Wprowadzenie do psychologii - w - prof.dr.hab. Wiesław Łukaszewski PDF

Preview

Summary

Download Wprowadzenie do psychologii - w - prof.dr.hab. Wiesław Łukaszewski PDF

Description

WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII prof. dr. hab. Wiesław Łukaszewski

KONTRAKT WSTĘPNY porozumienie stron motywowane dążeniem do wzajemnego szacunku, respektowanie tych reguł jest świadectwem tych reguł •

wykłady nie są obowiązkowe, lecz są przydatne – wyselekcjonowane informacje, przygotowane tylko po to abyś ich wysłuchał i przetworzył. Łączy się to również z opanowaniem języka należącego do danego zawodu.

•

poszanowanie czasu vs kultura bałaganu

•

masz ochotę się spóźnić? Nie wchodź jeśli drzwi są już zamknięte.

•

skoro można nie jeść przez 40 dni, tym bardziej możesz pohamować się przez półtorej godziny. Bez picia jesteś w stanie wytrzymać tydzień, również nie masz potrzeby uzupełniać płynów w trakcie wykładu.

•

kiedy piszesz mail, upewnij się, że napiszesz gdzie studiujesz, ponieważ jestem wykładowcą w trzech miastach w kraju, nie odpowiadam na maile anonimowe. ([email protected]), kultura osobista i brak osobistych pytań.

Z czym przychodzimy? Po co przychodzimy? Po co ludzie idą na studia? - ukierunkowanie pierwsze: dyplom

- ukierunkowanie drugie: kompetencja

(zdobywanie najmniejszym kosztem, aktywna (zwiększenie szans na zatrudnienie, dobre obrona przed wiedzą, szukanie obejść – kup

samopoczucie, harówka)

za 80$ dyplom w Stanach, szybciej i taniej)

pewne kulturowe uwarunkowania

motywy studiowania

protestanckie: praca, poszanowanie czasu,

- rozwiązywanie własnych problemów

oszczędność pieniędzy

(nieśmiałość, lęki, kłopoty z seksem, w

katolickie: talent

relacjach z ludźmi) - skuteczna manipulacja (nauczanie jak zmuszać ludzi i zabezpieczyć się przed manipulacją innych ludzi)

źródła wiedzy

•

sylabusy – dane do literatury obowiązujących na wykładach oraz ćwiczeniach

•

baza EBSCO (niezbędny login i hasło) – zawiera wszystkie teksty psychologiczne od końca XIX w. zatem od początków istnienia psychologii – nie zniechęcać się, bezcenne źródło wiedzy

•

google.pl – sylabusy, prezentacje z całego świata, materiały słowne i grafczne

•

youtube.com – korzystanie z materiałów o eksperymetach psychologicznych, udokumentowane dane eksperymentalne (np. Eksperyment Zimbardo, Pawłow nauka psów) psychologia człowieka z ulicy

zjawiska osób na ulicy z plakatami, ogłoszeniami - stojące za tym praca, zaangażowanie, motywy np. ogłoszenie – zaufanie jest dobre – kontrola jeszcze lepsza – Polska krajem najniższego zaufania społecznego, więcej licencjonowanych ochroniarzy niż nauczycieli różne odmiany psychologii psychologia potoczna potoczna,

psychologia humanistyczna – psychologia naukowa – co

psychologia zdrowego

co jest lepsze, co warto,

rozsądku

dlaczego, pozytywne myślenie, naciskiem na regularność i katharsis

- powszechnie przyjmowane założenia co do natury świata, - jeśli chcesz mieć dobry zbiór maksym, przypowieści i humor, ale jeśli myślisz o przysłów oraz reguł (pieniądze strategii zadaniowej obierz szczęścia nie dają, lepszy

strategiczny pesymizm, który

wróbel w garści niż gołąb na

zapędzi Cię do osiągania

dachu), sposób myślenia o

efektów

świecie społecznym – swój jest lepszy niż obcy, świat nie jest sprawiedliwy

jest, jakie i dlaczego z powtarzalność zjawisk

psychologia i zdrowy rozsądek Garth Fletcher (1984) – w obrębie psychologii potocznej obecne są 3 rodzaje przekonań: 1 powszechnie przyjmowane założenia co do natury świata, że istnieje, że reguły funkcjonowania są trwałe, że każdego dnia jesteśmy tą samą osobą itp. 2 zbiór maksym, przypowieści, przysłów i reguł ( nie mów hop, do póki nie przeskoczysz). 3 rozpowszechniony sposób myślenia o świecie (swój lepszy niż obcy, świat jest lub nie jest sprawiedliwy). EKSPERYMENTY I POTWIERDZENIA POWYŻSZYCH TEZ •

Nie mów nauczycielowi, że jesteś pracowity (Andrzej Szmajke, 1987). Nie mów nic, niech to co robisz świadczy o Twojej pracowitości. Domniemanie związku między zdolnościami i pracowitością, jeśli ktoś jest zdolny to leniwy, jeśli pracowity to tępak.

•

Pożytki z urody (Karen Dion, Ellen Walster – 1972). Pokazywanie zdjęć osób i poddawanie ich ocenie. Wygląd nie ma związku ze szczęściem w przeciwieństwie do wyników badania.

•

Uroda i inteligencja (Pascal Pansu i michael Dubois, 2002) – rekrutacja personelu.

•

Sądy wartościujące nauczycieli o naturze ludzkiej (Łukaszewski, 2003) – pytanie o ilość nauczanych uczniów, a następnie podzielenie ich na pięć grup – najgorsi, źli do wytrzymania, mieszani, dobrzy nie najlepsi oraz najlepsi – rozkład normalny. W przekonaniu polskiego nauczyciela złych uczniów jest 4 razy więcej niż uczniów dobrych. Uczynki dobre przypisuje się motywom zewnętrznym (była dobra, bo musiała), a złe motywom wewnętrznym (była zła, bo jest agresywna, tak została wychowana). Kanadyjscy psychologowie wykonali podobne badania, jednak ich wynik był odwrotny – była dobra, bo taka jest, tak została wychowana i była zła, bo nie miała wyboru, musiała.

"Presja czasowa powoduje, że często korzystamy z wiedzy potocznej, a nie naukowej. Musimy zachować samoświadomość posiadania wiedzy podwójnej." dwa style krytyki

cechy potocznych przekonań

- kategoryczne (błąd powszechnej zgodności) - psychologia jest źródłem wiedzy banalnej – - pewne (ponad wszelką wątpliwość wiem)

dostarcza danych, które wszyscy od dawna

- skrajne (brak środka i jestem za a nawet

wiedzą

przeciw)

- psychologia dostarcza wiedzy absurdalnej

- aprzyczynowe (przesądy) - wewnętrznie sprzeczne

wbrew zdrowemu rozsądkowi

teoria dysonansu poznawczego

- wszyscy wiedzą, że jest inaczej – teorie

- stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego

dysonansu poznawczego

pojawia się gdy jednocześnie wstępują dwa

- efekty paradoksalne – terapie zaburzeń

elementy poznawcze, które są niezgodne ze

seksu/snu

sobą

- wykluczające się tendencje - zachowanie niezgodne z przekonaniami - zachowanie nie uzasadnione – kobieta w Gniewie (miejscowość) ✔ Człowiek, którego wystraszono, a potem uspokojono doprowadzamy jest do bezmyślności. ✔ Człowiek z bezsennością zaśnie szybciej gdy dostanie tabletki na pobudzenie, niż jeśli dostanie tabletki na sen. eksperymenty Eksperyment nad kłamstwem

Leon Festinger

Paradygmand grupy minimalnej

Hemi Tajter

Rywalizacja

Allan Tegar

Trafność spostrzegania siebie

Hanna Brycz

Pobudzenie i sprawność działania

Robert Yerkes

Huśtawka emocji

Dariusz Doliński

W jakim stopniu i w jaki sposób możliwe jest poznawanie człowieka? Czy można poznać siebie samego?

pewność wsteczna

nadkompetencja

– wdrażamy przekonanie, że

– wystarczy, że spojrze i wiem,

o czymś już wiemy, dostarcza przekonania, że jesteśmy kompetetni, lecz jest to złudzenie

niezrozumienie

mogę wystawić wnioski; diagnozę

przykłady •

Przykład matki, która wydzierała się na swoje dzieci. Następnego dnia – Nie wierzę w to co zrobiłam, jak mogłam krzyczeć na moje dzieci bez powodu?

•

80% zbrodni dokonuje się w rodzinie, większość z nich to zbrodnie impulsywne (ojciec i syn oglądali mecz i sprzeczali się w sprawie spalonego, w przebiegu kłótni syn dźga ojca nożem, a następnie zaczyna go reanimować i płakać)

nie można poznać drugiego człowieka

można poznać drugiego człowieka

człowiek jako jednostka nigdy nie zostanie tak, człowiek jest poznawalny, można go poznany, brak jest odpowiednich narzędzi poznać; optymizm ten ma różną intensywność poznania; wynika to z naturalnej zmienności, – od "bezwarunkowo można",

do "pod

złożoności (im bardziej złożony tym więcej pewnymi, określonymi, warunkami można zgrzytów, a nie znamy bardziej złożonej formy poznać". niż ludzki mózg), kontekstowość może być przyczyną niepoznawalności

Nie ma potrzeby poznawać człowieka, można natomiast (i to wystarczy) poznać jego zachowanie. Poznanie drugiego człowieka jest interakcyjnym procesem zachodzącym między poddawaną analizie jednostką lub grupą (aktor), a obserwatorem wyposażonym w narzędzia interpretacji zachowanie. "Aktor" – wykonujący zachowanie, źródło faktów obserwacyjnych, natomiast "obserwator" wyposażony w narzędzia potrafący lub nie wyciągnąć wnioski z obserwacji. DANE OBSERWACYJNE ✔ właściwości fzyczne obiektu (człowieka, rzeczy) ✔ fzyczne właściwości

DANE POZAOBSERWACYJNE ✔ emocje, przeżycia, ustosunkowania do innych (ktoś w kolejce do dentysty nie może usiedzieć na miejscu – pewnie boi się dentysty, niekoniecznie

zachowania (czy robi coś

może boi się, że nie odbierze swojego dziecka z

często, rzadko, szybko,

przedszkola)

jak)

✔ cechy wewnętrzne , trwałe właściwości

Zobaczyć można mało, zinterpretować nieskończenie wiele. To co jest obserwowalne potwierdzi się.

Rzadko stawiane pytanie: Co to znaczy poznać? czy to znaczy - "Wiedzieć co on robi? ", "Wiedzieć co przeżywa?" lub "Rozumieć dlaczego tak się dzieje?"

Od razu wiedziałem, że kanciarz – osoby oszukane wiedzą po oszustwie, że to było oszustwo. Nie rozumiem o co ludziom chodzi! Wystarczy, że spojrzę i już wiem. Dlaczego ja to zrobiłem? poznanie w koncepcji Augusta Flammera proces, który dokonuje się w rozwoju, dokonuje się w kilku etapach i ustala pewnie prawidłowości poziom najniższy dotyczy występowania zdarzeń

•

pewne rzeczy

•

coś występuje

•

się wydarzają

uchwycenie

współwystępowania pewnych rzeczy poziom drugi dotyczący przyczynowości

•

doświadczam, że

•

kiedy dotknę gorącego

pewne zachowania

•

kiedy zachodzi słońce,

żelazka oparzę się

robi się ciemno

(czynności), powodują pewne konsekwencje trzeci poziom dotyczy lokalizacji źródeł kontroli. Kontroli poznawczej, behawioralnej nad otoczeniem – rozróżnienia między wewnętrzym i zewnętrznym umiejscowieniem źródła kontroli •

jeśli JA rzucę szklankę o podłogę, to

•

ja nie mam żadnego wpływu o burzę

szkło rozpryśnie się

W kategoriach poznawania człowieka jest to poziom wymagający ustalenia, czy działania jednostki motywowane są wewnętrznie czy zewnętrznie oraz czy przedmiot sprawuje kontrolę poznawczą nad związkiem między swoim działaniem i jego konsekwencjami. poziom czwarty dotyczy świadomej oceny przyczynowości regularnej •

jeśli A to B ( jeśli płacze to ktoś je

•

zawsze kiedy jestem w ciąży mam apetyt

pociesza, jeśli woła o pomoc to

na szampana – powtórzenie, na podstawie,

ktoś mi pomaga)

których wyciągamy wniosek

wreszcie ostatni to poziom przekonań o kontroli jako pewnej trwałej własności osobowości

wiem, że ktoś posiada cechy, które pociągają za sobą odpowiednie skutki •

brak empatii – negatywne

•

brak empatii – bez konsekwencji –

konsekwencje

autyzm, zespół Aspergera

Erwing Gofman – koncepcja teatru życia codziennego Obserwator obserwuje aktora, a aktor obserwatora. Pojawiają się tutaj wymienne role dwóch aktorów i obserwatorów jednocześnie, a scenariusz – kiedy zawodzi – zamienia się w improwizację. Mamy tutaj także rekwizyty i widzów. aktor nie chce wszystko chce pokazać •

konformizm – eksperymemt Solomona

•

Asha i Anthony Pratkanis

potrzeba aprobaty społecznej –

eksponowanie pozytywnych stron, ukrywanie złych

Eugenia Mandal – strategie prezentowania siebie podczas egzaminów przez studentów •

ingracjacja – podlizywanie się – robienie dobrego wrażenia poprzez dostarczanie pozytywnych informacji

•

konformizm – zgadzanie się – trudno się z Panem nie zgodzić, potakiwanie, potwierdzanie

•

adonizacja – praca ciałem – ukazywanie walorów seksualności

Roger Tourangean i inni 1997 Połowie osób zakładano na palec naparstek z przewodem, mówiono, że to jest bardzo prymitywny, ale skuteczny wykrywacz kłamstw, który zasygnalizuje o mówieniu nieprawdziwych informacji. Drugiej grupie nic nie powiedziano. Wszystkim zadano pytania dotyczące seksu, picia, palenia, ćwiczeń. Wyniki pokazują potrzebę pokazywania się w lepszym świetle w grupie kontrolnej. aktor nie wszystko może pokazać • • •

pełnione role (ksiądz w krótkich

•

ograniczenia i przyzwolenia

spodenkach)

sytuacyjne (badania Freasera nad

niektórych rzeczy się nie pokazuje, bo

Halloween, badania Zimbardo nad

scenariusz to wymusza (Schank i Abelson)

depersonalizacją)

naturalna zmienność zachowania np. z

•

brak odpowiednich kompetencji

powodu doświadczanej emocji (jedna

społecznych (nieśmiałość,

emocja naraz)

psychopatia, aleksytymia - 25%)

Roy Baumeister i inni – tłumienie emocji Podczas patrzenia przez 5 minut na gwóźdź wbity w ścianę, po 5 minutach badani rozwiązywali quizy, Ci którzy wykorzystali swoje umiejętności uwagi na patrzenie na gwóźdź napisali je gorzej. inne źródła deformacji deformacji: pochopne nadawanie sensu; strategie konfrmacyjne (unikanie informacji zaprzeczających); nastrój obserwatora obserwator nie wszystko potraf zobaczyć •

dystrybucja zasobów (Kanfer) – eksperyment nad wytrwałością (trudne zadanie a dystraktory)

•

wyczerpanie zasobów poznawczych

•

nastawienia i oczekiwania

Co jest przedmiotem psychologii? analiza ludzkich zachowań; czynności

analiza stanów (np. emocjonalnych), w jakich

wykonywane przez ludzi, które są

bywają ludzie – ich źródeł i ich następstw –

obserwowalne + źródła + konsekwencje

szczęście, smutek, rozpacz – nazwa stan wskazuje na krótkotrwałość zjawiska

analiza właściwości posiadanych przez ludzi i analiza warunków, w jakich ujawniają się ich związek z zachowaniami, geneza

zachowania, stany, cechy

właściwości

Priorytetowy przedmiot psychologii to zachowania i warunki, natomiast dodatkowe to stany i cechy. podstawowe założenia

Każdy człowiek ma pewne właściwości wspólne dla swojego gatunku, wszyscy ludzie są pod pewnym względem podobni do siebie. Założenie to umożliwia generalizację twierdzeń, uogólnianie faktów i przenoszenie wiedzy dotyczącej jednego człowieka na innych ludzi, a nawet na wszystkich ludzi. Poemat o Gilgamerze – najstarsza powieść o dwóch mężczyznach. Gilgamer i Elkido spotkali się i dopadła ich refeksja o tym, że już zobaczyli wszystko co mogli. Konsekwencją tej myśli

był wniosek, że aby coś zobaczyć muszą wyruszyć w podróż. Zawędrowali na księżyc, głębiny oceanów i zdobywali nowe doświadczenia, sycąc się nowościami i odbierając nowe bodźcce. Po odrzuceniu wzniosłej formy możemy wyobrazić sobie dwóch chłopaków z Wejherowa, którzy chcą odkryć coś nowego. Czytając o wojnie palestyńsko – izraelskiej w Starym Testamencie czytamy o wojownikach, w przypadku mańkutów liczba jest stała w czasach obecnych. Dalej czytamy o Dawidzie i Goliacie – jeśli Dawid chce go zwyciężyć musi go zaatakować z daleka. Sytuacja, w której znalazł się Józef syn Jakuba – wylądował w studni – doskonale rozumiemy zazdrość o nierówne traktowanie przez ojca. ✔ Każdy człowiek ma pewien zbiór stałych właściwości, a w każdym razie zmienność posiadanych przez ludzi właściwości nie jest zbyt wielka. ✔ Założenie umożliwia formułowanie przewidywań odwołujących się do stwierdzonych wcześniej powtarzalnych faktów np. wyznaczniki sukcesu naukowego ✔ Na podstawie wielokrotnego faktu, że pani X i Y po wykładzie wyszły na papierosa, wnioskuję, że zdarzy się to ponownie też dzisiaj. ✔ Zdolność przewidywania jednych cech na podstawie znajomości innych (cechy skorelowane z wykształceniem, z samooceną). Na przykład można przewidzieć poziom zadowolenia z życia, im są bardziej wykształceni tym bardziej są szczęśliwi. ✔ Istnieje zbiór czynników zewnętrznych, które w sposób stały i powszechny wpływają na stany i zachowania ludzi. Te czynniki mogą mieć charakter biologiczny, kulturowy lub społeczny. ✔ Cialdini w książce mówi o kulturze wzajemności np. jeśli komuś coś dasz, on będzie się czuł zobligowany żeby Ci się w jakiś sposób odwdzięczyć Jednostka ludzka jest jednocześnie: •

podmiotem autonomicznym (a co najmniej wyądrębnialnym z otoczenia)

•

elementem większej całości (ekologicznej, społecznej)

✔ Regulacja zachowania danej jednostki dokonuje się jako proces interakcyjny między człowiekiem i jego otoczeniem, rozumienie zachowania wymaga znajomości kontekstu (okoliczności).

Najważniejsze szczegółowe pytania w psychologii naukowej: Co on/ona robi (do czego zmierza, jaka jest struktura jego czynności)? – Pisze, ogląda, wymienia koło, rozgląda się, maluje. Psycholog zadaje zwykle trzy dodatkowe pytania:

1

Czy mamy do czynienia z powtarzalnym zachowaniem czy sporadycznym występowaniem? Na podstawie odpowiedzi możemy budować hipotezę gdzie leży jego źródło i motywacja. Jeśli ktoś robi coś często, możemy pomyśleć o motywacji wewnętrznej, natomiast sporadyczne z powodu atmosfery, ludzi.

2

Czy robią to wszyscy czy jest on wyjątkiem? Jeśli wszyscy w danych warunkach zachowują się podobnie, źródło jest zewnętrzne. Jeśli ktoś jest wyjątkowy, zachowuje się ekscentrycznie źródłem jego zachowania są motywy wewnętrzne.

3

Czy on to robi wobec każdego obiektu, w każdej sytuacji czy wobec niektórych obiektów i sytuacji? Pewien mężczyzna nie przebierał w kobietach, był kimś takim kto zaczepia kobiety bez względu na cechy jakie są, w takim razie spotykamy się tutaj z czynnikiem wewnętrznym. Gdyby kobieta została zaczepiona z jakiegoś konkretnego powodu ściśle z nią związanego motyw byłby zewnętrzny.

Dlaczego on/ona to robi? Co jest przyczyną danego zachowania? Czy można ustalić związek między warunkami, w jakich dochodzi do zachowania, i cechami zachowania? ✔ W jakich warunkach na pewno się tak nie zachowa? [np. hipoteza etycznego ryzyka] ✔ Czy do wystąpienia danego zachowania potrzebna jest kombiacja wielu warunków i wielu właściwości? Przy jakiej kombinacji warunków i właściwości dane zachowanie wystąpi z dużym prawdopodobieństwem? ✔ Ludzie przestają oszukiwać kiedy boją się zdemaskowania albo wiedzą, że może ich czekać surowa kara. Badano duńskich milionerów w związku z dawaniem pieniędzy np. na pomoc pewnemu określonemu człowiekowi. Okazało się, że milionerzy są niesłychanie hojni, jednak ich hojność kończy się w momencie kiedy nie lubią osoby, która mogłaby być obdarowana lub osoba, której mieliby dać im podpadła. ✔ Jaka kombinacja warunków wyklucza lub radykalnie zmniejsza prawdopodobieństwo danego zachowania? – Potrzeba rozróżnienia między obserwacją i interpretacją!

PYTANIA O CECHY I STANY Jaka jest - tutaj i teraz – a jaka jest zazwyczaj? Jaka była? Różnica jest dosyć ważna, ponieważ pokazuje nam wskaźnik stałości i zmi...