Wykład Podstawy gospodarki przestrzennej PDF

Preview

Summary

Download Wykład Podstawy gospodarki przestrzennej PDF

Description

PODSTAWY GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ: - fundament dla budowy treści związanych z gospodarką przestrzenną – dziedziny wiedzy, jak i działalności przestrzennej - gospodarka – działalność związana z produkcją dóbr(produkty, które zaspokajają określone potrzeby ludzkie) i świadczeniem usług - przestrzeń – zbiór elementów; obszar

GOSPODARKA PRZESTRZENNA: DZIEDZINA

DZIEDZINA

WIEDZY

PRAKTYCZNA

Tworzy teorię i metodologię

Wykorzystuje teorię i metodologię do rozwiązywania problemów praktycznych

Wpływa na działanie praktyczne

Formułuje pytania o rozwiązanie problemów

Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Jakim kosztem? (inspiruję naukę do poszukiwania rozwiązań)

TEORIA - zbiór twierdzeń prawdziwych dotyczących otaczającej nas rzeczywistości METODOLOGIA - nauka o metodach, o sposobach postępowania przy rozwiązywaniu problemów

2 Społeczno ekonomiczny

NURTY

Urbanistyczny

Zachowania przestrzenne

Zasady gospodarowania terenu i jego zabudowy Gospodarowanie Aspekty przestrzenne (min. przestrzenią(tworzenie struktur) i w koszty i max. efekty) – wg A. przestrzeni(nadawanie strukturom Smitha odpowiednich funkcji), które muszą być ze sobą ściśle połączone Rozwój społeczny -> zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym (przebudowa, uzupełnienie): - Ilościowo -> np. nowe miejsca pracy; - Jakościowo -> np. nowoczesne technologie, opłacalna praca, dynamiczna dziedzina gospodarki. Rozwój – sposób na rozwiązywanie problemów (globalnych, regionalnych, poszczególnych krajów, województw oraz lokalne np. gminne) PODSTAWOWE PROBLEMY GOSPODARCZE I SPOŁECZNE WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA (BEZ WZGLĘDU NA SKALĘ PRZESTRZENNĄ ROZWAŻAŃ): 1. W jaki sposób zagwarantować taki dalszy rozwój społeczno-gospodarczy świata, poszczególnych krajów, regionów i gmin, który będzie mógł przyczynić się do podniesienia poziomu życia ludności oraz postępu cywilizacyjnokulturowego? 2. Jak sprawiedliwie podzielić produkt społeczny sytuacji, w której nie wszyscy mieszkańcy mają możliwość lub mogą partycypować w jego wytworzeniu?

3. Jak zagwarantować pracę, a zarazem podstawy egzystencji tym wszystkim, którzy chcą i mogą pracować, przy czym chodzi o pracę godziwie opłacaną i w odpowiednich warunkach? 4. W jaki sposób tworzyć nowe miejsca pracy, które przyczynią się do likwidacji wszelkich negatywnych skutków pozostawanie bez pracy? 5. Jak utrzymać stabilność cen, które wzrastając prowadzą do destabilizacji systemów gospodarczych, ograniczenia inwestowania oraz pogorszenia warunków bytowych przeciętnego obywatela? 6. W jaki sposób osiągnąć, służący ogółowi społeczeństwa, postęp gospodarczy oraz poprawę efektywności gospodarowania? Poprawa efektywności 1. Rozwój kompensacyjny – zastępowanie rzeczy, która przestaje-> postęp gospodarowania funkcjonować inną rzeczą. gospodarczy. 2. Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Jakim kosztem? 3. Decyzje – orientacja prospołeczna. 4. Uznać: kwalifikacje ludności, wynagrodzenie, odpowiednie warunki (humanitarne, zaawansowane technicznie). 5. Działania wpływające na stabilność cen (zrównoważony rozwój). Przy niestabilnej gospodarce walka z bezrobociem prowadzi do inflacji i odwrotnie. Stabilna gospodarka: bezrobocie 3-5%, inflacja efekt = przychody – koszty E= P – K gospodarowanie przestrzenią (tworzenie struktur przestrzennych) i gospodarowanie w przestrzeni (nadawanie tym strukturom określonych funkcji) – to działalności świadome i celowe Układ przestrzenny Jest nieustannie zmieniany w celu poprawy warunków życia (organizacja przestrzeni). Wynika to ze środowiskowej jakości życia i poziomu obsługi ludności. GP – to ważna dziedzina życia społecznego, ze wzgl. ze zagospodarowywana przestrzeń jest pewnym dobrem. Zmiany w zagosp. przestrz. dokonują się wolno, przynoszą trwałe efekty i są nieodwracalne. Dlatego do ZP powinno się podchodzić z niezwykle dużą rozwagą.

3

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY PRZESTRZENI

I. Określona pojemność: można ją zagospodarować na dany cel tylko do pewnego stopnia, wynika to z powierzchni tego terenu, - zagospodarowanie wielopoziomowe -> zwiększenie pojemności przestrzeni – ROZWÓJ WERTYKALNY (większy koszt budowy i użytkowania) Bardzo ważna jest relacja między pow. zabudowaną, a niezabudowaną (najczęściej całkowitą, nazywa się wskaźnikiem gęstości urbanistycznej – powinien mieć jak najniższą wartość II. Posiada publiczny charakter – czyli ogólnodostępny, nie można doprowadzić do sytuacji by coś o charakterze publicznym zostało zawłaszczone. Użytkujmy teren indywidualnie lecz gospodarujmy wspólnie. III. Ma ściśle określoną wartość - abstrahując od tego jaki to jest teren jego wartość jest funkcją wielkości, kształtu, położenia, właściwości fizykochemicznych, wł. geologicznych, form pokrycia, zagospodarowania, a także miejsca i funkcji jakie temu terenowi wyznaczono w dokumentach planistycznych Im teren mniej przekształcony tym (w dokumentach planistycznych) ma mniejszą wartość Sąsiedztwo również jest bardzo ważne. Każdy szuka terenu, który mu najbardziej odpowiada. Czynniki decydujące o wartości GP: 1. Proces koncentracji ludności w miastach i strefach podmiejskich 2. Nasila się intensywność wykorzystywania zasobów różnego rodzaju 3. Nieustannie wzrasta zapotrzebowanie na teren pod nowe inwestycje 4. Pojawienie się i nasilenie konfliktów w zagospodarowywaniu 5. Wzrasta stopień degradacji i dewastacji środowiska przyrodniczego 6. Zakłócony i zaburzony zostaje ład przestrzenny (pewien porządek w zagospodarowaniu przestrzennym) 7. Pogłębia się tzw. Społeczny podział pracy i rodzi się konkurencyjność miejsc 8. Narasta stopień woluntarystycznego traktowania przestrzeni będącej własnością

Co wskazuje na wagę i znaczenie gospodarki przestrzennej: 1. następuje proces koncentracji ludności i podmiotów gospodarczych w miastach i strefach podmiejskich – w różnych czasowych przyjmuje różne etapy; koncepcja opracowana z różnego punktu widzenia; chaos przestrzenny 2. wzrost intensyfikacji wykorzystania zasobów oraz intensyfikacji zagospodarowania przestrzennego; ochrona lub zaprowadzenie ładu przestrzennego 3. uzasadnia rosnące zapotrzebowanie na teren; 4. potrzebna, gdyż nasilają się konflikty na tle użytkowania terenu, np. dwóch inwestorów chce tę samą działkę 5. podkreśla fakt dewastacji środowiska przyrodniczego, która wiążę się z jego rabunkowym użytkowaniem, brak odpowiednich regulacji i ich egzekwowania 6. zaburzenie ładu przestrzennego i porządku w zagospodarowaniu

9. Wzrasta znaczenie ponadnarodowych korporacji, które mogą wszystko 10. Chaos w zagospodarowaniu przestrzennym , a mechanizmy kształtowania ładu nie są włączone w system rachunków ekonomicznych 11. Prywatna własność terenu jest absolutyzowana i respektowana w sposób bezwzględny 12. Istnieją samorządy terytorialne, które ponoszą odpowiedzialność za rozwój i gospodarowanie przestrzenne terenu, bowiem jako jedyne struktury samorządowe dysponują tzw władztwem planistycznym

7. potrzebna, bo pogłębia się społeczny podział pracy w różnych miejscach; powstają różne miejsca pracy i w związku z tym rośnie konkurencja miejsc w użytkowaniu ziemi 8. narasta poziom wolontarystycznego traktowania przestrzeni, zgodnie z własnymi potrzebami; z jednej strony zaburza ład przestrzenny a z drugiej uniemożliwia realizację celu użytku publicznego 9. wzrasta znaczenie ponadnarodowych korporacji i wielkich inwestorów, którzy stają się głównymi podmiotami zagospodarowania przestrzennego, które działają we własnym interesie i w wielu przypadkach nie bardzo chcą uwzględnić interes społeczny miejscowej ludności 10. pogłębia się chaos w zagospodarowaniu przestrzennym, którego nie regulują pewne rozwiązania ekonomiczne; nie uwzględnia kosztów lokalizacji w danym miejscu 11. bezwzględne respektowanie prywatnej własności 12. istnienie samorządów terytorialnych, które są odpowiedzialne za zagospodarowanie przestrzenne, samorządy gminne decydują o tzw. władztwie planistycznym i z mocy prawa są jedynym podmiotem, który jest odpowiedzialny za zagospodarowanie przestrzenne

POLITYKA PRZESTRZENNA – zasady działań w przestrzeni we wspólnym interesie, przede wszystkim wszystkich mieszkańców terenu; nie jest odrębną dziedziną działań, wchodzi w skład szeroko pojętej gospodarki przestrzennej – jej etap początkowy, który następnie jest realizowany w oparciu o pewne ustalenia początkowe; zbiór zasad, którymi należy się kierować realizując konkretne cele gospodarki przestrzennej JEST ONA MOCNO AKCENTOWANA NA II SZCZEBLACH: I. krajowy(centralnym): koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju – dok., który wyznacza generalne kierunki zagospodarowania przestrzennego II. gminny: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy – tytuł tego dokumentu wskazuje na charakter polityki przestrzennej Chcąc formułować warunki zagospodarowania przestrzennego musimy znać uwarunkowania; mieć ocenę stanu obecnego. Każdy dokument musi opierać się na uwarunkowaniach; na analizie stanu obecnego. ZASADY POLITYKI PRZESTRZENNEJ

Kategorie

Desygnaty

Funkcje użyteczności

Racje (pewne idee i zasady uważane za słuszne, ważne w danym społeczeństwie)

-założenia; -zweryfikowane hipotezy; -systemy wartości

- konkretyzacja celów; - korekta celów; - organizacja społecznych inicjatyw(wokół jakiś celów); - ewolucja istniejących programów(poprawa, udoskonalanie)

Kierunki (wyraz dążeń społeczności, wyraz zamiaru osiągnięcia pewnych celów, dążenie do uzyskania określonego zagospodarowania przestrzennego)

-

- określenie dróg dochodzenia do celu - wariantowanie rozwiązań - opracowywanie programów rozwojowych

Prawidła (uwarunkowania prawno-ustrojowe działań na rzecz rozwoju przestrzennego

- regulacje prawne; - nakazy i zakazy; - systemy decyzyjne; - sposoby rozwiązywania konfliktów; - struktury administracyjne

- egzekwowanie ładu przestrzennego; - egzekwowanie uwzględnienia zasad ochrony środowiska - tworzenie warunków sprawnego działania podmiotów gospodarczych

Reguły (pewne uszczegółowienie prawideł, normy zachowań przestrzennych ludności i podmiotów gospodarczych, normy postępowania w gospodarce przestrzennej)

-

- sterowanie działalnością; - podnoszenie efektywności działań; - gromadzenie zasobów; - stymulowanie działań; - tworzenie mechanizmów funkcjonowania

tendencje; prognozy; czynniki; ograniczenia

normy; standardy; parametry; wzorce; instrumenty

Polityka przestrzenna jest po to, by wyznaczyć takie kierunki rozwoju , które uwzględniać będą interes ogólnospołeczny:  indywidualny podmiotów gospodarczych – chce wynieść w danej gminie jak największe korzyści finansowe, zaś interesem gminy jest tworzenie jak



najlepszych warunków życia, wynikających z istniejącego układu społecznofunkcjonalnego ogólnospołeczny mieszkańców

Problem: Interes indywidualny podmiotów gospodarczych włączyć w interes ogólnospołeczny.

PRZEDMIOT GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ: przestrzeń – zbiór elementów i rozpięta na nim struktura(system relacji między elementami, które mogą mieć charakter wektorowy(o charakterze oddziaływania) i skalarny(relacje nie mające ani kierunku ani zwrotu: równy, nierówny, mniejszy, większy, mniejszy o, większy o, mniejszy o ileś razy, większy o ilość razy)) wycinek skorupy ziemskiej(przestrzeń geograficzne), na której występują elementy, między którymi istnieją pewne relacje. SĄ DWA RODZAJE ELEMENTÓW: naturalne(elementy pochodzące z natury): biotyczne – przyroda ożywiona między nimi istnieją relacje i określają one abiotyczne – przyroda nieożywiona podmiot gospodarki przestrzennej

PRZESTRZEŃ

antropogeniczne(wytworzon e przez człowieka) – pochodzą z przyrodniczych; przetworzenie elementów naturalnych w takie, które służą człowiekowi

GEODEZYJNA

Ten sam wycinek skorupy ziemskiej można w różny sposób traktować. Najprostszy – traktowanie go jako przestrzeni geodezyjnej, co ma znacznie, gdy chodzi o podział terenu do zagospodarowania, gdy należy wydzielić działki lub przypisać tym wycinkom określone funkcje. PRZESTRZEŃ OPISUJĄ TRZY ZMIENNE:

φ (fi) – szerokość

λ(lambda) – długość

h

– wysokość

Cechy, które musimy brać pod uwagę jeśli chcemy dany obszar zagospodarować:  kształt – decyduje o tym co można zrobić z danym terenem; tym lepsze zagospodarowanie im bardziej jest idealny jego kształt(kwadrat, prostokąt)  wielkość – jego powierzchnia; im większe tym lepsze możliwości zagospodarowania; więcej funkcji itp.  granice  podzielność – możliwość jego efektywnego podziału na części w celu zagospodarowania; najbardziej podzielny jest duży teren  spójność – obszar, który stanowi jedną całość ISTOTA DLA PRZESTRZENI GEODEZYJENEJ:  sąsiedztwo  odległość – wiąże się z tym wysiłek fizyczny i finansowy

RODZAJE

dij≥0 dii=0

ODLEGŁOŚCI W PRZESTRZENI GEODEZYJNEJ:

Gdzie:

dij

odległość punktu

liniowa lub m

dl – w km de= dt/ de Odległość ekonomiczna jest

wprost proporcjonalna do odległości liniowej i odwrotnie proporcjonalna do ekonomiczna d djk odległość punktu – koszt, który e odległości czasowej. j od punktu k pociągnie za sobą Pokonanie odległości jest pokonanie tej zawsze związane z kosztem.

i od punktu j dij=dji ik odległość punktu dij+djk≥di d i od punktu k k

czasowa dt ilość godzin

odległości

–

PRZESTRZEŃ

GEOGRAFICZNA To zbiór obiektów geograficznych, pomiędzy którymi istnieją różnego rodzaju relacje stanowiące tworzywo tej przestrzeni. Elementami przestrzeni geograficznej są zróżnicowane wielkościowo i jakościowo jej składniki fizyczne, przyrodnicze i antropogeniczne. KATEGORIE PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ: Przestrzeń geograficzną opisują cechy charakterystycznego dla danego obszaru środowiska przyrodniczego i społeczno-ekonomicznego Przestrzeń fizyczno- geograficzną opisują tylko cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego Przestrzeń geograficzno-ekonomiczną opisują tylko cechy społeczno gospodarcze obszaru

ŚRODOWISKO OGÓLNY MODEL SYSTEMU ŚRODOWISKA CZŁOWIEKA:

S = { Xi, Rij, Rik} S – system E – środowisko Xi – i-ty element systemu

Rij, Rik, -

ŻYCIA CZŁOWIEKA Dwie kategorie relacji: -wektorowe - relacje, które łączyć będą elementy systemu; będą dot. Bezpośredniego związku, który te elementy łączy(i oddziałuje na j, lecz nie znaczy to, że relacja jest zwrotna); określają system, bo decydują o jego funkcjonalności -skalarne – pozwalają lepiej opisać dany system i także porównać go z innymi systemami; nie pokazuje oddziaływania, nie ma dynamicznego charakteru(

i=j,

i≠j i>j i skutek) Funkcjonowanie – jak to działa?

PODSTAWOWE

KATEGORIE ZASAD POLITYKI PRZESTRZENNEJ

(WG.

DOMAŃSKIEGO) Kategor ia

Racje

Desygnaty

Funkcje użyteczności

Systemy wartości, założenia,

Konkretyzacja celów, korekta celów, organizowanie społecznych inicjatyw, ewolucja programów

zweryfikowane hipotezy

Kierunki

Tendencje, prognozy, warunki, ograniczenia Regulacje prawne, nakazy i zakazy,

Prawidł a

Reguły

struktury administracyjne, systemy decyzyjne, sposoby rozstrzygania konfliktów

Normy, standardy, parametry, instrumenty

Określenie dróg dochodzenia do celu, wariantowanie rozwiązań, opracowanie programów Egzekwowanie łady przestrzennego i ochrony środowiska, tworzenie warunków sprawnego działania podmiotów gospodarczych Tworzenie mechanizmów funkcjonowania, sterowanie działalnością, podnoszenie efektywności, gromadzenie zasobów, pobudzanie działania

Z polityką przestrzenną mamy do czynienia na szczeblu krajowym ,wojewódzkim i gminnym, kiedy tworzymy ogólną koncepcje zagospodarowania przestrzennego obszaru. Na szczeblu gminnym jest dokument, który jest podstawą polityki przestrzennej, a tym dokumentem jest

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY. USTAWA O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM 27.03.2003 ROKU!!! Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Z

TERYTORIALNY

SYSTEM SPOŁECZNY

Terytorium jest obszarem o pewnych szczególnych właściwościach. Sys. terytorialny jest to taki system społeczny w którym zbiorowość ludzi trwale zajmuje, zagospodarowuje i kontroluje wyodrębniony obszar powierzchni ziemi nazwany terytorium. * (Ściśle określone granice, ludność mająca pewne emocjonalne związki z tym obszarem, użytkująca i kontrolująca ten teren, panuje tam pewna władza). Nie każdy skrawek ziemi to terytorium. *Chojnicki

TERYTORIALNY SKŁAD 1. Warstwa społeczne Ludność Sfera ekonomiczna Sfera kulturowa Sfera polityczna 2. Warstwa podłoża materialnego Przyrodnicza Nieorganiczna (ziemia, bogactwa naturalne, substancje, materie, energie) Organiczna (fauna, flora, mikroorg) Sztuczna (antropogeniczna)

SYSTEM SPOŁECZNY

OTOCZENIE 1. Zewnętrzne (inne zewnętrzne systemy różnych poziomów hierarchicznych) 2. Wewnętrzne (terytorialne wyodrębniona warstwa podłoża materialnego, naturalnego i sztucznego)

STRUKTURA (RELACJE) 1. Morfogenetyczne 2. Systemotwórcze (funkcjonalne) Działania społeczne Działania transformacyjne Relacje przyrodniczoekologiczne 3. Działalności Ekonomiczna Kulturowa Polityczna 4. Zależności Między jednostkami Między podsystemami Między systemami 5. Relacje (pierwotność/wtórność)

Gospodarka Przestrzenna - terytorialny system społeczny szczebla gminnego

ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Elementy zagospodarowania przestrzennego – el., które umieszczamy na zagospodarowywanym terenie (najczęściej pochodzenia antropogenicznego) 1. związane z zamieszkaniem ludzi i funkcjonowaniem gospodarstw domowych (różnego rodzaju budynki mieszkalne) 2. związane z produkcją przemysłową (fabryki i obiekty towarzyszące) 3. związane z produkcją budowlano-montażową (place budów) 4. związane z produkcją rolniczą (gospodarstwa rolne wraz z budynkami i gruntami) 5. związane z zaspokojeniem potrzeb ludności (obiekty szeroko rozumianej działalności usługowej)

6. związane z przemieszczeniem ludności, towarów, nośników, energii, informacji (sieci infrastruktury technicznej) 7. obiekty związane z władzą (urzędy, koszary, komisariaty, sądy, więzienia etc.) 8. obiekty kultu religijnego (kościoły, kaplice, klasztory, groty, figury etc.) 9. obiekty pochówku zmarłych (cmentarze, groby, mauzolea, krematoria) 10. obiekty symboliczne (pomniki i inne monumenty, obeliski, łuki tryumfalne, gloriety , także fontanny etc.)

ZA

ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, A TAKŻE TERYTORIALNEGO SYSTEMU SPOŁECZNEGO

PRZYJĄĆ MOŻNA PONADTO SKŁADNIKI BARDZIEJ ZŁOŻONE: (wg. Haggett’a, Cliff’a, Frey’a) 1. różnego rodzaju sieci (kolejowa, drogowa, energetyczna, rurociągowa, ciepłownicza, łączności, gazociągowa etc.) 2. węzły, czyli punkty na sieci o specjalnych właściwościach , będące skupieniami ludności i działalności gospodarczej (wsie, miasta, węzły komunikacyjne, porty morskie, porty lotnicze etc.) 3. układy hierarchiczne integrujące w pewne całości uprzednio wyróżnione węzły (układy osadnicze, sieci placówek usługowych etc.) 4. układy powierzchniowe, czyli obszary jednorodne ze względu na cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-ekonomicznego (obszary rolnicze, leśne, przemysłowe, zurbanizowane, turystyczno-rekreacyjne etc) lub ukształtowanie powiązań przestrzennych. Regiony węzłowe – powstaje przez oddziaływanie jednostki osadniczej na zewnątrz. Jest to ośrodek regionalny i obszar jego oddziaływania. Regiony jednolite (jednorodne) – takie obszary które charakteryzują ściśle określone właściwości ci w ten sposób wyodrębniają się one z większego obszaru. (obszar rolniczy, okręg przemysłowy,...