Schemat rozwiazywania kazusu z prawa kar PDF

Preview

Summary

Kamila Specka kamilaspecka@gmailMODEL ROZWIĄZYWANIA KAZUSU Z PRAWA KARNEGO KROK PO KROKUDrogi Czytelniku, niniejsze opracowanie, które w głównej mierze służyć ma do nabycia/doskonalenia umiejętności tworzenia prawidłowych rozwiązań kazusów z prawa karnego materialnego części ogólnej, zostało stworzo...

Description

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka

[email protected]

MODEL ROZWIĄZYWANIA KAZUSU Z PRAWA KARNEGO KROK PO KROKU Drogi Czytelniku, niniejsze opracowanie, które w głównej mierze służyć ma do nabycia/doskonalenia umiejętności tworzenia prawidłowych rozwiązań kazusów z prawa karnego materialnego części ogólnej, zostało stworzone w oparciu o schemat zaproponowany przez Katedrę Prawa Karnego WPiA UJ oraz poglądy krakowskiej szkoły prawa karnego. I Uwagi wstępne 1. Kazus można rozwiązywać zarówno w formie opisowej (tekst ciągły) jak i w punktach; 2. Prawidłowe rozwiązanie musi posiadać strukturę wynikającą ze zrozumienia poszczególnych etapów badania przestępności czynu (patrz wieloaspektowa struktura przestępstwa) oraz uzasadnienie stanowiące odwołanie się wprost lub poprzez parafrazę do odpowiednich fragmentów stanu faktycznego; 3. Podstawowa i niezwykle przydatna zasada, jakiej odzwierciedleniem jest dobre rozwiązanie kazusu -  stawiamy tezę, a następnie powołujemy argument na jej poparcie ( = odwołanie do wiedzy zdobytej w zakresie określonego zagadnienia + odpowiedni fragment stanu faktycznego); 4. Niewystarczające jest zatem ograniczenie się do stwierdzenia, że „dane znamię zostało zrealizowane” - należy to uzasadnić poprzez wskazanie tych elementów stanu faktycznego, które dowodzą słuszności przyjętego przez nas poglądu (UWAGA! Wskazujemy tylko te elementy, które są relewantne w kontekście prowadzonych rozważań. Okoliczności nieistotne należy pomijać!!!); 5. Zabierając się do rozwiązywania kazusu egzaminacyjnego pamiętamy, iż egzaminator sprawdzając nasze rozwiązanie winien móc odtworzyć stan faktyczny na jego podstawie bez konieczności zaglądania do treści kazusu; 6. Czas przeznaczony na rozwiązanie kazusu egzaminacyjnego to 60 minut, nim jednak ich odliczanie się rozpocznie uzyskujecie dodatkowe 5 minut na zapoznanie się z treścią kazusu. Typy czynów zabronionych z cz. szczególnej przydatne w przygotowaniu do cz. kazusowej egzaminu z cz. ogólnej prawa karnego materialnego: art. 148 k.k., art. 149 k.k., art. 150 k.k., art. 156 k.k., art. 157 k.k., art. 160 k.k., art. 162 k.k., art. 177 k.k., art. 178a § 1 k.k., art. 212 k.k., art. 216 k.k., art. 217 k.k., art. 278 § 1 k.k., art. 279 § 1 k.k., art. 280 k.k., art. 286 k.k., art. 288 k.k., art. 289 k.k.art. 294 k.k. II Schemat 0. Wybór osoby, której zachowanie będziemy oceniali. •

co do zasady konstrukcja kazusu wymaga oceny odpowiedzialności dwóch osób, rzadko jednej lub więcej niż dwóch; 1

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka •

•

•

[email protected]

jeśli kazus wymaga przypisania skutku spowodowanego jednej ofierze, a w powiązaniu z nim pozostają obaj wskazani w stanie faktycznym sprawcy rozpoczynamy ocenę odpowiedzialności tego, który jest bliżej finalnego skutku; oceny odpowiedzialności współsprawców dokonujemy łącznie w zakresie zachowania objętego porozumieniem, jeśli natomiast jeden ze współsprawców dopuści się popełnienia typu czynu zabronionego pozostającego poza obrębem porozumienia, stanowiącego zatem eksces - ocena odpowiedzialności tego zachowania stanowić będzie odrębny punkt naszego rozwiązania; przy sprawstwie polecającym i kierowniczym zaczynamy od analizy zachowania bezpośredniego wykonawcy, ponieważ łatwiej nam będzie wtedy ocenić zachowanie współdziałających, odwołując się do przeprowadzonych analiz dotyczących sprawcy bezpośredniego ( 1. sprawca bezpośredni, 2. sprawca polecający/kierowniczy ) niezwykle istotne w przypadku niedokonania czynu zabronionego przez sprawcę bezpośredniego, co determinuje przyjęcie usiłowania sprawstwa polecającego/kierowniczego, a wynika to z tzw. akcesoryjności kwalitatywnej obu form sprawczych nierealizujących przestępnego współdziałania.

1. Wyodrębnienie i opisanie relewantnego z punktu widzenia prawa karnego fragmentu zachowania danej osoby, który będziemy oceniali przez pryzmat przesłanek przestępności czynu. UWAGA - opis zachowania wraz z pozostałymi elementami wymienionymi w tym punkcie rozwiązania kazusu stanowi fragment niepunktowany, niemniej jednak wpływa on na całokształt, przez co końcowy wynik punktowy, co oznacza, że nie należy traktować go po “macoszemu” •

kwestia tożsamości czynu (art. 11 § 2 k.k.) - w pierwszej kolejności zastanowić należy się, czy sprawca dopuścił się jednego czynu w znaczeniu naturalnym, czy też wielu.

UWAGA - co ważne wstępny opis zachowania nie zawiera wzmianki na temat zbiegu jako takiej jeżeli ze zbiegiem nawet mamy do czynienia - odpowiednie miejsce na zaakcentowanie jego zaistnienia to niemal sam koniec rozwiązania kazusu. Niemniej jednak by stworzyć poprawny wstępny opis zachowania sprawcy, które będziemy poddawać prawnokarnej ocenie na dalszym etapie rozwiązania winniśmy właśnie w tym miejscu zdecydować, czy sprawca dopuścił się jednego zachowania czy wielu, jeśli zaś jednego, to czy realizuje ono znamiona jednego przepisu czy wielu. a. Jeden czyn w znaczeniu naturalnym realizuje znamiona jednego przepisu - przypadek najmniej skomplikowany b. Jeden czyn w znaczeniu naturalnym realizuje znamiona kilku przepisów - podstawa do przyjęcia tzw. zbiegu przepisów (konieczność odwołania się do zakazu multiplikacji ocen normatywnych w stosunku do tego samego zachowania (art. 11 § 1 k.k.) - ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo!) 1) przyjęcie  zbiegu pozornego prowadzące do oceny zachowania sprawcy przez pryzmat jednego przepisu 2) przyjęcie  zbiegu pomijalnego przy braku podstaw do przyjęcia zbiegu pozornego prowadzące również do oceny zachowania sprawcy przez pryzmat jednego przepisu UWAGA! Oba powyższe przypadki, o ile zaistnieją nie wymagają czynienia żadnego pisemnego komentarza na temat zaistniałego zbiegu - taka analiza winna być dokonywana przez Was 2

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka

[email protected]

automatycznie nim jeszcze przejdziecie do rozpoczęcia przelewania swego rozwiązania na papier. Ewentualnie na końcu można zawrzeć krótka wzmiankę o braku podstaw do przyjęcia rzeczywistego właściwego zbiegu przepisów. 3) przyjęcie  rzeczywistego właściwego zbiegu przepisów prowadzące do oceny zachowania sprawcy przez pryzmat kilku (najczęściej dwóch) przepisów przy zachowaniu zasady z art. 11 § 1 k.k. co rodzi konieczność zastosowania instytucji kumulatywnej kwalifikacji z art. 11 § 2 k.k. Należy w takiej sytuacji dokonać analizy realizacji znamion każdego z przepisów z osobna poprzez odtworzenie pełnego schematu rozwiązania.  Na końcu rozwiązania(!) zaś koniecznym jest uczynienie wzmianki na temat zaistnienia podstaw do przyjęcia rzeczywistego właściwego zbiegu przepisów. FORMUŁA:  W analizowanym stanie faktycznym mamy do czynienia z sytuacją, w której sprawca jednym zachowaniem w znaczeniu naturalnym zrealizował znamiona dwóch przepisów z cz. szczególnej. O jedności czynu przesądzają tożsamość czasowa oraz jedność miejsca. Brak podstaw do zastosowania reguł wyłączania wielości ocen - nie zachodzi przypadek kwalifikujący się do zastosowania reguły subsydiarności czy konsumpcji, wykluczonym także jest rozwiązanie zaistniałego zbiegu w oparciu o zasadę lex specialis derogat legi generali. Co za tym idzie zachodzi rzeczywisty właściwy zbieg przepisów co oznacza, że koniecznym dla oddania pełnej kryminalnej zawartości czynu sprawcy jest zakwalifikowanie jego zachowania jako jednego przestępstwa na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, których znamiona zostały zrealizowane poprzez użycie instytucji kumulatywnej kwalifikacji z art. 11 § 2 k.k. c. Kilka czynów w znaczeniu naturalnym daje podstawy do dokonania redukcji do jednego czynu zabronionego - ocena kilku zachowań przez pryzmat jednego przepisu co uwarunkowane jest zaistnieniem pozornego lub pomijalnego zbiegu przestępstw UWAGA! Jeśli w stanie faktycznym rozszyfrujecie zaistnienie pozornego zbiegu przestępstw brak jest konieczności czynienia o tym wzmianki (patrz rozważania dotyczące zbiegu przepisów). Rzecz się ma inaczej w przypadku zbiegu pomijalnego przestępstw(!) - jak wskazuje praktyka egzaminacyjna zdarzały się jak dotąd przypadki, w których stan faktyczny zawierał zachowania sprawcy pozostające tylko w pomijalnym zbiegu przestępstw, to zaś wymagało opisania i oceny każdego z nich, by na końcowym etapie rozwiązania dokonać redukcji tych z nich, które spełniały przesłanki współukaranego przestępstwa uprzedniego lub następczego. d. Kilka czynów w znaczeniu naturalnym realizuje znamiona kilku przepisów i brak podstaw do dokonania redukcji, przez co mamy do czynienia z realnym zbiegiem przestępstw co do zasady rodzi konieczność oceny każdego ze zrealizowanych zachowań przez pryzmat określonego typu czynu zabronionego poprzez odtworzenie pełnego schematu rozwiązania. Na końcu rozwiązania umieszczamy natomiast wzmiankę o zaistnieniu podstaw do przyjęcia realnego zbiegu przestępstw. FORMUŁA:  Analiza stanu faktycznego dała podstawy do przyjęcia realnego zbiegu przestępstw, który sprowadza się do zakwalifikowania kilku zachowań sprawcy w znaczeniu naturalnym jakich się dopuścił jako kilku przestępstw, co wynika z braku spełnienia kryteriów jedności czynu (tożsamość czasu, jedność miejsca, tożsamość nośnika dobra prawnego, tożsamość pokrzywdzonego, cel działania, z góry powzięty zamiar). Zaistnienie realnego zbiegu przestępstw przy spełnieniu przesłanek z art. 85 k.k. rodzi konieczność wymierzenia sprawcy kary łącznej. 3

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka

[email protected]

● W przypadku zaistnienia zbiegu rzeczywistego właściwego przepisów wstępna kwalifikacja winna zawierać art. 11 § 2 k.k. (Nie jest to konieczne, niemniej pamiętać o tym należy w podsumowaniu rozwiązania. Sugerowane jest jednak powołanie się na ten przepis we wstępnej kwalifikacji bowiem rodzi to znacznie mniejsze prawdopodobieństwo pogubienia się w konstruowaniu rozwiązania kazusu) FORMUŁA:  wstępna kwalifikacja: art. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 1 w zw. z art. 157 § 1 w zw. z art. 11 § 2 k.k. ● W przypadku zaistnienia realnego zbiegu przestępstw NIGDY pod żadnym pozorem nie umieszczamy we wstępnej kwalifikacji art. 85 i nast. k.k.(!) •

na tym etapie rozwiązywania kazusu zachowanie należy OPISAĆ , a nie OCENIĆ!!! - w tym celu należy posługiwać się sformułowaniami neutralnymi z punktu widzenia przesłanek przestępności czynu; - do opisu zachowania używamy więc języka potocznego! albo ewentualnie języka ustawy wprost z danego przepisu części szczególnej; - nie operujemy pojęciami wypracowanymi przez doktrynę takimi jak np.: średni uszczerbek na zdrowiu,gwałt,groźba bezprawnaitp.; - opis ten ma być zwięzły i zawierać tylko informacje relewantne z punktu widzenia odpowiedzialności karnej; - jeśli rezultatem zachowania sprawcy jest określony skutek czy to w postaci śmierci ofiary, czy jakiegokolwiek uszczerbku na jej zdrowiu pod żadnym pozorem na tym etapie rozwiązania nie używamy określeń wskazujących na powiązanie tegoż zachowania z powstałym skutkiem poprzez użycie określeń “wynika”, “co spowodowało” itp.

FORMUŁA BŁĘDNA:  Prawnokarnej ocenie poddaję zachowanie Kamili S. polegające na oddaniu kilku strzałów w kierunku Konrada M. co spowodowałojego śmierć. Użyte określenie “co spowodowało” wskazuje na nic innego jak przypisanie skutku zachowaniu sprawcy, co niedopuszczalne jest nim nie przejdziemy pozytywnie przez pozostałe przesłanki przypisania odpowiedzialności, czyli analizę realizacji znamion strony przedmiotowej, podmiotowej, a także uznanie, iż nie zachodzi żadna z przesłanek wyłączających bezprawność, karalność i winę. FORMUŁA POPRAWNA :  Prawnokarnej ocenie poddaję zachowanie Kamili S. polegające na oddaniu kilku strzałów w kierunku Konrada M. Konrad M. zmarł. FORMUŁA : inne przykładowe opisy zachowań: zamiast stwierdzenia „Kamila S. naruszyła nietykalność cielesną swojego sąsiada” lepiej napisać „Kamila S. wylała na sąsiada wiadro zimnej wody.” „Kamila S. zadała mężczyźnie dwa silne ciosy w głowę i mężczyzna stracił przytomność” brzmi lepiej niż: „Kamila S. naruszyła czynność narządu ciała mężczyzny na okres poniżej 7 dni” - to już subsumcja

4

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka

[email protected]

“Kamila S. jadąc samochodem, rozwinęła nadmierną prędkość w stosunku do istniejących warunków drogowych i nie obserwowała uważnie przedpola drogi, oraz dokonała potrącenia na prawym pasie ruchu przechodzącej przez jezdnię pieszej Wiesławy Z. Wiesława Z. doznała obrażeń ciała prowadzących do jej zgonu”. “Prawnokarnej ocenie poddaję zachowanie Haliny W., która będąc lekarzem na dyżurze nie dokonała dokładnych oględzin ciała Cecyliana F., nie zbadała rany i nie udzieliła mu pomocy lekarskiej, odsyłając go do domu i polecając, aby przyszedł do przychodni następnego dnia”. zamiast „Prawnokarnej ocenie poddaję zabójstwo z broni palnej” piszemy „Prawnokarnej ocenie poddaję zachowanie Kamili S. polegające na oddaniu kilku strzałów z broni palnej w kierunku Konrada M. Konrad M. poniósł śmierć.” nie piszemy „zachowanie polegające na zgwałceniu” tylko zgodnie z treścią art. 197 § 1 k.k. „zachowanie polegające na odbyciu stosunku płciowego z Zofią H. bez jej zgody.” 1.1. Stwierdzenie, czy czynność sprawcza została zrealizowana przez działanie czy zaniechanie. • • • •

kolejny element pierwszego punktu/akapitu rozwiązania stanowiący uzupełnienie wstępnego opisu zachowania; jest to istotne w szczególności dla kryteriów obiektywnego przypisania skutku w przypadkuprzestępstwa materialnego; ma to również znaczenie w przypadku typów czynu zabronionego, które można popełnić tylko w jednej z form : np.podżeganie (wyłącznie z działania); wystarczające jest w tej mierze samo postawienie tezy - “było to działanie” lub “było to zaniechanie”.

FORMUŁA - proponowane brzmienie pierwszego punktu rozwiązania kazusu Prawnokarnej ocenie poddaję zachowanie Ryszarda O. polegające na oddaniu strzału z broni palnej w kierunku Krzysztofa S. Krzysztof S. doznał zranienia lewej ręki w okolicach przedramienia. Było to działanie. 2. Wybór wstępnej kwalifikacji prawnej opisanego zachowania. • •

należy powołać przepis określający znamiona typu czynu zabronionego, których realizację będziemy następnie badali (hipotetyczna kwalifikacja prawna zachowania, które opisaliśmy wyżej); przepisy części ogólnej, które mogą pojawić się we wstępnej kwalifikacji: art. 13 § 1 k.k. - usiłowanie udolne; art. 13 § 2 k.k. - usiłowanie nieudolne; art. 18 § 1 zd. 2 k.k. - współsprawstwo; art. 18 § 1 zd. 3 k.k. - sprawstwo kierownicze; art. 18 § 1 zd. 4 k.k. - sprawstwo polecające; 5

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka

[email protected]

art. 18 § 2 k.k. - podżeganie; art. 18 § 3 k.k. - pomocnictwo; art. 24 k.k. - prowokacja; art. 11 § 2 k.k. - właściwy zbieg przepisów, kumulatywna kwalifikacja; art. 12 k.k. - tzw. czyn ciągły; art. 2 k.k. - podstawa do przypisania odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa materialnego w formie zaniechania •

to, co pod żadnym pozorem nie może pojawić się we wstępnej kwalifikacji (na przykładzie najczęściej pojawiających się w kazusach błędów): art. 9 § 3 k.k. - rozważania na temat tego artykułu znajdą miejsce w punkcie dotyczącym analizy znamion strony podmiotowej; art. 15 § 1 k.k. – tzw. czynny żal skuteczny przy usiłowaniu; art. 16 § 1 k.k. - przygotowanie (przepis ten zawiera jedynie definicję tej formy stadialnej, należy mieć na względzie brzmienie art. 16 § 2 k.k., zgodnie z którym przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Ustawodawca natomiast tylko w przypadku niewielu typów czynów zabronionych zdecydował się na penalizowanie formy stadialnej przygotowania określając je w osobnym paragrafie niejako tworząc odrębny typ, co za tym idzie jeśli doszło do realizacji karalnego przygotowania wystarczającym jest powołanie się na przepis z cz. szczególnej. Z kolei pamiętać należy, iż pod żadnym pozorem nie ma możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawcy, który poprzestał na czynnościach przygotowawczych do takich przestępstw jak zabójstwo, kradzież itp.) art. 17 § 1 k.k. - czynny żal skuteczny przy przygotowaniu; art. 25 § 1 k.k. - obrona konieczna; art. 26 § 1 k.k. - stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność; art. 26 § 2 k.k. - stan wyższej konieczności wyłączający winę; art. 28 § 1 k.k. - błąd co do znamion przyjmujący postać usprawiedliwionej nieświadomości znamienia pozytywnego lub usprawiedliwionego urojenia znamienia negatywnego wyłączający winę; art. 28 § 2 k.k. - błąd w postaci usprawiedliwonego urojenia znamienia uprzywilowującego powodujący odpowiedzialność za typ uprzywilejowany; art. 29 k.k. - błąd co do okoliczności wyłączających bezprawność lub winę przyjmujący postać urojenia - wyłączający winę lub wpływający na zmniejszenie stopnia zawinienia przez co na wymiar kary; art. 30 k.k. - błąd co do oceny prawnej czynu przyjmujący postać nieświadomości wyłączający winę lub wpływający na zmniejszenie stopnia zawinienia przez co na wymiar kary; art. 31 § 1 k.k. - niepoczytalność; art. 21 § 2 k.k. - rozważania na ten temat mogą pojawić się ewentualnie przy analizie strony przedmiotowej w zakresie dotyczącym podmiotu czynu zabronionego; art. 22 § 1 k.k. - ma znaczenie na płaszczyźnie wymiaru kary, co nie interesuje nas z punktu widzenia rozwiązywania kazusu, stanowi bowiem odzwierciedlenie akcesoryjności kwantytatywnej podżegania i pomocnictwa; art. 85 k.k. i nast. - kara łączna; art. 91 k.k. - ciąg przestępstw.

6

Materiały prawo karne materialne część ogólna Kamila Specka •

[email protected]

po dokonaniu wyboru kwalifikacji prawnej należy zastanowić się, jakie znamiona przedmiotowe i podmiotowe będziemy musieli udowodnić. Dla ułatwienia można je wypisać w brudnopisie.

3. Udowodnienie realizacji znamion strony przedmiotowej. • •

•

•

•

•

•

Element rozwiązania stanowiący odzwierciedlenie aspektów bezprawności i karalności wieloaspektowej struktury przestępstwa; jako odrębny punkt/akapit rozwiązania warto nim przejdziemy do analizy realizacji znamion  opatrzyć go tytułem “strona przedmiotowa” przez co nasze rozwiązanie staje się czytelne dla potencjalnego sprawdzającego; znamionami decydującymi o bezprawności, których realizację winniśmy udowodnić są znamiona decydujące o naruszeniu normy sankcjonowanej, czyli naruszenie reguł postępowania przy przestępstwach umyślnych, ostrożności przy przestępstwach nieumyślnych oraz atak na dobro prawne; przywołujemy je w rozwiązaniu tylko w przypadku oceny odpowiedzialności zachowania z perspektywy obiektywnego przypisania skutku, w pozostałych przypadkach pomijamy kwestię bezprawności skupiając się na pozostałych znamionach przedmiotowych typu; znamionami decydującymi o karalności, których realizację przez sprawcę udowadniamy będą przede wszystkim czynność wykonawcza, skutek przy przestępstwach materialnych, znamię podmiotu tylko w przypadku przestępstw indywidualnych (przy typach powszechnych jest to zbędne) - przywiązujemy zatem wagę do znamion obligatoryjnych; nie oznacza to jednak, iż bez słowa komentarza pozostawiamy znamiona fakultatywne występujące w wybranym przez nas typie czynu zabronionego - by móc pozytywnie przejść przez analizę strony przedmiotowej co jednocześnie otwiera drogę do analizy strony podmiotowej niezbędnym jest wykazanie, iż sprawca zrealizował wszystkie znamiona przedmiotowe bez wyjątku; dotyczy to w szczególności typów zmodyfikowanych, gdzie znamiona modyfikujące mają charakter statyczny,  np. szczególne okrucieństwo z art. 148 § 2 pkt. 1 k.k., okres porodu, wpływ jego przebiegu z art. 149 k.k. pamiętamy także, że każda z instytucji prawa karnego znajdująca się w części ogólnej także posiada swoje znamiona przedmiotowe i podmiotowe, które również należy udowodnić nigdy jednak w oderwaniu od znamion określonego typu z części szczególnej; w odniesieniu do każdego znamienia należy odnieść się do stanu faktycznego poprzez wskazanie desygnatu danego znamienia, np.:

FORMUŁA: „Rzecz zab...