Wykład 10 - Czopki PDF

Preview

Summary

Wykład 10 - Czopki...

Description

Materiały z wykładu 10 CZOPKI - Suppositoria Rectalia - Preparaty doodbytnicze Rectal preparations (FP X)  Preparaty doodbytnicze są przeznaczone do podawania doodbytniczego w celu uzyskania działania ogólnego lub miejscowego, mogą być również przeznaczone do celów diagnostycznych.  Wyróżnia się kilka rodzajów preparatów doodbytniczych: czopki Suppositories, kapsułki doodbytnicze, roztwory, emulsje i zawiesiny doodbytnicze, proszki i tabletki do sporządzania roztworów i zawiesin doodbytniczych, półstałe preparaty doodbytnicze, piany i tampony doodbytnicze. Vaginalia – preparaty dopochwowe Vaginal preparations (FP X)  Preparaty dopochwowe są płynnymi, półstałymi lub stałymi postaciami leku przeznaczonymi do stosowania w pochwie, zwykle w celu uzyskania działania miejscowego. Zawierają jedną lub kilka substancji czynnych w odpowiednim podłożu.  Wyróżnia się kilka rodzajów preparatów dopochwowych: globulki (czopki dopochwowe), tabletki dopochwowe, kapsułki dopochwowe, roztwory, emulsje i zawiesiny dopochwowe, tabletki do sporządzania roztworów i zawiesin dopochwowych, półstałe preparaty dopochwowe, piany dopochwowe, lecznicze tampony dopochwowe. Czopki (Suppositoria) - stałe jednodawkowe preparaty. Kształt, objętość i konsystencja czopków są odpowiednie do podania doodbytniczego. Zawierają jedną lub kilka substancji czynnych rozproszonych lub rozpuszczonych w odpowiednim podłożu, które może być rozpuszczalne lub rozpraszające się w wodzie lub może ulegać topnieniu w temperaturze ciała. Jeżeli to konieczne mogą być dodane substancje pomocnicze, takie jak substancje rozcieńczające, adsorbujące, substancje powierzchniowo czynne, poślizgowe, środki konserwujące oraz barwniki. Podział czopków wg FP VI zależnie od przeznaczenia: 1. Czopki doodbytnicze - Suppositoria analia seu rectalia. 2. Czopki dopochwowe, gałki dopochwowe, globulki - Suppositoria vaginalia, syn. Globuli vaginales, Ovula vaginalia. 3. Pręciki - Bacilli medicati Inny podział czopków uwzględnia sposób wprowadzenia substancji leczniczej do podłoża czopkowego. Substancja może być: - rozpuszczona, - zawieszona, - zemulgowana w podłożu czopkowym. Podobnie jak w maściach wyróżnia się 3 układy fizykochemiczne: roztwory, zawiesiny, rzadziej emulsje. Czopki doodbytnicze - Suppositoria analia seu rectalia mają kształt stożka, jednostronnie zaostrzonego walca lub walca zwężającego się z obu stron (kształt torpedy). Długość ich wynosi 1-3 cm, masa 1-3 g. Czopki doodbytnicze stosuje się w celu uzyskania działania ogólnego lub miejscowego. Jeżeli lekarz nie przepisze

inaczej, czopki dla dzieci należy sporządzać o masie 1 g, dla dorosłych 2 g. Czopki wytwarzane są przez wytłaczanie lub wylewanie. Czopki dopochwowe, gałki dopochwowe, globulki - Suppositoria vaginalia, syn. Globuli vaginales, Ovula vaginalia są stałymi jednodawkowymi preparatami. Mają kształt jajowaty lub kulisty i masę 2-5 g. Wprowadza się je do pochwy w celu uzyskania działania miejscowego. Jeżeli lekarz nie przepisze inaczej, czopki dopochwowe należy sporządzać o masie 3 g. Globulki są zwykle sporządzane przez wylewanie. Pręciki - Bacilli medicati, Styli – są stałymi postaciami leku przeznaczonymi do stosowania miejscowego. Mają kształt cylindryczny lub stożkowaty. Należą do nich: pręciki docewkowe – Suppositoria urethralia, Bacilli urethrales oraz pręciki dopochwowe – Bacilli vaginales. Pręciki do cewki moczowej (docewkowe) i stosowane do ran powinny być jałowe!!!. Podłoża do czopków Podłoża czopkowe są to masy stałe w temperaturze pokojowej, topiące się w temp. 30 - 37 °C lub rozpuszczające się w wodzie. Wpływ podłoża na działanie substancji leczniczej jest bardzo istotny. Podłoże czopkowe nie powinno: - drażnić błony śluzowej ani wywoływać uczuleń - wywierać własnego działania farmakologicznego - reagować z substancją leczniczą ani tworzyć z nią niezgodności - nie powinno tworzyć nietrwałych form polimorficznych Podłoże czopkowe powinno:  łatwo uwalniać substancje lecznicze oraz zwiększać ich wchłanianie  topić się w temp. ciała ludzkiego albo rozpuszczać w płynie ustrojowym,  zachowywać odpowiednią konsystencję w temp. pokojowej,  w stanie stopionym mieć odpowiednią lepkość, niedopuszczającą do szybkiej sedymentacji zawieszonej substancji  charakteryzować się małą rozpiętością między temperaturą topnienia i krzepnięcia  wykazywać podczas zastygania (krzepnięcia) zmniejszanie objętości (kontrakcję)  pozwalać na formowanie czopków  mieć właściwości emulgujące  wykazywać trwałość chemiczną Podłoża czopkowe dzieli się na następujące grupy: - Podłoża lipofilowe nierozpuszczalne w wodzie: ► olej kakaowy ► półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych - Podłoża hydrofilowe rozpuszczalne w wodzie: ► makrogole (glikole polioksyetylenowe) ► masy żelatynowo-glicerolowe

Do czopków doodbytniczych stosowane są podłoża lipofilowe i hydrofilowe, natomiast globulki dopochwowe powinny być sporządzone na podłożach hydrofilowych. Podłoża lipofilowe Olej kakaowy (masło kakaowe, Oleum Cacao, Butyrum Cacao) stosowane jest jako podłoże czopkowe od ponad 200 lat. Po raz pierwszy zastosował je francuski aptekarz Baumé w 1750 r. Stanowi naturalny tłuszcz otrzymywany przez wytłaczanie nasion kakaowca (Theobroma cacao). Pod względem chemicznym składa się w 9799% z mieszaniny triglicerydów, głównie z oleodipalmitynowego (14%), oleopalmitynostearynowego (40%) i oleo-di-stearynowego (27%) oraz z wolnych kwasów tłuszczowych. Skład ten gwarantuje odpowiednią konsystencję podłoża w temperaturze pokojowej. Masło kakaowe występuje w 4 odmianach polimorficznych , , β,, , które różnią się temperaturą topnienia. Odmiana β ma najwyższą temperaturę topnienia, jest jednocześnie najtrwalsza! Według wymagań farmakopealnych masło kakaowe powinno topić się w temp. 30-35°C. Zalety: -

Wady: -

-

mała rozpiętość między temperaturą topnienia i temperaturą krzepnięcia, dlatego łatwo ulega zestaleniu jest dobrze tolerowane przez organizm i dobrze uwalnia substancje lecznicze jako jedyne podłoże może być stosowane do sporządzania czopków wszystkimi metodami, również metodą ręczną. duża zawartość w triglicerydach kwasów tłuszczowych nienasyconych (ok. 30% kwasu olejowego) może być powodem jełczenia masła kakaowego, mała liczba wodna (20-30), brak zjawiska kontrakcji przy krzepnięciu tego podłoża.

Półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych Pod względem chemicznym są mieszaninami triglicerydów nasyconych kwasów tłuszczowych: laurynowego, mirystynowego, palmitynowego i stearynowego z domieszką mono - i diglicerydów. Podłoża te otrzymuje się przez hydrolizę naturalnych glicerydów zawartych w olejach roślinnych - kokosowym lub palmowym. Wskutek eliminacji nienasyconych kwasów tłuszczowych uzyskano podłoża bardziej trwałe – nieulegające jełczeniu. Podłoża te łatwo uwalniają substancje lecznicze, łatwo zestalają się w temp. pokojowej oraz wykazują zjawisko kontrakcji. Mają z reguły wyższą temp. topnienia niż olej kakaowy, około 37 °C. Zawartość mono- i diglicerydów w podłożach półsyntetycznych umożliwia wprowadzenie do nich znacznych ilości wody z utworzeniem emulsji typu o/w. Glicerydy półsyntetyczne występują pod różnymi nazwami handlowymi: Adeps solidus, Adeps neutralis, Witepsol, Massupol, Novata, Massa Estarinum. Liopofilowe podłoża czopkowe uzyskuje się również na drodze bezpośredniego uwodornienia olejów, np. arachidowego (Oleum Arachidis hydrogenatum).

Podłoża hydrofilowe Makrogole (glikole polioksyetylenowe, PEG, Carbowax) są mieszaninami polimerów tlenku etylenu. Jako podłoża czopkowe stosuje się stałe polimery o różnych masach cząsteczkowych (m.cz. 4000 – 6000) lub ich mieszaniny z polimerami o konsystencji półstałej lub płynnej. Makrogole mają znacznie wyższą temp. topnienia niż podłoża lipofilowe (54-60°C). W organizmie nie ulegają stopieniu, lecz powolnemu rozpuszczaniu w hydrofilowych wydzielinach błon śluzowych. W ten sposób można uzyskać przedłużone uwalnianie substancji leczniczych z czopków, szczególnie po podaniu dopochwowym. Zalety: trwałe podłoża i dobre rozpuszczalniki dla wielu substancji leczniczych. Wady: - silne właściwości higroskopijne (nie należy stosować do sporządzania czopków doodbytniczych o działaniu ogólnym tylko dla czopków dopochwowych), - tworzą liczne niezgodności, (m. in. z takimi lekami, jak: aminofenazon, chinina, kwas acetylosalicylowy, penicyliny, rezorcinol, balsam peruwiański). Poza PEG, stosowane są polioksyetylenowane glikole polioksypropylenowe (kopolimery tlenku etylenu i tlenku propylenu) o nazwie handlowej Pluronic lub Poloxamer. Masy żelatynowo-glicerolowe Do tej grupy podłoży należą żele stałe w temp. pokojowej o składzie: żelatyna, glicerol i woda, które w wydzielinach jam ciała w temp. ciała ludzkiego ulegają łatwemu upłynnieniu i rozpuszczeniu. Zawartość żelatyny wpływa na twardość podłoża i jego czas rozpuszczania. Podłoża te stosowane są do sporządzania globulek dopochwowych i pręcików docewkowych. Ze względu na osmotyczną aktywność zawartego w podłożach glicerolu po aplikacji doodbytniczej działają przeczyszczająco. Podłoży żelatynowo-glicerolowych nie należy stosować jako nośników leków o działaniu ogólnym. Tworzą niezgodności z metenaminą (urotropiną), kwasem salicylowym, taniną, solami glinu i wapnia, wodzianem chloralu a także z substancjami o charakterze silnych kwasów i zasad. Zawartość wody powoduje, że wymagają dodatku środków konserwujących.

Substancje pomocnicze stosowane w czopkach: Substancje wpływające na temperaturę topnienia Substancje zwiększające lepkość Substancje wypełniające, adsorpcyjne i poślizgowe Związki powierzchniowo czynne Środki konserwujące, przeciwutleniacze i barwniki Umożliwiają one nadanie czopkom określonej postaci, poprawiają właściwości fizyczne podłoży czopkowych, modyfikują wchłanianie substancji leczniczej.

Metody otrzymywania Farmakopea Polska X zaleca dwie metody sporządzania czopków: - przez wylewanie stopionej masy do odpowiednich form - przez wytłaczanie w prasie (maszynce do czopków i globulek tzw. czopkarce). Metoda formowania ręcznego może być wykorzystana jedynie w recepturze aptecznej. Jest najmniej polecaną metodą. Sporządzanie czopków tą metodą powinno odbywać się w wyjątkowych przypadkach i w warunkach najwyższej czystości. Czopki, globulki i pręciki z olejem kakaowym sporządza się metodą wylewania lub wytłaczania. W przypadku pozostałych podłoży czopki wykonuje się metodą wylewania. Przed sporządzeniem czopków tymi metodami należy dokonać standaryzacji form tj. ustalenia rzeczywistej pojemności formy (w gramach) dla określonego podłoża czopkowego (średnia masa czopka sporządzonego z samego podłoża). Należy przeprowadzić dokładne obliczenia właściwej ilości podłoża potrzebnego do wypełnienia formy, której użyje się do ukształtowania czopka, z uwzględnieniem współczynników wyparcia dla poszczególnych substancji leczniczych. Substancja lecznicza zawarta w czopku w postaci stałej zajmuje pewną objętość. Dlatego ilość podłoża zastosowanego do sporządzenia czopka o określonej masie powinna być odpowiednio mniejsza. Najczęściej formy są standaryzowane na olej kakaowy. Zastosowanie aparatu Unguator pozwala w przypadku czopków i gałek na częściowe lub całkowite stopienie podłoża i homogenne zawieszenie sproszkowanych składników stałych lub wemulgowanie roztworów substancji leczniczych. Do odpowiednio dobranego pod względem wielkości pojemnika w pierwszej kolejności odważa się podłoże, następnie sproszkowane substancje stałe, a na końcu substancje płynne. Należy zwrócić uwagę na stopień rozdrobnienia substancji leczniczej. Przed rozpoczęciem procesu mieszania należy dobrać mieszadełko do wielkości pojemnika w taki sposób, aby po wprowadzeniu dolna część (motylek) swobodnie przesuwała się po jego ściankach wewnętrznych. Właściwy proces homogenizacji jest regulowany przez dobór szybkości obrotów mieszadła (poziom obrotów) oraz czasu mieszania. Ze względu na metodę wylewania wymagane jest praktyczne określenie rzeczywistej pojemności formy (F-średnia masa czopka sporządzonego z masła kakaowego) oraz uwzględnienie współczynnika wyparcia (f) substancji leczniczej w obliczeniach całkowitej ilości podłoża koniecznej do sporządzenia czopków. Jeżeli substancja lecznicza należy do środków o silnym działaniu farmakologicznym (wykaz A, B i N), a lekarz zaleci, aby pacjent przyjmował ją w postaci czopków doodbytniczych obowiązkiem farmaceuty jest sprawdzenie, czy nie zostały przekroczone maksymalne dawki doodbytnicze (bezpośrednio sprawdzamy). W przypadku, gdy dla przepisanego silnie działającego środka leczniczego, FP nie podaje dawek doodbytniczych za punkt odniesienia należy przyjąć dawki doustne i w razie ich przekroczenia – obniżyć do ¾ maksymalnej dawki doustnej (dawka doustna Dmax · ¾).

Czopki dopochwowe (globulki) są stosowane w celu uzyskania działania miejscowego – przeciwzapalnego, przeciwbakteryjnego, przeciwrzęsistkowego, przeciwgrzybiczego – na błonę śluzową pochwy. W ich przypadku kontrola dawek nie obowiązuje. Jednak należy zwracać uwagę, aby stężenie substancji leczniczej w globulkach nie przekraczało podanego przez FP stężenia przepisanego leku w preparatach do stosowania zewnętrznego. Współczynnik wyparcia f określa w gramach ilość podłoża odpowiadającego objętością 1 g danej substancji. W przypadku, gdy współczynnik wyparcia wynosi 0,67, oznacza to, że 1 g substancji leczniczej zajmuje taką samą objętość, jak 0,67 g podłoża. W celu obliczenia właściwej ilości podłoża stosuje się wzór: M = F - f × s dla czopków jednoskładnikowych M = F -  (fi × si) dla czopków wieloskładnikowych gdzie: M - potrzebna całkowita ilość podłoża F - masa podłoża w g wypełniającego formę łącznie dla ogólnej liczby czopków, tzn. średnia masa czopka pomnożona przez liczbę czopków f - współczynnik wyparcia substancji leczniczej (np. dla oleju kakaowego wg tabeli) lub i - tego składnika s - ilość substancji leczniczej w g łącznie dla wszystkich czopków Dla innych podłoży niż olej kakaowy wartości współczynnika wyparcia są inne z powodu ich odmiennej gęstości. Jeżeli w tabeli nie podano współczynnika wyparcia dla danej substancji leczniczej, przyjmuje się wówczas średni współczynnik wyparcia, tj. 0,7 Współczynnik wyparcia f wyznacza się doświadczalnie, sporządzając określoną liczbą czopków o określonej zawartości substancji leczniczej x oraz taką samą liczbę czopków z samego podłoża. Współczynnik f oblicza się ze wzoru: f = 100 ∙(E - G)/(G ∙ x) + 1 gdzie: E - średnia masa czopka sporządzonego z samego podłoża G - średnia masa czopka zawierającego x% substancji leczniczej Przykłady czopków W postaci czopków stosowane są: a) leki działające miejscowo, Suppositoria antihaemorrhoidales (przeciw hemoroidom) b) leki o działaniu ogólnym np. przeciwbólowe spazmolityczne, przeciwgorączkowe Suppositoria antispastica (przeciwskurczowe) c) czopki glicerolowe -Glyceroli suppositoria d) pręciki docewkowe Bacilli Metronidazoli...