Zagadnienia PDF

Preview

Summary

Zagadnienia z Teorii i praktyki wychowania...

Description

Podstawowe pojęcia - Wychowanie (definicja, rodzaje) Istnieje wiele definicji tego pojęcia. Można je podzielić na definicje szerokie i wąskie. Jeśli będziemy chcieć zdefiniować wychowanie szeroko możemy powiedzieć, że wychowanie jest skoncentrowane zarówno na rozwoju uczuciowym, umysłowym, na sferze motywacji i konkretnych działań. Takie podejście utożsamiane jest z rozwijaniem osobowości pod względem wszystkich jej cech. Dotyczy ono wszystkich działań psychicznych. W wąskim podejściu wychowanie określa się jako kształtowanie charakteru jednostki. Celem wychowania jest kształtowanie zachowań moralnych. Takie wychowanie sprzyja przeżyciom emocjonalno-motywacyjnym jednostki. Wychowanie można określić jako ,,oddziaływanie pokoleń dorosłych na te, które nie dojrzały jeszcze do życia społecznego”. Trzeba pamiętać również, że jest to oddziaływanie celowe, trwa z przerwami przez większość życia. Wychowanie można określić kształtowaniem osobowości, kierowaniem rozwoju. Bardzo ważna jest cierpliwość, wiara w drugiego człowieka i refleksja. Stosunki wychowawcze między wychowawcą, a wychowankiem są bardzo ważne. Jest to relacja niesymetryczna, lecz korzyści czerpią obie strony. Z racji różnorodności definicji wychowania część pedagogów postanowiła je uporządkować i podzielić. Jedną z takich osób był S.Kunowski. Wyróżnił on cztery grupy definicji: -definicje prakseologiczne, według których wychowanie oddziaływaniem wychowawców na wychowanków,

jest

równoznaczne

z

-definicje ewolucyjne, według których w wychowaniu następuje proces samoistnego rozwoju wychowanka poprzez nabywanie przez niego nowych doświadczeń, -definicje sytuacyjne, które duży nacisk kładły na uwarunkowania środowiskowe, -definicje adaptacyjne, podkreślały natomiast efekty wychowania, których wyraźnym przejawem wychowanka do słusznych oczekiwań społecznych i czekających go wymagań, Istnieje również podział na cztery różne grupy definicji wychowania K.Olbrycht: -kształtowanie tzw. cech kierunkowych, -celowe kształtowanie osobowości wychowanka zgodnie z przyjętym ideałem, -świadome i celowe wywieranie wpływu na drugiego człowieka , -oddziaływanie na człowieka łącznie z socjalizacją i inkulturacją, Nie są to podziały, które w całości wyczerpują zagadnienia, lecz nie wykluczają się one.

- Wychowanie dyrektywne i niedyrektywne oraz cechy wychowania Wychowanie dyrektywne odbywa się bez czynnego lub z ograniczonym udziałem wychowanków. W wychowaniu tym przyjmuje się, że to wychowawca jest odpowiedzialny

za rozwój wychowanka i najlepiej wie czego on potrzebuje i w jaką stronę powinien się rozwijać. Istnieje jednak poważne zagrożenie w tym wychowaniu. Wychowankom grozi niebezpieczeństwo manipulowania, a nawet uprzedmiotowiania. Doprowadzić to może do zaniku godności osobistej dzieci i młodzieży. W wychowaniu dyrektywnym zapomina się, że najlepszą skuteczność zapewnia również aktywność wychowanka. W wychowaniu niedyrektywnym o skuteczności decyduje dyskretne dopingowanie wychowanków do aktywności i angażowania się w proces pracy nad sobą i samorealizacji. Nie ma jednak pewności czy oddziaływanie wychowawcy okaże się wystarczająco skuteczne. Nie tylko wychowawca decyduje o powodzeniu własnej działalności wychowawczej, ale bardzo duży wpływ w tym wychowaniu ma także wychowanek. Wychowanie niedyrektywne cechuje się współpracą, otwartymi rozmowami, mobilizowaniem wychowanków i pobudzaniem ich ciekawości. Nie narzuca się im sposobu w jaki mają żyć, wręcz przeciwnie. Pobudza się je do refleksji, tak aby same potrafiły obrać wartościową drogę życiową. Wychowanie niedyrektywne wymaga większego przygotowania i zaangażowania pedagogicznego. Wychowanie dyrektywne i niedyrektywne nie wykluczają się wzajemnie lecz uzupełniają i dobrze prowadzone w znacznym stopniu wzbogacają wychowanie wychowanków. Pięć cech: złożoność, intencjonalność, interakcyjność, relatywność i długotrwałość. Złożoność wychowania – w wychowaniu oprócz zapamiętania i rozumienia podstawowych norm społecznych chodzi również o ich pełną akceptację i ustanowienie z nich głównych idei postępowania w życiu. Intencjonalność wychowania – wychowaniu przyświeca konkretna intencja. Wychowawca zdaje sobie sprawę z tego jakie cele chce osiągnąć poprzez wychowanie. Interakcyjność wychowania – wychowanie zawsze jest interakcją minimum dwóch osób. Z tego powodu wychowanie określa się jako relację niesymetryczną, posiadającą korzyści obustronne. Relatywność wychowania – relatywność wiąże się z trudnościami i ich skutkami, które czekają w procesie wychowania wychowawcę jak i wychowanka. Są one oczywiste ponieważ psychika wychowanka ciągle się zmienia, ma na nią również duży wpływ środowisko. Długotrwałość wychowania – proces wychowania trwa przez całe życie. Dotyczy dzieci, młodzieży i dorosłych. Człowiek potrafi uczyć się w każdym wieku czegoś nowego. Ważne, żeby pamiętać o tym, że jest to proces stały.

- Definicja socjalizacja i jej fazy Socjalizacja jest to kształtowanie osobowości społecznej lub inaczej nabywanie społecznej dojrzałości. Następuje spontanicznie. Patrząc na to pojęcie wąsko jest to proces oddziaływania i wpływ życia społecznego na daną jednostkę. Jest to proces adaptowania się

jednostki do warunków środowiskowych w jakich przyszło im żyć. Od procesu socjalizacji oczekuję się, że jednostka stanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa. Fazy socjalizacji: Pierwsza faza socjalizacji występuję od urodzenia do 2-3 roku życia dziecka i jest nazywana fazą przygotowawczą lub stadium presocjalizacji. Główną osobą socjalizującą w tym wypadku są rodzice lub stali opiekunowie prawni. Następna faza socjalizacji przypada na wiek przedszkolny. Jest to pierwsza faza socjalizacji właściwej. Duży wpływ na jednostkę zaczyna mieć środowisko rówieśnicze. W kolejnych fazach zwiększa się krąg socjalizujący środowisko, najczęściej następuję to kosztem wpływu rodziny i osób odpowiedzialnych za jednostkę. Wpływ zaczynają mieć: telewizja, gwiazdy, celebryci.

- Różnice pomiędzy wychowaniem, socjalizacją i inkulturacją: Wychowanie znacznie różni się od socjalizacji i inkulturacji. Przede wszystkim jest to celowa interwencja w procesy socjalizacyjne i inkulturacyjne. Jest zawsze z góry przewidziany i zaplanowany. Natomiast socjalizacja i inkulturacja pozbawione są cechy intencjonalności. Są one niesterowane, niekierowane oraz bezdecyzyjne. Działają one niezależnie od woli wychowawców i wychowanków. Mają ogromny wpływ na rozwój dzieci, młodzieży i dorosłych. Prawidłowy rozwój jednostki następuję wtedy gdy wychowanie, socjalizacja i inkulturacja, mimo różnic mają wpływ na jednostkę.

- Wychowanie, a opieka Wychowanie jest ściśle związane z opieką. W tym wypadku jako definicję opieki przyjmujemy zaspokajanie potrzeb człowieka, któremu trudno byłoby zaspokoić je samodzielnie. Według Radlińskiej opieka jest przydatna szczególnie w przypadku pojawienia się niekorzystnych dla rozwoju człowieka zjawisk takich jak choroby, złe przyzwyczajenia czy zaburzenia psychofizyczne. Tak jak w przypadku wychowania trwa ona z przerwami przez całe życie człowieka. Zapewnia ona wychowaniu niezbędne warunki dla prawidłowego przebiegu procesu wychowawczego. Sama opieka zaś mogłaby przerodzić się w ,,dawanie” ponad miarę i prowadzić do biernej postawie wychowanka. Według Kelma jest to działanie podjęte w celu pokonania przeszkód pojawiających się na drodze rozwoju jednostki oraz przygotowanie wychowanków do radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia. Opieka sama w sobie jest również bardzo rozwiniętym pojęciem. J.Pieter wyróżnił opiekę moralną, światopoglądową, organizacyjną, intelektualną oraz materialną. Każda z nich ma duży wpływ na wychowanie. Różnice pomiędzy wychowaniem, a opieką: Opieka jest działalnością pierwotną, przeważającą nad wychowaniem w okresie niemowlęcym czy też późnej starości. Zapewnia ona również ciągłość gatunku ludzkiego, natomiast wychowanie skupia się głównie na zachowaniu jednostki. Opieka posiada charakter

stały, pozostaje niezmienna mimo zmiennym ideologią, gdy wychowanie kształtowane jest przez mijający czas i zmienne systemy polityczne.

- Inkulturacja Inkulturacja jest to przyjmowanie przez jednostkę dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń. Jest to uczenie się kultury, a także przystosowanie kulturowe. Z racji szerokiej definicji kultury trzeba zwrócić uwagę także na fakt, że są to również zasady, wzory i kryteria współżycia w społeczeństwie oraz moralne kryteria przyjęte w danej zbiorowości. Inkulturację można nazwać asymilacją kulturową, występuje ona czasem poprzez nieumyślną działalność socjalizacji.

Cele Wychowania - Definicja celu wychowania Cele, jakie zamierza się realizować w procesie wychowania, to pewien postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływań wychowawczych. Celami takimi są tzw. standardy (normy) wychowawcze, wskazujące na pożądane społecznie i moralnie zachowania i postawy oraz inne cechy osobowości wychowanków. Określają one zazwyczaj mniej lub bardziej ogólne zmiany czy przeobrażenia w tym zakresie. Inaczej mówiąc, są nimi „pożądane i oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem respektowania odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanków w postaci poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości” (W. Okoń, 2001, s. 53). Cele wychowania są na ogół wyrazem określonych wartości, w imię których są głoszone. Nie miałyby zatem większego sensu, gdyby przedstawiały wartość tylko dla tych, którzy brali udział w ich stanowieniu i formułowaniu. Cele takie wyrażają nierzadko określone nastawienie czy postawę wobec człowieka, jego nadziei, dążeń czy trudności, jakie może on napotkać w swym życiu. Łączą się też ze sposobem sytuowania człowieka wśród rzeczy, zjawisk i stworzeń we współczesnym świecie, a przede wszystkim z umiejscowieniem go w określonej hierarchii wartości. Cele uznawane przez wychowawcę za własne, nazywane w pedagogice autonomicznymi, odsłaniają jego przekonania o tym, czym jest i powinien być człowiek, jaką misję ma do spełnienia, w jaki sposób i w imię jakich wartości powinien przeżyć życie, czego można się po nim spodziewać i w ogóle jaki jest sens jego egzystencji. Co więcej, cele wychowania są często równoznaczne z powszechnie uznawanymi wartościami i szeroko rozumianymi normami, zwłaszcza moralnymi. W takim znaczeniu cele wychowania są mniej lub bardziej jawnym odzwierciedleniem tego rodzaju wartości i norm. Nie wszystkie jednak wartości i normy, o które tu chodzi, są objęte celami wychowania.

- Na jakiej podstawie wyprowadza się cele wychowania Schemat wyprowadzania celów wychowawczych:

1)Określenie ideałów wychowania, merytoryczna analiza, 2)Określenie naczelnych celów wychowania, poprzez analizę dzięki zastosowaniu kryterium psychologicznego, 3)Określenie celów kierunkowych poprzez zastosowanie analizy kryterium rozwojowego, 4)Określenie celów etapowych, poprzez analizę dzięki zastosowaniu praktyczno – wychowawczego kryterium, 5)Określenie celów operacyjnych, poprzez pożądane formy działalności

- Rodzaje celów wychowania Wyróżnia się różne rodzaje celów wychowania, mianowicie: 1) cele kreatywne (typu „wywołać...”, „ukształtować...”, np. nowe zainteresowanie, nowe przekonanie); 2) cele optymalizujące (typu „zwiększyć...”, wzmóc...”, „poszerzyć...”, np. wrażliwość, zaangażowanie); 3) cele minimalizujące (typu „osłabić...”, „ograniczyć...”, np. agresję, nadmierną wrażliwość); 4) cele korekcyjne (typu „przekształcić...”, „zmienić...”, np. postawę, przekonania)

- Struktura ideały wychowania Ideał wychowania: Ideał odnosi się do doskonałej i pożądanej lecz realnie nieistniejącej osobowości człowieka. Ideał jest finalnym etapem dążeń wychowawczych, od osiągnięcia których zawsze dzieli nas pewien dystans Wg Muszyńskiego: Ideał jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości. Charakteryzuje się on określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji kulturowej, potrzeb społecznych czy wymagań dominującej ideologii. Ideał ma określoną strukturę. Jego elementami są zhierarchizowane cele wychowania. Takie ujęcie współzależności ideału i celów wychowania można nazwać deterministycznym. Proces przybliżania się do ideału rozpisuje się na kilka etapów: 1. Redukcja ideału na cele nadrzędne, których treścią są wartości uniwersalne, takie jak: dobro, piękno, prawda. 2. Redukcja ideału, która polega na wyborze strategii kierunkowej wychowania – kształtowania postaw wychowanka wobec różnych obiektów rzeczywistości nakierowanej na rozwijanie różnych zdolności, osobowości. 3. Redukcja ideału do celów etapowych, czyli określonego standardu rozwoju osobowości wyróżnionego na podstawie kryterium wieku życia.

4. Redukcja ideału na cele operacyjne, czyli cele realizowane na konkretnych zajęciach dydaktycznych i wychowawczych. Na każdym z tych etapów ideał jest zawsze treścią wyróżnionych celów.

Proces wychowania - Proces wychowania To ciąg działań wychowawczych podejmowanych indywidualnie lub zbiorowo w celu wywołania określonej przemiany w osobowości wychowanka. Polega na pobudzeniu aktywności wychowanka poprzez organizowanie odpowiednich sytuacji, co w efekcie doprowadzi do pomyślnej realizacji założonych celów.

- Struktura procesu wychowania: 1. Wdrażanie wychowanków do pożądanych form aktywności Przykład: praca w zespołach, każdy z nich reprezentuje inne wyznanie religijne, ich zadaniem jest wypisanie jak chcieliby, by traktowano ich religię w miejscu kultywowania innej oraz analogicznie jakich zachowań nie chcieliby doświadczać

2. Rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do danej aktywności poprzez ćwiczenia Przykład: konkurs plastyczny pt.,, Tolerancja dla religii świata”. Organizacja dnia religii świata.

3. Uświadamianie wychowankom znaczenia, celów i zasad tej aktywności Przykład: wychowawca prezentuje uczniom film ,,Mały Budda”.

4.Przyswajanie wychowankom ocen i przekonań wzmacniających dyspozycje do pożądanej aktywności Przykład: uczniowie organizują sztukę teatralną na temat ,, Dyskryminacja wczoraj – tolerancja dziś i jutro”

5.Przyswajanie wychowankom wiedzy na temat związku między pożądaną aktywnością, a życiem społecznym, umożliwiającej rozumienie wielorakich aspektów tych zależności. Przykład: nauczyciel przeprowadza dyskusję wśród uczniów na temat tolerancji religijnej. Skłania ich do formułowania wniosków z przeprowadzonych zadań.

DZIEDZINY WYCHOWANIA WYCHOWANIE MORALNE Opis: (wychowanie do wartości, wychowanie etyczne), ma na celu zapoznanie dzieci i młodzieży z normami określającymi ludzkie powinności oraz wartościami moralnymi, będącymi zarazem istotnym odniesieniem do wyrażania swych sądów i ocen moralnych łącznie z akceptacją określonych norm i wartości moralnych Rozszerzenie: Wychowanie moralne uczy występowania w obronie powszechnie uznawanej moralności, czyli ogółu obowiązujących norm i wartości moralnych, w tym wartości uniwersalnych i ponadczasowych a także pewnych wzorów i ideałów moralnych. Wyróżnia się wychowanie moralne w znaczeniu opisowym(neutralnym) i oceniającym(normatywnym). W znaczeniu opisowym zmierza się przede wszystkim do zapoznania zwłaszcza młodzieży z różnymi sposobami postępowania moralnego, bez sugerowania jednoznacznej ich oceny. Od nauczycieli(także wychowawców i rodziców) wymaga się nieujawniania własnego stanowiska, zwłaszcza wobec kontrowersyjnych problemów moralnych. Zadanie ich polega głównie na zaaranżowaniu wśród wychowanków dyskusji na temat omawianych zagadnień i na wykazywaniu troski o jej poziom. Szczególny nacisk kładzie się na logiczną argumentację zajmowanego w dyskusji stanowiska przez poszczególnych jej uczestników. Wychowanie moralne w znaczeniu oceniającym(normatywnym) stawia sobie za cel przyswajanie przez dzieci i młodzież norm, zasad, wartości moralnych, których aprobata i realizacja mają zapewnić im bycie moralnie dobrymi. Dorosły tutaj jest uznawany za autorytet, który wskazuje wychowankom drogę moralną jaką powinni oni kroczyć. Naczelnym zadaniem dorosłych jest utwierdzić swych podopiecznych w przekonaniu, że jedynie słuszna jest moralność, którą się im wpaja. Jest to moralność narzucana im z zewnątrz i domagająca się jej pełnej akceptacji i zgodnego z nią postępowania. Jednym ze sposobów wychowania moralnego jest metoda "klasyfikowania wartości". Polega na uświadamianiu sobie własnych uczuć przeżywanych w związku z rozpoznawanymi wartościami. O tym, jaką wartość uznaje jednostka za słuszną, decyduje ona sama w zależności od własnych upodobań. Np. nauczyciel organizuje specjalne ćwiczenia o charakterze zabawowo-rozrywkowym ("Wyjaśniające odpowiedzi", "Arkusz wartości", "Głosowanie na wartości". Ćwiczenia połączone są z dyskusją i głosowaniem nad przyjęciem lub odrzuceniem określonych wartości. Czyni się tak zgodnie z przekonaniem, iż nie ma wartości samych w sobie. Metodzie tej zarzuca się jednak, iż toruje ona drogę skrajnemu relatywizmowi moralnemu. Kolejnym sposobem wychowania moralnego jest metoda "rozumowania moralnego". Umożliwia ona głębszy namysł za pomocą argumentacji logicznej nad ocenami, normami, zasadami i wartościami moralnymi. W tym celu uczniowie najpierw zapoznają się z określonymi dylematami moralnymi i podejmują próbę ich rozwiązania. Następnie zastanawiają się nad konsekwencjami znalezionego rozwiązania i wnioskami praktycznymi dla postępowania moralnego. Metoda ta jest bardziej przydatna w pracy z uczniami. Przyczynia się do umacniania ich świadomości moralnej oraz sprzyja głębszemu rozumieniu przez nich swych obowiązków i powinności moralnych. Metoda ta jest jednak nieskuteczna przy dzieciach w wieku poniżej 10 lat, ze względu na obowiązek racjonalnego argumentowania swoich wyborów moralnych. Zasoby: https://edurada.pl/artykuly/rozwoj-moralny-w-szkole/ - artykuł dotyczący rozwoju moralnego w szkole

https://blizejprzedszkola.pl/wychowanie-w-duchu-wartosci,2,1416.html – wychowanie moralne dzieci w wieku przedszkolnym http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-7d76ddcb-0252-4b31-b6fa07f71ec39703/c/162-170.pdf - wychowanie moralne w kontekście nastolatka

WYCHOWANIE ESTETYCZNE Opis: we współczesnej rzeczywistości pedagogicznej wyróżnia się wychowanie estetyczne w węższym i szerszym znaczeniu. Pierwsze z nich w najbardziej ogólnym znaczeniu (nazywane także wychowaniem do sztuki) oznacza kształcenie do sztuki, a więc kształtowanie wrażliwości i kultury koniecznej dla przeżywania, poznawania i oceny zjawisk estetycznych. To rozwijanie wśród dzieci i młodzieży wrażliwości na takie zjawiska estetyczne, jak piękno i kultura. W szerszym znaczeniu wychowanie estetyczne oznaczać będzie kształtowanie osobowości człowieka nie tylko w sferze wrażliwości estetycznej, ale także poprzez nią, sfery intelektualnej oraz moralno-społecznej; to rozwijanie wyobraźni i pobudzanie dyspozycji twórczych. Rozszerzenie: Głównym celem wychowania estetycznego jest w jego węższym zakresie zapewnienie dzieciom i młodzieży w miarę wysokiego poziomu kultury estetycznej, czyli przyswajanie wiedzy o "rzeczach pięknych" oraz dokonywanie właściwego ich wyboru i umożliwianie udziału w ich tworzeniu łącznie z uwrażliwianiem na piękno i sztukę. Natomiast w szerszym zakresie ma na celu kształtowanie "człowieka integralnego, wzbogacanego, dzięki doznaniom estetycznym oraz działaniom artystycznym potwierdzającym kreatywne możliwości każdej jednostki". Sprzyja również rozwojowi intelektualnemu, i społeczno-moralnemu. Sztuka może wywierać wpływ na poglądy i przekonania człowieka, jego przeżycia moralne i ogólne postawy wobec świata, ludzi i wartości, a nie tylko na kształtowanie odpowiedniego smaku estetycznego. Ma zatem swój zasłużony udział w wielostronnym rozwoju człowieka. Wychowanie estetyczne zawiera w sobie wiele różnych dziedzin, m.in. wychowanie plastyczne, muzyczne, literackie, teatralne i filmowe. Sztuka jest kopalnią wiedzy o człowieku , jego otoczeniu oraz materialnym i duchowym dorobku ludzkości (funkcja poznawcza), wzbogaca wyobraźnię, rozwija uzdolnienia twórcze, uczy dostrzegania rzeczy nowych i godnych postrzegania (funkcja kształcąca), pozwala na godziwe i przyjemne spędzanie wolnego czasu łącznie z podejmowaniem działalności artystycznej (funkcja ludyczna), pozwala odreagować traumatyczne przeżycia (funkcja terapeutyczna),...