1. Bachelor thesis G.M.D. William Leiderschap en innovatie Printversie 17 PDF

Preview

Summary

Bachelor thesis over wat voor type leiderschap nodig is om te kunnen innoveren....

Description

Leiderschap en innovatie: een gewaagd avontuur? Een literatuurstudie naar de invloed van leiderschap op innovatieve bedrijfsvoering

Bachelor Thesis Technological University of the Americas

Faculty: Business School of the Americas (www.tua.university) Coach: Prof.Dr.Ir. Hubert Rampersad & Prof.Dr. Robert Bense

Galill Mohamed Denny William Picoletstraat 242, Morgenstond, Paramaribo, Suriname

Voorwoord Voor u ligt het rapport van mijn afstudeeronderzoek met als titel: “Leiderschap en innovatie: een gewaagd avontuur?”. Tijdens de studie is mijn persoonlijke interesse voor de onderwerpen leiderschap en innovatie gewekt door de business cases die ik heb moeten schrijven na afronding van de blokmodules die hiermee te maken hadden. Dit heeft ertoe geleid dat ik de voornoemde onderwerpen in samenhang wilde onderzoeken. Met dit afstudeeronderzoek wil ik de lezer handvatten aanreiken om inzichten te krijgen in de leiderschapsstijl die innovatieve bedrijfsvoering bevordert en om bewust het innovatieproces te kunnen leiden. Erkentelijkheid gaat allereerst uit naar mijn kinderen en overige familie voor de ondersteuning. Een heel speciaal woord van dank gaat ook uit naar mijn studiegenoot voor alle tips en ondersteuning gedurende de afgelopen periode. Een woord van dank gaat ook uit naar mijn begeleiders, Prof.Dr.Ir. Hubert Rampersad en Prof. Dr. Robert Bense, voor hun kundige begeleiding. Tot slot bedank ik de externe deskundigen voor de nuttige informatie.

Paramaribo, 28 oktober 2014 G.M.D. William

Inhoudsopgave Samenvatting…….. ……………………………………………………………………

5

Inleiding ….…………………………………………………………………………….

7

Centrale vraag ………………………………………………………………………….

8

1.

2.

Theoretisch kader……………………………………………………………….

12

1.1

Het begrip Leiderschap ..………………………………..………………

12

1.2

Leiderschapsstijlen ………………………………………………………

14

1.3

Innovatie ………………………………………………………………...

16

1.4

Leiderschap gericht op innovatie ............................................................... 20

Onderzoeksopzet ..............................…………………………………………….. 24 2.1 Type onderzoek ……………………………………………………………… 24 2.2 Dataverzamelingstechnieken en meetinstrument ............................................ 25

3.

Onderzoekresultaten..…………………………………………………………...... 26

4.

Conclusies En Aanbevelingen …………………………………………………… 41 4.1 Conclusies ......................................................................................................... 41 4.2 Aanbevelingen .................................................................................................. 42

Literatuurlijst ..………………………………………………………………………........ 45

Samenvatting Achtergrond en probleemstelling Leiderschap en innovatie zijn heden ten dage ook in Suriname veel gebezigde termen en in de praktijk heb ik gemerkt dat iedereen zo zijn eigen interpretaties aan voornoemde termen geeft. Vaak worden deze twee termen ook in een adem genoemd en in mijn dagelijkse praktijk wordt nog vaker aangegeven dat leiderschap een vereiste is voor innovatie. Dit heeft bij mij vragen doen rijzen en me ertoe bewogen na te gaan als er in Suriname specifiek onderzoek is gedaan naar leiderschap als beïnvloedende factor voor innovatie. Helaas kon ik geen specifiek afstudeeronderzoek vinden in de catalogus van de bibliotheek van de Anton de Kom Universiteit van Suriname. De motivatie om onderzoek te doen naar ‘leiderschap als beïnvloedende factor voor innovatie’ is van tweeërlei aard, nl. (1) het feit dat er nog geen onderzoek is gedaan naar dit verschijnsel in Suriname en (2) mijn functie als directeur en leider van het bedrijf CKC Motors Company N.V. de afgelopen 10 jaren. De geraadpleegde (buitenlandse) literatuur en journals geven duidelijk aan dat sommige soorten leiderschapsstijlen innovatief werkgedrag bij medewerkers beter bevorderen dan weer andere. Ik heb toen het besluit genomen mijn onderzoek hierop te baseren, waarbij ik de volgende probleemstelling heb geformuleerd:

Welke leiderschapsstijl bevordert innovatieve bedrijfsvoering? In deze literatuurstudie is nagaan welke leiderschapsstijl innovatieve bedrijfsvoering bevordert en met behulp van de zes ondersteunende vragen is het volgende gebleken. Uit het literatuurstudie is gebleken dat de transformationele leider zijn volgelingen weet te motiveren. Zijn geloof in hen maakt dat zij ook geloven in hun eigen kunnen, waardoor zij 5

vernieuwend te werk gaan, hetgeen dus leidt tot innovatie binnen organisaties. Hieruit kan men concluderen dat er een direct verband is tussen transformationeel leiderschap en innovatie. Daarnaast is gebleken dat niet alleen leiderschap een effect heeft op innovatie. De persoonlijke identificatie met de leider alsmede de mate van afhankelijkheid van de volgelingen speelt ook een rol in de innovatie binnen de organisatie. Als de volgelingen afhankelijker zijn van de leider zal de innovatie binnen de organisatie hoger zijn dan als medewerkers een hoge mate van zelfbeschikking vertonen. De transformationele leiderschapsstijl kan op een positieve manier de volgelingen motiveren en sturen om hun doelstellingen te bereiken, maar hen ook aansporen om vernieuwend te denken en handelen. Ten aanzien van innovatie blijkt dat een viertal factoren een direct verband hebben met innovatie in organisaties. Het gaat hierbij om de volgende factoren: ideeën, prestaties, creativiteit en kenniscreatie. Verder is gebleken dat deze vier factoren ook afzonderlijk van elkaar leiden tot innovatie, maar dat in sommige gevallen juist een combinatie van deze factoren tot innovaties leidt.

Het onderzoek In deze literatuurstudie heb ik gebruik gemaakt van artikelen uit wetenschappelijke tijdschriften (journals) die een notering hebben in de ISI lijsten en uit boeken met een wetenschappelijk karakter. Hiermee kan gecontroleerd worden of wetenschappelijke tijdschriften die geraadpleegd zijn voor deze literatuurstudie aan veronderstelde wetenschappelijke criteria als reproduceerbaarheid, het kritisch toetsen en empirische adequaatheid, voldoen.

6

Inleiding

“It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent that survives. It is the one that is the most adaptable to change”.

Met deze quote van Charles Darwin wil ik aangeven dat leiderschap in tal van situaties cruciaal blijkt te zijn (Yukl, 2010). En niet zondermeer leiderschap, maar leiderschap die betrekking heeft op het kunnen inspelen op, of het zich kunnen aanpassen aan steeds veranderende situaties. Leiderschap dat ook cruciaal blijkt te zijn voor het welslagen van processen, met name processen die ingrijpende veranderingen teweeg brengen en die door betrokkenen als nieuw worden ervaren.

Processen als innovaties, de ontwikkeling van diensten, producten en werkwijzen. Via diverse media en andere fora worden de begrippen leiderschap en innovatie vaak gebezigd. Verschillende personen die zich opwerpen als deskundigen, geven aan hoe belangrijk leiderschap en innovatie zijn. Dat heeft mijn interesse voor dit onderwerp gewekt, omdat ik zelf sinds 2005 een leiderschapspositie invul, in de functie van directeur van CKC Motors Company N.V. (m.b.a. Motors).

Ik wil weten als de manier van leiding geven bijgedraagt aan innovaties binnen een bedrijf. Verder wil ik ook weten als er een soortgelijk onderzoek is geweest binnen enige organisatie in Suriname. Tijdens mijn zoektocht heb ik ontdekt dat er in het buitenland – naar mijn bescheiden mening – hierover voldoende onderzoek is gedaan. Jammer genoeg, kon ik nergens achterhalen als er ooit in Suriname specifiek onderzoek is gedaan naar leiderschapsstijlen die bijdragen aan innovatieve bedrijfsvoering. De motivatie met betrekking tot dit onderwerp is van tweeërlei aard,

7

nl. (1) het feit dat er nog geen onderzoek is gedaan naar dit verschijnsel in Suriname en (2) mijn functie als directeur en leider van het bedrijf CKC Motors Company N.V. de afgelopen 10 jaren. De wens is om met deze thesis handvatten aan te reiken aan mijn opvolger voor (verdere) innovatieve bedrijfsvoering. In de theorie van leiderschap is zowel nederlandse als engelse literatuur gebruikt en deze zullen ook op die manier in het verslag worden opgenomen.

Centrale vraag

Een organisatie die bewust is van haar leiderschapsstijl, en weet welke leiderschapsstijl innovatieve bedrijfsvoering bevordert, kan hiermee het proces bewust in werking zetten om de bedrijfsvoering positief te beïnvloeden. Op grond van het bovenstaande heb ik voor dit afstudeeronderzoek de volgende centrale vraag vraag geformuleerd:

Welke leiderschapsstijl bevordert innovatieve bedrijfsvoering?

In dit onderzoek zal ik nagaan of een bepaalde leiderschapsstijl innovatieve bedrijfsvoering bevordert. Ter ondersteuning van de centrale vraag, heb ik de volgende deelvragen geformuleerd:

1.

Wat is leiderschap?

2.

Welke soorten leiderschapsstijlen zijn er?

3.

Wat is innovatie?

4.

Welke leiderschapsstijl bevordert innovatieve bedrijfsvoering? 8

5.

Wat is de invloed van deze leiderschapsstijl op het innoverend vermogen van medewerkers?

6.

Door middel van welke processen vindt het innovatiesproces plaats?

In dit onderzoek wordt de leiderschapsstijl in kaart gebracht. Het doel van het onderzoek is dat Motors een exemplaar ontvangt, waarbij:

•

de definitie van de begrippen leiderschap en innovatie duidelijk gemaakt worden;

•

welke leiderschapsstijl innovatieve bedrijfsvoering bevordert;

Relevantie

Aangezien er in Suriname geen concreet onderzoek is verricht naar de leiderschapsstijl die innovatieve bedrijfsvoering bevordert, tracht ik met dit onderwerp een aanzet te geven aan andere wetenschappers om dit verschijnsel te beschrijven en verder te onderzoeken. Inzicht in de aspecten van leiderschap en innovatie kan ertoe bijdragen dat innovatieve bedrijfsvoering een bewust proces wordt. Tegelijkertijd is dit ook een aanzet om over dit onderwerp meer onderzoek te doen in Suriname. In het verlengde hiervan kan dit onderzoek ertoe bijdragen dat innovatieve bedrijfsvoering een bewust proces wordt. Hierdoor kan de bereidwilligheid van medewerkers om zich in te zetten, toenemen, omdat de medewerkers nu op de hoogte zijn dat innovatieve bedrijfsvoering een bewust proces is. Hiermee wordt niet alleen het innovatief denken van de medewerker sterker ontwikkeld, maar ook het gevoel en de overtuiging een algehele bijdrage te leveren aan het voortbestaan van het bedrijf. Dit kan leiden tot grote mate van 9

medewerkerstevredenheid en de trots om voor zo een bedrijf te werken. Immers, innovatie stimuleert medewerkers, bevordert competentieontwikkeling en de uitstraling van de onderneming.

Innovatie houdt medewerkers fris en betrokken bij de organisatie, en biedt tegelijkertijd ook ontwikkelkansen. Voor bedrijven die een zichzelf vernieuwende onderneming willen zijn en dit ook willen uitstralen, kan innovatieve bedrijfsvoering een belangrijke manier zijn om hier concreet invulling aan te geven.

Soort onderzoek

In deze literatuurstudie is onderzoek verricht naar welke leiderschapsstijl innovatie binnen organisaties bevordert. Het doel van dit onderzoek is om aan de hand van de resultaten van deze literatuurstudie inzicht hierin te krijgen, zodat innovatieve bedrijfsvoering als een bewust proces kan worden ingezet.

Dit werkstuk is opgedeeld in 4 hoofdstukken; in hoofdstuk 1 wordt het theoretisch kader beschreven, waarin de begrippen leiderschap, leiderschapsstijl en innovatie aan de orde komen. Verder wordt in de literatuur ook nagegaan welke indeling naar leiderschapsstijlen het meest besproken worden. Teslotte wordt dit hoofdstuk afgesloten met leiderschap die gericht is op innovatie.

De opzet en uitvoering van mijn onderzoek wordt in hoofdstuk 2 uitgewerkt. In deze literatuurstudie heb ik gebruik gemaakt van artikelen uit wetenschappelijke tijdschriften

10

(journals) die een notering hebben in de ISI-lijst en uit boeken met een wetenschappelijk karakter.

In het derde hoofdstuk zullen de resultaten die voortvloeien uit de literatuurstudie bekend gemaakt worden middels het antwoorden van de centrale onderzoeksvraag. Om goed antwoord te kunnen geven op de centrale vraag, zal er op elke deelvraag afzonderlijk worden ingegaan. De deelvragen zijn bedoeld om de onderzoeksvraag beter te kunnen beantwoorden. Hieruit zullen de conclusies getrokken worden, gevolgd door discussies en aanbevelingen in hoofdstuk 4. Het geheel wordt afgesloten met referenties.

11

1.

Theoretisch kader

Onderzoek naar leiderschap en innovatie begint met duidelijkheid te scheppen over de vraag welke definities gehanteerd worden. Uit alle geraadpleegde literatuur en journals heb ik in dit hoofdstuk slechts een paar definities van de begrippen leiderschap en innovatie belicht. In de geraadpleegde literatuur wordt ook vaak gesteld dat het niet zo eenvoudig is een definitie te formuleren over de twee bovengenoemde begrippen. Desondanks hebben alle auteurs definities kunnen formuleren, welke in de volgende paragrafen worden aangehaald.

1.1

Het begrip leiderschap

De leiderschapliteratuur is zeer omvangrijk. De zoekopdracht “Wat is Leiderschap?” heeft in 0.25 seconden 693,000 resultaten opgeleverd. Het onderwerp is dus belangrijk genoeg om uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar te doen. Dat maakt dat er dus heel veel definities van leiderschap zijn, alhoewel uit de geraadpleegde literatuur er toch wel genoeg raakvlakken zijn. Zou je een groep mensen vragen om een definitie over leiderschap te formuleren, dan zullen zij zeker al snel verschillende invullingen aan geven. In deze paragraaf zal nader worden ingegaan op leiderschap en de relevantie voor het onderzoek met betrekking tot innovatie en innovatieve bedrijfsvoering. Met de geraadpleegde literatuur en journals zal worden nagegaan hoe het begrip leiderschap gedefinieerd is.

In een interview met Forbes magazine zegt de amerikaans hoogleraar Organisatieleer en Management, Peter F. Drucker, het volgende over leiderschap:

12

Successful leaders don’t start out asking, “What do I want to do?” They ask, “What needs to be done?” Then they ask, “Of those things that would make a difference, which are right for me?” They don’t tackle things they aren’t good at. They make sure other necessities get done, but not by them. Successful leaders make sure that they succeed! They are not afraid of strength in others. http://www.forbes.com/2004/11/19/cz_rk_1119drucker.html 24.09.2015

Gary Yukl (2006) definieert leiderschap als: the process of influencing others to understand and agree about what needs to be done and how to do it, and the process of facilitating individual and collective efforts to accomplish shared objectives

Peter Northouse (2010) definieert leiderschap als: a process whereby an individual influences a group of individuals to achieve a common goal

John P. Kotter (HBR, 2001) omschrijft leiderschap als: Leadership is, most fundamentally, about changes. What leaders do is create the systems and organizations that managers need, and, eventually, elevate them up to a whole new level or change in some basic ways to take advantage of new opportunities. They don’t make plans; they don’t solve problems; they don’t even organize people. What leaders really do is prepare organizations for change and help them cope as they struggle through it

John P. Kotter (1990) stelt verder het volgende omtrent leiderschap: Leadership is about coping with change. The leadership process involves (a) developing a vision for the organization; (b) aligning people with that vision through communication; and (c) motivating people to action through empowerment and through basic need fulfillment. The leadership process creates uncertainty and change in the organization

13

Kotter stelt dat leiders een bepaalde mate van invloed uitoefenen op ondergeschikten om ze bereid te krijgen zich voor een organisatieverandering in te zetten. Forsyth (1998), aangehaald in Janssen (2011), geeft aan dat er vele verschillende theorieën zijn met elk hun eigen definitie van leiderschap, maar dat de meesten ermee instemmen dat leiderschap een gespecialiseerde vorm van sociale interactie is, en dat het gedrag van leiders sterk bepalend kan zijn voor het gedrag van de volgelingen.

Janssen (2011) haalt de volgende definities aan over leiderschap: Leiderschap is ‘altering moods, evoking images and expectations, and establishing specific desires and objectives (Zaleznik, 1977) Leiderschap vindt plaats door middel van visies, strategie en richtlijnen (Kotter, 1990) Leiderschap tracht verandering te creëren Barker 2001)

1.2 Leiderschapsstijlen In de geraadpleegde literatuur zijn er op het gebied van leiderschapsstijlen, verschillende theorieën en benaderingen over welke stijlen te onderscheiden zijn, en welke stijl het beste is. Volgens literatuuronderzoek van Keegan & Den Hartog (2004) is het onderscheid tussen transactioneel en transformationeel leiderschap het meest gebruikelijk in de wetenschappelijke leiderschapsliteratuur. Transactioneel leiderschap gaat uit van een ruilrelatie tussen leider en medewerker. Deze relatie wordt getypeerd door wederzijdse investeringen en opbrengsten. Het doel is medewerkers te 14

motiveren om te presteren zoals van hen wordt verwacht door het scheppen van goede condities en in ruil voor beloning (Bass, 1985). Deze transactionele leiders kunnen effectief zijn in het verduidelijken van verwachtingen en doelstellingen, maar denken over het algemeen niet aan de lange termijn potentie van medewerkers (Lievens et al., 1997). Uit de geraadpleegde literatuur wordt transformationeel leiderschap ook wel charismatisch leiderschap genoemd. Transformationele leiders worden door middel van vier componenten beschreven (Bass en Riggio, 2006, aangehaald in Inken Gast, 2012), te weten: 1. “idealized influence (II)”: de leiders gedragen zich op een manier waardoor zij een rolmodel kunnen zijn voor hun werknemers. Ondergeschikten bewonderen, vertrouwen en respecteren de leidinggevenden en identificeren zich met hen. Zij vinden dat de leidinggevenden buitengewone kwaliteiten en vasthoudendheid hebben en willen daarom met hen wedijveren.

2. “inspirational motivation (IM)”: transformationale leiders inspireren en motiveren hun werknemers. Zij geven betekenis aan het werk van hun ondergeschikten, maar dagen hen ook uit en stimuleren teamgeest. Ondergeschikten worden betrokken bij het voorzien van aantrekkelijke toekomstperspectieven en krijgen duidelijke eisen, doelen en een gemeenschappelijke visie gesteld waaraan zij moeten voldoen.

3. “intellectual stimulation (IS)”: leidinggevenden stimuleren hun werknemers creatief en innovatief te zijn . Zij doen dit door hun aannames in twijfel te trekken, hun problemen in

15

een ander licht te zien en oude situaties op een nieuwe manier te benaderen.

4. “individualized consideration (IC)”: leidinggevenden besteden speciale aandacht aan de individuele behoeftes van de werknemers. Zij luisteren naar de behoeftes en wensen van hun ondergeschikten en delegeren taken om de ondergeschikten te ontwikkelen. Zij treden op als coach of mentor en steunen de individuele behoefte van de ondergeschikten naar prestatie en groei.

Northouse (2010), stelt dat een andere eigenschap van transformationeel leiderschap is het hebben van hoge verwachtingen van...