Behawioryzm Behawioryzm podkreśla role czynników środowiskowych we wpływie na zachowanie, wyklucza cechy wrodzone i dziedziczone. Środowisko to bodziec, który powoduje określone reakcje, zachowanie człowieka. PDF

Preview

Summary

Behawioryzm podkreśla role czynników środowiskowych we wpływie na zachowanie, wyklucza cechy wrodzone i dziedziczone. Środowisko to bodziec, który powoduje określone reakcje, zachowanie człowieka....

Description

1.Przedstawiciele podejścia: Iwan Pawłow- rosyjski filozof, laureat Nagrody Nobla. Udowodnił, że naturalne odruchy mogą pojawiać się jako reakcja na sztucznie wywołane bodźce. Behawioryści rozwinęli tezy rosyjskiego naukowca w odniesieniu do ludzi. Przeprowadził eksperymenty nad warunkowaniem klasycznym. Wytwarzanie reakcji na bodziec pierwotnie obojętny (warunkowy) przez skojarzenie go z bodźcem bezwarunkowym, wywołującym tę reakcję. John Watson- amerykański psycholog, uznawany za twórcę behawioryzmu. W 1913 w odczycie „Psychologia jak ją widzi behawiorysta” przedstawił swoją własną koncepcje psychologii. Odczyt ten traktuje się jako symboliczne narodzenie behawioryzmu. Uznał on, że psychologia powinna koncentrować się na rozumieniu bezpośrednio określonego obserwowanego zachowania. Swoje teorie potwierdził w eksperymencie na 11- miesięcznym Albercie w szpitalu, w którym poprzez warunkowanie klasyczne wywołał w Albercie lęk przez szczurem. Uderzał w gong wywołując hałas (bodziec bezwarunkowy) kiedy pojawiał się szczur. Zastosował on teorie Pawłowa dla opracowania teorii uczenia się. Watson uważał, że celem behawioryzmu jest przewidywanie i kontrola. Edward Tolman- psycholog amerykański. Twórca koncepcji behawioryzmu celowościowego według, którego zachowanie ludzi i zwierząt nie jest jedynie ciągiem następujących po sobie bodźców i reakcji, lecz składa się z pewnych całości, jest zorientowane na cel. Clark Hull- amerykański psycholog. Pisał o tym, że siła przyzwyczajenia jest najbardziej podstawową koncepcją. Uważał, że praktyka wzmacnia nawyki. Burrhus Skinner- Nalegał aby psychologia całkowicie odeszła od badań nad wewnętrznymi procesami, twierdził, że nie odrywają one roli w wywoływaniu zachowania. Rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego. Polegała ona na wytwarzaniu nowych relacji bądź modyfikowania istniejących za pomocą techniki wzmacniania, czyli kary i nagrody. Edward lee Thorndike- twórca teorii uczenia się. „Im większe zadowolenie lub przykrość, tym większe wzmocnienie lub osłabienie związku”.

2. Podstawowe założenia: Behawioryzm podkreśla role czynników środowiskowych we wpływie na zachowanie, wyklucza cechy wrodzone i dziedziczone. Środowisko to bodziec, który powoduje określone reakcje, zachowanie człowieka. Zajmuje się tym jak określony bodziec wywołuje określoną reakcje (odpowiedz na ten bodziec). Skupia się na uczeniu się, poprzez warunkowanie klasyczne, teorie uczenia się. Teorie muszą być poparte danymi empirycznymi uzyskanymi z kontrolowanych obserwacji. Behawiorystów interesuje to co jest bezpośrednio obserwowalne. Jest to nauka obiektywna.

Środowisko to bodziec, który powoduje określoną reakcje, zachowanie człowieka. Behawioryzm dotyczy przede wszystkim zachowań możliwych do zaobserwowania, w przeciwieństwie do wydarzeń wewnętrznych, takich jak myślenie i emocje. 3. Podejście do człowieka, jego procesów psychicznych, zachowania: Ludzie tak samo jak zwierzęta przystosowują się do swojego środowiska. Behawioryści szukają przyczyn zachowania nie we wnętrzu człowieka, lecz w środowisku zewnętrznym. Człowiek jest układem reaktywnym, a układem aktywnym jest środowisko. Stany wewnętrzne człowieka (świadomość, charakter, myślenie, wartości) nie wypływają na jego zachowanie. Gdy rodzimy się nasz umysł to "tabula rasa”. Ludzkie zachowanie jest sterowane przez wzmocnienia pozytywne i negatywne, kary i nagrody. Według behawiorystow jedną z najważniejszych właściwości człowieka jest poziom jego aspiracji, jednostka zamierza coś osiągnąć, ale żeby to zrobić musi poznać otaczający świat i zdobyć informacje o nim, nauczyć się go. Wizja behawiorystyczna z góry ograniczała ludzką wolność. Uważano, że w nietrudny sposób można przewidzieć działania jednostki, gdyż zachowuje się ona w bardzo podobny sposób jak reszta społeczeństwa. 4. Stosowane metody i narzędzia. Celem terapii behawioralnej jest oduczenie zachowań niekorzystnych i nauczenie nowych, efektywnych sposobów radzenia sobie z wymaganiami otaczającego świata. Głównym założeniem behawiorystów jest zmiana poprzez naukę. Wykorzystuje się do tego cztery główne sposoby. Pierwszym z nich jest warunkowanie klasyczne najlepiej obrazowane przez słynny eksperyment Pawłowa. Chodzi tutaj o wytworzenie odruchu warunkowego. Jest to możliwe do osiągnięcia poprzez wielokrotne powtarzanie danego neutralnego bodźca, co będzie skutkować tym, że po jakimś czasie jednostka zacznie reagować na owy neutralny bodziec jak na bezwarunkowy. Raz wytworzony odruch warunkowy może służyć za podstawę do wytwarzania następnych odruchów warunkowych. Jest to bardziej złożony proces uczenia się nazywany warunkowaniem wyższego rzędu. Może on również samoczynnie ulegać rozszerzeniu na bodźce czy sytuacje podobne do bodźca warunkowego (zjawisko generalizacji). Jeśli bodziec warunkowy wielokrotnie wystąpi bez bodźca bezwarunkowego, dochodzi w końcu do zaniku wyuczonej reakcji, czyli jej wygaszenia. W przypadku reakcji lękowych jest to jednak proces długi i trudny.

Kolejnym sposobem wykorzystywanym przez behawiorystów jest warunkowanie sprawcze (instrumentalne). Jest to nauka danego zachowanie, poprzez wzmacnianie (nagrody). W takim wypadku zachowanie nad którym pracujemy staje się narzędziem, instrumentem do tego aby coś uzyskać. Owa nagroda może przybierać różne formy. Niekoniecznie musi być to forma tzw. prezentów. Według Frederic Skinnera wzmocnieniem może być dodaniem czegoś nagroda (wzmocnienie pozytywne- cukierek) lub usunięciem czegoś nieprzyjemnego, tak zwane wzmocnienie negatywne (uniknięcie mandatu za wykroczenie). Ciekawym rodzajem nagrody może być na przykład uniknięcie jakiś negatywnych skutków zachowania (przepisowa jazda samochodem równa się brak mandatu). W warunkowaniu sprawczym pojawia się również pojęcie kary (mówimy wtedy o warunkowaniu negatywnym), która może zmniejszyć niechciane zachowania. Kara może być dodaniem czegoś nieprzyjemnego tzw. kara pozytywna (np. mandat) lub kara negatywna np. (obniżenie pensji). Jednak należy pamiętać, że kara może wywołać zachowania lękowe w stosunku do osoby która karę wymierza, co może skutkować nasileniem się lęku. Następnym rodzajem wzmocnienia jest pomijanie. W momencie kiedy skupiamy się na pracy nad danym zachowaniem np. lękiem, osoba która go doświadcza w danych momentach dużego lęku, czy stresu otrzymuje dużo troski i wspierających zachowań, natomiast w momentach odwagi i mierzenia się ze strachem ta uwaga jest mniejsza, pomijana, co może przyczynić się do zmniejszenia częstotliwości pozytywnych zachowań. Behawioryści stosują również metodę uczenia się poprzez obserwacje czyli tzw. modelowanie. Nauka ta polega na naśladownictwie. Bezpośrednio nie jesteśmy nagradzani ale naśladując modela, który tę nagrodę otrzymał zwiększamy naszą szansę na jej otrzymanie, co napawa nadzieją, że dane zachowania są właściwie i godne powtarzania. Schemat ten z kolei zwiększa prawdopodobieństwo przejęcia wzorcowych zachowań, bądź zahamowanie zachowania za które model otrzymuje karę. Uczenie się lęku przez modelowanie zachodzi, gdy osoba obserwuje zachowania, które wzbudzają lęk u modela. Należy pamiętać, że im bliższy związek emocjonalny pomiędzy naśladującym a modelem, tym większe prawdopodobieństwo przejęcia zachowań modela. Kolejną metodą jest tzw. uczenie się poznawcze , które opiera się na poczuciu własnej skuteczności, czyli przekonaniu i wierze w umiejętność skutecznej realizacji własnych zamiarów. Poczucie skuteczności czerpiemy z czterech źródeł. Pierwszym z nich są doświadczenia w nabywaniu nowych umiejętności i pokonywaniu przeszkód w drodze do sukcesu. Drugim doświadczenia zastępcze podobnych do nas osób (modeli) odnoszących sukcesy i kompetentnych. Trzeci to zachęta i perswazja innych. Czwartym jest ocena własnego stanu fizjologicznego (spokój i odprężenie sprzyja odnoszeniu sukcesów). Osoba o wysokim poczuciu skuteczności interpretuje niepowodzenie jako możliwość uczenia się na błędach, natomiast osoba o niskim poczuciu skuteczności interpretuje niepowodzenie jako katastrofę i zaczyna odczuwać lęk przed podobną sytuacją w przyszłości. Najskuteczniejszą metodą modyfikacji przekonań powodujących lęk o własnej nieskuteczności jest stworzenie danej osobie okazji do odniesienia rzeczywistego sukcesu w sytuacji, której się ona najbardziej obawia. 5. Empiryczne dowody na skuteczność. Lars Goran Öst, szwedzki terapeuta i naukowiec nurtu poznawczo- behawioralnego , autor najskuteczniejszej obecnie terapii fobii specyficznych (np. strachu przed pająkami czy krwią),

przeanalizował 40 lat badań i kilkaset publikacji i wyliczył, że w dziedzinie zaburzeń lękowych nurt behawioryzmu ma następującą skuteczność: - fobia specyficzna: 84%; - ataki paniki: 78%; - fobia społeczna: 76%; - agorafobia: 72%; - zaburzenie stresu posttraumatycznego: 66%; - uogólnione zaburzenie lękowe: 53%; - zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (czyli nerwica natręctw): 48%. Jak widać też efektywność terapii poznawczo behawioralnej nie jest jednakowa i są problemy mniej i bardziej skomplikowane. Ciekawym badaniem jest porównanie behawioryzmu z psychoanalizą w leczeniu bulimii, czyli napadach objadania się połączonych często z prowokowaniem wymiotów (Poulsen, Lunn, Daniel, Folke, Mathiesen, Katznelson, Fairburn, 2014). Zazwyczaj daje się przy porównaniach terapii takie same ilości czasu np. po 16 sesji. Tymczasem autorzy zastosowali tutaj oryginalne rozwiązanie wychodząc z założenia, że terapia behawioralna i psychoanaliza mogą potrzebować różnej ilości czasu, aby zacząć działać (podejścia behawioralne znane są jako krótkoterminowe, a psychoanalityczne jako długoterminowe). Behawioralne podejście dostało zatem pięć miesięcy, a psychoanaliza dwa lata cotygodniowych sesji. Pozostałe warunki były takie same. Po upływie pięciu miesięcy 42% pacjentów w nurcie behawioralnym było wolnych od bulimii, a 6% w grupie psychoanalitycznej. Po upływie dwóch lat (czyli tuż po skończeniu psychoanalizy oraz 1,5 roku po skończeniu terapii behawioralnej), mimo dysproporcji czasu 44% pacjentów behawiorystycznych nie objadało się i nie prowokowało wymiotów, w porównaniu z 15% poddanymi psychoanalizie. Trudno o lepszy przykład różnic między nauką a filozofią w psychoterapii. 6. Krytyczna analiza i ocena. Każdy medal ma dwie strony. Dlatego mimo bardzo przekonujących wyników przedstawionych powyżej, warto przyjrzeć się plusom i minusom behawioralnego podejścia w terapii. Zwiększenie motywacji owszem pobudza organizm do działania i zwiększa prawdopodobieństwo, że jego reakcji będzie poprawna. Minusem jest fakt, że jeżeli jednostka wykonuje jakąś reakcję ze względu na motywację zewnętrzną, to jest mniej prawdopodobne, że nauczy się cenić daną czynność dla jej własnej wartości. Zmniejszenie zahamowań natomiast może uwolnić też inne, niepożądane reakcje, rozwinąć nowe lęki. Strukturalizacja otoczenia, polega na usuwaniu innych rozpraszających bodźców , a wyróżnianiu tych, służących do manipulowania. Wadą jest nieprzystosowanie do środowiska naturalnego. Naśladowanie modelu może ono ograniczyć inicjatywę własną i prowadzić do konformizmu. Stosowanie kar i nagród polega prawie że na fizycznej przemocy i może spowodować rozwinięcie negatywnych reakcji emocjonalnych, wobec osoby posługującej się przymusem,

oraz pogłębić poczucie osobistego niedostosowania. Niestety w naszym społeczeństwie pokutuje wciąż zasada, aby nie nagradzać zachowań pożądanych, a karać niepożądane. Takie stosowanie wzmocnień ujemnych, nazywamy sterowaniem punitywnym lub awersyjnym. Wprawdzie już nie stosuje się kar fizycznych, ale za to kary stają się coraz bardziej wyrafinowane i subtelne, takie jak grzywny pieniężne, ograniczenie wolności osobistej, czy moralne poniżenie. Wzmocnienie negatywne z reguły nie eliminuje zachowań aspołecznych, tylko je tłumi i zahamowuje na jakiś okres. Powoduje ponadto szereg niepożądanych reakcji....