Wprowadzenie do psychoterapii - wykłady PDF

Preview

Summary

Download Wprowadzenie do psychoterapii - wykłady PDF

Description

WYKŁAD 1 – 04.10.2010 Kiedyś tam psychoterapia była ściśle związana z medycyną. Ruch w kierunku odmedycznienia zaczął się w Europie dość dawno, w Polsce nie tak dawno. Certyfikat psychoterapeuty nadają: Polskie Towarzystwo Psychologiczne i Polskie Towarzystwo Psychiatryczne. Psychoterapia – specyficzna relacja; osoba, która potrzebuje pomocy + osoba pomagająca, wykorzystująca specyficzne techniki psychologiczne. Często na psychoterapię przychodzą osoby, które mają już postawioną diagnozę. Istotą terapii jest komunikacja – musimy znaleźć z pacjentem wspólny język. Trzeba doprowadzić do tego, żeby pacjent sam zrozumiał, co się z nim dzieje i podjął decyzję. Szaman = psychoterapeuta. Uruchamiamy bardzo różne czynniki wpływające na pacjenta, specyficzna psychoterapia uwalnia też szereg niespecyficznych czynników leczących. Psychoterapeuta – filozof, który zadaje pytania; poeta – tworzy nowy świat, pozwala pacjentowi inaczej spojrzeć na świat. Niektórzy koncentrują się bardziej na procesach intrapsychicznych, inni na relacjach. Niektórzy koncentrują się bardziej na świecie obiektywnych przeżyć pacjenta, inni kładą nacisk na subiektywny świat przeżyć pacjenta. Przez psychoterapię nie mamy możliwości dotarcia do głębszych struktur mózgu, ale możemy dotrzeć np. do płatów czołowych, kontrolujących inne obszary.

WYKŁAD 2 – 11.10.2010

 

  

Psychoterapia: „Zastosowanie wiedzy psychologicznej do leczenia różnych chorób” (Pierre Janet) Znaczenie szersze: leczenie środowiskowe  Środowisko terapeutyczne  Ingerencja w środowisko pacjenta Znaczenie węższe: indywidualna, zespołowa (Kratochvii) „Taki sposób bycia z drugą osobą, który sprzyja zdrowym zmianom i ułatwia rozwój” (Rogers) „Psychoterapy is a planned, emotionally charged, confiding interaction between a trained, socially sanctioned healer and sufferer” (Jerome Frank)

Psychoterapia może być metodą podstawową (np. nerwice) lub dodatkową (np. zaburzenia psychotyczne). Żeby pacjent mógł być poddany psychoterapii musi mieć już postawioną diagnozę. W przeciwnym razie MUSI PŁACIĆ! Podejście behawioralne – są opisane całe procedury postępowania. Zmiany powinny iść w kierunku, który korzystający z terapii uważa za pożądany. Nie ma jasnych, przekonujących dowodów, które podejście jest lepsze. Problem jest wtedy, gdy za bardzo jesteśmy przywiązani do jednego podejścia.

Czynniki leczące (niespecyficzne):  Pozytywne nastawienie pacjenta  Relacja terapeutyczna  Poświęcenie uwagi  Naładowanie emocjonalne  Zbiór założeń  Koncepcja i rytuały terapeutyczne  Terapeuta: ciepły, inspirujący, budzący społeczną aprobatę  Możliwość odreagowania  Uczenie się i praktykowanie nowych zachowań  Eksploracja świata wewnętrznego  Sugestia  Uczenie się od innych  Nadzieja  Oczekiwania  Przeświadczenia  Działania symboliczne  Rytuały i mity  Redukcja alienacji  Wyjaśnianie  Uspokojenie  Prestiż terapeuty  Wiara i sugestia Czynniki leczące (specyficzne):  Wgląd – proces zrozumienia własnego zachowania, własnych tendencji  Przeuczenie Skuteczność psychoterapii  Różne techniki – podobny efekt (Luborski et al., 1975)  Krytyka Eysencka (1952, 1961) na podstawie metaanalizy – terapia szkodliwa  Psychoterapia ma swoją wartość, ale trzeba być sceptycznym i oprzeć ją na naukowych badaniach (APA, 1987) Badania:  Procesu terapeutycznego  Efektów Trudności:  Relacje pacjentów  Subiektywna ocena terapeutów  Różne techniki pracy  Różne rozumienie „poprawy”  Moment pomiaru „poprawy” – metaanalizy: poprawa u 2/3 pacjentów

Dygresja – podręcznik: „Strategie badań nad psychoterapią” – Grzesiuk Już w starożytności zauważono, że objawy somatyczne mogą mieć podłoże psychiczne. Przeskok do XVIII w. – tu pojawia się rozumienie chorób psychicznych w odniesieniu do problemów neurologicznych. Cullen wprowadził pojęcie „neurozy” jako zaburzenia o podłożu organicznym; poprzez XIX w. zmieniło się rozumienie tego pojęcia na zaburzenie o podłożu nieorganicznym. Franz-Anton Mesmer  Choroba – zaburzenia dystrybucji fluidu magnetycznego  Leczenie przez konwulsje  Koncepcja fizjologiczna i racjonalna  Relacja sprowadzona do fluidu „Wyobraźnia bez magnetyzmu wywołuje drgawki; magnetyzm bez wyobraźni nie wywołuje niczego”, „komplikacje erotyczne”.

WYKŁAD 3 – 18.10.2010 Hipnotyzm – koncentracja na przedmiocie, wprowadzając w „sen nerwowy”. Poddanie się woli osoby prowadzącej seans. Zwolennicy tej metody byli orientacji pozytywistycznej – nie zwracali uwagi na emocje. Metoda wolnych skojarzeń (metoda katharsis) – zastąpiła hipnozę. Nasza motywacja głównie leży w obszarze nieświadomym – psychoanaliza. Ważne przeniesienie. 1882 r. – pacjentka rzuciła się Freudowi na szyję, co naprowadziło go na przeniesienie. Oddzielił zachowanie pacjentki od siebie samego. W relacji, która się wytwarza, są odtwarzane różne inne, wcześniejsze doświadczenia – legło to u podstaw psychoanalizy. Psychoanalityk dokonuje interpretacji, na ile jest w relacji realności, a na ile elementów przeniesieniowych. Na początku Freud uznał, że przeniesienie, opór, przeciwprzeniesienie przeszkadzają w terapii. Potem zaczęto się zastanawiać, jak je wykorzystać. Kwestia nieświadomości weszła w obszar zainteresowań akademickich dzięki Mesmerowi. Rozumiano ją jako czynności automatyczne. Freud zaludnił nieświadomość (jest w niej dużo różnych rzeczy), a także odpatologizował ją (uznał, że jest nam potrzebna). PSYCHOANALIZA – wszystkie kolejne szkoły odnosiły się do niej; pierwsza duża szkoła, która starała się opisać patologię i znaleźć sposób terapii. 4 podstawowe odmiany:  Ortodoksyjna psychoanaliza – popularna u USA, działa w pewnej grupie zaburzeń;  Brytyjska szkoła (szkoła relacji z obiektem) – przeniosła akcent z popędów na relacje;

 Psychologia ego – głównie w USA, akcentuje się ego i jego funkcje służące do kształtowania rzeczywistości;  Francuska szkoła Jaquesa Lacane’a Psychoanaliza długo była w Polsce zakazana. W latach 30. wielu psychoanalityków wyjechało do USA. Psychoanaliza długo nie była w Polsce popularna, gdyż nie sprzyjały temu okoliczności. W latach 80.-90. nastąpił powrót zainteresowania psychoanalizą, jednak z większym uwzględnieniem realności, a nie przeniesień. Założenia psychoanalizy:  Nasze funkcje są zakorzenione biologicznie  Na różnych etapach następują konflikty, aby sobie z nimi radzić rozwijamy mechanizmy obronne (termin wprowadzony przez Annę Freud)  Nasze myśli i uczucia w dużej mierze tkwią w nieświadomości  Do procesu leczenia są zdolne osoby, które są w stanie wytworzyć przeniesienie, przeżywać w 2 światach – realnym i nierealnym; w trakcie terapii zmniejsza się nierealność na rzecz realności 1. Ważne jest, aby doszło do regresji – uruchomienia mechanizmów tam, gdzie doszło do ich zatrzymania i skonstruowania ich na nowo  Rozumienie psychopatologii – 3 duże grupy zaburzeń: 1. Psychozy – mechanizmy rozszczepienne, wczesny etap rozwoju 2. Nerwice 3. Zaburzenia osobowości Metody terapeutyczne:  Hipnoza (wyłączenie ego)  Wolne skojarzenia – obserwuje się momenty zatrzymania, pomyłki, przeskoki, przesunięcia  Interpretacja marzeń sennych  Paraplaksje – analiza pomyłek  Analiza przeniesienia – najbardziej kluczowa, opiera się na zasadzie przymusu powtarzania (nie pamiętamy, ale powtarzamy); przeniesienie najczęściej obejmuje 2 rzeczy: impulsy (pacjent przenosi swoje emocje na psychoanalityka, zrozumienie tych emocji jest możliwe przez odniesienie do wcześniejszych relacji) oraz obrony Melanie Klein próbowała przenosić to na dzieci – analizowała zabawę jako ekwiwalent wolnych skojarzeń. Uważała, że dzieci też mają przeniesienia i można leczyć je jak dorosłych. Anna Freud uważała, że u dzieci jest więcej realności, odreagowania rzeczywistości. Mechanizmy obronne – gdy pojawia się lęk przed konfrontacją id z ego. Rozwojowe poczucie winy – skonkretyzowane na jakąś konkretną sytuację. Patologiczne poczucie winy – niekonkretne, takie trochę z dupy.

Inny powód uruchomienia obrony to lęk przed presją świata zewnętrznego (np. dzieci przed rodzicami). Pojawia się też w związku z potrzebą syntetyzowania – utrzymania harmonii. Metody oparte na psychoanalizie:  Interpretacje – uświadomienie czegoś, co jest nieświadome  Konfrontacja – zwrócenie uwagi na konkretne zjawisko; poprzedzana klasyfikacją (zebranie grupy elementów mających coś wspólnego)  Konstrukcja / rekonstrukcja – ciągu wydarzeń, gdy pacjent ma „dziurę”  Instrukcje na początku terapii  Pytania Psychozy – niemożliwa „nerwica przeniesieniowa”, więc, wg Freuda, nie można leczyć psychoanalizą; brak wyparcia, projekcji, wszystko biorą na serio; teraz leczenie psychoanalizą możliwe – kontenerowanie emocji – terapeuta pomieszcza w sobie emocje pacjenta, nie oddając ich. Rozpadła im się osobowość i trzeba ją zbudować od nowa. Freud – to wtórny narcyzm (emocje są zainwestowane w świat, ale gdy wydarzy się trauma emocje kierują się na samą osobę). Melanie Klein – faza schizoidalno-paranoidalna – pierwsze miesiące życia, dominują mechanizmy rozszczepienne, jeśli uruchomią się ileś lat później powodują schizofrenię. Projektowanie + identyfikacja – pacjent np. projektuje agresję na terapeutę, a potem identyfikuje się z nią, ale jako agresją terapeuty. Pozycja depresyjna – dziecko uświadamia sobie, że nie jest jednością z matką, 5/6-9 miesiąc; to, jak sobie poradzimy, rzutuje na nasze późniejsze emocje wobec utraty; niepogodzenie się z utratami = depresja. Sposoby radzenia sobie – obiekty przejściowe, np. miś , dlatego nie należy zabierać dziecku ulubionej zabawki!

WYKŁAD 4 – 25.10.2010 Melanie Klein  Pozycja schizoidalno-paranoidalna  Pozycja depresyjna Rozwój związku z obiektem według M. Mahler: 1. Faza autystyczna (1-szy miesiąc życia) 2. Faza symbiotyczna (2-8 miesiąc) 3. Faza separacji-indywiduacji (8-36 miesiąc) a. Subfaza różnicowania b. Subfaza praktyki c. Subfaza powtórnego zbliżania 4. Integracja reprezentacji „Ja” i „obiektu” (3-7 rok życia) 5. Konsolidacja ego i superego

Osobowość typu borderline – silny lęk w obliczu bliskości, wchodzenie bardzo sztywno w bliską relację, a gdy pojawia się separacja wywołuje ona ucieczkę. Osobowość narcystyczna – duża trudność ze związaniem się; przyczyną może być odrzucenie przez matkę słabości w subfazie powtórnego zbliżania. Dumne zachowania są w istocie obroną przed odkryciem słabości. Deficyt poczucia własnej wartości, nietolerancja krytyki. 2 rodzaje: jeden „błyszczy”, drugi ukrywa się w kącie, bo nie ma nikogo godnego uwagi. Osobowość antyspołeczna – tworzy relację w oparciu o agresję, agresywne manipulowanie, frustracja. Nerwica – zesztywnienie mechanizmów obronnych; burzymy mechanizmy, aby osoba uruchomiła mechanizmy wyższego rzędu. U podłoża nerwicy leży szwankujący mechanizm wyparcia. Rodzaje zaburzeń nerwicowych:  Osobowość zależna na poziomie neurotycznym – sprzeczność: pacjent chce pozostać w relacji, a terapeuta chce go zmusić do niezależności  Osobowość lękowa – wchodzi w uzależnienie, obsadza terapeutę w roli superego – elementu oceniająco-kontrolującego  Histeria – teatralna ekspresja; lęk przed zależnością powoduje hipermęskość – silne podkreślenie męskich cech, mężczyźni ci są nieświadomie zidentyfikowani z matkami, duże trudności z nawiązywaniem relacji z kobietami; kobiety – utrata relacji z matką, bliska relacja z ojcem, kokietowanie, emocjonalne dziewczynki, trudność wejścia w relację z mężczyznami, często wchodząc w relację mają na celu kontrolowanie mężczyzny; terapia w dużym stopniu przebiega poprzez frustrowanie; przeniesienie erotyczne – silne fantazje erotyczne wobec terapeuty, powodujące lęk, co związane jest ze specyfiką wchodzenia w relacje SZKOŁY PSYCHOANALITYCZNE TEORIA RELACJI Z OBIEKTEM – uwewnętrznianie obiektów, człowiek nie odwołuje się do realnego obiektu, ale do swojej fantazji na temat tego obiektu. Punktem wyjścia są realne obiekty. Pacjent w relacji z terapeutą odtwarza swoje relacje z obiektami. Obiekt – rzeczywista rzecz lub osoba albo wyobrażenie tej osoby lub tej rzeczy. Pojęcie to pojawiło się po raz pierwszy, gdy Freud pisał o żałobie. Obiekt zewnętrzny – realna rzecz; obiekt wewnętrzny (intrapsychiczny) – reprezentacja obiektu zewnętrznego. Psychoterapeuta na początku nie jest dla pacjenta obiektem realnym, jest obiektem przeniesieniowym; z czasem pacjent wycofuje swoje fantazje i terapeuta staje się realny. Obiekt akceptowany – gratyfikujący, nagradzający; nieakceptowany / frustrujący – karzący. Perspektywa deficytu – gdy pewien fragment (np. superego) nie rozwija się. SZKOŁA JAQUESA LACANE’A – budowanie relacji; przesunięcie z przeżywania emocji do nazywania emocji.

Zaburzenia psychotyczne – pacjenci nadają językowi własne znaczenie. Język może być zależny od kontekstu kulturowego. Posiadanie języka z kimś bliskim (np. dziecko-matka). Słowa: znaki i symbole. Znak – znaczące, znaczone, denotacyjne – wskazanie na konkretną rzecz. Symbol – symbolizowane, symbolizujące – nie ma związków przyczynowoskutkowych. Jeśli używam słowa jako symbolu to zawarte są w tym emocje, jeśli jako znaku – brak emocjonalności. Nasz rozwój przebiega od symboli do znaków. Skrajności są ZŁEM! Np. aleksytymicy nie wiążą słów z emocjami. Lacane – struktura języka jest nieświadoma, więc jej analiza pozwala analizować procesy nieświadome. Pragnienie i prośba:  Pragnienie – rodzaj braku; podstawowym pragnieniem jest oderwanie dziecka od matki; obszar nieświadomy  Prośba – porządek języka; przez nią wyraża się pragnienia; np. dziecko prosi matkę o cukierka – można to zrozumieć dosłownie lub jako pragnienie bliskości SZKOŁA PSYCHOLOGII EGO – zwrócenie uwagi na aspekt realności (Anna Freud – realność dziecka); nie można traktować wszystkiego jako przeniesienia. PSYCHOANALIZA – analiza nieświadomości, oporów, przeniesień => podejście psychoanalityczne w terapii. Jung – amblifikacja (na podstawie metody wolnych skojarzeń) – nie tylko pacjent dzieli się skojarzeniami, ale też analityk.

WYKŁAD 5 – 08.11.2010 Terapia behawioralna  Nawyk dezadaptacyjny:  Sztywność reakcji  Autodestrukcyjność zachowań  Nieprzystosowanie don społecznych wymagań  Fazy terapii behawioralnej: 1. Faza diagnostyczna 2. Wzbudzenie motywacji 3. Zastosowanie określonej procedury 4. Utrwalenie zmian Zaburzenia psychogenne, czynnościowe są wynikiem procesu uczenia się. Podejście behawioralne sprawdza się przy zaburzeniach monosymptomatycznych. Przez wiele lat było

skuteczne przy leczeniu problemów seksualnych, teraz to się zmienia, bo rozpatruje się to w kontekście relacji. Psychopatologia rozumiana jako występowanie zachowań, których być nie powinno lub niewystępowanie zachowań, które być powinny. Może być to też błędne interpretowanie bodźców zewnętrznych. Podstawowe pojęcie: NAWYK – odnosi się do zmian na poziomie fizjologicznym, ale też do reakcji emocjonalnych; stała sekwencja między bodźcem a zachowaniem (nawyki dezadaptacyjne). Nawyki mogą dotyczyć np. ruchu (kompulsje), myślenia (obsesje), emocji (fobie). Sposób nabywania: warunkowanie klasyczne i instrumentalne. Modelowanie – w odróżnieniu od naśladowania (zewnętrzne upodabnianie się) wiąże się też z upodobnieniem sposobu myślenia, przeżywania. Terapia – odwarunkowanie lub przewarunkowanie. Zakorzenienie w teraźniejszości, odsuwanie genezy problemu. Powtarzalność techniki, procesu, schematu terapeutycznego – terapia została sformalizowana. Podstawowe techniki terapii behawioralnej: 1. Desensytyzacja – „oswajanie” kogoś z czymś; wprowadzanie w stan relaksacji i prezentowanie bodźca wzbudzającego lęk 2. Modelowanie – dajemy przykład jakiegoś zachowania; psychodrama behawioralna – odgrywanie scenek z pozytywnym przykładem 3. Techniki awersyjne – stosowane do pacjentów z uzależnieniami; pokazywanie bodźców awersyjnych 4. Trening asertywności 5. Treningi społeczne 6. Techniki restrukturalizowania poznawczego Terapia poznawcza – warunkiem naszych emocji i zachowania jest nasz sposób myślenia. Symptomy są rozpatrywane w kontekście swoich przejawów, nie zastanawiamy się nad genezą. Z tej perspektywy zaburzenia związane są z naszymi funkcjami poznawczymi, np. nie zwracamy uwagi na istotne sygnały. Aaron Beck – ojciec terapii poznawczej; triada poznawcza: ja, świat, przyszłość. Myślenie:  Selektywna abstrakcja – koncentracja na pewnych aspektach rzeczywistości  Nadgeneralizacja – przerzucanie jednego zdarzenia na inne sytuacje  Przesadne znaczenie / minimalizowanie – nadawanie zdarzeniu przesadnego znaczenia, minimalizowanie własnych kompetencji  Myślenie czarno-białe  Katastrofizacja  Arbitralne wnioskowanie – na podstawie zbyt małej ilości informacji Odwoływanie się do realności, rzeczywistości – myślenie behawioralne i poznawcze. Jak pacjent coś przeżył, subiektywna perspektywa pacjenta – psychoanaliza.

Proces terapeutyczny w terapii poznawczej – skrócony do około 20 sesji; terapeuta ma bardzo aktywną rolę, jasne wyznaczanie celów, technik, granic, jasna strukturalizacja spotkania, częste pytania, informacje zwrotne, zachęcanie pacjentów, by sami robili notatki. Koncentracja na tym, co tu i teraz. Relacja emocjonalna ma duże znaczenie dla efektywności terapii! Można wykorzystać zmienność nastroju pacjenta – koncentracja na polepszeniach. Techniki terapii poznawczej:  Techniki wywołujące automatyczne myśli  Techniki behawioralno-poznawcze  Poziom zachowania  Poziom automatycznych myśli i błędów poznawczych  Techniki identyfikacji założeń Ogólne, sztywne, najbardziej podstawowe

→

Przekonania kluczowe ↓ (uczymy się ich w dzieciństwie) Trudne do werbalizacji, odnosi się do konkretnej → Przekonania pośredniczące sytuacji ↓ Sytuacja → Myśli automatyczne + emocje + zachowania ← bezpośrednio wynikają z sytuacji Terapia postępuje w drugą stronę (od dołu schematu). Przeniesienie początkowo uznawane za przeszkodę, potem zaczęto je doceniać, podobnie, jak aspekt relacyjny. Procesy przeciwprzeniesieniowe były poza kręgiem zainteresowania.

WYKŁAD 8 – 13.12.2010 Podejście strategiczne – Jay Haley – objaw: strategia dopasowana do bieżącej sytuacji w celu kontrolowania. „Taniec rodzinny”. Tworzenie strategii:  Polecenia  Zadania w formie paradoksalnej  Zmiana etykietki – zmiana opisu danej sytuacji na bardziej pozytywny  Przepisywanie objawu  Strategie powstrzymujące – zatrzymywano zmiany, gdy rodzina chciała dokonać ich za szybko Podejście to było modne w latach 80. Krytyka dotyczy tego, że tworzenie strategii uważano za sposoby manipulacyjne, podejście terapeuty było autorytarne. Szkoła mediolańska (Selvini-Plazzoli, Cecchin, Prata)

 Wczesny model mediolański – zajmowano się rodzinami z osobą psychotyczną  Pozytywna konotacja  Rodzinne rytuały  Ewolucja modelu mediolańskiego – zwrócili uwagę na sposób rozmowy  Stawianie hipotez – ciągły proces w terapii, nie należy przywiązywać się do hipotez, celem hipotezy nie jest prawda, ale to, co ona wnosi, do czego prowokuje, na ile powoduje zmianę  Neutralność – nie bierność, lecz umiejętność terapeuty przejęcia perspektywy każdego członka rodziny; potem neutralność została zastąpiona pojęciem „zaciekawienie”  Pytania cyrkularne – jak różne sprawy postrzegane są przez różnych członków rodziny, a także kto bardziej, kto mniej się martwi, co zmieniło się w rodzinie, gdy ktoś zachorował, odwołania do przeszłości i przyszłości; pytania zadawane wszystkim członkom rodziny, by wychwycić różnice  Pytania o różnice  Różnice między stanem aktualnym a tym, co było  Poglądy dotyczące przyszłych lub hipotetycznych różnic Podejście narracyjne (White, Epson) – odwołuje się do akonstrukcjonizmu społecznego. Zakłócenia w tworzeniu narracji:  Niemożność skonstruowania narracji o ważnych sferach życia człowieka  Niekompletne historie (tajemnice)  Niespójne historie Terapia: Jak pacjent konstruuje swoją sytuację; proces współtworzenia nowych znaczeń. Pacjent i terapeuta w rozmowie terapeutycznej współtworzą nową rzeczywistość. „Terapia narracyjna” – znaczenia:  Konkretna technika pracy  Podejście terapeutyczne  Postawa, sposób rozumienia problemów Zaczęto zwracać uwagę na kontekst historyczny w psychoterapii. Terapia proponuje i prowokuje, ale nie narzuca. Pożytki z niewiedzy terapeuty – takiej, która otwiera możliwości rozmowy, wkładu pacjenta. Podejście to wniosło: koncentrację na języku, kulturze; widzenie świata przez pacjenta,...