Seminarium z narządów zmysłów PDF

Preview

Summary

Download Seminarium z narządów zmysłów PDF

Description

Linia boczna jest prymitywnym systemem mechanoreceptorów. Występuje wyłącznie u bezowodniowców żyjących w wodzie czyli ryb chrzęstno- i kostno-szkieletowych, a także u płazów (dokładniej chodzi o wszystkie larwy, a także te płazy, które całe życie spędzają w wodzie). Pomaga im w orientacji przestrzennej, płynięciu synchronicznym grupy ryb (ławica), wykrywaniu drapieżnika bądź ofiary, a także znalezieniu partnera do rozrodu, utrzymaniu jednej pozycji w przestrzeni (przy stałym ruchu wody) oraz reotaksji dodatniej bądź ujemnej (czyli ustawieniu odpowiednio przodem bądź tyłem w stronę prądu wody). Patridge i Pitcher w 1980 dowiedli, że oślepiona ryby doskonale płynie w grupie, po przecięciu włókien unerwiajacych linię boczną i z prawidłowo funkcjonującym wzrokiem ryba traci refleks i wyraźnie odstaje od grupy. Linia boczna umożliwia też wykrycie fali powierzchniowej i rozpoznanie jej odległości i kierunku jej źródła np. szamocącego się owada, który przypadkowo wpadł do wody (Bleckmen 1988). Poza tym linia boczna poprzez wyczucie prędkości wody wokół ryby, pomaga w ustaleniu prędkości samej ryby (wg Cahna, 1967).

Hoffer oraz Dijikgraf trafnie określili linię naboczną jako “czucie na odległość”, co wynika z tego, że ów system jest zmysłem pośrednim między dotykiem a słuchem. System działa on na dwa sposoby: ● aktywnie, podobne do echolokacji - ryba płynie i rusza masami wody, te uderzają w przeszkody i odbijają się od nich wracając do ryby. W ten sposób ryba buduje przestrzenny obraz otoczenia. ●

pasywnie - w którym organizm nie generuje żadnych fal, a jedynie odbiera te, które dochodzą z otoczenia.

/pęczek mikrokosmków to stereocylia/

Z anatomicznego punktu widzenia system ten, podobnie jak narząd słuchu i równowagi, należy do “octavolateralis sensory system”. Wynika to z faktu unerwienia przez ósmą parę nerwów czaszkowych. Ponadto budowa neuromastu, czyli ciałka czuciowego linii nabocznej, jest zbliżona do budowy receptorów w kanale półkolistym. Podobieństwo polega na obecności (od mniej jak 50, do więcej jak 1000) komórek urzęsionych, które są wyposażone w pojedyncze kinocylia i liczne stereocylia, a także osklepka (homogenna substancja galaretowata), który znajduje

się w górnej części nauromastu. Kinocylium to pojedyncza, dłuższa struktura o budowie rzęski (dwie mikrotubule centralne i 9 par obwodowych). Stereocylia są niższe, jest ich wiele i nie posiadają mikrotubul. Ruch wody odkształca osklepek, ten przekazuje ruch na kinocylia i stereocylia komórek rzęsatych. Kinocylia zawsze są po jednej konkretniej stronie grupy stereocyliów, przez co reakcje komórki są spolaryzowane. Zagięcie się kinocylium w stronę stereocyliów wywoła hiperpolaryzację błony neuronu oraz zmniejszy napięcie błony włókna aferentnego. Z kolei zgięcie się stereocyliów w stronę kinocylium wywoła depolaryzację i zwiększy napięcie na błonie włókna afernetnego. Sąsiadujące ze sobą komórki czuciowe lini bocznej są ułożone tyłem do siebie. Dlatego część z nich jest pobudzana ruchem wody w jednym kierunku, a druga część ruchem wody w kierunku przeciwnym

Dla większej precyzji każdy neuromast jest unerwiony przynajmniej dwoma nerwami aferentnymi (przynajmniej po jednym włóknie na każdym biegunie neuromastu).

Roberts i Meredith w 1989 wykazali też obecność włókien eferentnych, które unerwiają komórki rzęsate oraz włókna aferentne. Zadaniem tych włókien jest odróżnienie bodźca realnie pochodzącego z otoczenia od bodźca, który powstał w wyniku ruchu tego organizmu. W uproszczeniu ryba wie, który ruch wody został przez nią wywołany, a który ruch wywołała inna ryba. Od neuromastu odchodzą dendryty zebrane w bezmielinowe włókna nerwowe. Pomiędzy komórkami czuciowymi są komórki podporowe.

Neuromasty na linii bocznej są rozmieszczone powierzchniowo albo w specjalnym kanale, który najczęściej jest zabudowany kością lub łuskami. Każdemu neuromastowi kanałowemu przypadają 2 otwory umożliwiające precyzyjne ustalenie kierunku napływu wody. Neuromasty znajdujące się na powierzchni ciała ryby znajdują się w pobliżu brodawek,

rowków i bruzd, których układ jest charakterystyczny dla różnych gatunków. Struktury te modulują przepływ wody wokół ryby i samych neuromastów. Autor przytacza wnioski Webb’a z 1989 i 2001 roku - wszystkie larwy ryb posiadają neuromasty powierzchniowe, dopiero u form młodzieńczych może powstać kanał. Neuromasty powierzchniowe są rozmieszczone na całej powierzchni ciała, zakotwiczone w skórze właściwej. Kanałowe są zamknięte w specjalnych kanałach, tworzących linię naboczną przebiegającą po obu bokach ciała i na głowie. Linia naboczna głowowa rozgałęzia się, biegnąc u podstawy żuchwy jako kanał gnykowy i żuchwowy. Okrąża oczodoły i biegnie na powierzchni głowy tworząc kanały skroniowy i nadskroniowy. Neuromasty kanałowe występują głównie u ryb na wodach otwartych i wartko płynących A ryby jaskiniowe i przydenne mają głównie neuromasty powierzchniowe. Kanały obudowane najczęściej kością lub łuskami chroni kinocylia przed bezpośrednim ruchem wody, której kierunek podczas pływania stale się zmienia. Płyn kanałowy wypełniający kanał linii nabocznej osłabia bezpośrednie działanie ruchu wody na kinocylia, przenosząc go na osklepki neuromastów. U spodoustych (blaszkoskrzelne, drapieżne chrzęstnoszkieletowe) przekształcone receptory linii nabocznej - ampułki Lorenziego, które pełnią funckję elektroreceptorów. Askolotl w linii bocznej, oprócz komórek mechanowrażliwych, ma elektrowrażliwe.

ciekawy przykład ryby jaskiniowe np. Ambylopsidae pomimo braku narządu wzroku potrafią rozpoznać otwory w siatce, które nie przekraczają 1 milimetra. Wystarczy, że ryba koło tej siatki przepłynie, wytworzy przy tym delikatny prąd wody, a po odbiciu od siatki zostanie wykryty, a następnie poddany analizie w ośrodkowym układzie nerwowym...