Metodologia zagadnienia egzamin PDF

Preview

Summary

Metodologia wymagane z 1. Etapy procesu badawczego 1) problemu badawczego w postaci pytania problem jest bardziej 2) pytania badawczego Poszukiwanie literatury 3) hipotezy 4) Wyznaczenie zmiennych i kontrolowanych). 5) do badania 6) Operacjonalizacja zmiennych abstrakcyjnych na konkretne 7) skal pom...

Description

Metodologia –zagadnienia wymagane z wykładów 1. Etapy procesu badawczego 1) Sformułowanie problemu badawczego – często sformułowany w postaci pytania badawczego; problem jest bardziej ogólny. 2) Sformułowanie pytania badawczego + Poszukiwanie literatury 3) Sformułowanie hipotezy 4) Wyznaczenie zmiennych (zależnych, niezależnych, objaśnianych, objaśniających i kontrolowanych). 5) Dobór narzędzi do badania 6) Operacjonalizacja zmiennych → przełożenie terminów abstrakcyjnych na konkretne 7) Określenie skal pomiarowych – wynika z operacjonalizacji zmiennych; używamy testów 8) Określenie modelu badania (paradygmatu) – charakter wynika z hipotezy ale bywa tak, że model badania możemy zdiagnozować z procedury badania → korelacyjny → eksperymentalny → ex post facto → różnicowy = quasi-eksperymentalny 9) Określenie schematu badania np. jednoczynnikowy – jedna zmienna niezależna na dwóch poziomach. 10) Charakterystyka osób badanych – określenie próby osób badanych 11) Procedura badania (procedura doboru próby, opis przeprowadzenia badania) – pora badania, miejsce – ile osób przeprowadzało badanie (chociaż w niektórych badaniach nie są istotne pewne rzeczy) Ważne, żeby zawrzeć wszystkie informacje, które są istotne dla przebiegu badania i, które mógłby mieć wpływ na to, co badamy. Istotne szczegóły metodologiczne. + Przeprowadzenie badania 12) Zbieranie danych 13) Założenie bazy danych – trzeba sobie przypomnieć o hipotezie, jaką chcemy weryfikować; na jakich skalach jest operacjonalizacja zmiennych 14) Analiza/Obliczenia wyników 15) Interpretacja/Wnioskowanie 16) Dyskusja – ona być musi 17) Bibliografia 18) Załączniki ~ analiza statystyczna 2. Istota metodologii badań • Metodologia ogólna - traktuje o prawidłowościach rządzących procesem poznawczym, wspólnych dla wszystkich nauk (np. klasyfikowanie, definiowanie, wnioskowanie, wyjaśnianie itp.); • Metodologia szczegółowa (metodologie szczegółowe) - dotyczące danej dyscypliny naukowej i zajmująca się charakterystycznymi dla tej właśnie dyscypliny naukowej procedurami poznawczymi (np. planowanie eksperymentów w psychologii czy budowa testów psychologicznych) Brzeziński

3. Cel metodologii badań (jako nauki) Cel metodologii: opracowanie coraz lepszych sposobów pomiaru/badania zjawisk; im lepsza metoda, tym lepsze wyniki 4. Badania jakościowe i ilościowe – różnice 1) Pierwotne – dane pozyskujemy bezpośrednio, w danym momencie, ze źródła pierwotnego a) ilościowe – liczby, wykresy, testy, kwestionariusze b) jakościowe – spotkania z ludźmi, wywiad i obserwacja 2) Wtórne – desk reasearch, zbieranie danych na podstawie istniejących już źródeł np. czasopisma Różnice: - charakter problemu, jaki można rozwiązać - metody i sposoby zbierania danych - metoda doboru próby - podejście i technika analizy zbierania danych - zakres wnioskowania – w badaniach jakościowych generalizacja jest niemożliwa 5. Zwyczajowa charakterystyka różnic między badaniami ilościowymi i jakościowymi Zwyczajowa charakterystyka (czyli: uproszczona i błędna) a) ilościowe – ile? Można generalizować na populację b) jakościowe – co? jak? dlaczego? Nie można odnieść do populacji 6. Problem badawczy Problem badawczy: badacz decyduje, jakie zjawisko chce wyjaśniać. Właściwie sformułowany problem badawczy: • Dotyczy fragmentu rzeczywistości, o którym badacz zgromadził już pewną wiedzę; • Prowadzi do identyfikacji zbioru potencjalnych rozwiązań (wynikają z niego hipotezy badawcze); • Zawiera pojęcia zoperacjonalizowane i możliwe do operacjonalizacji. Problemy badawcze mogą dotyczyć zasadniczo pytań o poziom zmiennej zależnej w populacji (np. przeciętnej liczby zapamiętanych po jednokrotnym odczytaniu cyfr w populacji studentów psychologii UWr) lub też pytań o zależności między zmiennymi. • Zależności między zmiennymi możemy badać jako związki przyczynowo-skutkowe lub korelacyjne. 7. Źródła problemów - luki w wiedzy - niejednoznaczne wyniki - własna intuicja lub własne prywatne doświadczenia - obserwacja - teoriach Problemy mogą pochodzić zewsząd, hipoteza tylko z wiedzy. 8. Pytania i hipotezy Hipoteza: to odpowiedź na pytanie badawcze

• Hipoteza to zdanie w znaczeniu logicznym (zatem takie, które może być prawdziwe lub fałszywe), będące odpowiedzią na problem badawczy, którego rozstrzygnięcia należy poszukiwać w oparciu o badania empiryczne • Należy rozróżnić hipotezy od założeń. Założeniami w badaniu są twierdzenia, które uznajemy za prawdziwe na podstawie wcześniejszych badań i racjonalnej analizy. A więc są to stwierdzenia których nie badamy. Fiasko eksperymentu powoduje konieczność dyskusji nad prawdziwością założeń; • W badaniu zakładamy założenia (jako tymczasowe pewniki) a sprawdzamy prawdziwość hipotez. Cechy dobrego pytania badawczego - wyrażone w języku danej dziedziny - terminy precyzyjne i jednoznaczne - jasne = zrozumiałe przynajmniej dla specjalistów (najlepiej dla wszystkich) - rozstrzygalne – można znaleźć odpowiedź dzięki dostępnym środkom Założenia pytania: a) założenie pozytywne – przynajmniej jedna z odpowiedzi, jakich można udzielić, jest właściwa b) założenie negatywne – przynajmniej jedna z możliwych odpowiedzi prawdziwa nie jest c) pytania nie spełniające tych założeń są niewłaściwie postawione Rodzaje pytań: 1) pytania rozstrzygnięcia – czy? - odpowiedź tak/nie 2) pytania dopełnienia – w jakim zakresie? Kiedy? Jak? O ile? - odpowiedź złożona 3) pytanie ogólne a) Korelacyjne - Czy płeć ma związek z emocjonalnością? b) Eksperymentalne – Czy płeć wpływa na emocjonalność? 4) pytanie szczegółowe – Czy kobiety są bardziej emocjonalne od mężczyzn? 5) pytanie eksploracyjne – gdy nie ma wcześniejszych badań, teorii, nie ma hipotezy

9. Źródła hipotez • Kwerenda literatury w wybranej, interesującej dziedzinie; • Wyprowadzenie hipotez z istniejących teorii; • Zastosowanie istniejącej teorii do nowych zjawisk, nowych obszarów badań; • Studium przypadku; • Odwrócenie kierunku istniejącej zależności “zdroworozsądkowej”. 10. Którą hipotezę wybrać? Od teorii do hipotezy 11. Dobra hipoteza • Jest testowalna; • Pozwala przewidzieć inne fakty niż wstępnie obserwowane; • Adekwatna do problemu badawczego; • Najprostsza możliwa odpowiedź na problem badawczy; • Możliwa do odrzucenia lub przyjęcia; • Nie zawiera zbyt szerokiej generalizacji;

• Dobrze, żeby wskazywała kierunek zależności; • Wskazuje na istnienie a nie brak relacji. Nie używamy słów: istotnie, znacznie, znacząc, gdyż różnice zawsze są istotne statystycznie Hipotezę wyprowadzamy z naukowych przesłanek, a nie z własnych doświadczeń

12. Rodzaje hipotez 1) Ogólna 2) = Zerowa (Ekstrawertycy nie różnią się od introwertyków) 3) =/= Różnicująca (Ekstrawertycy różnią się od introwertyków) 4) > lub < Szczegółowa; kierunkowa – mówi o przebiegu zależności (Ekstrawertycy mają większe zdolności interpersonalne od introwertyków) 5) Operacyjna – hipoteza badawcza wyrażona w terminach operacyjnych (chodzi o konkretne dane: Prezenter odczuwa większą tremę (ma wyższe ciśnienie) przed 50-cio osobowym niż przed 5osobowym audytorium) Jeżeli nie ma przesłanek do skonstruowania hipotezy szczegółowej, pozostawiamy ją na poziomie ogólnym, zamieszczając ładną informację: W związku z tym, że w literaturze nie znalazłam przesłanek do skonstruowania hipotezy szczegółowej, pozostała ona na poziomie ogólnym. 13. Cechy Cecha – właściwość jednostek zbiorowości, będąca przedmiotem badania, np.: wiek, płeć, dobrostan, poziom inteligencji itp. 14. Zmienne zmienna – cecha przyjmująca różne wartości (przynajmniej dwie)/ różne poziomy (przynajmniej dwa); zmienne:    

a) niezależna x– jest tą zmienną, którą w badaniu manipulujemy naszym działaniem, zamierzeniem zmieniamy jej wartości, kierunek, siłę b) zależna y – jest tą zmienną którą mierzymy, dokonujemy jej pomiaru, którą nie manipulujemy w badaniu, której wartość jest "zależna" od wartości zmiennej niezależnej a) zmienne ilościowe – przyjmują wartości liczbowe b) zmienne jakościowe = wartości nominalne – charakteryzowane za pomocą nazw

15. Stałe stała – cecha, która ma tylko jedną wartość (inne wartości nie są możliwe w danym badaniu – jak decyduje w badaniu, że płeć będzie stałą, to zapraszam do badania tylko jedną płeć, albo chcę, by w badaniu brały osoby tylko z wyższym wykształceniem) 1) Kobiety uczęszczające na aerobik czują się bardziej atrakcyjne niż kobiety, które nie uczęszczają na aerobik → stałą jest płeć (kobiety) 2) Osoby starsze wolą spędzać czas w ogródku niż w domu. → stałą jest wiek (podeszły), zmienną preferowany sposób spędzania czasu.

16. Operacjonalizacja 1. Definicja operacjonalizacji. Operacjonalizacja – zdefiniowanie pojęć poprzez odniesienie ich do konkretnych operacji w wyniku których uzyskamy wiedzę o zmiennych (dokonując operacjonalizacji decydujemy się w jaki sposób dana zmienna będzie mierzona). 2. Umiejętność zoperacjonalizowania zmiennych. Przykład 1: wytrzymałość fizyczna. Możemy liczyć ją jako dystans przebiegnięty w ciągu 2-godzinnego biegu, ilość zrobionych pompek lub brzuszków albo jako odpowiedź na pytanie: „Jak oceniasz swoją wytrzymałość na skali od 0 do 100?” Przykład 2: otwartość na doświadczenia. Można zapytać o liczbę kilometrów przemierzonych w podróży (im więcej tym większa otwartość) lub ilość działań, w które dana osoba zaangażowała się pierwszy raz w życiu, bądź stworzyć jakieś narzędzie psychometryczne (kwestionariusz), które da nam odpowiedź na pytanie o otwartość na doświadczenia. 3. Tę samą zmienną można zoperacjonalizować na inne sposoby - skala pomiarowa nie jest przypisana do zmiennej. 4. Z operacjonalizacji wynika skala pomiarowa. 5. Operacjonalizacja wpływa na liczbę osób badanych. Zadania praktyczne: operacjonalizowanie zmiennych 17. Wskaźniki zmiennych Wskaźnik to taka własność, która bezpośrednio wyraża pomiar zmiennej. Większość zmiennych w psychologii ma charakter nieobserwowalny – nie widzimy wprost ekstrawersji, lęku społecznego, pomocy. Możemy za to zaobserwować jej przejawy. O wartości zmiennych wnioskuje się na podstawie wskaźników – czegoś, co jest bardzo konkretne do zaobserwowania. Przykłady: - zaznaczona odpowiedź w kwestionariuszu - obserwacja: ekspresja (np. uniesione kąciki ust, zmarszczki wokół oczu – uśmiech); ekstrawersja (otwarta postawa ciała, proste plecy, uśmiech) - zapamiętywanie: liczba poprawnie przypomnianych elementów, liczba zniekształceń, czas rozpoznania. - konkretne sytuacje: pomoc poszkodowanemu kradzieżą – zareagowanie na kradzież, wezwanie policji, pogoń za złodziejem itp.

18. Podział zmiennych 1) Zmienna niezależna – cecha mająca wpływ na zachowanie a) istotne (kontrolowane) – uwzględnione w badaniu → główna – te, które są w hipotezie

→ uboczne – nie ma ich w hipotezie, ale są kontrolowane w badaniu b) nieistotne (zakłócające) – wszystkie pozostałe, niekontrolowane przez badacza 2) Zmienna zależna – cecha mierzona podczas eksperymentu 3) Zmienna ciągła - może przyjmować każdą wartość np. waga, czas, odległość - często są tylko w teorii, ponieważ redukuje się je do zmiennych dyskretnych np. 52,4 to więcej niż 52,3 i mniej niż 52,5 4) Zmienna dyskretna 1 może przyjmować tylko niektóre wartości np. liczba osób na wykładzie 2 nie ma możliwości uzyskania wartości mieszczącej się między dwiema wartościami 3 uzyskane wartości to tzw. wartości dokładne 5) Zmienna objaśniająca/wyjaśniająca - tak jakby X (niezależna) w badaniach korelacyjnych np.. pobudzenie → prędkość (wyższa prędkość wynika z poziomu pobudzenia) 6) Zmienna objaśniana/wyjaśniana - tak jakby Y (zależna) w badaniach korelacyjnych np. pobudzenie → prędkość (poziom pobudzenia wpływa na prędkość)

19. Zmienne niezależne – podział Zmienne niezależne x: a) istotne - główne – w hipotezie - uboczne – nie w hipotezie, ale są w badaniu i są kontrolowane b) nieistotne/zakłócające – cała reszta zmiennych, o których musimy pamiętać, bo mogą mieć wpływ na wynik –> uwzględniamy jako błąd

20. Ile zmiennych uwzględnić w badaniu? Liczba zmiennych w badaniach eksperymentalnych i różnicowych x jedna (tzw. modele jednozmiennowe, jednoczynnikowe)

więcej niż jedna (tzw. modele wielozmiennowe, wieloczynnikowe)

jedna

przykład 1: wielkość audytorium a trema

przykład 2: wielkość audytorium, rozmiar sali i trema

więcej niż jedna

przykład 3: płeć a uzdolnienia matematyczne i inteligencja

przykład 4: płeć i kolejność urodzenia a uzdolnienia matematyczne i inteligencja

y

21. Liczba zmiennych a liczba osób Im więcej mamy zmiennych, tym więcej osób trzeba przebadać. 22. Gdzie szukać zmiennych i stałych W warunkach egzaminacyjnych - w hipotezie. W warunkach niskiego ciśnienia atmosferycznego inżynierowie popełniają więcej błędów przy konstrukcji maszyn niż w warunkach wysokiego ciśnienia. Stała – Inżynierowie Zmienna niezależna X: warunki ciśnienia atmosferycznego Zmienna zależna Y: ilość błędów popełnianych przy konstrukcji maszyn

23. Kryteria jakości pomiaru Polega na tym, że dana technika, stosowana do tego samego podmiotu/przedmiotu, daje za każdym razem taki sam wynik (też: rzetelność, trafność) Narzędzie rzetelne to takie, które: 1) Daje taki sam wynik od różnych badaczy 2) Daje ten sam wynik od tej samej osoby badanej (w czasie) 3) Jest spójny wewnętrznie 24. Rzetelność - definicja, rodzaje, przykłady, sposoby określania, problemy Rzetelność – polega na tym, że dana technika, stosowana do tego samego podmiotu/przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik.

25. Trafność – definicja, rodzaje, przykłady, sposoby określania, problemy Trafność – odnosi się do zakresu, w jakim narzędzie pomiaru adekwatnie odzwierciedla prawdziwe znaczenie danego pojęcia. a. założenia dotyczące trafności b. kto powinien decydować o trafności? 26. Rzetelność a trafność 27. Zmienne – ciągłe, dyskretne Zmienna ciągła - może przyjmować każdą wartość np. waga, czas, odległość - często są tylko w teorii, ponieważ redukuje się je do zmiennych dyskretnych np. 52,4 to więcej niż 52,3 i mniej niż 52,5 Zmienna dyskretna - może przyjmować tylko niektóre wartości np. liczba osób na wykładzie - nie ma możliwości uzyskania wartości mieszczącej się między dwiema wartościami - uzyskane wartości to tzw. wartości dokładne

28. Skale pomiarowe a. rodzaje 1. Wymienianie skal od najsłabszej do najsilniejszej: - nominalna - porządkowa (rangowa) - przedziałowa (interwałowa) - ilorazowa skala nominalna porządkowa

interwałowa

ilorazowa

właściwości  A=B           

A≠B

A>B A 0 b) ujemna – im niższa towarzyskość, tym wyższe zadowolenie r < 0 c) zerowa – nie ma związku (na wykresach silny związek nieliniowy); korelacja wychodzi 0, bo wszystko się uśrednia r=0 Korelacja Pearsona waha się w przedziale a. rodzaje zmiennych w badaniach korelacyjnych 1) Zmienna objaśniająca/ wyjaśniająca → odpowiednik X (niezależnej); ta, od której zależy zmienność zmiennej objaśnianej/wyjaśnianej. 2) Zmienna objaśniana/wyjaśniana → odpowiednik Y (zależnej); ta, której wartość zależy od oddziaływań zmiennej objaśnianej/wyjaśnianej Np. Pytanie: Czy samoocena ma związek z optymizmem? Hipoteza: Im wyższa samoocena, tym wyższy optymizm.

Zmienna objaśniająca: Samoocena Zmienna objaśniana: Optymizm b. brak manipulacji c. zakładanie związku i wnioskowanie o związku Korelacje dotyczą współzmienności, wnioskowanie o przyczynie i skutku jeśli się odbędzie, to tylko na poziomie interpretacji i dyskusji. Np. Ekstrawersja wpływa na częstsze kontakty towarzyskie ← jest to dość oczywiste, da się to ładnie poprzeć. d. wnioskowanie w badaniach korelacyjnych e. losowy dobór do próby f. korelacja pozorna Korelacja pozorna - występuje wtedy, gdy pod względem analitycznym zachodzi istotny statystycznie związek pomiędzy dwiema zmiennymi, jednakże związek ten spowodowany jest związkiem tych zmiennych z inną, trzecią zmienną, nie zawsze analizowaną. Np. wiek i zarobki → czy tylko wiek wpływa na wysokość zarobków? A może też wykształcenie, cechy temperamentu, skuteczność itp.?

32. Eksperymentalna weryfikacja hipotez a. cechy eksperymentu Eksperyment – procedura, w której badacz manipuluje co najmniej jedną zmienną, dokonuje pomiaru innej zmiennej (zależnej) i stara się kontrolować lub ograniczyć wpływ pozostałych zmiennych. - kanon jednej różnicy – jeżeli dane zjawisko ma miejsce tylko w jednej z dwóch sytuacji (studenci inaczej oceniają szczury w obu grupach), a sytuacje te różnią się tylko jedną z cech (szczury „głupie” i „mądre”), to zjawisko jest skutkiem lub przyczyną wystąpienia tej cechy. Zmienna niezależna rzeczywiście musi przyjmować dwie wartości. - kryterium podziału osób badanych na grupy są poziomy zmiennych niezależnych głównych np. poziom zmiennej niezależnej głównej: informacja / brak informacji - układ międzygrupowy – celem porównanie dwóch grup (grupy porównawcze; grupa eksperymentalna i kontrolna) i. rodzaje zmiennych 1) Zmienna niezależna – X – cecha, która wpływa na zmienną zależną 2) Zmienna zależna – Y – którą będziemy mierzyć w eksperymencie. ii. manipulacja zmienną niezależną iii Manipulacja – zmiana poziomów zmiennej niezależnej Typy manipulacji

a) Manipulacja środowiskowa – eksperymentalna modyfikacja środowiska fizycznego lub społecznego badanego b) Manipulacja instrukcją – polega na różnych werbalnych instrukcjach podawanym badanym c) Manipulacja bodźcami – np. raz mówimy głośniej, raz ciszej; raz logo jest na czerwonym, raz na zielonym tle + Eksperyment jako metoda weryfikacji hipotez o związkach przyczynowych X→Y Trzy elementy wnioskowania: 1 Kowariancja – dwa zjawiska lub więcej zjawisk współzmieniają się 2 Brak związków pozornych – kontrolujemy elementy oddziaływania wszystkich istotnych zmiennych i oryginalny związek między dwiema zmiennymi zostaje utrzymany 3 Porządek czasowy – zakładana przyczyna pojawia się lub zmienia pierwsza pod zakładanym skutkiem iii. randomizacja Randomizacja – losowe przydzielanie osobom badanym wartości zmiennej niezależnej; ma eliminować jakikolwiek związek pomiędzy indywidualnymi cechami osób badanych lub sytuacji eksperymentalnej a specyfiką grupy. iv. grupa kontrolna Grupa kontrolna – ta, w której jeden z poziomów nie ma zmiennej, która nas interesuje; często jest użyteczna, ale nie zawsze konieczna. Ale: jeśli jest to możliwe i rozsądne, to nie stworzenie jej jest uznawane za błąd. v. trafność wewnętrzna planu badawczego, czynniki zakłócające trafność wewnętrzną - eliminowanie czynników (x), które mogłyby dostarczyć konkurencyjnych wyjaśnień stwierdzanego związku pomiędzy zmiennymi - określenie trafności wewnętrznej – odpowiedź na pytanie czy określone zmiany wartości zmiennej niezależnej rzeczywiście spowodowały zmiany wartości zmiennej zależnej Czynniki mogące zakłócać trafność wewnętrzną (na egzaminie: wiedzieć, umieć krótko opowiedzieć) 1) Poza planem – wynikają z natury praktycznej i etycznej, polegają na powstawaniu różnic między grupą kontrolną a eksperymentalną, zanim wystąpi manipulacja 2) Związane z planem a) historia – np. w czasie wyborów prowadzenie działań, które mają zwiększyć poparcie dla kandydata b) dojrzewanie – np. testowanie materiałów do nauczania w konkretnej klasie, opinia na temat tego, w jakim wieku powinno się iść do podstawówki c) utrata osób badanych – problem jest wtedy, gdy ludzie odchodzą nam z grupy, nie przychodzą na drugi etap badania; rozwiązaniem jest gratyfikacja

d) instrumentacja stabilności narzędzia pomiarowego – porównywanie wyników w różnych okolicznościach (przy manipulacji i bez) np. efektywność pracowników e) testowanie - ludzie uczą się odpowiedzi; jeśli ktoś kilka razy robi test IQ, to w końcu się go nauczy; odpowiedź na pierwsze pytanie może wpływać na kolejne (ludzie chcą być konsekwentni) f) artefakt regresji – np. efekt sufitu 99% ludzi pomaga, jeśli prośbą jest podanie godziny (skrajnie wysoki wynik); efekt podłogi 1% ludzi pomaga, jeśli prośba jest szczególnie trudna (np. oddanie swojej nerki obcej osobie na ulicy, bo o to prosi) g) interakcje np. selekcja x historia; sekekcja x dojrzewanie (ludzie rozwijają się w różnym tempie) vi. trafność zewnętrzna Trafność zewnętrzna – dotyczy wyników, które można potem przenosić na rzeczywistość pozaeksperymentalną 1 reprezentatywność próby – jeśli próba nie jest reprezentatywna to nie moż...