Skrypt z prawa pracy - L. Florek PDF

Preview

Summary

Prawo Pracy1.5. Zdolność do czynności i działań prawnych w sprawach z zakresu prawa Ogólne wiadomości o prawie pracy Pojęcie, przedmiot i funkcje prawa pracy 1.1. Praca jako przedmiot regulacji prawnej 1.1. Przedmiot prawa pracy 1.1. Funkcje prawa pracy Podstawowe zasady prawa pracy Zakaz dyskrymina...

Description

Prawo Pracy

1

Ogólne wiadomości o prawie pracy ............................................................................. 6 1.1. Pojęcie, przedmiot i funkcje prawa pracy ............................................................ 6 1.1.1. Praca jako przedmiot regulacji prawnej .......................................................... 6 1.1.2. Przedmiot prawa pracy ................................................................................... 6 1.1.3. Funkcje prawa pracy ....................................................................................... 6 1.2. Podstawowe zasady prawa pracy ....................................................................... 7 1.3. Zakaz dyskryminacji pracowników ...................................................................... 8 1.4. Źródła prawa pracy ............................................................................................. 8 1.4.1. Układy zbiorowe pracy .................................................................................... 9 1.4.2. Porozumienie zbiorowe .................................................................................. 9 1.4.3. Akty wewnątrzzakładowe ................................................................................ 9 1.5. Stosunek pracy ................................................................................................. 10 1.5.1. Pojęcie, rodzaje i szczególne cechy ............................................................. 10 1.5.2. Strony stosunku pracy .................................................................................. 11 1.5.3. Zdolność do czynności i działań prawnych w sprawach z zakresu prawa pracy 13 2. Powstanie i zmiana stosunku pracy ..........................................................................14 2.1. Powstanie stosunku pracy ................................................................................ 14 2.1.1. Zawarcie umowy o pracę .............................................................................. 14 2.1.2. Sposób zawarcia umowy o pracę i forma zawarcia umowy o pracę ............. 16 2.1.3. Rodzaje umów o pracę ................................................................................. 16 2.2. Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania i spółdzielczej umowy o pracę ......................................................................................... 17 2.2.1. Powołanie ..................................................................................................... 17 2.2.2. Wybór ........................................................................................................... 17 2.2.3. Mianowanie................................................................................................... 17 2.2.4. Spółdzielcza umowa o pracę ........................................................................ 18 2.3. Nawiązanie stosunku pracy z cudzoziemcem ................................................... 18 2.3.1. Cudzoziemiec z UE ......................................................................................18 2.3.2. Warunki zatrudnienia cudzoziemców ............................................................ 19 2.4. Zmiana stosunku pracy ..................................................................................... 19 2.4.1. Porozumienie zmieniające ............................................................................ 19 2.4.2. Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy ................................... 20 2.4.3. Zmiana umówionej pracy na podstawie jednostronnych czynności pracodawcy ............................................................................................................... 20 3. Ustanie stosunku pracy ............................................................................................. 21 3.1. Zdarzenia powodujące ustanie stosunku pracy ................................................ 21 3.1.1. Czynności prawne dwustronne (porozumienie stron) ................................... 21 3.1.2. Czynności prawne jednostronne ................................................................... 21 3.2. Wypowiedzenie umowy o pracę ........................................................................ 21 3.2.1. Ograniczenie dopuszczalności wypowiadania umów o pracę przez pracodawcę (ochrona trwałości stosunku pracy) ....................................................... 22 3.2.2. Powszechna ochrona przed wypowiedzeniem ............................................. 22 3.2.3. Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem ............................................... 23 3.2.4. Roszczenia pracownika w razie bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę ........................................................................................... 25 3.2.5. Rozwiązanie stosunku pracy w wyniku wypowiedzenia warunków pracy lub 2 1.

płacy 26 3.3. Zwolnienie z przyczyn niedotyczących pracowników ........................................ 26 3.3.1. Pojęcie i tryb zwolnienia grupowego ............................................................. 27 3.3.2. Ograniczenie ochrony trwałości stosunku pracy ........................................... 27 3.3.3. Prawo do odprawy ........................................................................................ 28 3.4. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia ............................................ 28 3.4.1. Pojęcie .......................................................................................................... 28 3.4.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę .......... 28 3.4.3. Roszczenie pracowników w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia .......................................................................... 30 3.4.4. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika ........... 31 3.5. Rozwiązanie terminowej umowy o pracę .......................................................... 32 3.5.1. Rozwiązanie umowy zawartej na okres próbny ............................................ 32 3.5.2. Rozwiązanie umowy zawartej na czas określony ......................................... 32 3.5.3. Rozwiązanie umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy ............. 32 3.6. Rozwiązanie stosunku pracy z powołania, wyboru, mianowania ...................... 32 3.6.1. Rozwiązanie stosunku pracy z powołania..................................................... 32 3.6.2. Rozwiązanie stosunku pracy z wyboru ......................................................... 33 3.6.3. Rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku z mianowania ..................................... 33 3.7. Wygaśnięcie stosunku pracy............................................................................. 33 3.8. Obowiązki pracodawcy w związku z ustaniem stosunku pracy ......................... 34 3.8.1. Obowiązek udzielenia pracownikowi zwolnienia na poszukiwanie pracy ...... 34 3.8.2. Obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy .................................. 34 3.8.3. Treść świadectwa pracy................................................................................ 35 4. Treść stosunku pracy ................................................................................................ 36 4.1. Prawa i obowiązki stron w stosunkach pracy .................................................... 36 4.1.1. Wzajemne prawa stron ................................................................................. 36 4.1.2. Obowiązki pracodawcy ................................................................................. 37 4.1.3. Obowiązki pracownika .................................................................................. 38 4.2. Miejsce pracy .................................................................................................... 39 4.2.1. Pojęcie miejsca pracy ................................................................................... 39 4.2.2. Sposób określenia miejsca pracy ................................................................. 39 4.3. Czas pracy ........................................................................................................ 39 4.3.1. Pojęcie czasu pracy ...................................................................................... 39 4.3.2. Wymiar i rozkład czasu pracy ....................................................................... 40 4.3.3. Przerwy w pracy i okres odpoczynku ............................................................ 41 4.3.4. Ustalanie rozkładu czasu pracy .................................................................... 41 4.3.5. Ewidencja czasu pracy ................................................................................. 41 4.3.6. Praca w godzinach nadliczbowych ............................................................... 41 4.3.7. Czas pracy pracowników zarządzających..................................................... 42 4.4. Urlop wypoczynkowy i inne przerwy w wyk. pracy ............................................ 43 4.4.1. Urlopy pracownicze ......................................................................................43 4.4.2. Urlop wypoczynkowy .................................................................................... 43 4.4.3. Zwolnienie od pracy (urlopy okolicznościowe) .............................................. 46 4.4.4. Przerwy z przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy (usprawiedliwiona nieobecność w pracy) .................................................................. 46 4.5. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenie związane z pracą ........................ 47 4.5.1. Przedmiot wynagrodzenia za pracę .............................................................. 47 3

5.

6.

7.

8.

4.5.2. Warunki wynagrodzenia za pracę ................................................................. 47 4.5.3. Składniki wynagrodzenia za pracę ................................................................ 48 4.5.4. Prawna ochrona wynagrodzenia za pracę .................................................... 49 4.5.5. Inne świadczenia związane z pracą .............................................................. 51 4.6. Ochrona roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ........ 51 4.7. Staż pracy ......................................................................................................... 52 Odpowiedzialność stron w stosunkach pracy ............................................................ 53 5.1. Odpowiedzialność pracownicza ........................................................................ 53 5.1.1. Odpowiedzialność porządkowo .................................................................... 53 5.1.2. Odpowiedzialność materialna ....................................................................... 53 5.2. Odpowiedzialność pracodawcy ......................................................................... 55 5.2.1. Odpowiedzialność majątkowa pracodawcy................................................... 55 5.2.2. Odpowiedzialność za wykroczenia i przestępstwa przeciwko prawom pracownika ................................................................................................................ 56 Ochrona pracy ........................................................................................................... 58 6.1. Powszechna ochrona pracy .............................................................................. 58 6.1.1. Pojęcie ochrony pracy .................................................................................. 58 6.1.2. Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracy ........................................ 58 6.1.3. Obowiązki i prawa pracowników zakresie ochrony pracy ............................. 59 6.1.4. Odpowiedzialność pracowników za naruszenie przepisów i zasad ochrony pracy 60 6.2. Uprawnienia związane z rodzicielstwem ........................................................... 60 6.3. Zatrudnianie młodocianych ............................................................................... 62 6.3.1. Umowy w celu przygotowania zawodowego ................................................. 62 6.3.2. Zatrudnianie młodocianych przy wyk. lekkich prac ....................................... 63 6.3.3. Ochrona zdrowia młodocianych .................................................................... 63 6.3.4. Praca dzieci .................................................................................................. 63 6.4. Kontrola i nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad ochrony pracy ........ 64 6.4.1. Państwowa inspekcja pracy .......................................................................... 64 6.4.2. Społeczna inspekcja pracy ........................................................................... 64 Spory ze stosunku pracy ........................................................................................... 65 7.1. Rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy ........................................................ 65 7.1.1. Komisja pojednawcza ................................................................................... 65 7.1.2. Ustrój sądów pracy ....................................................................................... 65 7.1.3. Właściwość sądów pracy .............................................................................. 66 7.1.4. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy ....................................... 67 7.1.5. Mediacja ....................................................................................................... 67 7.1.6. Sąd polubowny (arbitrażowy)........................................................................ 67 7.1.7. Wykonywanie orzeczeń i ugód ..................................................................... 68 7.2. Przedawnienie i terminy zawite ......................................................................... 68 7.2.1. Terminy przedawnienia ................................................................................. 68 7.2.2. Terminy zawite .............................................................................................. 69 Zbiorowe prawo pracy ............................................................................................... 71 8.1. Ogólna charakterystyka .................................................................................... 71 8.1.1. Pojęcie i zakres zbiorowego prawa pracy ..................................................... 71 8.1.2. Związki zawodowe ........................................................................................ 71 8.1.3. Swoboda zrzeszania się w związki (wolność związkowa)............................. 71 8.1.4. Tworzenie i rozwiązywanie związku zawodowego ........................................ 71 4

8.1.5. Uprawnienia związków zawodowych ............................................................ 72 8.1.6. Uprawnienia i ochrona działaczy związkowych............................................. 72 8.1.7. Skutki naruszenia prawa związkowego ........................................................72 8.2. Organizacje pracodawców ................................................................................ 73 8.2.1. Swoboda zrzeszania się pracodawców ........................................................ 73 8.2.2. Zadania organizacji pracodawców ................................................................ 73 8.2.3. Tworzenie organizacji pracodawców ............................................................ 73 8.2.4. Uprawnienia organizacji pracodawców ......................................................... 73 8.3. Rokowania i układy zbiorowe ............................................................................ 73 8.3.1. Pojęcie i charakter prawny układu ................................................................ 73 8.3.2. Przedmiot układu .......................................................................................... 74 8.3.3. Strony układu ................................................................................................ 74 8.3.4. Zakres podmiotowy układu ........................................................................... 74 8.3.5. Rokowanie zbiorowe ..................................................................................... 75 8.3.6. Zawarcie, rejestracja i rozwiązanie układu.................................................... 75 8.3.7. Swoboda układowa (autonomia) ................................................................... 75 8.3.8. Zmiany organizacyjne stron układu ..............................................................76 8.3.9. Układ a umowa o pracę ................................................................................ 76 8.4. Spory zbiorowe ................................................................................................. 76 8.4.1. Pojęcie i przedmiot sporu zbiorowego .......................................................... 76 8.4.2. Rozwiązywanie sporu zbiorowego ................................................................ 77 8.4.3. Prawo do strajku ........................................................................................... 77 8.5. Rady pracowników ............................................................................................ 78 8.5.1. Wybór rady pracowników .............................................................................. 78 8.5.2. Informacje i konsultacje ................................................................................ 78 8.5.3. Europejskie rady zakładowe ......................................................................... 79 9. Zatrudnienie atypowe ................................................................................................ 80 9.1. Praca tymczasowa ............................................................................................ 80 9.2. Telepraca .......................................................................................................... 80

5

1.

Ogólne wiadomości o prawie pracy

1.1. Pojęcie, przedmiot i funkcje prawa pracy 1.1.1.

Praca jako przedmiot regulacji prawnej

Prawo pracy w najszerszym tego słowa znaczeniu, to ogół norm prawnych, które regulują stosunki związane z pracą człowieka, pracą, która odpowiada określonym cechom. 1. Działalność w celach zarobkowych. 2. Świadczona pod kierownictwem i na rzecz innego podmiotu. 3. Dobrowolność podporządkowania i samodzielność wykonywania pracy. Czymś innym jest praca jednostronnie wyznaczona, czyli praca o nieodpłatnym charakterze, kontrolowana, na cel społeczny, przewidziana w art. 35KK, albo praca żołnierza czy więźnia.

1.1.2.

Przedmiot prawa pracy

W najszerszym tego słowa znaczeniu przedmiotem są wszystkie stosunki społeczne związane z pracą podporządkowaną. Najważniejszą ich częścią są stosunki pracy. Stosunek pracy ma charakter zobowiązaniowy – jest więzią prawną polegającą na tym, że jedna strona może żądać od drugiej spełnienia określonego świadczenia, a ta ostatnia obowiązana jest to świadczenie spełnić. Każda ze stron stosunku pracy występuje wobec drugiej równocześnie w roli wierzyciela jak i dłużnika. Jest to zobowiązanie dwustronne. Nie jest to jednak stosunek prawa cywilnego. Przedmiotem prawa pracy są stosunki pracy podporządkowanej, oraz stosunki, które ze stosunkami prawa pacy pozostają w ścisłym związku.

1.1.3.

Funkcje prawa pracy

Prawo pracy powstało w związku z koniecznością zapewnienia ludziom pracy najemnej ochrony przed wyzyskiem, którego źródłem była nieograniczona wolność umów prawa prywatnego. Główną, więc funkcją jest funkcja ochronna prawa pracy. Jej formalny aspekt polega na niemożności odejścia od przepisów prawa pracy na niekorzyść pracownika. W aspekcie materialnym przejawem tej funkcji jest narastanie przepisów, ograniczających obowiązki pracownicze, np. przepisy o czasie pracy. Kolejną funkcją jest funkcja organizacyjna. Prawo pracy wyznacza ramy organizacji pracy, oraz świadczenia pracy przez pracownika. Gwarantuje ono również wykonywanie obowiązków pracowniczych. To także przepisy wydawane w interesie pracodawcy. 6

1.2. Podst...