Gatunki dramatyczne - notatka PDF

Preview

Summary

Notatka o gatunkach dramatycznych...

Description

Gatunki dramatyczne: 









 



 

Tragedia- obok komedii i dramatu właściwego jeden z trzech podstawowych gatunków dramatu. Tragedia to utwór dramatyczny, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną klęską konflikt wybitnej jednostki z siłami wyższymi – losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, czy prawami społecznymi. Konflikt ten określa się jako konflikt tragiczny (tragizm), stanowi on występujący w większości tragedii model sytuacji człowieka, zarazem jako kategoria estetyczna tragizmu stanowiąc o estetycznej wymowie tragedii. Konflikt tragiczny stanowi przeciwieństwo dwóch racji równowartościowych, dlatego też mający dokonać między nimi wyboru musi ponieść klęskę, a jego działania kończą się katastrofą. - Przykład to: William Szekspir „Makbet” Komedia- jeden z trzech, obok tragedii i dramatu właściwego, gatunków dramatycznych. Komedie cechuje pogodny nastrój, komizm, najczęściej żywa akcja i szczęśliwe dla bohaterów zakończenie. Przedstawia komicznie sytuacje i wady bohaterów. - Przykład to: Aleksander Fredro „Zemsta” Farsa- odmiana komedii, w której łatwowierni bohaterowie zostają wciągnięci w serię coraz bardziej nieprawdopodobnych, niewygodnych lub kompromitujących wydarzeń. Sytuacje te najczęściej są spowodowane wadami bohaterów, takimi jak np. próżność, sprzedajność lub chciwość. Wysiłki podejmowane w celu wybrnięcia z sytuacji prowadzą do dalszego zapętlenia i jeszcze większej kompromitacji, aż do momentu, w którym w komicznych punktach kulminacyjnych wady zostają odpowiednio upokarzająco i przykładnie ukarane, po czym następuje względnie szczęśliwe zakończenie. Farsy są poświęcone obnażaniu ludzkich słabości. Akcja farsy musi od samego początku rozwijać się błyskawicznie i być budowana precyzyjnie. Tragifarsa- gatunek dramatu łączący w sobie elementy tragiczne i farsowe (absurdalne, komiczne). Jej tematyka jest poważna, na ogół dotyczy problemów społecznych oraz obyczajowych. Brak tu jednak tragizmu pojmowanego w kategoriach antycznych – jako konflikt między dwoma racjami. - Przykład to: „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej Tragikomedia- gatunek dramatyczny łączący elementy tragedii i komedii; występuje w europejskim dramacie w dwóch postaciach: jako model scalania przeciwstawnych gatunków i kategorii estetycznych oraz jako trzeci wielki gatunek, łączący obie antyczne maski: tragedię i komedię. - Przykład to: „Psie życie” Charlie Chaplin Dramat liturgiczny- odmiana dramatu, popularna w średniowieczu i renesansie, poruszająca tematykę ewangeliczną i ściśle związana z liturgią katolicką. Misterium- jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu liturgicznego oraz opartego na jego podstawie widowiska. Wywodzi się ono z tradycji kultury ludowej oraz klasztornej (zwłaszcza benedyktyńskiej). Łączyło treści religijno-dydaktyczne ze świeckimi elementami realistyczno-obyczajowymi, niekiedy przybierało ton farsowy. Intermedium- scenka komiczno-satyryczna rozdzielająca tekst misterium bądź moralitetu, której funkcja polegała na zmianie poważnego nastroju wprowadzonego przez tekst misterium. Odznaczało się farsowym charakterem. Moralitet- gatunek dramatyczny o tematyce religijnej. Moralitety ukazywały dzieje jednostkowego bohatera, wybierającego pomiędzy złem a dobrem, potępieniem a zbawieniem. Dramat romantyczny- ukształtowany w romantyzmie, który zrywa z klasycznymi wyznacznikami gatunku, a więc z zasadą trzech jedności, chronologią akcji, zamkniętą kompozycją oraz stylistyczną jednolitością. Typowe dla dramatu romantycznego było łączenie, uważanych przez klasyków za wykluczające się, kategorii estetycznych - patosu i groteski, realizmu i fantastyki, komizmu i tragizmu. - Przykład to: Adam Mickiewicz „Dziady”



















Dramat mieszczański- odmiana dramatu, który swą tematyką i formą przeciwstawiał się regułom dramatu klasycystycznego. Dramat mieszczański miał duże znaczenie dla rozwoju nowych form inscenizacyjnych i przyczynił się do powstania melodramatu. Wiązał się ściśle z pojawieniem się coraz rozleglejszej reprezentacji tzw. stanu trzeciego, pracującego, czyli mieszczańskiej widowni, która pragnęła mieć własny typ dramatu o popularnym i powszechnym charakterze. Melodramat- utwór literacki o sensacyjnej fabule nasyconej efektami patetycznosentymentalnymi i z zawartym w niej wątkiem miłosnym. Klasyczny melodramat oparty jest na motywie miłości dwojga szlachetnych kochanków, którym na przeszkodzie stoją rodzice, status majątkowy bądź pochodzenie. Perypetie bohaterów kończą się zazwyczaj nieszczęśliwie (rozstanie, śmierć), lecz wbrew przeszkodom zdarza się także szczęśliwe zakończenie. Dramat psychologiczno-obyczajowy- gatunek literacki ukształtowany pod wpływem dramatu mieszczańskiego, popularny w okresie dominacji realizmu i naturalizmu, rozwijał się równolegle z powieścią realistyczną. Utwory eksponowały w treści obyczajowość, psychologizm w kreśleniu postaci, w warstwie językowej kolokwializmy codziennej rozmowy. Dramat obyczajowo-psychologiczny wykorzystał możliwości ekspresji zarówno tragedii, jak i komedii Dramat symboliczny- odmiana dramatu, którego główną cechą jest odejście od dosłowności i posługiwanie się symbolem. Właściwe treści i sensy nie zostają więc przedstawione wprost, odbiorca musi się ich doszukać pod warstwą wydarzeń ukazywanych bezpośrednio w toku akcji. Ta wieloznaczność łączy się ze złożoną problematyką. - Przykład to: Stanisław Wyspiański „Wesele” Dramat epicki- odmiana dramatu wywodząca się z dramatu ekspresjonistycznego. Składa się z szeregu luźno powiązanych scen, które jako całość mają stanowić ilustrację pewnego procesu społecznego. Ich wyraźnie moralizatorski charakter podkreślały częste zwroty do publiczności, pieśni komentujące akcję z punktu widzenia określonych poglądów społecznych i politycznych czy niektóre dialogi, których celem było komentowanie przedstawianych wydarzeń. Dramat epicki jest nawiązaniem do teatru ludowego. Dramat ekspresjonistyczny- odmiana dramatu, która rezygnuje z prezentacji realiów obyczajowych na rzecz monumentalizacji, nie licząc się z przyjętymi zasadami teatralnymi sięga po silne środki wyrazu. Łączy elementy symboliczne i publicystyczne. - Przykład to: Tadeusz Różewicz Dramat groteskowy- odmiana dramatu nowoczesnego, uprawiana w ramach teatru absurdu. Cechuje ją: zanik tradycyjnej akcji, sprowadzonej do ciągu luźnych, bezsensownych scen, w których działania postaci pozbawione są motywacji psychologicznej. Dramat ten posługuje się groteską, parodią, pure nonsensem, wyszydzając szablony językowe i konwencjonalne formy literackie. Występowanie obok siebie scen komicznych i dramatycznych. - Przykład to: Sławomir Mrożek „Tango” Dramat poetycki- najbardziej nieokreślony i wewnętrznie zróżnicowany gatunek. Charakteryzuje go swobodna kompozycja, poetyckość języka i tekstu, stylizacyjność, lub paraboliczność. Świat przedstawiony w dramacie poetyckim jest nośnikiem metaforycznych i symbolicznych znaczeń, nadających mu charakter filozoficznego uogólnienia. Monodram- utwór dramatyczny, w którym występuje tylko jeden bohater. Monolog bohatera może być skierowany do publiczności teatralnej lub do wyimaginowanego odbiorcy nieobecnego na scenie. Monolog jest mocno udialogizowany, bohater cytuje cudze wypowiedzi, imituje rozmowę odpowiadając na przytoczone bądź domniemane pytania postaci, o których mówi....