Atheïsme - Samenvatting hoofdstuk atheïsme PDF

Preview

Summary

Samenvatting hoofdstuk atheïsme...

Description

Atheïsme Niet-geaffilieerden -

Ongeveer 16% van de wereldbevolking Geen aanhangers van een specifieke religie Meeste in Azië Aantal zal blijven groeien (vooral in West-Europa en VS), maar tegen 2060 zal het dalen naar 13% van de wereldbevolking Slechts een kleine minderheid noemt zich expliciet atheïst: dit vooral in landen waar tradities, maatschappelijke banden met religies zwak zijn en secularisering heerst → atheïsme is dus één mogelijke uitkomst van levensbeschouwelijke onverschilligheid

Terminologie 1) Atheïsme = a-theos = overtuiging dat er geen God bestaat 2) Deïsme: wordt als vorm van atheïsme gezien, maar verwerpt het bestaan van God niet. Het verdedigt de natuurlijke religie van de rede en stelt zich gewoon kritisch op tav een aantal praktijken en uitspraken van traditionele godsdiensten. Het bestudeert de werking van de natuur en de moraal die ons doet besluiten dat er een God bestaat. a. Design-argument: de complexiteit van de natuur is het bewijs dat er een God moet bestaan b. William Paley: deïst, zijn bewijs: analogie tussen een horlogemaker en God. Een horloge is complex en kan dus niet uit toeval bestaan, zo ook met de natuur. c. Lord Herbert of Cherbury (16 de-17de eeuw): vader van het Deïsme, boek ‘De Veritae’ d. Was een korte tijd de republikeinse staatsgodsdienst in Frankrijk (na 1794) 3) Agnosticisme: geen atheïsme, maar een overtuiging dat het onmogelijk is om een uitspraak te doen over het al dan niet bestaan van een God en de aard van God of het bovennatuurlijke a. Thomas Henry Huxley (19de eeuw): introduceerde het agnosticisme (maar het bestond eigenlijk daarvoor al) 4) Vrijzinnig humanisme: officieel erkende levensbeschouwing (sinds Renaissance) a. Vrijdenkers b. Willen dingen zelf onderzoeken ipv zomaar aannemen c. In Vlaanderen: verzamelnaam voor atheïsten 5) Humanisme: a. Hernieuwde aandacht voor een vorm van opvoeding, vorming en menselijke opvoeding

1

b. Umanista = schrijvers en geleerden met een interesse in de studie van het humanisme met als doel het vervolmaken van het menselijke leven c. Belangrijkste inspiratiebron: Griekse en Romeinse teksten d. Vertegenwoordigd door: Petrarca, Erasmus, Thomas More, etc (15de-16de eeuw) e. Pico della Mirandola (15de eeuw): i. Schreef het eerste humanistisch manifest ii. Toespraak over de waardigheid van de mens (1486) → de mens is een vrij, bijzonder en bewonderingswaardig wezen geschapen door God met de capaciteit om zich van dieren te onderscheiden en zichzelf te vervolmaken. Met rede en zelfdiscipline kunnen we onszelf ontplooien en zo dichterbij God komen 6) Vrijzinnigheid: is vooral een formeel perspectief (niet echt inhoud) = een poging om op een rationele en verantwoorde manier te leven a. Vrij denken b. vrij onderzoek c. scheiding tussen kerk en staat d. godsdienst- en gewetensvrijheid → vrijheid om te handelen volgens eigen opvattingen e. geen specifieke waarden → enkel degene die voortvloeien uit een poging tot rationeel leven: vrijheid, autonomie, vrij onderzoek en pluralisme 7) Vrijmetselarij of maçonnerie = noch vrijzinnigheid, noch atheïsme a. Oorspronkelijk religieus geïnspireerd: reguliere loges* zijn het bewijs (vb. Grand Lodge of London beïnvloed door Deïsme) (werken samen met ander organisaties itt irreguliere loges) b. Irreguliere loges: geen vriendschapsbanden met andere organisaties, vrijzinnig atheïstisch en expliciet antiklerikaal** c. Ze hebben eigen symbolen en speciaal ingerichte ruimtes d. Was oorspronkelijk een mannengelegenheid → later: vrouwenloges en gemengde plaatsen e. Grootmeester = hoofd van elke loge f. Ze beschouwen elkaar onderling als broeders en streven naar waarheid, morele en spirituele verheffing van de mens, tolerantie, sociale betrokkenheid, zelfkritiek, vrede en harmonie g. Houden vaak lidmaatschap geheim → lidmaatschap kan enkel via uitnodiging of inwijding

*= plaats van ontmoeting **= tegen invloed van de kerk

2

8) Het religieus Atheïsme: (niet op een godsdienstige manier!) → religie zonder God a. Inspiratiebron: Zenboeddhisme, Einstein, etc b. Idee: ook een atheïst kan een gevoel van verwondering, ontroering of verbondenheid hebben bij het zien van hoe de wereld in elkaar zit

Historiek Wordt meestal gebruikt als een tegenpool van het monotheïsme → resultaat: ▪ Filosofisch materialisme = we moeten de wereld aannemen zoals het is zonder een spirituele of bovennatuurlijke uitleg aan dingen te geven. Alles kan uitgelegd worden met materie. ▪ Atheïstisch naturalisme (vloeit voort uit het materialisme) = er is alleen deze werkelijkheid met daarin allereerst materie. Het geestelijke is dus ook een afgeleide van materie. Er ligt aan deze wereld geen bovennatuurlijke of goddelijke plan als grondslag. Alles is vergankelijk en veel is afhankelijk van toeval. Er is geen leven na de dood. Dit soort denken was er al altijd in het Westen, maar werd vroeger verborgen en onderdrukt door: -

-

Moraliteit: atheïsme werd als dom, gevaarlijk en immoreel beschouwd. Het leidt tot goddeloos gedrag en zedenloosheid. (ook bij Voltaire = grote filosoof, verlichte denker) Plausibiliteit: atheïsme was voor velen niet aannemelijk. Men kon de wereld niet verklaren zonder God als uitgangspunt. (Newton verklaarde dat natuurwetenschappelijk onderzoek het design van God blootlegde)

Tijdens de Romeinse tijd had men ook een naturalistisch wereldbeeld: - Epicurisme van Epicurus (3de – 4de eeuw vC): atomisch wereldbeeld = werkelijkheid bestaat uit ondeelbare kleine deeltjes die soms samenklonteren en uiteenvallen → zo vergaan en ontstaan dingen - Lucretius (1ste eeuw vC) = bekendste vertegenwoordig van het naturalisme (‘Rerum Natura’) Tijdens de Middeleeuwen had het Christendom dan weer de bovenhand. Atheïsme was daardoor weer geen optie en nauwelijks denkbaar. Filosofie mocht enkel vanuit christelijke geloof. Tijdens de Renaissance (= begin van de moderniteit) begonnen mensen weer atheïstisch te denken en te filosoferen. Openlijk atheïsme was pas vanaf de 18de eeuw met filosofen die openlijk het atheïstisch materialisme verdedigden. (Diderot, etc) “Het tijdperk van godsdienst heeft plaatsgemaakt voor de eeuw van de wetenschap” – Diderot in Encyclopedie (Frans)

3

In de 17de – 18de eeuw was er ook een periode van radicale verlichting waarin vooral Karl Marx en Friedrich Nietzsche een grote rol speelden: - Nietzsche: ‘God is dood’ → vitalistische filosofie = het leven is niet alleen als mechanisme maar er is ook nog een andere levenskracht aan het werk (‘ziel’) - Marx: ‘Godsdienst is het opium van het volk’

Hedendaagse atheïsme Richard Dawkins (2006) was één van de belangrijkste woordvoerders voor het militant atheïsme → gedachtegang: ▪ Godsdienst veroorzaakt veel kwaad en staat gelijkheid, vrijheid en morele vooruitgang in de weg ▪ Godsdienst is conservatief en verdedigt niet altijd de moderne, democratische normen ▪ Godsdienst geeft aanleiding tot extremistisch en gewelddadig gedrag ▪ Alleen het licht van de wetenschap kan de mensheid op het rechte pad brengen en de wereld laten zien zoals het is → godsdiensten moeten daardoor bestreden worden

Maar niet alle nieuwe atheïsten gaan hiermee akkoord: -

Alain de Botton: “de meest afgezaagde en onproductieve vraag die je kan stellen over een godsdienst is of deze waar is” (boek ‘religie van atheïsten) → het is mogelijk om een overtuigd atheïst te zijn terwijl je religie soms nuttig, interessant en troostrijk vindt

-

Jürgen Habermas: “het is onverstandig om te zeggen dat het betekenispotentieel van religie uitgeput is” →de niet-religieuze mens zou zich voor dat betekenispotentieel moeten openstellen, het is niet omdat religie onwaar is dat het nutteloos is

Is atheïsme een levensbeschouwing? = geen uitgewerkte leer met voorschriften en teksten die bepalen hoe mensen zich moeten gedragen en denken → buiten het niet geloven in God is er geen andere opvatting, men is door niets gebonden 4...