Warunkowanie pdf - Streszczenie Wprowadzenie do psychologii PDF

Preview

Summary

Download Warunkowanie pdf - Streszczenie Wprowadzenie do psychologii PDF

Description

WARUNKOWANIE JAKO SPECYFICZNY SPOSÓB UCZENIA SIĘ PSYCHOLOGIA I ŻYCIE. ZIMBARDO. ROZDZIAŁ 3. Zachowanie przystosowawcze: warunkowanie i uczenie się. Iwan Piotrowicz Pawłow " - opracował technikę pozwalającą badać funkcjonowanie gruczołów trawiennych u żywych i zdrowych zwierząt " - odkrycie podstawowych praw warunkowania → wiedza o tym, jak żywe organizmy uczą się przystosowywać do nowych bodźców występujących w ich środowisku " Czego muszą się nauczyć organizmy? To właśnie dzięki procesowi uczenia się ludzie osiągają najwyższy stopień autonomii i wolności od ograniczeń nakładanych przez ich naturalne środowisko, jak również przez fizjologiczne i autonomiczne dziedzictwo, historię gatunku lub społeczeństwo. " Osiągnięcia istot ludzkich można w dużym stopniu przypisać temu, że nauczyły się one dokonywać dokładnych, logicznych przewidywań. Są dwa zasadnicze rodzaje przewidywań, które musimy nauczyć się dokonywać tak, aby były one rzetelne i niezawodne: po pierwsze, należy ustalić jakie zdarzenia następują po innych zdarzeniach w nas samych lub w środowisku, i po drugie, jakie zdarzenia następują po naszych własnych działaniach czy reakcjach. Dysponując tą wiedzą możemy następnie przejść od przewidywania do sterowania - interweniować, aby zmieniać zdarzenia zachodzące w środowisku (lub ich wpływ na nas), modyfikować zachowanie innych ludzi i zmieniać nasze własne zachowanie (czyniąc je stosowniejszym i bardziej skutecznym). Wszystkie żywe organizmy wyposażone są w zdolność uczenia się tych dwóch rodzajów zależności. " W wypadku ludzi widzimy, w jakim stopniu jednostki wykraczają poza proste przystosowanie się do środowiska i zmuszają środowisko, aby przystosowało się do nich. " Jakie zdarzenia są sygnałami? Poznając dzięki uczeniu się regularności współwystępowania pewnych zdarzeń, określamy korelacje zachodzące w środowisku. Kompletny zbiór tych korelacji staje się dla nas reprezentacją środowiska oraz podstawą pozwalającą nam przewidywać przyszłe zdarzenia dzięki znajomości zdarzeń obecnych lub przeszłych. Bodziec staje się sygnałem w takiej mierze, w jakiej dostarcza informacji o prawdopodobieństwie, że wystąpi inny bodziec." Ucząc się, jak wykrywać i rozszyfrowywać sygnałową wartość bodźców, potrafimy lepiej przygotować się do zdarzeń, które one zapowiadają. Dany bodziec może być sygnałem zdarzeń mających bardzo różne znaczenie i różną doniosłość: niebezpieczeństwa, bezpieczeństwa, ulgi, nadziei, rozpaczy lub przyjemności. " Mylący sygnał " Sygnał i rzecz sygnalizowana muszą być spostrzegane wystarczająco blisko w przestrzeni lub w czasie, abyśmy widzieli je jako związane ze sobą; pierwsze z nich będzie później przypominało nam, abyśmy uważali: drugie wkrótce się pojawi. Obecnie psychologowie twierdzą, że styczność wydaje się konieczna w większości wypadków uczenia się skojarzeń, lecz nie wystarczy, aby je wyjaśnić. Duża częstość powtarzania się zdarzeń, które mogą być skojarzone, również sprzyja uczeniu się ich związku. " Jeśli drugi bodziec w parze jest przykry, szkodliwy lub potencjalnie niebezpieczny dla życia to jednostki są motywowane do szukania naturalnych, obojętnych sygnałów, które poprzedzają ów niebezpieczny bodziec, i w ten sposób pozwalają im uniknąć poważnych jego konsekwencji. Ponadto, jak w przypadku sygnału alarmu przeciwlotniczego lub świateł sygnalizacyjnych na skrzyżowaniach, ludzie nie ograniczają się jedynie do wykorzystania już istniejących sygnałów - tworzą nowe, aby pomogły im w przewidywaniu innych zdarzeń, a następnie pouczają członków swej społeczności językowej o znaczeniu tych sygnałów.*

Ucząc się zatem zależności między zdarzeniami bodźcowymi (związków S-S) poznajemy naturę środowiska, w którym działamy. Uczymy się także, które reakcje są ze sobą związane, dzięki czemu możemy później przewidywać ich pojawienie się. " Pewne grupy reakcji często występują razem. Na przykład, gdy reakcja dążenia do jakiegoś upragnionego celu zostaje zablokowana występuje wówczas zazwyczaj pewien rodzaj reakcji agresywnych. Gdy reakcje strachu wzmagają się, prawdopodobne stają się reakcje unikania lub ucieczki. " Na subtelniejszym poziomie analizy każde zintegrowanie, skoordynowane zachowanie obejmujące sekwencję reakcji, takie jak nauka liczenia od jednego do dziesięciu, gra na skrzypcach, zawiązywanie sznurowadeł lub uczenie się wymowy trudnego słowa, składa się z komponentów, z których każdy jest zarówno reakcją, jak i sygnałem wskazującym, jaka reakcja powinna po nim nastąpić." Niekiedy brak jest zgodności między reakcjami danej osoby, tak że jedna z nich nie jest wiarygodnym sygnałem drugiej. Gdy czyjeś słowa i czyny, dotyczące spraw uznawanych przez społeczeństwo za ważne, są niezgodne ze sobą, osobę tę określa się jako „hipokrytę”, a oczekiwana korelacja nie istnieje lub nawet jest ujemna. Przeciwnie, gdy korelacja ta jest stale dodatnia, to daną osobę oceniamy jako godną zaufania. O takich ludziach mówimy: „Na ich słowie można polegać”. Ucząc się takich korelacji między reakcjami (związków R-R) poznajemy strukturę zachowania - najpierw własnego, a następnie, przez obserwację i wnioskowanie, zachowania innych ludzi." Jakie konsekwencje wiążą się z poszczególnymi działaniami? Drugi główny rodzaj zależności, jakich musimy się uczyć, to związek między reakcjami, które wykonujemy, a ich konsekwencjami w postaci wpływu na środowisko. " U każdego niemowlęcia płacz wywołują silne, niepokojące bodźce, takie jak głód, zimno, ból i hałas. W istocie, płacz niemowlęcia jest sygnałem dla dorosłych opiekunów, że coś prawdopodobnie dokucza dziecku. Dziecko jednak wkrótce uczy się, iż po płaczu następuje pojawienie się rodziców, babci lub dziadka i często „używa” płaczu jako środka służącego do zwrócenia ich uwagi, uniknięcia samotności, spowodowania, by wzięto je na ręce i przytulono itd. Dziecko nie uczy się zatem jak płakać, lecz tego, że płacz jest skuteczny. " W wielu społeczeństwach chłopcy uczą się, że konsekwencje następujące po ich płaczu są negatywne są wyśmiewani lub zawstydzani i obdarzani mianem „maminsynka” lub „beksy”. U chłopców tych czynność płaczu będzie podlegać hamowaniu, gdy nauczą się przewidywać, że prowadzi ona do przykrych konsekwencji. Gdy chłopcy ci dorosną, wówczas nawet takie zdarzenia bodźcowe, jak silny ból czy śmierć kochanej osoby nie skłonią ich do płaczu. " Gdy twoje działania wpływają na otoczenie w sposób możliwy do przewidzenia, wówczas odkrywasz, które elementy otoczenia poddają się sterowaniu, a jednocześnie uczysz się czegoś o sobie samym jako czynniku sterującym. " Badanie procesów uczenia się stanowi podstawę zrozumienia zachowania człowieka. Cechą, która najbardziej odróżnia organizmy wyższe od niższych form zwierzęcego życia jest względna zależność ich zachowania przez uczenie się w kontaktach ze środowiskiem. Uczymy się, jak stawać się ludźmi, jak żyć z innymi, mówić, uważać, spostrzegać, rozumować - a także, jak działać. Wszystkie nasze podstawy, gusty, przyzwyczajenia, upodobania, niechęci, obawy, uprzedzenia, a nawet symptomy nerwicowe - są wyuczone." Warunkowanie reaktywne (klasyczne) Pawłowa Związki między tymi specyficznymi bodźcami a reakcjami, które one wywołują, są u danego gatunku zdeterminowane genetycznie, a u poszczególnych osobników zostają utrwalone w chwili narodzin lub wkrótce potem. Zachowania te są automatyczne, niewyuczone i czasowo zmieniają organizm w taki sposób, aby ułatwić jego przystosowanie się do otoczenia. Wykonując te mimowolne reakcje organizm reaguje na bodziec w ten sposób, że zmienia coś w sobie samym, nie w swym otoczeniu. Takie zachowanie określa się jako zachowanie reaktywne. "

Podstawowy paradygmat Paradygmat jest to symboliczny model lub schemat, który może dopomóc nam w zrozumieniu zasadniczych cech pewnego procesu. Punktem wyjścia dla paradygmatu warunkowania reaktywnego jest związek między bodźcem a odruchem wywołanym niezawodnie przez ten bodziec. Bodziec, który normalnie wywołuje te reakcje Pawłow nazwał bodźcem bezwarunkowym; reakcję, która niezawodnie po nim następuje, nazwał reakcją bezwarunkową. " W wypadku warunkowania reaktywnego organizm uczy się nowej korelacji między dwoma nie związanymi uprzednio zdarzeniami bodźcowymi - bodziec warunkowy sygnalizuje teraz pojawienie się bodźca bezwarunkowego. Gdy tylko to połączenie S-S zostanie wyuczone, organizm reaguje na sygnał tak, jak by to był pierwotny, silny bodziec " W tej procedurze żaden z bodźców nie jest pod kontrolą organizmu; oba występują bez względu na to, co on uczyni. Są one zaprogramowane przez środowisko naturalne. " Nie tylko bodźce fizyczne, lecz także słowa i inne symbole mogą stać się bodźcami warunkowymi. Takie warunkowanie ogromnie rozszerza zakres bodźców, które mogą wywoływać odruchy, sygnalizować niebezpieczeństwo czy „zastępować” nieobecne bodźce bezwarunkowe. Słowa i symbole skojarzone z ważnymi zdarzeniami stają się substytutami zdarzeń wywołujących tę samą reakcję, co same zdarzenia. " „Każdy bodziec, który dany organizm potrafi spostrzec, może być użyty do wywołania reakcji warunkowej w każdym mięśniu czy gruczole, przez odpowiednie skojarzenie tego bodźca warunkowego z biologicznie ważnym bodźcem bezwarunkowym”. "

Generalizacja bodźca - Jeśli bodźce uporządkuje się (np. od najniższego do najwyższego) według ich relacji do bodźca warunkowanego, to siłę reakcji na każdy z tych bodźców można przedstawić za pomocą krzywej zwanej gradientem generalizacji bodźca. Gdy organizm reaguje podobnie na wiele bodźców, wówczas mówi się, że gradient generalizacji jest „płaski”; gdy różnicuje je i reaguje na każdy bodziec zależnie od jego podobieństwa do pierwotnego bodźca warunkowego, wówczas gradient określa się jako „stromy”. " Uczenie się może być czasem niebezpieczne " Jeśli wszystko, co spostrzegamy, może stać się dla nas sygnałem i jeśli każdą reakcję, którą wykonujemy w sposób naturalny, może zacząć wywoływać wyuczony sygnał, to możemy oczekiwać, że w wielu wypadkach będzie zachodzić niewłaściwe warunkowanie, a niektóre reakcje, zamiast zostać wygaszone, będą nadal nas dręczyć. I tak dzieje się rzeczywiście. " „Nadmierne obciążenie” (pies, koła i elipsy) i schizokineza (rodzaju rozdwojenia, w którym komponenty złożonej reakcji warunkowej rozdzielają się, a następnie przez cały czas idą własnymi, oddzielnymi drogami; w wielu przypadkach, w których jednostki nie wykazują już żadnej zewnętrznej reakcji behawioralnej na bodziec warunkowy, nadal wywiera on na nie wpływ na poziomie fizjologicznym)" Uwarunkowane nałogi. Spośród wszystkich nałogów najbardziej skraca życie nałóg jedzenia. " Każdy może jeść, kiedy jest głodny; osoba otyła uczy się jeść nawet wtedy, gdy nie jest głodna. Niedawne badania wykazały, że wielu ludzi z dużą nadwagą odznacza się zwiększoną wrażliwością na sygnały skojarzone z pokarmem i jedzeniem - widok lub zapach potraw, obrazy przedstawiające potrawy lub widok innych ludzi jedzących. Ponadto sytuacje, w których ludzie z nadwagą zazwyczaj jedzą, gdy są głodni, stają się bodźcami warunkowymi wywołującymi u nich reakcję jedzenia nawet wtedy, gdy nie odczuwają głodu - na przykład przy oglądaniu telewizji, filmów lub meczów sportowych, czy słuchaniu muzyki, przy przechodzeniu przez kuchnię lub jadalnię itd. Procedura terapeutyczna wypróbowana niedawno z pewnym powodzeniem polega na osłabieniu tych uwarunkowanych skojarzeń przez ograniczenie jedzenia do jednego tylko miejsca, w określonych z góry porach itd. "

Nerwica eksperymentalna:* a) jest wynikiem długotrwałego stresu, nieuniknionego konfliktu i niezdolności dokonania wyboru między konkurencyjnymi możliwościami; " b) wiąże się z zachowaniem świadczącym o zgeneralizowanym stanie lękowym;* c) charakteryzuje się występowaniem „symptomów” - reakcji, które są niezwykłe w życiu danego organizmu i zapewniają w najlepszym razie jedynie częściowe rozwiązanie konfliktu;* d) może utrzymać się bez wygaszenia przez całe życie, o ile nie zastosuje się specjalnej, przeciwwarunkującej terapii." Warunkowanie oparte na konsekwencjach: warunkowanie instrumentalne " Koty Thorndike’a w skrzynkach problemowych Amerykańskie koty uczyły się wydostać z dziwnych skrzynek. Aby uwolnić się ze swego „miejsca odosobnienia” (i dostać pokarm) głodne koty musiały odkryć, w jaki sposób otwiera się zasuwkę w każdej z siedmiu różnych „skrzynek problemowych”. " Wychodząc od tego rodzaju obserwacji nad „uczeniem się metodą prób i błędów”, Thorndike zaczął badać zjawiska, które z czasem nazwano warunkowaniem instrumentalnym " W warunkowaniu instrumentalnym chodzi o nauczenie się tej reakcji, która jest środkiem („instrumentem”) prowadzącym do otrzymania upragnionej nagrody. " Zintegrowana teoria Hulla 1.

Przedmiotem uczenia się jest związek między bodźcem a reakcją; jednostka uczenia się nosi nazwę siły nawyku. "

2.

Wzmocnienie jest niezbędnym warunkiem uczenia się. Aby siła nawyku dla danej reakcji wzrastała, bezpośrednio po niej musi zostać uzyskana pewna „substancja” stanowiąca cel (czynnik wzmacniający)"

3.

Siła wyuczonego związku między bodźcem a reakcją wzrasta stopniowo, w sposób ciągły, wraz z każdą wzmocnioną próbą w trakcie ćwiczenia; uczenie się stanowi względnie trwałą zmianę w zachowaniu.*

Celowościowy behawioryzm Tolmana Odrzucił pogląd, że uczenie się polega na tworzeniu związków S- R - „molekularnych” jednostek zachowania - na rzecz szerszej koncepcji uczenia się. Zdaniem Tolmana uczenie się - to „molarne” zmiany w elementach poznawczych (cognitins), zachodzące w wyniku interakcji z otoczeniem. Zakłada on, że te „elementy poznawcze” składają się ze spostrzeżeń oraz przekonań czy wiadomości dotyczących otoczenia.* Według Tolmana, organizmy uczą się oczekiwać, że otoczenie jest zorganizowane w sensowne struktury czy wzorce. Uczą się, że niektóre bodźce oznaczają, iż nastąpią pewne zdarzenia, czyli są zwykle związane z innymi bodźcami; tak więc bodźce nie tylko wywołują reakcję, lecz także dostarczają informacji, funkcjonując jako sygnały czy znaki. Wyuczone zachowanie nie jest zatem tylko automatycznym, ślepym „emitowaniem” reakcji, które w przeszłości zostały skojarzone z określonymi układami bodźców i nagród. Przeciwnie, w zachowaniu wyuczonym zawsze wchodzą w grę cele wyraźnie określone lub dające się wywnioskować, a także wytwarzanie hipotez i oczekiwań, dotyczących sposobu osiągnięcia tych celów. Uczenie się jest więc celowe i racjonalnie ukierunkowane." Teoria Tolmana, podobnie jak teoria Hulla, przypisuje ważną rolę potrzebom (needs) i celom (goals); wykracza jednak poza to, co byłoby możliwe do przyjęcia dla zwolenników Hulla, jeśli chodzi o wzajemne relacje między tymi dwoma pojęciami. "

Warunkowanie oparte na konsekwencjach: warunkowanie sprawcze Skinner stworzył tak zwaną eksperymentalną analizę zachowania. Od początku kładł nacisk na obserwowanie fizycznych, dających się mierzyć właściwości reakcji oraz na rozwijanie praktycznych technik sterowania obserwowalnymi reakcjami. W takiej analizie zachowania nie ma miejsca dla nieobserwowalnych, wywnioskowanych, psychicznych, motywacyjnych lub nawet fizjologicznych stanów bytów. " Tempo, w jakim występuje dana reakcja, gdy możność jej wykonania nie jest ograniczona, a jej konsekwencje nie są ani pozytywne ani negatywne, nosi nazwę poziomu sprawczego (operant level) tej reakcji." Każda reakcja, która może być szybko wzmocniona, może zostać uwarunkowana, współzawodniczy zatem niewątpliwie pod względem swej ważności z twierdzeniem badaczy warunkowania reaktywnego, które głosi że wszystko co organizm może spostrzec, może stać się bodźcem warunkowym i że wszystko, co w sposób naturalny „porusza się lub wydziela”, może zostać uwarunkowane. " Podstawowy paradygmat warunkowania sprawczego Warunkowanie sprawcze jest procesem, za pomocą którego można modyfikować zachowanie lub mówiąc bardziej ściśle - za pomocą którego reguluje się tempo wytwarzania reakcji sprawczej przez manipulowanie otoczeniem. Oto proste empiryczne stwierdzenie wyrażające, w jaki sposób to się dzieje: " „Jeśli wytwarzana jest pewna reakcja sprawcza i następuje po niej bodziec wzmacniający, to prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia tej reakcji wzrasta”. " „W obecności bodźca dyskryminacyjnego po reakcji sprawczej następuje bodziec wzmacniający”" Od wyszukiwania i dziobania do kierowania i niszczenia Warunkowanie sprawcze złożonych różnicowań za pomocą odpowiedniego wzmacniania ma wiele praktycznych zastosowań; do najbardziej fascynujących należą te, w których główną rolę odegrały gołębie: w jednym wypadku zastępowały one robotników przy taśmie produkcyjnej, na której trzeba znaleźć i wysortować wadliwe kapsułki z lekarstwami; w drugim, podczas II wojny światowej, nauczono je prowadzić pociski rakietowe ku wybranym celom nieprzyjacielskim. " Karać trzeba reakcję, nie osobę " Znane chińskie przysłowie poucza: „Bij swoje dziecko codziennie. Jeśli ty nie wiesz za co, ono wie”. Wielu uważa więc, że kara „kształtuje charakter”, „uczy odróżniać dobro od zła” i nie pozwala, by dziecko stało się nieopanowanym, upartym, zepsutym tyranem. Wysuwa się argument, że dzieci trzeba karać dla ich własnego dobra. " Inni psychologowie podają, że kara jest stosunkowo nieskutecznym środkiem sterowania zachowaniem, ponieważ rodzi bunt i pociąga za sobą konieczność nadzorowania, a także stwierdzają, że jest ona przyznaniem się do niepowodzenia w stosowaniu technik wzmacniania pozytywnego. " 1. Reakcje alternatywne - szukanie alternatywnych rozwiązań, karanie powinno być ostatecznością" 2. Specyficzność reakcji i sytuacji - określenie reakcji karanej oraz uświadomienie, że interakcja z osobą karzącą ma przykry charakter tylko w sytuacji, w której występuje karana reakcja. " 3. Synchronizacja - kara bezpośrednio po reakcji, przy każdym jej wystąpieniu" 4. Ucieczka - nie powinno być żadnych niedozwolonych sposobów ucieczki przed karą, możliwości jej uniknięcia czy odwrócenia uwagi osoby karzącej" 5. Intensywność karzącego bodźca - bodziec karzący powinien być silny, na najwyższym rozsądnym poziomie." 6. Czas trwania - należy unikać długotrwałej kary."

7. Warunkowe bodźce karzące - stosowanie naturalnych bodźców, regularnie łączonych z przykrym bodźcem karzącym, by zredukować częstość pewnych reakcji" 8. Przejawy współczucia, miłości - osoby karzące nie powinny dostarczać pozytywnego wzmocnienia w związku z karą" 9. Okresy „wykluczenia” - odmowa pożądanego pozytywnego wzmocnienia z powodu niepożądanych reakcji (nie będziesz oglądać dziś telewizji, ponieważ wczoraj nie odrobiłeś lekcji)." 10. Motywacja - należy osłabić motywację do wykonywania karanej reakcji" 11. Generalizacja z czynności na dyspozycję - nie powinno dokonywać uogólnień dotyczących cech charakteru danej osoby („Jesteś niedobry”, „głupi”, „niepoprawny”); te wnioski co do cech osobowościowych pozostają w świadomości tej osoby, chociaż karana reakcja dawno już została wygaszona, a kara zapomniana"

Rozpatrzmy teraz niektóre przyczyny, powodujące, że kara w życiu codziennym może wywoływać reakcje bardziej niepożądane od tych, które redukuje:" * 1. Kara często wzbudza w karzącym i karanym silne reakcje emocjonalne, które generalizują się na sytuacje inne niż sytuacja kary (karzący może czerpać przyjemność z karania; karany może nauczyć się obawiać karzącego, odczuwać do innego urazę, nienawidzić go, a jego samoocena może ulec obniżeniu)" * 2. Często trudno jest stosować karzący bodziec niezwłocznie i konsekwentnie" * 3. Osoba karząca zbyt łatwo może nie docenić surowości czy intensywności kary i z tego powodu może ona wyrządzić krzywdę karanemu" 4. Karanie staje się główną sytuacją, w której karany uczy się co oznacza „władza”. Osoba karząca, ze względu na wiek, płeć, siłę fizyczną lub posiadanie pełnomocnictwa, jest spostrzegana jako ktoś mający prawo ustalać, jakie zachowanie jest „pożądane”, a jakie nie, oraz jako ktoś mający prawo podejmować przeciw bezsilnej jednostce akceptowane przez społeczeństwo działania. Ci, którzy są karani, uczą się stosować do tego modelu, również posługując się metodą kary, w celu sterowania zachowaniem innych.* 5. Kara stosowana tak, jak się to zwykle czyni, tylko tłumi i hamuje daną reakcję w czasie, gdy sprawowany jest nadzór. Prowadzi to do przyjęcia dwóch „bliźniaczych” przekonań: że nadzór jest konieczny dla zapewnienia właściwego zachowania i że karane jednostki nie są zdolne nauczyć się kierować swoim własnym zachowaniem." 6. Kara c...