Diagnoza psychologiczna inteligencji dzieci i młodzieży, kompilacja wykładów 74 str PDF

Preview

Summary

Szczegółowa prezentacja wiedzy na temat diagnozy inteligencji dzieci i młodzieży; teoria, założenia diagnozy, metody, typologia testów oraz omówienie poszczególnych testów...

Description

Diagnoza psychologiczna inteligencji dzieci i młodzieży Metody diagnozy psychologicznej człowieka Testy psychologiczne- definicje 1. Polskie Towarzystwo Psychologiczne Test psychologiczny to standaryzowane narzędzie przeznaczone do obiektywnego pomiaru jednego lub kilku aspektów osobowości, za pomocą próbek wykonania czegoś lub prób zachowań 2. Powszechną, bardziej optymalną definicję podaje Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne Test psychologiczny- jest specyficzną procedurą diagnozowania, może być zbiorem zadań lub pytań, które w standardowych warunkach mają wywołać określony rodzaj zachowań i dostarczyć wyników o pożądanych własnościach psychometrycznych, posiadających wysoką rzetelność i trafność Testy psychologiczne- walory psychometryczne Rzetelność jest miarą dokładności pomiaru dokonywanego za pomocą danego narzędzia. Informuje nas o tym z jaką dokładnością dany tekst mierzy to co mierzy. Współczynnik 0.80 i powyżej aż do 1 mówi o tym, że dany test mierzy dokładnie to co ma mierzyć Trafność wskazuje na to czy metoda mierzy to co ma mierzyć. Każdy test musi wyrastać z teorii Standaryzacja testu rozumie się takie jego opracowanie, które zapewnia jednolitość postępowania przy badaniu. Ma ono na celu zmniejszenie do minimum zależności wyników badania od osoby badającej i zewnętrznych warunków badania. Standaryzacja- opracowanie testu- wymaga

- opracowania w sposób ścisły instrukcji, którą trzeba podawać dosłownie i zawsze w ten sam sposób (wyraźnie).

- Dokładnego określenia zasad oceny wyników - Ustalenia zasad interpretacji wyników - Wymaga posługiwania się takimi narzędziami do badania, pomocami jakimi

posługiwano się w normalizacji- opracowaniu testu. Każda zmiana w pomocach wymaga ponownej normalizacji- sprawdzania walorów testu - Zakłada jednolitość warunków badania - Test indywidualny w gabinecie- 2 osobowym. Jakakolwiek zmiana czyni wyniki mniej wiarygodnym (wyjątek: policjant, matka z małym dzieckiem) Normalizacja testu- polega na ustaleniu odpowiednich wskaźników zwanych normami na reprezentatywnej próbce populacji (próbka Reprezentatywna- 2 tyś. +ważny jest dobór próbki- uwzględnienie istotnych zmiennych- płeć, środowisko, wykształcenie, wykonywany zawód). Ustalenie norm pozwala interpretować indywidualny wynik poprzez odniesienie go do wyników średnich danej populacji- do wyników zwanych normami. Normy są wyrażone w pewnych jednostkach (centyle, tetrony) Każdy test stosowany w danym kraju powinien być znormalizowany dla osób tu mieszkających. Jeśli korzystamy z norm obcych- adaptujemy do polskich warunków, ale go nie normalizujemy- musimy bardzo uważnie wyciągać wnioski diagnostyczne, dotyczy to testów inteligencji i osobowości Podział metod wg Lewickiego:

A) metody kliniczne

- Rozmowa - Wywiad - Obserwacja

B) metody eksploracji eksperymentalnej

- standaryzowane- testy (inteligencji, osobowości, zdolności, projekcyjne) - Nie standaryzowane- eksperymenty Metody projekcyjne- podstawowe założenia

- metody projekcyjne mają swe źródła w środowisku klinicznym, głównie o orientacji psychoanalitycznej i pozostają przede wszystkim narzędziem klinicystów

- Typ zadania, jakie stawia się przed badanym przy pomocy metod projekcyjnych: jest * *

-

-

to zadanie względnie nieustrukturalizowane, które dopuszcza różnorodność odpowiedzi osobie badanej, przedstawia się tylko krótką, ogólną instrukcję Bodźce są zazwyczaj niejasne i wieloznaczne podstawowa hipoteza- sposób, w jaki osoba spostrzega i interpretuje materiał testowy czy ,,strukturalizuje” sytuację, odzwierciedla podstawowe aspekty jej funkcjonowania psychologicznego Materiał testowy pełni zatem rolę ekranu, na który badani ,,projektują” charakterystyczne dla siebie procesy myślowe, potrzeby, lęki czy konflikty

Rodzaje metod projekcyjnych

- technika plam atramentowych H. Rorschacha - Techniki obrazkowe

* Henry’ego Murraya Test Apercepcji Tematycznej (TAT) * Bellaka Test Apercepcji dla Dzieci (CAT) * Rosenzweiga Obrazkowy Test Frustracji (P-F Study)

- Techniki werbalne

* Test niedokończonych zdań Rottera (RISB) * Test niedokończonych zdań Kostrzewskiego

- wspomnienia autobiograficzne - Techniki wykonawcze: techniki rysunkowe i zabawowo Wywiad- rozmowa kierowana lub częściowo kierowana, prowadzona w celu poznania psychiki rozmówcy lub udzielenia mu pomocy, wsparcia. Wywiad jest takim interpersonalnym kontaktem, w którym uczestnicy akceptują jego cel, przestrzegają określonych ról oraz ustanowionych norm i reguł obowiązujących w interakcji Struktura wywiadu

- relacje interpersonalne są niesymetryczne, badający pyta a badana osoba odpowiada

- Prowadzący wywiad zobowiązany jest do uzyskania zgody osoby badanej na

przeprowadzenie wywiadu i jest odpowiedzialny za organizację warunków, teść pytań, kierowanie procesem interakcji i jej podtrzymywaniem aż do osiągnięcia celu wywiadu, nie unika się nieprzyjemnych odczuć czy faktów - zachowanie prowadzącego wywiad jest zaplanowane i zorganizowane - zwykle wywiad jest oficjalnie zorganizowanym spotkaniem, dlatego kwestia wynagrodzenia powinna być uprzednio klarownie określona i przedstawiona - powodzenie wywiadu zależy od prawidłowego kontaktu interpersonalnego, który zapewnia przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i szacunku (zainteresowanie się osobą rozmówcy) WYWIAD - dynamika Wywiad jest procesem o zmiennej dynamice. Kontakt interpersonalny ma tendencję

do pogłębiania się i rytmicznego powracania do powierzchni według zasady „wrzeciona”, tzn. bywa najgłębszy w środkowej fazie rozmowy. Powodowane jest to: - wzrostem intymności informacji, - potrzeba spójności zachowania z przedmiotem rozmowy, tzn. jeśli wspomniało się o czymś, należy to dokładniej opisać i wyrazić, - funkcja czasu – inna dynamika na początku i inna pod koniec spotkania.

Rodzaje wywiadów

- diagnostyczny- ma na celu poznanie faktów z historii życia osoby, objawów

zaburzeń, problemów psychicznych i dynamiki rozwoju, prowadzi to do diagnozy; informacje dla mnie użyteczne są dla pacjenta często zaskakujące. To sugeruje nierówną sytuację między prowadzącym wywiad i badanym, bo badający wie, o co mu chodzi, co chce osiągnąć. Relacja: podmiot-przedmiot. - Terapeutyczny- pytania o przeżycia, doznania, interpretację zdarzeń, dotychczasowe sposoby radzenia sobie, które można wykorzystać. To badana osoba

Podobieństwa

Różnice

Poznanie drugiej osoby

W: ścisły cel, plan, rozmowa kierowana R: bez planu, określony cel, swobodny kierunek

Bezpośredni kontakt

W: pytania wcześniej przygotowane R: spontaniczna

Wymiana ważnych informacji

W: asymetria komunikacji i ról R: reguła wzajemności

Udzielanie wsparcia

W: zasada pełnej dyskrecji, anonimowość diagnosty

Rozmówca może podawać nieprawdziwe treści

W: szeroka perspektywa czasowa i szeroki zakres wiedzyhistoria życia R: rzeczy ważne dla rozmówcy aktualnie W: cele diagnostyczno-terapeutyczne W: połączony z obserwacją (komunikacja niewerbalna) W: metoda badań naukowych

ma lepiej wiedzieć, znaleźć receptę, nowy pomysł spojrzenia na siebie i zachowanie. Tutaj te poziomy są bardziej zbliżone do równowagi. Obie strony mają podobne możliwości do kontrolowania sytuacji. Relacja: podmiot-podmiot (względna równowaga). Pacjent może jednak czuć się słabszy i przypisywać pozytywne (tylko) cechy psychologowi.

- Standaryzowany- schemat, spisane tematy lub konkretny zestaw pytań. Problem

notowania: w terapeutycznym rzadziej stosujemy (ale czasem warto); w diagnostycznym notowanie jest ważne, bo fakty się zacierają (wielu pacjentów). Na początku wyjaśniamy, że będziemy notować (pacjent czuje się czasem dowartościowany). Notowanie nie przeszkadza (może na początku). - Swobodny- duża nieokreśloność; pytania w dużym stopniu zależą od przebiegu rozmowy Wywiad a rozmowa Najczęściej obu pojęć używa się zamiennie, przypisując im to samo znaczenie. Cel ten sam poznanie człowieka. ROZMOWA – z osobą badaną; rozmowa swobodna, nieskategoryzowana WYWIAD – o osobie badanej; kierowany, planowy, skategoryzowane – przy użyciu kwestionariusza

Zalet wywiadu - bezpośredni kontakt (co pokrywa się z potrzebami człowieka)/ stworzenie odpowiednich warunków - względnie szybkie poznanie rozmówcy, wiele informacji - możliwość bezpośredniego oddziaływania, np. dawanie wsparcia (nie chodzi o pocieszanie), czyli uważnie wysłuchać, że jest to ważne, że mnie nie oceniano – to bardzo pomaga. Psycholog nie przeraził się moimi problemami, tzn., że i ja potrafię sobie z tym radzić, żyć - możliwość bezpośredniego obserwowania reakcji człowieka. Ważne nie tylko słowo, ale cała warstwa przekazu niewerbalnego, który czasem jest bardzo ważny, wręcz kluczowy. np. nie da się mówić o ważnych sprawach bez emocji - możliwość improwizacji kierowanej intuicją – postawa twórcza - poznając osobiste doświadczenia człowieka możemy bardzo dużo nauczyć się sami. Osobiste spotkanie z człowiekiem niesie bogactwo Wady wywiadu - może pacjenta blokować, onieśmielać (obawa: spojrzy i wszystko będzie wiedział) - ryzyko subiektywizmu w ocenie materiału, który dostajemy od osoby - wiąże się z nawiązaniem relacji emocjonalnej: kwestie sympatii, antypatii, subiektywizm ocen – efekt halo -rozmówca może podawać nieprawdziwe informacje - bezpośredni kontakt oddziałuje na pacjenta i modyfikuje te treści, które on przekazuje; osobowość psychologa modyfikuje reakcje pacjenta, np. kobieta z rodziny, gdzie był okrutny ojciec i psychopatyczni bracia (a psycholog – mężczyzna) - pacjent może obawiać się niedyskrecji i może to wpływać na jego wypowiedzi - różne doświadczenia socjokulturowe, np. nie ten sam język, którym się posługują psycholog i pacjent EFEKT HALO – trudność w wywiadzie Efekt halo - tendencja do automatycznego, pozytywnego (efekt Galatei) lub negatywnego (efekt Golema), przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego wrażenia Polega na tym, że przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub negatywnej właściwości wpływa na skłonność do przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości, które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszego przypisanego atrybutu EFEKT GOLEMA Najważniejszymi atrybutami, które posiadają moc wywoływania efektu halo, są: inteligencja/głupota, nieatrakcyjność/atrakcyjność fizyczna, elementy wyglądu

zewnętrznego (np. schludny/brudny), dobroć/zło EFEKT GALATEI / GOLEMA - PRZYKŁADY - Punktualność jest dla mnie ważną wartością. Spotykam nową osobę i zauważam, że jest ona punktualna, więc będę skłonny myśleć, że jest też inteligentna, przyjazna, uczciwa etc. - Spotykam osobę, którą oceniam jako niekulturalną i agresywną. Będę skłonny myśleć o tym człowieku, że jest także np. leniem i ma zaściankowe poglądy. WYWIAD - ZAHAMOWANIA - trudność w ujawnianiu przeżyć, czasem wymaga to treningu, bo wcześniej nie było takich doświadczeń w środowisku - kiedy w przeszłości mówiąc o sobie, doznawaliśmy bolesnych doświadczeń - obawa, że psycholog odkryje we mnie jakąś straszną prawdę, obawa przed oceną (np. że jestem nienormalny) - obawa o niedyskrecję; często wynika to z doświadczeń życiowych - skłonność do manipulowania psychologiem (to też trudność), np. dzieląc się trudnościami nie chce zmiany, ale udowodnienia sobie i psychologowi, że nic się nie da zrobić. Gra w grę „potwierdź to” – człowiek paradoksalnie może wyciągać z tego wniosek o swej nobilitacji, ważności. Gorzej by było, że można zmienić, bo wtedy ma wiele pracy. Żyją tak, ale jest im z tym dobrze WARUNKI WYWIADU Na początku wywiadu dobrze jest ustalić warunki wstępne: - dyskrecja - gotowość wysłuchania - gotowość pomocy, ale przy współpracy pacjenta - miejsce wywiadu ZAKRES STOSOWANIA WYWIADU - W socjologii, pedagogice, psychiatrii - W poradnictwie psychologiczno-pedagogicznym - Często poprzedza przeprowadzenie dokładnych badań testowych, umożliwia wstępną orientację Diagnoza sfery kognitywnej dziecka w wieku szkolnym Dziecko w wieku szkolnym – pojęcie szerokie od klasy O – do klasy maturalnej (LO, Technikum). Przez cały okres przystosowanie osoby do standardów szkolnych jest wyznaczane przez sferę kognitywną – ono z czasem nabiera mniejszego znaczenia na rzecz osobowości, cech wolitywnych. Szczególne znaczenie przy wstępnym okresie szkolnym (klasy 0-3) ma sprawność psycho-motoryczna, na której zasadza się edukacja szkolna. Dziecko rozpoczynające naukę szkolną powinno charakteryzować się dojrzałością szkolna – pewnym poziomem tej dojrzałości szkolnej jest: - Dojrzałość społeczna - Dojrzałość emocjonalna - Dojrzałość intelektualna Dojrzałość społeczna - poczucie odpowiedzialności za siebie i własne postępowanie - liczenie się z innymi - poczucie odpowiedzialności za innych

- umiejętność współpracy i kooperacji - znajomość reguł życia społecznego - umiejętność przestrzegania tych reguł Dojrzałość emocjonalna - umiejętność kontroli impulsów - odpowiednia równowaga procesów emocjonalnych – samokontrola - umiejętność radzenia sobie ze stresem - umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach - zdyscyplinowanie - altruizm - empatia – otwartość na kontakty z innymi – z dorosłymi, rówieśnikami sprawność somatyczna – kondycja fizyczna – dziecko wolne od chorób dojrzałość intelektualna – szeroko rozumiana 1. sprawność języka – umiejętność, zdolność do komunikacji werbalnej w zakresie języka – dziecko rozpoczynające naukę szkolną powinno mieć opanowane główne podsystemy językowe - fonologiczny (realizować poprawnie dźwięki ojczystego języka, języka nauczania; Zaburzenia w tym aspekcie to: reranie (r), seplenienie (s-c), kapacyzm (k z t) - gramatyczny (reguły gramatyczne, aby rozumiało co do niego się mówi i aby umiało przekazywać informacje – zaburzenie agramatyzm) - semantyczny (odpowiedni zasób pojęć, znać język literacki); dziecko mówiące gwarą, dialektem napotyka na trudności w realizowaniu programu szkolnego nie tylko języka polskiego – zespoły dezadaptacyjne 2. umiejętność koncentracji w pracy umysłowej, umiejętność skupienia a nie rozpraszania – zależy od sfery emocjonalnej, ale nie tylko; klasa zerowa 20 min koncentracji; klasy starsze 40 min; studenci 90 min; na dziś duży procent dzieci nie potrafi się skoncentrować na wykonywanym zadaniu 3. praca umysłowa w odpowiednim tempie – wynika to z kolektywizacji uczenia dziecka (uczenie w grupie) – dziecko winno się dostosować do tempa innych dzieci; - dzieci z wolnym tempem mają problemy w realizacji programu szkolnego Funkcje w sferze kognitywnej - pamięć - myślenie – szczególnie przyczynowo-skutkowe - umiejętność dokonywania analizy i syntezy na materiale słownym i wzrokowym - zdolność do nabywania umiejętności praktycznych - uogólnianie i abstrahowanie - wyobraźnia przestrzenna - gromadzenie wiedzy werbalnej Funkcje te decydują o

- efekcie uczenia - Tempie uczenia - Jakości uczenia Czynniki sukcesu/ brak sukcesu w nauce szkolne (te same czynniki oddziaływują na trudności szkolne)

Czynniki- dotyczące:

- Jednostki - Środowiska Czynniki dotyczące jednostki 1. Neuropsychologiczne (zajmują się działy – kliniczna; neuropsychologia; diagnostyka) Czynniki te wypływają z dysfunkcjonalności układu nerwowego (centralny układ nerwowy) powodujące: - Zaburzenia globalne- wyraźnie przyczyniają się do całościowej dysfunkcji, odchylenia, niepełnosprawność intelektualna (upośledzenia umysłowe w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym, głębokim) - Zaburzenia parcjalne (fragmentaryczne)- są to zaburzenia jakiejś jednej lub kilku funkcji istotnych dla przystosowania się do standardów szkolnych. One utrudniają przystosowanie się dziecka do standardów szkolnych. Zaburzenia parcjalne - Zaburzenia koncentracji - Zaburzenia pamięci - Zaburzenia pamięci wzrokowej - Zaburzenia pamięci słuchowej - Słabe zdolności werbalne (rozumienie, wypowiadanie) - Zaburzenia wyobraźni przestrzennej - Zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej - Zaburzenia szybkości (tempa) procesów umysłowych i inne deficyty Mogą w znacznym stopniu utrudniać przystosowanie dziecka do standardów szkolnych (wybiórczo – jakiś jeden lub dwa przedmioty – trudności w tych przedmiotach). Często dziecko jest traktowane jako dziecko leniwe – są to POMYŁKI – BŁĘDY DIAGNOSTYCZNE, w stosunku do tych dzieci nie oddziaływuje się adekwatnie. 2. Defekty fizyczne (działy psychologii: rehabilitacja; rewalidacja, psychologia defektologiczna) - Defekty fizyczne utrudniają pobyt dziecka w szkole masowej. - Defekt wzroku (dziecko niedowidzące / niewidome) - Defekt słuchu (dziecko słabo słyszące / dziecko głuche) - Dziecko z porażeniem mózgowym - Dziecko przewlekle chore – ciągle hospitalizowane - Dziecko alergiczne (objawy astmatyczne – uczulenie na kredę) 3. Czynnik związany z doświadczeniem dziecka i z przebiegiem jego dotychczasowego rozwoju (działy: psychologia rozwojowa) - Dziecko rozwijające się w prymitywnym środowisku. - Nie ma kontaktu z językiem literackim - Nie zna pojęć – zna język gwarowy - Brak kontaktu z wycinaniem. Klejeniem Dla tych dzieci pójście do szkoły jest SZOKIEM – dziecko nie wie co inni mówią. Deprywacja w rozwoju jednostki, stopień przygotowanie jednostki do szkoły jest niedostateczne – brak aktualizacji potencjalności w nabywaniu umiejętności potrzebnych w szkole. 4. Czynniki osobowościowe i temperamentalne (dział: psychologia osobowości) Brak motywacji do wysiłku, wytrwałości, systematyczności Skrajne nasilenie cech typu: - nieśmiałość z dużym lękiem społecznym (potrzebny jest w szkole pewien poziom asertywności) - brak refleksyjności u dziecka - niedostateczny wigor – dziecko zahamowane

- lęk separacyjny

NIE SĄ TO CECHY PATOLOGICZNE, ALE UTRUDNIAJĄ FUNKCJONOWANIE DZIECKA W SZKOLE. Cechy z kręgu cech psychopatologicznych:

- silny stres – reakcja postresowa np. związany z separacją rodziców, śmierć kogoś bliskiego

- nieufność, podejrzliwość - lek neurotyczny, psychotyczny Czynniki środowiskowe (IV grupy) - Czynniki związane ze szkołą - Czynniki związane z domem - Czynniki związane z grupa rówieśniczą - Media, internet 1. Czynniki związane ze szkołą (działy: psychologia szkolna; psychologia wychowawcza) - Niewłaściwe warunki nauczania (należy szeroko rozumieć) - niewłaściwe warunki lokalowe (ciasnota) - oddalenie miejsca nauczania od miejsca zamieszkania - nie ma pieniędzy na najnowsze pomoce - liczebność klasy (powyżej 36 osób – można podzielić klasę; do 8-15 osób klasa wymarzona pod względem liczebności – im mniej tym lepiej; u nas jeden nauczyciel w warunkach amerykańskich 2 nauczycieli: nauczyciel prowadzący i nauczyciel wspomagający. - Jakość izby lekcyjnej - Rozkład zajęć Optymalne czuwanie 10.00 – 13.00, 15.00 – 17.00 (na zachodzie tak jest). U nas dzieci idą na 7.10 i mają klasówkę na pierwszej lekcji lub idą do świetlicy na 7.10 a lekcje zaczynają o 16.00 Treść nauczania / metody nauczania z jednego podręcznika do 12 podręczników przy nauczaniu jednego przedmiotu – nie jest to porównywalne w równoległych klasach (wybiera nauczyciel) - metody – gromadzenie wiedzy teoretycznej (mordowanie dzieci) Gdy dzieci nasze wyjeżdżały za granice miały tam duży zasób wiedzy niż dzieci tam przebywające (dzieci miały wiedzę tylko o swoim kraju – tą najbliższą historię). Dziś wiedza praktyczna, ale ma to swoje konsekwencje: - odpada aparatura pojęciowa - kultura postpiśmienna – epoka, gdy nie potrzeba słów – dominuje obrazek, wystarczy hasło, wiedza werbalna jest żadna – tak można funkcjonować tylko w matematyce - brak odpowiedniości między temperamentem dziecka a temperamentem nauczyciela (istotna przyczyna trudności) np. choleryk nauczyciel – dziecko flegmatyk – trzeba wpływać na nauczyciela, gdy ma złą postawę. Niewłaściwe cechy nauczyciela: - niesprawiedliwy - odrzucający - rygorystyczny 2. Czynniki związane z domem (dział: psychologia rodziny) - niewłaściwe warunki do uczenia się Właściwe (optymalne) warunki: - własny pokój – przynajmniej własny kąt - miejsce pozbawione dostępu do dystraktorów

(włączony TV, radio, krzyki z dworu, młodsze rodzeństwo) - kat wyizolowany – okno przy biurku – dla dziecka chłonnego wrażeń źl...