SM, I semestr, NHP - skrypt PDF

Preview

Summary

Download SM, I semestr, NHP - skrypt PDF

Description

Najnowsza historia powszechna prof. dr hab. Witold Mazurczak zaliczenie: tylko wykłady, dlatego ocena z ćwiczeń nie zwalnia z niczego! Zaliczenie pisemne! 24.02.2011 Czy historia jest potrzebna? 1. Historia jest potrzebna nam jako społeczeństwu – siła więzi społecznych, nie ma czegoś co spaja naród, wzrost agresji. Dlaczego istnieje proces dezintegracji?Bo ludzie nie chcą pamiętać, a pamięć jest bardzo ważna, bo poczucie wspólnoty wzmacnia więzi, a razem można robić rzeczy naprawdę wielkie (1980-1981 – NSZZ „Solidarność” rzucił na kolana ZSRR, żeby w 1989 roku dokonać rozpadu systemu jałtańskiego!). Żeby się rozwijać poza kapitałem ekonomicznym jest potrzebny kapitał społeczny, a kapitał społeczny w Polsce jest na strasznie niskim poziomie i to zadanie stanie się w końcu siłą hamującą. 2. Historia i jej znaczenie dla nauki – najczęściej zajmujemy się kwestią teraźniejszości. A musimy wiedzieć skąd pochodzimy, musimy znać proces, to co było, bo bez tego nie będziemy wiedzieć, tego co będzie w przyszłości. 3. Kwestia dotycząca ludzi zajmujących się polityką – powinni mieć swoje zdanie na temat historii! Bo dzięki temu możemy negocjować, zawierać traktaty, nawiązywać kontakty z różnymi organizacjami. Bez tego jesteśmy bezradni. Nie wiemy co będzie jutro, bo nie wiemy co było wczoraj! 4. Kapuściński: Uważamy, że wszystko możemy mieć zaraz, za chwilę, znajdziemy to w Internecie. Przez to zaniedbujemy pamięć. Nadmiar danych – ilość informacji jest zbyt duża dla ludzi. Ogromne przyspieszenie historii coraz więcej się dzieje. Żeby wszystko zrozumieć potrzeba fachowców, którzy pomogą zrozumieć ludziom świat, a nie tylko go opisać. Cyceron: Nie znać historii, to zawsze być dzieckiem. Książka: prof. Jerzy Topolski „Świat bez historii” Problemy z chronologią. Narodziny wieku – I temat z rozpiski I wojna światowa to była wojna totalitarna. Toczyła się na wielu kontynentach. Służyła wynalezieniu nowych środków do zabijania. Niektórzy uważali, że jest to wojna, który skończy wszystkie wojny. Ostatnia wojna. Że innych wojen nie będzie. Jej przyczyny były takie same jak przyczyny II wojny światowej. Może się zdarzyć tak, że np. za 200 lat ludzie będą się uczyć już nie o dwóch osobnych wojnach, ale o II wojnie 30-letniej (1618 – 1648 – wojna 30-letnia). Bo w

czasie tej wojny w XVII wieku był czas pokoju, a potem znów się zaczynało źle dziać. Tak samo może być w przypadku I i II wojny światowej. Można by było ich nie rozdzielać, skoro wybuchły z tego samego powodu. Można by było uznać te dwie wojny za jedną podzieloną latami pokoju. Dlaczego I wojna światowa była inna? Dlaczego rozdzieliła dwie epoki? Lipiec 1914 roku to początek I wojny światowej. U źródeł leży Sedan – bitwa francusko-pruska, Sadoma (?) - bitwa austriacko -pruska. Te dwie bitwy leżą u podstaw Zjednoczenia Niemiec. 1870 – 1871 – Zjednoczenie Niemiec. Wynikły z tego dwie wojny światowej. Wyszycki (historyk) uważał, że ta wojna dała początek I wojnie światowej. Wojna francusko-pruska doprowadziła do zjednoczenia Niemiec. Niemcy zawsze były potężne. Za potężne na Europę. Ale były też za słabe na stanie się mocarstwem światowym. 1871 – Zjednoczenie Niemiec 1876 – pojawiło się państwo Austro-węgierskie (?) 1861 (?) - Zjednoczenie Włoch !(sprawdzić Kongres wiedeński – postanowienia itp.) Na to wszystko nakładają się przemiany społeczno – kulturalne. 1815 rok – Ład Wiedeński zapoczątkował warunki dla industrializacji. Powstało radio, żarówki, silnik spalinowy, samolot itd. Rewolucja przemysłowa przeobraziła świat, społeczeństwo miało nowe pole działania. Przemiany w kulturze, polityce. Przemiany w kulturze – o tym jak bardzo świat się zmienił może świadczyć m.in. cytat „Rysy to ostatni szczyt w Tatrach jaki może osiągnąć niewiasta bez utraty czci niewieściej” (;p)  1908 Helena Łuska (?) zaliczyła szczyt w Tatrach bez mężczyzny i tym sposobem rozpoczęła polskie taternictwo  1893 – francuski kodeks etykiety mówił, że szanujący się młody mężczyzna nie usiądzie na jednej kanapie z młodą kobietą  1913 – balet Diagilewa do muzyki Strawińsiego „Święto wiosny” - parę lat po tym kodeksie powstaje balet pełen erotycznych scen, które do dzisiaj zapierają dech w piersiach  1907 obraz Picassa „Panny z Avignon”  Francja zmieniła się po aferze Alfreda Dreyfusa, który był żydem. Został skazany na dożywocie za szpiegostwo na rzecz Niemiec. Wyrokiem sądu wojskowego Dreyfus skazany został na dożywotni karny obóz na "Diabelskiej Wyspie" w Gujanie w Ameryce Południowej.  1894 - „Oskarżam” Emila Zoli – pamflet  1898 – wojna amerykańsko – hiszpańska  1901- 1909 – Theodor Roosvelt i jego przemiany  1907 – Wielka Brytania – nowa sesja parlamentarna,Herbert Asquit, David Loyd Georg (pierwsi posłowie, którzy nie pochodzili z arystokracji)– ta ekipa doprowadziła do ograniczenia praw Izby Lordów

Stosunki międzynarodowe:  Trójprzymierze -polityka Bismarcka, zjednoczenie Niemiec, Bismarck zawierał je myśląc o czasach pokoju.  Trójporozumienie Kolonializm – II połowa XIX wieku – wzrost zapotrzebowania na surowce i towary z kolonii, związane było to z rozwojem ustroju kapitalistycznego 1885 – podział Afryki między wielkie mocarstwa 1914 – wybuchła I wojna światowa, ale był to już zupełnie inny świat. Ta wojna była inna, bo świat był inny. Był nowy. Po rewolucji kulturalnej, społecznej i politycznej. Wojna była rezultatem tego nowego świata. Ta wojna rozdzieliła dwie epoki. Wiek XX rodził się na wiele lat wcześniej. Koniec XX wieku – dość powszechnie uważano, że przypada na lata 1989 – bo ta data kończyła zimną wojnę. Jesień narodów i rozpad ZSRR zapoczątkowały zmiany na całym świecie (Chiny, Ameryka Łacińska). * starożytność, średniowiecze i epoka nowożytna (tak dzielimy w historii). Niektórzy po 1989 roku uważali, że żyjemy w 4. epoce. Że ten 89' kończy nowożytność. Jeden Amerykanin napisał nawet książkę „Koniec historii” i pisał tam o zakończeniu historii na roku 1989. Uważał, że najlepszym ustrojem na świecie jest demokracja parlamentarna i wspierał hasła: równość, wolność i braterstwo. Wniosek: świat po 1989 jest zupełnie innym światem! Hanington – zderzenie cywilizacji Następny wykład – I wojna światowa!

3.03.2011 I Wojna Światowa I wojna światowa była inna niż wszystkie. Świat był inny (porównaj ostatni wykład). Na każdą wojnę składają się czynniki:  społeczne  ekonomiczne  polityczne Czynniki polityczne, które wywołały I w. światową:   





Zjednoczenie Niemiec polityka antyniemiecka we Francji i polityka antyfrancuska w Niemczech, po wojnie francusko-pruskiej utworzenie Trójprzymierza (1879) – Austro-Węgry (zjednoczyły się w 1867), Niemcy i Włochy (dołączyły w 1882) – chodziło o izolację Francji. Póki Bismarck żył to ten układ w miarę funkcjonował. 1892 – 1893 podpisanie sojuszu militarnego Francji z Rosją i Francji z Wielką Brytanią (Serdeczne Porozumienie) – żeby dopełnić w 1907 roku Wielka Brytania podpisała sojusz z Rosją i tak mamy Trójporozumienie rywalizacja Trójprzymierza i Trójporozumienia – główna przyczyna I wojny światowej, ale tu nie należy zapominać o bardzo ważnej przyczynie jaką był konflikt między Francją a Niemcami.

*Uzupełnienie:  konflikt Niemiec z Francją, bo chciała odzyskać Alzację i Lotaryngię, a Niemcy chcieli mieć więcej kolonii  konflikt Niemiec z Wielką Brytanią o kolonie (Niemcy chcieli kolonii Wielkiej Brytanii)  konflikt Włoch z Francją i Anglią o kolonie w Azji Środkowej  teren Płw. Bałkańskiego, na którym ścierały się interesy wielkich mocarstw, które chciały mieć tam wpływy – chodzi o Austro-Węgry i Niemcy – chodziło im o wpływy w Turcji, Rosję – chciała zdobyć cieśninę Bosfor i Dardanele, pokonać Turcję i mieć dostęp do Morza Śródziemnego i mieć wpływy również na Płw. Bałkańskim 1878 – Układ Trzech Cesarzy:  Niemcy – Wilhelm I Hohenzolern  Austro – Węgry – Franciszek Józef I Habsburg  Rosja – Aleksander II Romanow Jest to powtórzenie Świętego przymierza – sojuszu skierowanego przeciwko Francji. Ale ten sojusz długo nie trwał. Rozpadł się po krótkim czasie istnienia z powodu między innymi rywalizacji na Płw. Bałkańskim i powstały w ten sposób inne bloki wojskowe. I BLOK:  1879 rok – Niemcy zawarły sojusz z Austro-Węgrami  1882 rok – Niemcy, Austro-Węgry + Włochy Był to sojusz na najbliższe 30 lat. Nazywany TRÓJPRZYMIERZEM lub Państwami Centralnymi.

II BLOK: W 1893 roku został zawarty układ między Rosją a Francją – sojusz bardzo szokujący – Rosja w tym okresie miała rządy absolutne, Aleksander II miał silną władzę, a Francja miała najbardziej rozwiniętą demokrację w Europie. Te dwa państwa zbliżyła do siebie antyniemieckość i interesy gospodarcze. *Do Paryża przybył Aleksander II, który był uroczyście przyjmowany i od tamtej pory jeden z mostów na Sekwanie nosi nazwę „Most Aleksandra II” Dla Polaków to porozumienie było przykre – bo Francja połączyła siły z ich największym wrogiem. W 1904 został zawarty układ między Wielką Brytania a Francją – Entente Cordiale (Serdeczne Porozumienie). Układ ten dotyczył zakończenia rywalizacji w koloniach (czyli Anglia i Francja nie będą już ze sobą rywalizowały o kolonie). Nie było tu mowy o sojuszu przeciwko Niemcom. Poza koloniami nie było żadnych innych konfliktów między tymi państwami. W 1907 roku Wielka Brytania zawarła układ z Rosją (układ nazywał się ENTENTE) Od 1907 roku układ między Francją, Rosją i Wielką Brytanią nazywa się ENTENTE (ANTANTA) lub TRÓJPROZUMIENIE. Obydwa bloki się zbroiły. Największe zbrojenia trwały w Niemczech (flota morska i lądowa). Rosja dostała pieniądze na zbrojenia od Francji i Wielkiej Brytanii. Niemcy w 1903 roku o mało nie rozpętali I wojny światowej, bo zaatakowali Maroko. Czynniki ekonomiczne:  

 

wyścig o surowce wyścig o rynki zbytów – państwa się „zamykały”. Niemcy bardzo szybko się rozwijali (kontrybucja jaką musiała zapłacić Francja po wojnie francuskopruskiej dała Niemcom możliwość do rozwoju). Rywalizacja niemiecko-brytyjska w koloniach Rywalizacja kolonialna: dążenie by w ramach granic celnych było szersze terytorium państwa, bo im większe mocarstwo tym lepsze i silniejsze – tak wtedy uważano. Na kongresie berlińskim w 1884-1885 podzielono Afrykę – ale z tym nie było problemów. Konflikt między Anglią a Francją o Sudan.

Wojna wybuchła na Bałkanach – tutaj skupiły się różne konflikty europejskie:   





konflikt o imperium osmańskie – Turcja od 1912 roku zajmowała większą część płw. Bałkańskiego konflikt między mocarstwami – Rosja chciała zdobyć cieśninę Bosfor i Dardanele – chciała dostępu do morza, chciała też wszystkiego nad Morzem Czarnym Austro -Węgry też coś chciały, Królestwo Włoch zainteresowane było, bo to tereny obok niego, Francja i Wielka Brytania chciały części wschodniej Morza Śródziemnego – bo to było blisko Kanału Sueskiego, a to oznaczało drogę do Indii W Turcji były Niemcy 1888 i uzyskali koncesję na interesy w Turcji, a w 1889 Wilhelm I był w Turcji i zaoferował pomoc, armia turecka była szkolona przez oficerów niemieckich 1912 i 1913 – wojny bałkańskie. W 1912 roku cztery państwa: Czarnogóra, Serbia, Bułgaria i Grecja zawarły czwórprzymierze by wywalić Turcję z ich Płw. Udało im się odsunąć Turcję aż pod Stambuł, ale te państwa pokłóciły się między sobą o terytorium Macedonii. Bo Serbia chciała jej, bo uważała, że

Macedonia to Słowianie, a oni są słowiańskim państwem, więc im się należy. Grecja stwierdziła, że kultura Macedonii to kultura dawnej Grecji. I tak Serbia kłóciła się z Grecją a Bułgaria z Rumunią. A Turcy postanowili się odsunąć i spróbować zabrać coś Bułgarii. No i te państwa pokłóciły się ze sobą. Bułgaria była protegowaną Austro- Węgier, Rumunia była członkiem Trójprzymierza, więc Austria się kompromitowała. Rosja popierała Trójprzymierze i działała tak aby wszyscy byli w zgodzie, a tak naprawdę nie miała żadnego wpływu więc jako mocarstwo była słaba i nielicząca się. To wszystko można nazwać przegraną Niemiec, bo Turcja przegrała. Serbia wygrała. Chciała uzyskać dostęp do morza. Rezultatem tych wojen było powstanie Albanii, przez co Serbia utraciła dostęp do morza. Między Austrią a Serbią był konflikt. Jugosławia (?). *Uzupełnienie Na Płw. Bałkańskim posiadłości tureckie stopniowo się zmniejszały i powstawały państwa:  1821 było powstanie w Grecji, która w 1830 roku uzyskała niepodległość  1877 -1878 wybuchło antyniemieckie powstanie na terenie Serbii i Bułgarii. Turcy mogli je krwawo stłumić, ale nie zrobili tego, bo Rosja przyszła na pomoc (chciała osłabić Turcję, a wspierała te 2 państwa, bo były one prawosławne i słowiańskie). Płw. Bałkański:  na tym terenie mieszkało wiele małych narodów i każdy chciał mieć państwo i chciał zająć teren, gdzie mieszkały inne narody. Powoływano się na historię.  Przez kilka wieków Płw. Bałkański był pod władzą Turcji i te narody przemieszały się i dlatego trudno było ustalić granice, tak by w jednym państwie mieszkał sobie jeden naród. W każdym byłyby mniejszości narodowe. Najbardziej „przemieszana” był Bośnia i Hercegowina. Podobna sytuacja była na Kakukazie. Kiedy w 1887 roku w Bułgarii i Serbii wybuchło powstanie Rosja głosiła PANSLAWIZM czyli pogląd, że wszystkie narody słowiańskie powinny być zjednoczone i wzajemnie się wspierać, pod przewodnictwem Rosji – bo jest największa i najsilniejsza. W 1878 roku odbył się kongres w Berlinie i na tym kongresie zabrano Turcji pewne terytoria i one uzyskały niepodległość:  Serbia uzyskała niepodległość  Bułgaria uzyskała niepodległość  Rumunia (utworzona z Mołdawii i Wołoszczyzny) uzyskała niepodległość Po kongresie Turcji zostały tereny na północ od Grecji. Serbia był wspierana przez Rosję, a Bułgaria przez Niemcy (! Ważne !) Serbia i Bułgaria rywalizowały ze sobą tzn. że jest to także rywalizacja Rosji i Niemiec, które próbowały uzyskać jak najwięcej wpływów na płw. 1908 rok – KRYZYS BOŚNIACKI – Austro-Węgry włączyły Bośnię do siebie (aneksja Bośni) a to było złamanie postanowień kongresu z Berlina i o mało co po raz drugi doszłoby to I wojny światowej (1903 – pierwszy raz Niemcy na Maroko). I Wojna Bałkańska W 1912 roku rozpoczęła się I Wojna Bałkańska. Trwała do 1913 i chodziło o to by wyzwolić ziemie słowiańskie spod panowania tureckiego. Były 4 państwa, które otaczały Turcję: Serbia, Bułgaria, Grecja i Czarnogóra (małe państwo położone w

górach, którego Turcy nigdy nie zdobyli) i 13 marca 1912 roku Bułgaria i Serbia zawarły traktat sojuszniczy, który zakładał atak na Turcję i odebranie jej Macedonii. Podobny układ z Bułgarią zawarła Grecja, a w lipcu Czarnogóra. Wojnę Turcji po kolei wypowiadały:  8.10.1912 – Czarnogóra  17.10.1912 – Serbia i Bułgaria  19.10.1912 – Grecja Turcja po kolei odnosiła klęski. A 8.11.1912 była kapitulacja tureckiego garnizonu w Salonikach. W listopadzie wojska serbskie zajęły pn Albanię i dotarły do Adriatyku, Bułgarzy doszli do Czataladży i to było zagrożenie dla Stambułu. W grudniu odbyły się nieudane rokowania w Londynie. W styczniu 1913 był przewrót państwowy w Turcji, zamordowano głównodowodzącego N.Paszę. W kwietniu 1913 roku Turcja poprosiła o zawieszenie broni i rokowania pokojowe, które odbyły się 3 maja 1913 roku w Londynie. Serbia miała dostać Macedonię – czyli dostęp do Morza Egejskiego i miała dostać „Albanię” czyli dostęp do Adriatyku. To wszystko zwiększyłoby znaczenie Rosji, ale na to nie zgodziły się inne państwa i powołano do życia Albanię. Nie dano Serbii całej Macedonii, dzięki czemu powiększono Bułgarię i Grecję. Turcja utraciła posiadłości na kontynencie europejskim z wyłączeniem Konstantynopola i terenów przyległych. Rozpoczęły się spory terytorialne pomiędzy państwami Ligii Bałkańskiej o tereny uzyskane od Turcji i w efekcie wybuchła II wojna bałkańska. II wojna bałkańska Główną przyczyną były spory między państwami i o terytorium, które utraciła Turcja. A także Turcja chciała odzyskać coś ze swoich dawnych europejskich posiadłości. 20 kwietnia 1913 roku Bułgaria uderzyła na Serbię i Grecję. Bułgaria została odepchnięta, a po stronie Serbii solidarnie stanęła Czarnogóra. 10 lipca Rumunia wypowiedziała wojnę Bułgarii. W lipcu na Bułgarię uderzyła też Turcja. W lipcu Bułgaria poprosiła o zawieszenie broni. 10.08.1913 traktat pokojowy w Bukareszcie. Skutki:  większa część Macedonii należąca do Bułgarii przeszła na stronę Serbii (Bułgaria miała tylko tę część, która dawała jej dostęp do Morza Egejskiego)  Południowa Macedonia i port Kawala (należące do Bułgarii) przeszły na stronę Grecji  południowa Dobrudża (należąca do Bułgarii) doszła do Rumunii  Adrianopol (był Bułgarii) doszedł do Turcji  zaognienie sporów między państwami bałkańskimi  wzrost politycznego znaczenia Serbii (była Piemontem narodów – wspierała dążenie do niepodległości narodów słowiańskich w Austro-Węgrach, co powodowało konflikty między tymi państwami)  osłabienie polityczne, ekonomiczne i społeczne Bułgarii. To wszystko było nazywane „KOTŁEM BAŁKAŃSKIM” ___ 28 czerwca 1914 rok w Sarajewie (stolicy Bośni) przebywał Franciszek Ferdynand – austro-węgierski następca tronu. Objeżdżał on państwa i akurat przyjechał do Sarajewa. Był on bratankiem cesarza i podczas swojego pobytu w Sarajewie został zamordowany. Zamachowcem był Gawriło Princip (Bośniak). Zamach był przygotowany przez grupę studentów bośniackich, którzy chcieli by Bośnia była przyłączona do Serbii lub by była niepodległa, ale by nie należała do Austro-

Węgier. Grupą bośniacką kierował serbski wywiad wojskowy – Czarna Ręka. I w związku z tym Austro-Węgry obwiniały Serbię za zamach. Wysłały do Serbii ultimatum z żądaniem by Serbia wzięła na siebie odpowiedzialność za ten zamach, żeby wstrzymała się od działań przeciwko Austro -Węgrom. I Serbia godziła się na wszystko, tylko nie na to, żeby śledztwo było przeprowadzone na terenie Serbii, ale potem już Serbia się ugięła i stwierdziła, że może nawet i to wziąć na siebie. Ale Austro-Węgry w końcu stwierdziły, że mimo przyjęcia ultimatum, to nie przejdzie i 28 lipca 1914 roku wypowiedziały wojnę Serbii, a 29 lipca wojna się rozpoczęła. Na początku oczywiście wydawało się, że to będzie kolejna bałkańska wojna, ale wydarzenia potoczyły się lawinowo: 

 





Rosja ogłosiła mobilizację by pomóc Serbom (musiała to zrobić, żeby nie wyszła na słabą), Niemcy zażądali by Rosja przestała, na drugi dzień Rosja po tym żądaniu ogłosiła POWSZECHNĄ mobilizację 1 sierpnia 1914 roku Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji 3 sierpnia 1914 roku Niemcy wypowiedziały wojnę Francji – tu nie było specjalnego pretekstu, ale musieli zaatakować Francję, więc to zrobili bez powodu 4 sierpnia 1914 roku Anglia wypowiedziała wojnę Niemcom i początek morskiej blokady Niemiec -dlatego, że Niemcy zaatakowali Francję naruszając terytorium Belgii, której gwarantem neutralności była Wielka Brytania 6 sierpnia 1914 Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji

Walki na zachodzie: Jak Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji i Francji to wcieliły w życie plan wojny błyskawicznej (Plan Schlieffena), który był opracowany jeszcze przed wybuchem wojny. Zakładał on, że należy zaatakować Francję bardzo szybko, zmusić ją do kapitulacji i wszystkie wojska przerzucić na front wschodni. Chodziło o to, że plan zakładał, że zanim Rosja zbierze siły to trochę potrwa, więc żeby się nie rozdrabniać, to należy z całej mocy zaatakować Francję i na wszystkie działania na jej terenie plan zakładał 6 tygodni. Niemcy zaatakowali Francję przechodząc przez Belgię, która była państwem neutralnym (znów powtórzenie sytuacji z 1870 roku). Gwarantem neutralności Belgii była Wielka Brytania. Niemcy szli w stronę Paryża. We wrześniu 1914 roku toczyły się ciężkie walki nad rzeką Marną. Atak niemiecki został zatrzymany, Niemcy zostali odepchnięci od Paryża, ale nie z Francji. ( Przy wypowiadaniu wojny ambasador USA, minister spraw zagranicznych Rosji, ambasador Niemiec, Churchill i wiele innych osób PŁAKAŁO). Wojna błyskawiczna przekształciła się w wojnę pozycyjną – dwie walczące strony tak samo silne nie mogą się pokonać. Jak Niemcy zostali pokonani pod Marną ustaliła się linia frontu (od Morza do Szwajcarii) i do czasu do czasu ktoś tę linię przekraczał, a ona się przesuwała raz w jedną a raz w drugą stronę. Bitwy nie dawały rozstrzygnięcia, bo żadna ze stron nie była na tyle silna by odepchnąć drugą stronę – klęska planu Schlieffena. Międzyczasie na terenie Francji w...