Elveda Bursa PDF

Preview

Summary

Bursav40_Bursav40 13.05.2013 06:24 Page 66 DOSYA 66 Elveda Bursa “Kale güçlendirildi, Bursa artık muhasaraya hazır!..” ????????? Bursa Kalesi, Hilmi Şensoy’un başkanlığı döne‐ layıp planlanarak yapılmış surlar, asla bir resto‐ minde projelendirilmişti. Bir AKP milletvekili ise rasyon olamaz. Bu, sur...

Description

Bursav40_Bursav40 13.05.2013 06:24 Page 66

DOSYA 66

Elveda Bursa “Kale güçlendirildi, Bursa artık muhasaraya hazır!..” ?????????

Bursa Kalesi, Hilmi Şensoy’un başkanlığı döne‐ minde projelendirilmişti. Bir AKP milletvekili ise o tarihte bu projeye karşı çıkıp TV’de yaygara yap‐ mıştı. Allah’tan yeni başkan Recep Altepe bu pro‐ jeyi destek verip uygulamayı sürdürdü. Dahası 5 yılda tüm kalenin restorasyonunu tamamlayaca‐ ğını açıkladı. Oysa restorasyon çok yavaş ve dik‐ katli yapılması gereken bir iş; iğneyle, fırçayla yapılan bir iş... 5 yılda tüm Bursa Kalesi’ni yap‐ mak, restorasyon değil, ancak yeniden yapma ola‐ bilir...

Gerçekten de Bursa Kalesi, tarihi bir eserin resto‐ rasyonu yerine, adeta muhasara edilmiş şehri ku‐ şatmaya hazırlanması için yeniden yapılmakta. Bursa Kalesi’ndeki uygulama, restorasyon olmak‐ tan çıktı, tahribata dönüştü. Sanki restorasyon değil de, kuşatma altındaki şehrin kendini düş‐ mandan korumak için surlar yeniden yapılmakta. Adeta muhtemel bir muhasaraya hazırlanmakta. Surlarda restorasyon yapılması düşüncesine benim de katkım oldu, ama bugün yanlış mı yap‐ tım diye düşünüyorum...

Oysa ilk aşamada Bursa Kalesi Projesi ile sadece surların bulunduğu işgal edilmiş alanlardaki ko‐ nutlar temizlenip Saltanat Kapı sembolik olarak restore edilecekti. Çünkü surların tümünde resto‐ rasyon yapabilmek için gerekli bilgi, fotoğraf ve kaynak desteği yok. Hayal ederek, yeniden tasar‐

layıp planlanarak yapılmış surlar, asla bir resto‐ rasyon olamaz. Bu, surların yeniden inşası demek. Restorasyon mu, yeniden yapmak mı?

Bursa’nın tarih vizyonu ile turizm vizyonu farklı‐ dır, daha doğrusu farklı olmalı. Turizm vizyonu için Viyana, Prag ve Dubrovnik vb. kentler, savaşta yıkıldığı için aynen, ama yeni malzemelerle inşa edilmişti. Bakıldığında, şehrin bir bölümünü birer Orta Çağ şehirlerini andırır, ama tarihsel bir de‐ ğeri yoktur. Tarihi eserleri görmek için özellikle İtalya şehirlerine gitmek gerekir. Elbette yok olmuş, yıkılmış bir tarihi yapıyı yeniden yapmak turizm açısından, şehrin eski yapısının algılan‐ ması açısından uygulanabilir bir yöntem. Ancak var olan bir tarihi yapıyı yıkıp yenisi yapmak, hiç‐ bir ülkede, hiç bir toplumda uygulanmayan bir yöntem. Ne yazık ki, uzun bir süredir Bursa’da, “Tarihi eserler ayağa kalkıyor” sloganı ile yapılan budur.

Bugün Bursa’nın sembollerinden biri olan Ulu‐ cami, 1957 yılındaki restorasyonda tümüyle ye‐ nilendi. Sıvalar kaldırılıp yıpranmış kefeke taşlar görülünce, 30‐40 cm duvar kazılıp yerine yeni taş‐ lar, hem de çağdaş teknolojiyle örüldü. Bugün Ulu‐ cami’ye baktığınızda gördüğünüz tüm duvar örgüsü 1957 yılında yapılmış olup hiç bir özgün duvar parçası kalmamıştır.

Bursav40_Bursav40 13.05.2013 06:24 Page 67

DOSYA 67 Her restorasyonda tahribat kaçınılmaz. Kötü res‐ torasyonlarda ise bu tahribat adeta bir yıkım olur. Ne yazık ki, son zamanlarda Bursa’da yapılan res‐ torasyonlarda yaygın uygulama, neredeyse tama‐ mıyla yıkıp yeniden yapma biçimi tercih edilmekte. Ne yazık ki, uzun süredir tarihi eserler ayağa kaldırılacağına, tarihi eserleri yitirir olduk. Tarihi eserleri nasıl korumalı?

Uzun yıllardır yazıp çiziyorum. Bursa’daki her proje gibi tarihi eserler için de, günübirlik ve plansız bir faaliyet yürütülmekte. Apartmanlar arasındaki bir tarihi hamamı, camiyi onarmak ye‐ rine, birkaç mahalleyi eski şehir alanı olarak bü‐ tünüyle korunmalıydı. Bu, en gelişmemiş Balkan şehirlerinde bile uygulanan yaygın yöntemdir. 1985 yılında oluşturulan Kale Sokak’ın dışında Bursa’da ikinci bir Kale Sokak kurulamadı. Bursa’da, şehrin bir bölümünün bütünüyle ko‐ ruma vizyonu da maalesef yok... Turistlere, apart‐ manlar arasındaki tarihi yapıları mı göstereceğiz... Restore edilen tarihi yapılar arasında bütüncül bir bakış bulunmamakta. Oysa ilk yapılması gereken, sivil mimari eserlerin bulunduğu birkaç mahalle‐ nin mutlak koruma alanı olarak belirleyip bu alanda restorasyon çalışmalarının yapılmasıydı.

Ve her yapılan restorasyon, bütüncül planın bir parçası olarak uygulanmalıydı.

İkincisi; öncelikle kagir/taş yapılar yerine, her yıl yüzlercesini yitirdiğimiz sivil mimari unsurları, yani Bursa evlerini korumalıydık. Çünkü taş yapı‐ lar, yıllarca daha ayakta kalabilir. Kahvesiyle, eski berberiyle, kasabıyla eski Bursa mahallesi hava‐ sını canlı olarak yaratacak bir çalışma yapılma‐ lıydı. Oysa yıkılan bahçeli tarihi evlerimizin yerine halen betonarme aparmanlar yapılmakta... Düşmanın aklına gelmeyen taktikler

Bursa Kalesi’nde yapılan tahribatın somut örne‐ ğini Pınarbaşı Fetih Kapısı’nda görebilirsiniz. Daha önce yıkılmış, ama tarihi bir yapı vardı Pı‐ narbaşı’nda. Bugün Fetih Kapı’da, 1 cm özgün ta‐ rihi bir yapı kalmadı. Tarihi yapı, tümüyle binlerce km uzaklıktaki bir şehirden getirilen taşla kapa‐ tıldı. Fetih Kapı’da bir restorasyon olmadığı gibi, önceden var olan tüm tarihi yapı, taş ve betonla kapatıldı. Yani şimdi orada göreceğiniz tek şey, sa‐ dece 2006 yılında yapılmış bir taş duvar...

Restorasyonlar öncesi surların en sağlam bölümü, Sümbüllü Bahçe önündeydi. Önündeydi diyorum, şimdi yok. Restorasyon sırasında, kuşatma sıra‐ sında düşmanın bile aklına gelmeyecek bir şe‐

Bursav40_Bursav40 13.05.2013 06:25 Page 68

DOSYA 68 kilde yıkıldı. 2 bin yıldır ayakta duran bu sur du‐ varını güçlendirmek için istinad duvarı yapılması planlandı. Bu gerekçeyle de sur önündeki toprak kazıldı. Böylece temel toprağı kalmayan 2 bin yıl‐ lık sur duvarı yıkıldı. Şimdi burası, bahçe duvarı gibi yeniden örüldü, önüne de çok çirkin bir isti‐ nad duvarı yapıldı...

İlk başladığında Bursa Sur Projesi’nde amaç; sur çevresindeki kaçak konutların temizlenmesi ve çevre düzenlemesi yapılarak surların Bursalılarca hissedilmesinin sağlanmasıydı. Oysa bugün, sur‐ lara bitişik onlarca apartman, yüzlerce konut sur‐ ları tahrip etmekte... Elveda Bursa

Kişilerle mekânlar arasında romantik bir bağ var‐ dır. Her canlının doğduğunda ilk gördüğü mekân, yaşamının sonuna kadar hafızasından silinmez... İlk gördüğü insan, ilk gördüğü ev, sokak, mahalle aklından çıkmaz. İnsan hafızasında çocukluk yıl‐ larında gördüğü mekânı, nereye gitse hatırala‐ rında yaşatır. Hep bu mekânı özler... Çocukluk mekânları çok kötü olsa da, daha güzel bir şehre, bir mekâna gitse bile mutlu olmaz... Her zaman çocukluk yıllarının geçtiği mekânı arar. Uzun süre bu yeni mekânla kişi arasında bir uyum sağlana‐ maz. Kişi, bu yeni mekânda çok uzun süre kendi‐ sini yabancı hisseder…

İşte bu nedenle yaşanan göçler, her zaman insan‐ ların hafızalarında ciddi travmalara neden olur. Örneğin Yunanlı Karagöz sanatçısı Joannis Hat‐ zis’in sevgili eşi Tasula’nin anneleri Fulacık kö‐ yünden göç etmiş. Hem de Yunanistan çok şirin bir köşesine. Annesinden yüzlerce kez dinlediği “Cennet Fulacık”a görmek isterdi hep. Ben de her zaman götürmemek için bahane arardım. Çünkü annesinin anlattığı Fulacık köyü, Bursa’nın en kötü yerinde kurulu, kötü bir köy... Tasula bu köye gittiğinde, annesinin anlattığı “Cennet Fulacık” imajı yıkılacak, büyük bir hayal kırıklığına uğra‐ yacaktı. Bu nedenle Yunanistan’dan gelen göç‐ menler, adeta köyleriyle benzer bir coğrafyada köylerini kurmuştu. Yunanistan’da giden Rumlar da, neredeyse köylerinin birer kopyası yaptılar...

Kişi ile mekân arasındaki süren romantik ilişkinin farklı mekâna göç etmekle yarattığı kopuş, bazen zaman içinde mekânın değişmesiyle de yaşan‐ makta. Örneğin asırlardır Bursa’da yaşayanlar, son 40 yılda şehre yabancılaştı… Çocukluk yılla‐ rındaki şehrin o tarihi mekânını aramakta... Bur‐ sa’da yaşanan bu mekânsal değişim, başka şehirlerden gelen göçmenlerin yaşadığından daha

fazla bir travma yapmakta...

Elveda Bursa!..

Son yıllarda Bursa’dan hiç uzaklaşmadan, Bur‐ sa’ya veda edenlerden biriyim. Çünkü bugünkü Bursa, eski tarihi Bursa değil... Bu beni oldukça et‐ kiliyor. Bir kişinin şehrin ta... içindeyken yaşadığı yaban‐ cılaşma, doğup büyüdüğü şehirden göç etmesiyle yaşadığı vedadan çok daha acı ve etkilidir. Birçok Bursalı gibi ben de artık Bursa’ya veda ediyorum... Elveda Güzel Bursa......