiła uzasadnienie dla nieograniczonej władzy monarchy KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ- zaklada,ze państwo jest rezultatem umowy pomiędzy czlonkami spoleczenstwa lub miedzy społeczenstwem,a władzą, oraz neguje tezę o Boskim pochodzeniu władzy KONCEPCJA PODBOJU I PRZEMOCY- zakłada,ze państwo jest konsekwencją podboju plemion słabszych przez silniejsze. W ten sposób narodził się podział na rządzących i rządzonych, a państwo jescze to utrwaliło

KONCEPCJA MARKSISTOWSKA zakłada,ze państwo powstało w wyniku rozpadu wspólnoty pierwotnej, w której panowała wspólnota własności narzędzi i środków, na klasy,co nastąpiło głownie w wyniku powstania własności prywatnej

SĄ DWA APEKTY SUWERENNOŚCI – SUWERENNOŚĆ ZEWNĘTRZNA- odnosi się do stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Te relacje oparte na zasadach wolności i równosci państwo kształtuje samodzielnie – SUWERENNOŚĆ WEWNĘTRZNA- dotyczy relacji państwa z organizacjami w nim

działającymi (np.związko wyznaniowe) w stosunku do których państwo ma władze zwierznią i jest od nich niezależne POWSTANIE PAŃSTWA

 – – – –

powstanie państwa może nastąpić przez utworzenie nowego państwa rozpad na kilka mniejszych połączenie kilku panstw

oderwanie się cześci terytorium

JĘZYK PRAWNY, NORMA PRAWNA, PRZEPIS PRAWNY.

JĘZYK PRAWNY - to język w którym formułowane jest prawo. JĘZYK PRAWNICZY – to taki w którym, prawnicy mówią o prawie. NORMA PRAWNA - jest to wypowiedź normatywna, formułuje skierowane do danej osoby żądanie/ upoważnienie danego zachowania. Dwa sposoby rozumienia terminu "przepis prawny" 1. każde znanie w sensie gramatycznym występujące w tekście aktu prwanego 2. każda redukcyjnie wyodrębniona jednostka systematyki tekstu aktu prawnego np paragraf,artykuł NORMA PRAWNA- to zrekonstruowana z przepisów prawnych reguła postępowania tzn wypowiedż językowa,która wskazuje,komu i w jakich okolicznościach jest nakazane/zakazane lub dozwolone konkretne postepowanie oraz jakie będą konsekwence w przypadku, gdy adresat nie zachowa się w sposób przewidziany przez normę – inaczej wypowiedz normatywna,fromułuje skierowane do danej osoby żądanie/upoważnienie danego zachowania się CECHY NORMY PRAWNEJ 1. generalność -adresat(pewna kategoria osób) -okoliczności 2. abstrakcyjność

-rodzajowe, a nie konkretne cechy tego zachowania KONCEPCJE BUDOWY NORMY PRAWNEJ 1. KONCEPCJA TRÓJELEMENTOWA -HIPOTEZA, cel,dział,sposób,miejsce,czas Art 29 par 1 KC zaginiony może być uznany za zmarłego,jezeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego,w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył: jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ pięciu lat +okoliczności, w których powinien on się zachować w sposób przewidziany przez normę.Coś nakazane,zakazane,dozwolone  ART 148 par 1 KK kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności 2. DYSPOZYCJA- wzór zachowania,formułuje nakazy/zakazy lub dozwolenia - czyny- faktyczne zachowania psychofizyczne (zabór mienia,zabójstwo,budowa domu) – czynności konwencjonalne- takie zachowania, którym normy nadają znaczenie umowne-obyczaj np zawarcie związku małzeńskiego,sprzedaż nieruchomości – czynności prawne-formalizm,autonomia woli stron,złozenie oświadczenia woli wywołuje określone skutki  Art 60 KC Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonujących czynności prawnej może być wyrazana przez każde zachowanie się tej osoby,które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli) SANKCJA- konsekwencje, jakie nastąpią,gdyby adresat zachował się niezgodnie z wzorem zachowania okreslonym w dyspozycji)

KONCEPCJA NORM SPRZĘŻONYCH (KONCEPCJA NORMY DWUELEMENTOWEJ) NORMA SANKCJONOWANA- formułuje nakaz/zakaz lub dozwolenie dowolnym podmiotom. Czyli określa: 1. Adresata i warunki w jakich coś jest zakazane, nakazane, dozwolone (hipoteza) 2. Treść tego nakazu, zakazu, dozwolenia (dyspozycja) NORMA SANCJONUJĄCA- określa nakaz zastosowania sankcji w razie naruszenia normy sankcjonowanej. Jej adresatem jest zawsze organ państwa upoważniony do wymierzenia sankcji. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

RODZAJE NORM  Ius cogens- norma imperatywna, normy bezwzględnie stosowane  Ius dispositivum- normy prawne względnie stosowane  Norma semiimperatywna- norma bezwzględnie stosowana, ale zazwyczaj tylko wobec określonego typu sytuacji lub ograniczająca swobodę wyboru zachowania tylko ze względu na określoną grupę adresatów NORMA IMPERATYWNA- IUS COGENS  Normy prawne bezwzględnie obowiązujące znamionuje to, że ich zastosowanie nie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone  W stosunkach międzynarodowych obowiązują pewne normy prawne o znaczeniu tak istotnym dla społeczności międzynarodowej, że posiadają one moc bezwzględną i nie mogą być uchylone inną normą prawa międzynarodowego (zarówno umowną jak i zwyczajową) nie mającą charakteru ius cogens. Normy też zwane są: bezwzględnie obowiązującymi, imperatywnymi bądź peremptoryjnymi normami prawa międzynarodowego. PRZYKŁAD: Do najczęściej podawanych przykładów norm ius cogens należą:  zakaz użycia siły zbrojnej (z wyjątkiem przypadków dozwolonych przez Kartę Narodów Zjednoczonych)  zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw ( z tej sfery wyłącza się jednak kwestie ochrony praw człowieka- prawo międzynarodowe nie zakazuje takiej interwencji, uznaje się, że sprawy ochrony praw człowieka nawet własnych obywateli)

NORMA SEMIIMPERATYWNA: wyznacza pewne ramy postępowania, dająca swobodę stronom stosunku prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

Normy semiimperatywne wraz z normami względnie wiążącymi (ius dispositivum) są charakterystyczne dla stosunków umownych, między podmiotami niezależnymi i równymi z formalnego punku widzenia) Ustawodawca dostrzegając jednak ekonomiczną nierówność między niektórymi podmiotami, decyduje się na wprowadzenie norm chroniących słabszą stronę stosunku prawnego, a zarazem gwarantujących tzw. Swobodę umów, czyli właśnie normy semiimperatywne. Strony mogą regulować swoje uprawnienia i obowiązki w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej normie, jednak aby zmiany takie były skuteczne muszą być one korzystniejsze dla słabszej strony. Norma semiimperatywna wyznacza granicę ochrony dla strony słabszej: - minimalny zakres uprawnień (którego nie można ograniczyć, ale można rozszerzyć) - maksymalny zakres obowiązków (którego nie można rozszerzyć, ale można ograniczyć) PRZYKŁAD: - Normy semiimperatywne stosuje się w prawie konsumenckim np. konsument ma prawo odstąpienia od umowy z przedsiębiorcą zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa w ciągu określonego czasu bez podania przyczyny. W umowie strony mogą jednak ten czas wydłużyć, nie mogą zaś tego okresu skrócić lub w ogóle wyłączyć możliwość odstąpienia od umowy przez konsumenta. - innym przykładem zastosowania norm semiimperatywnych są normy prawa pracy, określające minimalne standardy, jakie powinien zapewnić pracodawca pracownikowi- standardy lepsze są dozwolone, ale niekonieczne. PRAWO PODMIOTOWE - to zespół uprawnień służących podmiotowi prawa w ich wzajemnych relacjach.  PRZEPIS PRAWNY- jednostka redakcyjna tekstu prawnego (jednostka techniczna aktu prawnego) np. ustawy, rozporządzenia  AKT NORMATYWNY (prawny, prawodawczy, prawotwórczy, źródła prawa)- jest to tekst zawierający przepisy prawa (normy prawne)

BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO: 1. Tytuł (rodzaj aktu, data, nazwa, peambuła) 2. Część merytoryczna (przepisy ogólne, przepisy szczegółowe, przypisy przejściowe, przypisy końcowe)

SYSTEM PRAWA

SYSTEM- rzecz złożona Geneza: ( naturalne= układ planetarny; sztuczne= radio) CECHY ELEMENTARNE ( realne obiekty istniejące- las, auto; nominalne- wartości normy; statyczne- niezmienne w czasie; dynamiczne- zmiana) SYSTEM PRAWA  Definicja: zbiór w pewien sposób uporządkowanych i powiązanych, generalnych i abstrakcyjnych norm wysławionych w tekstach aktów normatywnych

 hierarchia norm  niesprzeczność  Naturalizm ( system naturalny i nominalny)  Pozytywizm ( system sztuczny i nominalny) BUDOWA SYSTEMU PRAWNEGO:  Elementami systemu prawnego są np. - wprowadzane do niego za pomocą wykładni - usuwane ( derogacja- ten który ustanowił; orzeczenie TK- niekonstytucyjność pozbawiana mocy, upływ czasu, odwykniecie - desuetudo, reguły kolizyjne ) BUDOWA SP- HERBERT LIONEL ADOLPHUS HART PODZIAŁ NORM:  REGUŁY PIERWOTNE- są to reguły nakładające obowiązki bezpośrednio na członków społeczności. Szereg przyczyn sprawia, że ujmowanie systemu prawa jako zbioru wyłącznie tego typu reguł jest niewystarczające: - taki system nie miałby zdolności do samoorganizowania, bo reguły pierwotne nie mogą same regulować procesu własnego wytwarzania i zmiany= wada statyczności - w takim systemie nie byłoby jasne, które z reguł są regułami obowiązującymi ( wada niepewności) -nie istniałyby jasne procedury stosowania reguł (wada nieskuteczności)  REGUŁY WTÓRNE- Hart określa je jako pasożytnicze wobec pierwotnych, bo same w sobie nic nie znaczą. Mają charakter proceduralny, wskazują sposoby posługiwania się regułami pierwotnymi, pozwalają na usunięcie takich wad. Istnieją trzy rodzaje reguł wtórnych: - reguły zmiany (rules of change)- usuwają wadę statyczności - reguły orzekania ( rules of adjudication)- usuwają wadę nieskuteczności -reguły uznania ( rules of recognition)- usuwają wadę niepewności  Najważniejszą spośród reguł wtórnych jest reguła uznania, pozwalająca na określenie, które z reguł należą do systemu prawnego, a które znajdują się poza nim.

HART- SYSTEM PRAWA  WOLNOŚĆ SĘDZIEGO: Hart, uważał, że system prawa składa się tylko z reguł (obu rodzajów) i nic poza nimi nie należy do istoty prawa. Tylko na nie powoływać się może sędzia w procesie rozstrzygania. Mimo tego, sędzia nie jest całkowicie związany z regułami; według Harta sędzia, orzekając, jest wolny, co wiążę się z faktem, że dana sprawa może mieć więcej niż jedno prawidłowe rozstrzygnięcie.  PARADOKS BANDYTY: W swojej krytyce pierwotnego pozytywizmu prawniczego, reprezentowanego m.in. przez Johna Austina, Hart przytaczał tzw. Paradoks bandyty, argumentując, że przymus wynikający z prawa jest czymś zasadniczo innym od przymusu ze strony bandyty grożącego pistoletem i żądającego pieniędzy  PRAWO NATURY: Tak jak inni pozytywiści Hart uznaje rozdział prawa i moralności. Nadaje mu jednak złagodzoną formę twierdząc, że w prawie musi istnieć pewne minimum moralności (,, minimum treści prawa natury”) Teoretycznie prawo może mieć dowolną treść, ale powinno uwzględniać pewne właściwości człowieka i świata, który go otacza)

NORMATYWNA KONCEPCJA ŹRÓDEŁ PRAWA- PROF. ZIEMBLIŃSKI  Reguły walidacyjne ( fakty prawotwórcze)  Reguły egzegezy ( wykładnia przepisów) ZWIĄZKI MIĘDZY ELEMENTAMI SYSTEMU PRAWA  ZWIĄZKI TREŚCIOWE (istnienie powiązań między normami; wspólna podstawa aksjologiczna; jednolitość pojęć; przepisy odsyłające  ZWIĄZKI HIERARCHICZNE NORM  ZWIĄZKI KOMPETENCYJNE

GAŁĘZIE PRAWA- kryterium podziału, (definicja- zbiór norm, które reprezentują określoną sferę stosunków społecznych  Metoda regulacji ( cywilna, administracyjna, karna)  Zakres terytorialny (ogólne, miejscowe)  Podmiot regulacji (kogo dotyczy prawo- prawo cudzoziemców, wojskowe) ➔

Charakter stosunków społecznych (publiczne, prywatne, mieszane)

REGUŁY KOLIZYJNE: 1. Lex superior derogat legi inferiori- Norma wyższa uchyla normę niższą. Kryterium jest hierarchią danego aktu prawnego 2. lex specialis derogat legi generali- norma szczególna uchyla normę generalną. Kryterium jest szczegółowość danego aktu prawnego 3. lex posteriori derogat lagi priori- norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą. Kryterium jest chronologiczność danego aktu prawnego. Nie dotyczy, jeśli norma wcześniejsza jest wyższa 4. lex posterior generali non derogat legi priori speciali- norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej.  KOLIZJA REGUŁ KOLIZYJNYCH - hierarchiczność > chronologiczność - chronologiczność < szczegółowość - hierarchiczność >=< szczegółowość ( w zależności od konkretnej sytuacji. Wedle teoretyków prawa prymat należy przyznać kryterium hierarchiczności, natomiast najczęś...