Wykład 2 i 3 - Notatki z wykładu 2,3 PDF

Preview

Summary

Zajęcia dla kierunku psychologia z Aleksandrą Cisłak - Wójcik...

Description

Wykład 2 Wpływ społeczny. 1. Wpływ społeczny Zmiana w zachowaniu osoby w odpowiedzi na intencjonalny lub nieintencjonalny wpływ innych. Zmianie w zachowaniu osoby NIE MUSI towarzyszyć zmiana tego, co osoba rzeczywiście myśli lub czuje. • Minimalny wpływ społeczny • Naśladownictwo • Konformizm • Posłuszeństwo Posłuszeństwo autorytetom L. Bickman (1974): Uleganie niecodziennym prośbom nieznajomych – umundurowanych lub nie Niech pan da tamtemu facetowi monetę, bo akurat żadnej nie ma (na parkingu) Proszę się przesunąć na drugą stronę znaku przystanku (na przystanku autobusowym)

100

%

80 60

rzeczywisty oceniany

40 20 0 Cywil

Mundur

Kapitanoza Katastrofa nad Hibbing (1993) – rozmowy kapitana z pierwszym oficerem (komunikacja jednostronna) Podczas symulowanego lotu w ciężkich warunkach 25% załóg nie poprawia oczywistego błędu kapitana (Harper, Kidera, Cullen, 1971) 25% dałoby się uniknąć, gdyby załoga poprawiła błąd kapitana (Tarnow, 2000)

Stanley Milgram – posłuszeństwo autorytetom Zapłacimy 4 dolary za godzinę Twego czasu. Szukamy ochotników do badań nad pamięcią • Scenariusz nauczyciel – uczeń: łyżka – drzewo pies – samochód żółty – sprawiedliwość Standardowe polecenia: 1. Proszę kontynuować. 2. Eksperyment wymaga pańskiego dalszego udziału. 3. Pański dalszy udział jest decydujący dla powodzenia eksperymentu. 4. Nie ma pan innego wyboru, musi pan kontynuować. •

narzeka na ból 100

prosi, żeby go wypuścić krzyczy i odmawia odpowiedzi 80

40

%

uległych

60

20

niebezpieumiarkowany

silny

75

150

b. silny

intensywny czeństwo

0

0

225

300

375

450

poziom szoków elektrycznych Dlaczego tak łatwo uzyskać posłuszeństwo? Jakie procesy odpowiadają za to? wysoki status przełożonego przekonanie, że to przełożony jest odpowiedzialny brak jasno określonego punktu, w którym należy się wycofać stopniowe zaangażowanie

posłuszeństwo wobec otwartych poleceń

Kluczowa rola statusu 100

90 80 70 60 50

40 30 20 10 0 standardowa procedura

nieznany college

brak nadzoru zwykła osoba asystowanie

W którym badaniu wolałbyś uczestniczyć? Które polega na…

Spostrzeganiu figur geometrycznych

Zjadaniu nieżywego robaka

Warunki kontrolne

100%

0%

Warunki przygotowania

25%

75%

Dlaczego ludzie zjadają zdechłe robaki? (zapytaj ich) Comer i Laird, 1975 • Zjadanie zdechłych robaków nie jest takie złe • Zdechły robal to coś, na co dokładnie zasługuję • Jestem męczennikiem w służbie nauki i postępu • Czy to są rzeczywiste przyczyny zachowania? • Nie, to tylko racjonalizacje • Rzeczywistą przyczyną jest zaangażowanie w działanie Mechanizm zaangażowania w działanie: • Przygotowanie się do jakiegoś działania sprzyja jego podjęciu • Podjęcie działania sprzyja jego kontynuacji pomimo pojawiających się kosztów • Niewymuszona realizacja jakiegoś działania prowadzi do takich zmian w stosunku do działania, jego wyników i samego siebie, które zachęcają do jego kontynuacji Procesy leżące u podłoża zaangażowania:

1. wzrost psychicznej dostępności sposobu działania Aktywizacja pojęcia “uprzejmy (nieuprzejmy)” (Bargh, Chen, Burrows, 1996)

Odsetek przerywających

80 70

64

60 50 38

40 30 18

20 10 0

Uprzejmość

(Neutralne)

Nieuprzejmość

2. uzasadnianie wysiłku • •

“Łatwo przyszło, łatwo poszło” większe docenianie dóbr z trudem nabytych Im wyższy poziom inwestycji włożonych w bliski związek, tym większe zaangażowanie w jego utrzymanie – niezależnie od poziomu satysfakcji ze związku (Caryl Rusbult)

Cztery typy reakcji na niezadowolenie (Rusbult)

konstruktywne

LOJALNOŚĆ

DIALOG

bierne

ZANIEDBANIE

WYJŚCIE

destruktywne

Korelacje między wysiłkiem włożonym w bliski związek a reakcjami na niezadowolenie z tego związku (Rusbult) 0,8

0,59

0,6

0,38

0,4

0,2

0

-0,2

-0,27 -0,4

-0,38

-0,6

dialog

lojalność

zaniedbanie

wyjście

2. Uzasadnianie wysiłku Trudna inicjacja do atrakcyjnych grup (Aronson, Mills, 1959)

100

95

90

dyskusj a dyskutanci

85

80

75

brak w ysiłku

mały w ysiłek

duży w ysiłek

Niemożliwe? Masowe samobójstwo w Jonestown W 1978 roku w Gujanie ponad 900 osób, w tym małe dzieci, wypiło cyjanek popełniając „akt rewolucyjnego samobójstwa” Masakra w My Lai Obozy śmierci

Z życia codziennego • Hoflig i in. (1966) – ile pielęgniarek poda choremu lek na telefoniczne polecenie osoby podającej się za lekarza? • 21/22 • Meeus, Raajimakers (1986) – przeszkadzaj kandydatowi w wypełnieniu testu

• 90% Na szczęście w wielu warunkach posłuszeństwo bardzo spada:

100

%

80 60 40 20 0 standardowa procedura

trzyma rękę

inny "nauczyciel" wydaje polecenia

2 innych "nauczycieli" odmawia

sam uczestnik ustala poziom wstrząsów

2. Minimalny wpływ społeczny • Czy sama obecność innych osób wywiera na nas wpływ? • „Sama obecność” (mere presence) oznacza, że inni ludzie w zasadzie nic nie robią poza tym, że są obecni; nie są źródłem ani nagród, ani kar; nie rywalizują. Triplett (1898): nawijanie żyłki na kołowrotek przez dzieci Wykreślanie liter, mnożenie, podawanie skojarzeń Chen (1937): mrówki przenoszą więcej piasku; Bayer (1929): kury zjadają więcej pokarmu Facylitacja społeczna = wzrost poziomu wykonania zadań pod wpływem samej obecności innych (obserwatorów) Karaluchy dłużej uczą się drogi w labiryncie, ludziom zabiera więcej czasu przechodzenie przez labirynt na papierze (ołówkiem) Rozwiązywanie zagadek, uczenie się sylab bezsensownych Hamowanie społeczne = spadek poziomu wykonania zadań pod wpływem samej obecności innych (obserwatorów) obecność innych  poprawa wyników obecność innych  pogorszenie wyników Czy to da się jakoś zrozumieć? Poziom motywacji a sprawność działania: Prawo Yerkesa-Dodsona

Sprawność

Zadanie łatwe

Zadanie trudne

Obecność innych

Poziom motywacji (mobilizacji) Koncepcja Roberta Zajonca

obecność innych wzrost pobudzenia/motywacji wzrost tendencji do wykonania reakcji dominującej jeżeli reakcja dominująca jest poprawna , jeżeli dominująca reakcja nie jest poprawna

wzrost poziomu wykonania

spadek poziomu wykonania

ZADANIA ŁATWE

ZADANIA TRUDNE

(dla konkretnej osoby)

300

200

samotn ie wid ownia

100

0 złożony

pros ty labiryn t

(dla konkretnej osoby)

Poza laboratorium: wyniki słabych i dobrych graczy w bilard gdy są obserwowani lub nie przez widownię (Michaels, 1982)

100 80 60 nieobserwowani 40

obserwowani

20 0 poniżej przeciętnej powyżej przeciętnej

Obecność innych wywołuje nasze pobudzenie (fizjologiczne). Pozostaje pytanie: – Dlaczego obecność innych wywołuje w nas pobudzenie? Wpływ samej obecności innych i lęku przed oceną na poziom wykonania zadań (Schmitt i in., 1986)

Teoria dystrakcji/konfliktu (Baron i Sanders) Obecność innych powoduje konflikt między dwiema tendencjami (a) tendencją do kierowania uwagi na wykonywane zadanie (b) tendencją do kierowania uwagi na obecne osoby Ten konflikt wywołuje wzrost pobudzenia. Wzrost pobudzenia wywołuje facylitację/hamowanie Za teorią dystrakcji/konfliktu przemawia zanik wpływu samej obecności, jeżeli:  obecność innych nie pochłania uwagi (inni zajęci są swoim własnym zadaniem)  zwracanie uwagi na innych nie przeszkadza w wykonywaniu zadania Minimalny wpływ społeczny pojawił się po raz kolejny przy okazji głośnego morderstwa w roku 1964 (38 świadków). Wypadek ten wstrząsnął opinią publiczną w latach sześćdziesiątych i zainspirował Bibba Latané i Johna Darleya (1968) do przeprowadzenia serii badań, które wykazały, że im większa liczba świadków przygląda się jakiemuś krytycznemu zdarzeniu, tym mniejsza jest szansa udzielenia pomocy jego ofierze. Latané i Darley nazwali tę zależność efektem obojętnego przechodnia. Wyobraźmy sobie, że bierzemy udział w badaniu komunikacji przez interkom. Tuż po wzajemnym przedstawieniu się jedna z osób zaczyna się wydawać odgłosy charakterystyczne dla ataku padaczki; dławi się. Kto by pomógł? Jak dużo czasu zajęłoby podjęcie decyzji o pomocy?

Zjawisko Ringelmanna

Wyniki Ringelmanna można wyjaśnić brakiem koordynacji działań w grupie, ale późniejsze badania potwierdziły, że próżniactwo pojawia się także w działaniach, które nie wymagają koordynacji, np. krzyczenie lub klaskanie lub gdy ludzie tylko sądzą, że działają w grupie.

Gdy wielu produkuje mniej: próżniactwo społeczne (Latane i in., 1979)

ciśnienie akustyczne / osoba (Pa)

klaskanie

krzyczenie

5 4 3 2 1 0 1

2

4

6

Rozmiar grupy

W rzeczywistości jest to więc efekt próżniactwa społecznego (spadek motywacji działającej jednostki)

Naśladownictwo Zjawisko Werthera (Philips, 1986) (analiza 35 przypadków w l. 1947-68)

Niemcy, Jonas, 1992 Rola mediów (Austria i wytyczne dla mediów, Niederkrotenthaler, 2007) Efekt kameleona Nieintencjonalne formy wpływu (naśladownictwa) – efekt kameleona (Chartrand, Bargh, 1999)

•

Społeczne spoiwo

KONFORMIZM Zmiana w zachowaniu lub opiniach w kierunku tego, co robi lub czuje większość • Wczesne badania: Muzafer Sherif i Solomon Asch • Sherif: wyłanianie się norm grupowych (efekt autokinetyczny) • Asch: rola charakterystyk grupy w uleganiu wyłonionym normom Zróżnicowane oceny upodabniają się w grupie, a wykształcona norma utrzymuje się w miarę dołączania nowych członków grupy (Sherif)

Ocena odległości (ruchu) w calach

8 7 6 5 4 3 2 1 0

sam

1

2

Kolejna próba

3

Metoda Solomona Ascha (1951, 1956):

X

A

B

C

Większość uczestników uległa większości przynajmniej raz…

Mechanizmy konformizmu (Deutsch & Gerard) • Normatywny wpływ większości – jednostki zmieniają się ponieważ chcą być akceptowane i pozostać w grupie i wierzą, że to, co robi większość stanowi normę (zaś złamanie normy doprowadzi do odrzucenia i wykluczenia z grupy) •

Informacyjny wpływ większości – jednostki zmieniają się ponieważ chcą mieć rację (mieć trafne opinie) i wierzą, że większość ma rację

Główne wyznaczniki konformizmu: •

1. Liczba źródeł wpływu (rozmiar większości)

•

Co dwie grupy, to nie jedna:  większa uległość wobec 4 osób reprezentujących 2 grupy niż 4 osób reprezentujących 1 grupę (Wilder, 1977)

Odsetek przechodniów którzy przystanęli, aby pogapić się w górę jako funkcja liczby pozorantów, którzy już się gapili (Milgram, Bickman, Berkowitz, 1969)

Kluczowa rola jednomyślności

Czy mniejszość jest bez szans? (Moscovici i in., 1969)

• •

Konsekwencje rozbicia jednomyślności grupy – kiedy mniejszość może przekonać większość? W 6-os. grupach: 4 PRAWDZIWYCH uczestników i 2 współpracowników oceniało kolory na 36 slajdach:

Wieloznaczny kolor – Jaki to kolor •

36/36 – zielony; 24/36 zielony ; brak współpracowników

Rola dobrych relacji w grupie (Thibaut, Strickland, 1956) 80 70 60 50 40

zadanie

30

relacje

20 10 0 mały

•

średni

(nie)jasność zadania

słaby

• •

Własne kompetencje Kolektywizm-indywidualizm

Badania nad wpływem społecznym koncentrują się wokół ulegania, natomiast mniej wiadomo o opieraniu się. opieranie się wpływom

uleganie wpływom

POSŁUSZEŃSTWO KONFORMIZM

NAŚLADOWNICTWO

NIEZALEŻNOŚĆ

ASERTYWNOŚĆ

OPÓR...