Zaliczenie z rozrodu PDF

Preview

Summary

zaliczenie...

Description

1. Budowa anatomiczna i funkcje układu rozrodczego samca i samicy (psy i koty) Samiec: Jądra – gruczoł dokrewny, gonady męskie, znajdują się w worku mosznowym. Zawieszone są na powrózku nasiennym. Jądra podzielone są na liczne płaciki, utworzone przez kanaliki nasienne kręte, które łącząc się ze sobą tworząc sieć jąder. W kanalikach krętych powstają plemniki, a kanaliki proste stanowią odcinek dróg odprowadzających nasienie. Do jądra przylega najądrze, z którego odchodzą przewody odprowadzające. W okresie płodowym jądra znajdują się w jamie brzusznej. W trakcie rozwoju jądra znajdują się w jamie brzusznej. W trakcie rozwoju jądra pod wpływem testosteronu następuje zstępowanie jąder z jamy brzusznej przez kanał pachwinowy do worka mosznowego. Z reguły zstępowanie jąder odbywa się przed urodzeniem, lecz u części psów może nastąpić tuż po urodzeniu. Zatrzymanie się jądra w jamie brzusznej lub pachwinowej określa się jako wnętrostwo. Najądrze – zbudowane jest z licznych kanalików i spełnia funkcję magazynu, w którym plemniki bez ruchu przebywają około 3 miesięcy. Przewód najądrza przechodzi w nasieniowód; jest to tak zwane bezpośrednie przedłużenie najądrza. Nasieniowód – służy do szybkiego przesuwania nasienia do cewki moczowej. Jest długim przewodem, który z moszny przechodzi do jamy brzusznej. Obydwa nasieniowody uchodzą do wspólnej cewki moczowej, tzw. wtórnej zatoki moczowo-płciowej. W dolnej części nasieniowodu znajduje się gruczoł dodatkowy. Nieparzysty, bardzo silnie rozwinięty, okrywa on na kształt mankietu szyjkę pęcherza moczowego i początkowy odcinek przewodu moczowo-płciowego, do którego otwierają się liczne przewody wyprowadzające gruczołu, gruczoł krokowy tzw. prostata lub stercz. Jego wydzielina stanowi płynną część nasienia, które zawiera substancje odżywcze dla plemników Prącie jest cylindrycznym narządem kopulacyjnym służącym do wprowadzania nasienia do narządu rodnego suki oraz do wydalania moczu. Znajduje się ono w worku napletkowym, który jest dość długi o wąskim ujściu. U psa prącie ma bardzo długą żołądź. Prącie podzielone jest na część tylną, trzon, część przednią, która stanowi żołądź prącia. W żołędzi można wyróżnić część długą i opuszkę. Kość prąciowa, która znajduje się w przedniej części prącia i ma długość ok 10 cm. U psa ustępuje specjalny mięsień, który przy skurczu zaciska światło żył odprowadzających krew z ciał jamistych żołędzi. Wówczas opuszka silnie nabrzmiewa i po skończonym akcie kopulacji uniemożliwia szybkie wycofanie prącia z pochwy samicy. Skutkiem tego jest szczepienie partnerów trwające przez kilkanaście minut a nawet dłużej. Erekcja następuje wskutek wypełnienia krwią ciał jamistych i ciała gąbczastego. Wynikiem tego jest znaczne powiększenie i usztywnienie prącia umożliwiające wprowadzenie do pochwy dokonanie aktu płciowego. Cewka moczowa jest wspólnym przewodem wyprowadzającym mocz i nasienie. Częste krycia w krótkich odstępach czasu prowadzą do szybkiego wyczerpania się zapasu plemników w najądrzu. U psa ejakulacja trwa 5-9 sekund. Układ rozrodczy samicy składa się z : -2 jajników – gruczołów płciowych, które wytwarzają komórki jajowe. Jajnik u suki jest lekko wydłużony i ma długość ok 2 cm. Jajniki są znacznie wysunięte ku przodowi i leżą na wysokości III kręgu lędźwiowego.

-2 jajowodów -których zadaniem jest przetransformowanie jaja z jajników do macicy. Jajowód jest zawieszony na krezce jajowodu, w niej tworzy się różnej wielkości zwoje. Jest to wąski, błoniastomięśniowy przewód. Długość jajowodu u suki wynosi ok 9 cm. -macicy – w której rozwijają się zapłodnione jaja. Macica składa się z szyjki, trzonu i 2 rogów. U suki przypomina kształtem literę Y. doogonowo trzon macicy połączony jest z szyjką macicy, doczaszkowo rogi macicy przechodzą w jajowody. Szyjka łączy pochwę z macicą. -pochwy – czyli narządu kopulacyjnego, który rozciąga się pomiędzy macicą a sromem. Jest błoniastomięśniowym bardzo rozciągliwym narządem. Jest tworem, który zaczyna się od złącza przedsionkowopochwowego, biegnąc w kierunku szyjki macicy, z którą ulega połączeniu mniej więcej na wysokości IV lub V kręgu lędźwiowego. -przedsionka pochwy – który jest przedłużeniem pochwy, a także końcowym odcinkiem układu moczowego. -srom – jest zakończeniem zewnętrznych narządów płciowych, składa się z symetrycznych warg. Różnice u psa i kota w układzie rozrodczym: Kot: -występuje mały gruczoł opuszkowo-cewkowy, -worek mosznowy znajduje się pomiędzy udami, pod odbytem, -prącie jest niezwykle krótkie, jego długość wynosi zaledwie około 0,5 cm, -u dojrzałych płciowo kocurów żołądź prącia jest ostrymi, zrogowaciałymi brodawkami stanowiącymi tzw. drugorzędne cechy płciowe. Pies: -brak jest gruczołu opuszkowo-cewkowego, -worek mosznowy znajduje się pomiędzy odbytem a napletkiem. Jest on stosunkowo niewielki, pokryty długimi, wełnistymi włosami, -prącie jest długie, -żołądź prącia jest gładka. 3. Regulacja wydzielania hormonów płciowych i ich funkcja (tabela!!!) HORMONY Regulacja hormonalna układu rozrodczego HORMON

GRUCZOŁ WYDZIELAJĄCY HORMON

ORGAN DOCELOWY

DZIAŁANIE

gonadoliberyna (GnRH)

podwzgórze

przysadka mózgowa

pobudzenie produkcji FSH i LH

hormon folikulotropowy (FSH)

przysadka mózgowa

jajniki, oocyty

wzrost i dojrzewanie oocytów

przysadka mózgowa

jajniki, oocyty, ciałko żółte

dojrzewanie oocytów, owulacja, wzrost ciałka żółtego

hormon luteinizujący (LH) estrogeny (estron, estriol, estradiol)

jajniki

organy płciowe

objawy rui, charakterystyczne zachowania

progesteron (hormon

jajniki (ciałko żółte)

organy płciowe

blokowanie

ciałka żółtego)

dojrzewania oocytów, podtrzymywanie ciąży, zapewnia atonię macicy

prostaglandyna (PGF2alfa)

błona śluzowa macicy

ciałko żółte, organy płciowe

degradacja ciałka żółtego, oczyszczanie macicy, podawana w ciąży, żeby szybciej macica inwoluowała, przy stosowaniu programów synchronizujących ruję

oksytocyna

przysadka mózgowa

macica, wymię (listwa mleczna)

skurcze macicy, produkcja mleka

4. Cykl płciowy - fazy cyklu płciowego, dojrzałość płciowa, dojrzałość rozpłodowa Dojrzałość płciowa, cykl rujowy: CYKL PŁCIOWY SUCZKI Proestrus trwający najczęściej 9-10 dni. Objawia się powiększeniem, obrzmieniem i przekrwieniem warg sromowych. Wkrótce pojawia się krwisty wypływ z pochwy i mocne zainteresowanie samców. Jednak suka w tym okresie cyklu nie wykazuje jeszcze odruchu tolerancji i ucieka od psów Estrus trwający również 9-10 dni. W tym czasie wargi sromowe są już bardzo obrzmiałe i powiększone. Wypływ dróg rodnych zmienia swój wygląd z krwistego na śluzowo-krwisty nawet białożółty. U suki pojawia się odruch tolerancji dla samca tzn. suka dopuszcza do siebie samca. Wygina grzbiet, odstawia ogonek na bok Obydwie te fazy cyklu nazywane są potocznie cieczką. Metestrus to lutealna aktywność nieciężarnych suk, która trwa średnio 60-80 dni i kończy się zwykle ciążą urojoną. Pomimo braku ciąży poziom hormonów zbliżony jest do poziomu hormonów suk ciężarnych. Anoestrus to okres braku aktywności pracy jajników – brak aktywności płciowej przeciętnie trwa 120 dni. Cykl płciowy kotki: - 5 faz - proestrus, estrus, interestrus, diestrus, anaestrus

Proestrus - rozwój pęcherzyków jajnikowych, rośnie poziom estrogenów w organizmie kotki, brak widocznych objawów, brak odruchu tolerancji Estrus - charakterystyczne i wyraźne objawy - kotka donośnie miauczy, ociera się o różne przedmioty, turla się i przyjmuje charakterystyczną postawę ciała tzw. LORDOSIS, przykuca, wygina grzbiet i odsuwa ogon na bok eksponując srom oraz dopuszcza do siebie samca (odruch tolerancji).

Dalszy przebieg cyklu zależy od tego czy dojdzie do owulacji czy nie, u kotów występuje owulacja prowokowana, czyli aby doszło do owulacji potrzebny jest bodziec w postaci kopulacji. Przy czym dla osiągnięcia odpowiedniej dla wywołania owulacji stymulacji niezbędne są kilkukrotne krycia. u kotów - spółkowanie Jeśli kotka nie była pokryta i nie doszło u niej do owulacji następuje okres miedzyrujowy - interestrus, w którym dochodzi do zaniku pęcherzyków jajnikowych oraz rozwoju nowych. Samica ponownie wchodzi w ruje. Odstępy między kolejnymi rujami u kotek wynoszą średnio 9 dni Jeśli kotka została pokryta i doszło do owulacji może ona zajść w ciąże lub w przypadku nieskutecznego krycia wejść w okres diestrus, w którym dominuje progesteron wydzielany przez powstałe na jajnikach po owulacji ciałka żółte. Okres ten trwa średnio koło 40 dni, po czym rozpoczyna się kolejna ruja Anestreus jest fazą braku aktywności układu rozrodczego i występuje poza sezonem rozrodczym . Dojrzałość płciowa od czego zależy? Punkt osiągnięcia dojrzałości płciowej to moment wystąpienia pierwszej rui, który zależy m.in. od: -rasy -wieku -masy ciała -pory roku -długości dnia świetlnego Moment osiągnięcia dojrzałości płciowej KOT  Pierwsza ruja u kotek pojawia się między 4-12 miesiącem życia  Od wczesnej wiosny do wczesnej jesieni ruja u kotki występuje co 14 dni. Od września staje się coraz rzadsza, aż ustaje – zimowa pauza  Kocur osiąga dojrzałość płciową około 9 msc. Zdarza się, że wcześniej – 7msc ( i jest już zdolne do kopulacji)  Zalecany wiek kotki przeznaczonej do krycia to minimum 12 msc PIES  Pierwsza cieczka pojawia się gdy suka osiąga 2/3 swojej masy docelowej ciała ok. 7-12 msc życia  Suczki należą do zwierząt monogastrycznych, sezonowych. Okres między kolejnymi cyklami trwa 6-8 msc  Pies osiąga dojrzałość płciową w wieku 6-12 miesięcy

 U psów ras olbrzymich (molosów) dojrzałość płciowa może zostać uzyskana w wieku dopiero 15-24 miesięcy Dojrzałość rozpłodowa (hodowlana) to taka, w której zwierzę osiąga np. prawidłową masę ciała i wiek a dojrzałość płciowa to taka, w której zwierzę ma rozwinięte prawidłowo wszystkie narządy rozrodcze i występuje cieczka. 5. Zapłodnienie : Kotka w rui charakteryzuje postawę z uniesioną miednicą, odchylonym na bok ogonem. Kocur chwyta samice za kark siadając na nią. Następuje akt krycia, po czym kocur puszcza kark samicy. Kotka tarza się ułatwiając dostanie się spermy do macicy. Spółkowanie jest dla kotki bolesne z uwagi na haczyki umieszczone na penisie samca, pełniące dwie funkcje: pomagające usunąć spermę rywali i pobudzające owulacje. Po 24-36h od pokrycia następuje u kotki owulacja i zapłodnienie Z uwagi na to ze kotka w czasie rui może spółkować z kilkoma różnymi kocurami, każde z kociąt może mieć innego ojca. 6. Endokrynologia ciąży – wydzielanie hormonów i ich poziomy + ciąża rzekoma Przebieg ciąży u suki - regulacja hormonalna: - wydzielanie relaksyny odbywa się u suki tylko w ciąży, nie jest wydzielany w ciąży urojonej !!! Podwyższenie stężenia relaksyny zaznacza się u suki od 4 tygodnia po pokryciu a poziom max osiąga w 8 tyg po kryciu. Źródłem relaksyny u suki są jajniki, w mniejszych ilościach wydzielana jest w łożysku. - krzywa progesteronu u suki ciężarnej i nie ciężarnej w diestrus jest zbliżona. Różnice można zaobserwować między sukami ciężarnymi i w ciąży urojonej, mogą się manifestować nieco wyższym stężeniem u suk ciężarnych - 30ng/ml w szczycie w porównaniu z sukami w ciąży rzekomej - 20ng/ml . W połowie ciąży poziom progesteronu spada/ około 36-48h przed porodem stężenie progesteronu spada do 2ng/ml co jest następstwem luteolizy. -stężenie estradiolu do późnej ciąży utrzymuje się na poziomie 5-15pg/ml w okresie przedporodowym wzrasta gwałtownie do 20pg/ml - u suk ciężarnych w drugiej połowie ciąży i nie ciężarnych w drugiej połowie diestrus wzrasta wydzielanie prolaktyny, które skorelowane jest ze spadkiem poziomu progesteronu w tym czasie. U suki ciężarnej spadek prolaktyny występuje z chwilą odsadzenia miotu - u suki występuje wiele objawów sygnalizujących zbliżający się poród m.in. na ok 12-14 h przed spodziewanym porodem spada temperatura ciała z 38,5 stopnia do 37 stopni lub poniżej. Spadek temperatury koreluje z równolegle postępującym przedporodowym spadkiem stężenia progesteronu. Ten spadek temp określany jest mianem TERMOGENICZNEGO EFEKTU PROGESTERONU. Temp wraca do normy ok 24h po porodzie - poród indukowany jest wydzielaniem ACTH (hormon adenokortykotropowy) który uruchamia sekrecje płodowych glukokortykoidów. Wzrost stężenia estrogenów i kortyzolu stymuluje syntezę prostaglandyny F2alfa i wywołuje luteolityczny efekt

Kortyzon - hormon stresu - hamuje on wydzielanie oksytocyny - nie będzie skurczów szyjki macicy parcia CIĄŻA RZEKOMA (urojona) u suki - występuje u suk w fazie diestrus i przez pewien czas po tej fazie w cyklu, w którym nie doszło do zapłodnienia - ciąża rzekoma trwa tak długo jak ciąża fizjologiczna lub nieco dłużej - mleko z gruczołu sutkowego suki w ciąży rzekomej ma normalny skład - zjawisko ciąży urojonej jest wynikiem dużej wrażliwości endometrium i tkanki gruczołowej gruczołu sutkowego - w połowie diestrus zaznacza się u suk w pseudociąży w różnym natężeniu wydzielanie prolaktyny, stąd to właśnie duże stężenie prolaktyny wywołuje objawy towarzyszące urojonej ciąży - u suk w urojonej ciąży nie stwierdza się relaksyny we krwi !!! Jaki hormon nie jest obecny we krwi u suk w ciąży urojonej? – relaksyna ! 7. Przebieg ciąży + poród : FIZJOLOGIA CIĄŻY ZWIERZĄT TOWARZYSZĄCYCH - u suki liczba płodów koreluje z jej wielkością, stąd suki duże mają liczniejsze mioty (8-12 szczeniąt), mniejsze 2-4 sztuki - wielkość miotu może być uwarunkowana wyborem terminu krycia - zbyt późne krycie może być przyczyną ciąż pojedynczych lub nielicznych - na liczbę płodów w miocie może mieć wpływ liczba plemników w ejakulacie lub w dawce inseminacyjnej, stan zdrowotny narządów rozrodczych suki i inne czynniki CIĄŻA - średnica zarodka w końcowym odcinku jajowodu w fazie wczesnej blastocysty wynosi 230-250um - do macicy zapłodniony zarodek trafia w fazie blastocysty miedzy 10-12 dniem od chwili pokrycia - implantacja zarodka ok 18 dnia - łożysko zaliczane jest do popręgowych, a połączenie jest typu śródbłonkowo-kosmkowego - 42 dnia ciąży płód jest uformowany - zakończenie organogenezy - długość ciąży 63-65 dni (56-68dni - małe psy 56, duże 68) - długość ciąży liczona jest od zaniku odruchu tolerancji u suki (tj. od 1 dnia diestrus jest wartością stałą i wynosi 57 dni) Jak możemy zdiagnozować że samica jest w ciąży? - palpacyjnie - ok 28 dnia ciąży zaczynają się tworzyć ampuły płodowe, co umożliwia stwierdzenie ciąży u suki omacując powłoki brzuszne - ultrasonograficzne sprawdzenie ciąży możliwe jest od 15 a ok 25 dnia można zoobrazować bicie serca - USG

- radiologiczne stwierdzenie ciąży u suki jest możliwe dopiero od 42 do 45 dnia w wyniku ossyfikacji szkielet - RTG PRZEBIEG PORODU - poród suki ma miejsce ok 63 dnia ciąży - przed spodziewanym porodem suka powinna być w swoim kojcu - jeśli wykazuje chęć zbudowania gniazda należy jej na to pozwolić - należy jej zapewnić spokój Oznaki zbliżającego się porodu - obrzmienie gruczołu mlekowego, pojawienie się mleka - siary - intensywny obrzęk sromu - wyraźne opadnięcie brzucha oraz zapadnięcie się boków - zauważalny niepokój suki - całkowity brak apetytu - bardzo charakterystyczna jest zmiana temp. ciała, która najpierw spada, aż do 37 oC i gwałtownie wzrasta do 38,5 oC - pojawienie się w szparze sromowej śluzowatej wydzieliny - rozpuszczony czop śluzowy (niebawem odejdą wody) - samica może częściej oddawać małe ilości moczu - krótko przed porodem może oddać kał Fazy porodu * 1 faza porodu trwa 8 godzin, wówczas suka przejawia szereg zachowań, które są spowodowane dyskomfortem i odczuwaniem bólu związanym ze skurczami macicy - Samica jest niespokojna "nie może znaleźć sobie miejsca", czasami piszczy, drapie swoje posłanie, przygląda się swojemu brzuchowi, a także może odczuwać potrzebę wyjścia na spacer, może popuszczać mocz i kał * 2 faza - rodzenie szczeniąt może trwać do ok.6 h- po urodzeniu pierwszego szczenięcia dalsza część porodu przebiega szybciej. Suka przybiera pozycję leżącą, zazwyczaj na boku lub w przysiadzie, zaczynają się bóle parte i przychodzi na świat 1 szczenię - Bezpośrednio po urodzeniu, suka rozgryza otaczające malucha błony i pępowinę. Konieczne jest sprawdzenie czy zostały wydalone wszystkie łożyska, żeby nie doszło do zakażenia organizmu. Przeważnie suka wydalone łożyska zjada, jest to normalny, naturalny odruch. * faza 3 - wydalanie łożyska - każdy nowonarodzony szczeniak powinien być przez matkę wylizany i oczyszczony a co najważniejsze przystawiony do sutka i go ssać. Końcowym etapem porodu jest wydalenie pozostałych łożysk, jeśli oczywiście nie zostały one wydalone w trakcie rodzenia kolejnych szczeniąt

Pomoc przy porodzie - zablokowanie się szczenięcia w drogach rodnych - nieprawidłowe ułożenie płodu Wezwanie lekarza weterynarii: - nagły wzrost temp, apatia, całkowity brak apetytu oraz pogorszenie stanu ogólnego suki - nie wystąpiły objawy porodu, chociaż minęły już 63 dni - przerwa pomiędzy wydaleniem kolejnych szczeniąt jest dłuższa niż 2h - pojawia się zielono-czarna wydzielina z dróg rodnych - szczenię nie rodzi się w ciągu dwóch godzin od odejścia wód płodowych -w ciągu 2h od wystąpienia parcia nie ma żadnego efektu, czyli nie odchodzą wody płodowe, a płód nie zostaje wydalony - akcja porodowa zanika, pomimo, iż u suki są wyczuwalne płody 8. Zaburzenia przebiegu ciąży: ZMIANY W BŁONACH I WODACH PŁODOWYCH Rozwój płodu ulega zagrożeniu, jeżeli poprzez niewystarczający rozwój błon płodowych, czynnościowych lub morfologicznych zaburzeń łożysko nie pełni swoich funkcji ZABURZENIA ROZWOJOWE ŁOŻYSKA W czasie rozwoju łożyska mogą pojawić się zaburzenia czynnościowe oraz nieprawidłowości rozwojowe, które mogą w pewnym stopniu powodować obumieranie płodów.

PUCHLINA WÓD PŁODOWYCH Zaburzenie chorobowe które polega na powiększeniu zawartości płynu owodniowego lub omoczniowego. Często jest połączone z puchlinami samych błon płodowych, a także macicy i płodów. Płody często rodzą się nieżywe lub osłabione. Podczas nagromadzenia się nadmiernej ilości płynu tuż przed porodem dobry wynik można uzyskać leczeniem zachowawczym, czy umiarkowanym żywieniem, zmniejszeniem ruchu, podawaniem mniejszej ilości wody oraz stosowaniem środków moczopędnych i nasercowych. Jednak gdy schorzenie jest w stadium zaawansowanym należałoby przeprowadzić cięcie cesarskie.

ZAKAŻENIE BŁON I WÓD PŁODOWYCH zakażenie to może wdać się poprzez krew. Nie wszystkie zakażenia łożyskowe prowadzą do poronień lub przedwczesnych porodów. Część z nich może ulec samowyleczeniu, najczęściej te,

które są wywołane przez zarazki nieswoiste. Inne mogą wywołać w okresie międzyporodowym lub poporodowym zapalenie błony śluzowej macicy, jeszcze inne mogą spowodować rozwój poporodowych zapaleń głębszych warstw macicy.

NIEPRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE POWRÓZKA PĘPOWINOWEGO Nieprawidłowości powstające na tle zaburzeń rozwojowych są zjawiskiem bardzo rzadkim. Częściej zdarzają się skręty i zawinięcie powrózka oraz jego uwięzienie, co prowadzi do utrudnienia lub uniemożliwienia obiegu krwi w układzie krążenia płodu powodujące jego obumarcie.

NADMIERNA LICZBA PŁODÓW - PRZEŁADOWANIE MACICY Hiperproliferacja - nadmierna liczba noworodków w danym miocie - jednym miocie przeładowanie macicy Każda rasa psów rodzi charakterystyczną dla siebie liczbę szczeniąt. Liczba płodów jest zależna od wielkości suki i waha się od 1 u suk małych do 9 u suk dużych. Gdy liczba płodów przekracza dopuszczalną granicę lub gdy płody nadmiernie obciążają osłabioną sukę, mówi się o przeładowaniu macicy. Zaleca się cesarskie cięcie przed planowanym terminem porodu, po uprzednim badaniu radiologicznym.

CIĄŻA POZAMACICZNA W obrębie lejka jajowodu lub w kolejnym jego odcinku odbywa się zapłodnienie komórki jajowej. Około 15 dnia po zapłodnieniu wszczepienie się zygoty łączy się z wytworzeniem ciałka żółtego ciążowego. Wszczepianie rozpoczyna się w miejscu, gdzie znajduje się komórka jajowa. Zapłodnione komórki jajowe ulegają resorpcji, gdy pominą w swym przebiegu jajowód lub zostaną w nim zatrzymane. Może także dojść do pozamacicznego wszczepienia zygoty i wytworzenia łożyska, za czym idzie rozwój zaro...