Gatunki liryczne- notatka PDF

Preview

Summary

Notatka o gatunkach lirycznych...

Description

Gatunki liryczne: 













 





Hymn- uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei. Najstarsze to hymny homeryckie. - Istnieją hymny państwowe, narodowe, wojskowe, religijne, koronacyjne, akademickie itp. Niekiedy hymnem staje się utwór niespełniający ścisłych wymogów formalnych; wystarczy, że określona społeczność nada mu taką funkcję - przykład to: hymn Kochanowskiego „Czego chcesz od nas, Panie” Oda- gatunek liryczny, który charakteryzuje się wzniosłością tematu i stylu, sławi ideę, wydarzenie lub czas. Zwykle cechuje ją także zbiorowy podmiot wypowiedzi. Należała do najpopularniejszych form poezji klasycznej. - przykład to: „Oda do młodości” Adama Mickiewicza Elegia (pieśń żałobna) – utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania, rozważania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych (przemijanie, śmierć, miłość); wyróżnia się elegie miłosne i patriotyczne. Należy do najbardziej charakterystycznych form liryki bezpośredniej. - przykład to: fraszki Kochanowskiego Tren- utwór liryczny o charakterze żałobnym, blisko spokrewniony z elegią, odmiana pieśni lamentacyjnej. Utwory takie były poświęcane zmarłej osobie i wyrażały żal oraz smutek z powodu jej odejścia, a także przedstawiały jej cnoty. - dzieli się na trzy części kompozycyjne: laudatio – wyliczenie zasług zmarłego, comploratio – opłakiwanie i consolatio – pocieszenie - przykład to: cykl 19 Trenów Jana Kochanowskiego Epitalamium (pieśń weselna) - gatunek liryki chóralnej, pieśń na cześć nowożeńców, pierwotnie wykonywana przez chór młodych kobiet lub mężczyzn pod komnatą panny młodej lub sypialnią nowożeńców; później również każdy utwór pochwalny napisany z okazji ślubu. - przykład to: Jan Kochanowski, A. Krzycki Epigramat- krótki utwór poetycki w formie aforyzmu, wywodzący się z napisów informacyjnych w starożytnej Grecji zamieszczanych na grobach, pomnikach lub ofiarach wotywnych. Tekst inskrypcji krótki, przeważnie dwuwierszowy, pisany dystychem elegijnym - przykład to: A. Krzycki Fraszka- krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany, o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Często kończy się wyraźną puentą. -przykład to: Jan Kochanowski „Na dom w Czarnolesie” Madrygał- wokalny utwór wielogłosowy, zwykle poruszający treści o tematyce świeckiej, miłosnej, przedstawiającej sielankowy tryb życia. Sonet- kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego, złożona z 14 wersów zgrupowanych w dwóch czterowierszach, rymowanych zwykle abba abba, i dwóch trójwierszach. Pierwsza zwrotka zwykle opisuje temat, druga odnosi go do podmiotu wiersza, a tercyny zawierają refleksję na jego temat. - nie ma przypisanej problematyki, więc mogą być sonety miłosne, religijne, filozoficzne - przykład to: Adam Mickiewicz „Sonety krymskie”, M. Sęp Szarzyński Triolet- strofa 8-wersowa o dwóch rymach i schemacie rymowym: ABaAabAB, w której wers pierwszy powtarza się jako czwarty i siódmy, a drugi jako ósmy - w wersji oryginalnej lub lekko zmodyfikowanej. - przykład to: Adam Mickiewicz Poemat liryczny - gatunek liryczny stanowiący dużych rozmiarów utwór poetycki o tematyce osobistej i refleksyjnej. Poemat liryczny pisany jest z pozycji subiektywnej, częste są w nim opisy doznań i wrażeń lub ujęte w perspektywie osobistego doświadczenia opisy przyrody.





Najczęściej jest całkowicie pozbawiony fabuły, czasem jednak przedstawia pewne ciągi wydarzeń. Kompozycja poematu lirycznego jest swobodna, a dobór środków stylistycznych bardzo szeroki- cechy te służą możliwie wiernemu oddaniu refleksji i przeżyć podmiotu lirycznego. przykład to: „W Szwajcarii” Juliusz Słowacki * prozatorska odmiana poematu lirycznego nazywa się poematem prozą. Jego cechy charakterystyczne to liryka bezpośrednia i wypowiedzi refleksyjne np. Tadeusz Różewicz Sielanka (idylla, pasterka)- gatunek literacki, utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego. - Wergiliusz wprowadził do sielanki opis idealnej krainy zwanej arkadią - dzieli się na dwa rodzaje: sielankę realistyczną i konwencjonalną. Sielanka realistyczna obrazuje zajęcia wiejskie, życie na wsi, a konwencjonalna przedstawia ludzi w kostiumie pasterza, którzy mogą wypowiadać się na różne tematy; dominowało wyznanie miłości - może posługiwać się dialogiem i wtedy jest nazywana eklogą - korzysta z narracji co zbliża ją do formy epickiej -przykład to: Jan Kochanowski „Sobótka” Ballada- gatunek synkretyczny, łączący w sobie cechy liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (dialogi, akcja), którego tematem są niezwykłe wydarzenia. Ballada była charakterystyczna dla epoki romantyzmu dlatego też jest zwana balladą romantyczną -relacja niecodziennego wydarzenia, który nadaje fabule fantastyczny, przesycony grozą charakter - język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary) -sięga ona po wątki znane z pieśni i podań ludowych; z folkloru - obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów), - podmiot literacki ma charakter emocjonalny relacjonując opisane zdarzenia - przykłady to: J.W. Goethe, bracia Grimmowie, Adam Mickiewicz, Leopold Staff...