Gospodarcze, społeczno-kulturowe i środowiskowe skutki rozwoju turystyki - wykłady PDF

Preview

Summary

Zajęcia z doktor Magdaleną Duda-Seifert...

Description

Gospodarcze, społeczno-kulturowe i środowiskowe skutki rozwoju turystyki WYKŁAD 1 (06.04.2018) 15 godz. Wykładu Wymagane: obecność, aktywność na zajęciach 1. skutki przyr 2. skutki spo-kul 3. skutki w gospodarce regionu recepcji tur. Turystyka dotyczy: 1. Ludzi

2. Miejsc

Środowisko – to fundamentalny element produktu turystycznego „szeroki wybór czynników reprezentujących obszar recepcji ruchu turystycznego” - przyrodnicze - antropologiczne - gospodarcze - społeczne - kulturowe - historyczne - architektoniczne - infrastrukturalne - środowiska życia, w które wszczepia się turystykę i są przez niego eksploatowane Odziaływanie turystyki na różne grupy 3 grupy osób generalnie związanych z turystyką: A. Turyści B. Pracownicy sektora C. Mieszkańcy terenów odwiedzanych Wspólne interesy = lepsze rozwiązywanie problemów w zakresie turystyki

Zmiany w podejściu do relacji Turystyka – Środowisko  Lata 60te XX wieku – wzrost znaczenia ruchów na rzecz ochrony środowiska  Lata 70te – pogłębianie się krytyki społeczno-środowiskowych kosztów rozwoju turystyki: liczne badania dotyczące skutków!!  Lata 80te – „zrównoważony rozwój turystyki”  Lata 90te – „zrównoważony rozwój turystyki”  Krytyka – podejście normatywne, skoncentrowane na standardach zachodnioeuropejskich. Związki między turystyką a środowiskiem: Turystyka

Środowisko

Cykl Butlera- historia rozwoju turystyki

Podejście systemowe zamiast zrównoważonego rozwoju 1. Przegląd lokalnej wiedzy i podstaw wobec środowiska 2. Szacowanie potrzeb społ.- kulturowych 3. Tworzenie polityki środowiskowej 4. Przegląd statusu środowiska obszaru 5. Program działania wobec środowiska

6. Przegląd i audyt środowiskowy Problemy związane z oceną wpływu turystyki na środowisko Czyim środowiskiem jest środowisko turystyki? Jak duże zmiany środowiskowe są akceptowalne? Wg jakich kryteriów ma być to mierzone? Czy indywidualna wolność eksploatowania środowiska powinna być podporządkowana interesom społeczności? Wpływ na skutki rozwoju mają następujące cechu - typ środowiska - skala turystyki - pochodzenie turystów - typ turystyki i formy aktywności - istniejąca infrastruktura (techniczna, turystyczna) - historia rozwoju turystyki (wg Cyklu Butlera) - sezonowość Dylemat Konflikt między lokalną społecznością i jej postrzeganiem turystyki jako motoru rozwoju społeczno-gospodarczego A atrakcyjnością obszaru recepcji dla turystów wynikającą z jego braku rozwoju… Grupa niehomogeniczna Środowisko jako plener Środowisko jako system społeczny Środowisko jako terytorium emocjonalne Środowisko jako część osobowości Bhutan 1986 – Towarzystwo Królewskie ds. Ochrony Środowiska 2000 – 200$ dzień

Wysoka sezonowość Problemy: Sezonowość Koncentracja Wzrost liczby turystów Nacisk organizatorów turystyki Zarządzanie relacją między środowiskiem a turystyką 1. Zarządzanie zasobami fizycznymi - wyznaczanie obszarów chronionych -strategie planowania przestrzennego - techniki zarzadzania miejscem 2. Zarządzanie odwiedzającymi a) Miękkie b) Twarde techniki 3. Rozwój zrównoważony Rozwój zrównoważony: krytyka Zrównoważony rozwój : krytyka Postawy miejscowej ludności oraz eksploatacja surowców i rozwoju Zarządzanie środowiskiem turystyki – podejście systemowe 1. Lokalne zarządzanie środowiskiem 2. Dynamika Ekologiczna Każde środowisko jest unikalne Wnioski - turystyka powoduje duże zmiany - Dotyczą one szerokiego spektrum - Przyjmowanie uniwersalnego podejścia do analizy skutków rozwoju i turystyki i określonej procedury zarządzania – niewłaściwe

WYKŁAD 2 (13.04.2018) Wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze szczególnie istotny gdyż A. środowisko to jest podstawą rozwoju wielu form turystyki B. Najbardziej atrakcyjne okazują się najbardziej złożone i wrażliwe środowiska Np. większość urządzeń turystycznych na Karaibach ulokowana została w pasie w odległości do 800 metrów od najwyższego poziomu wody, w strefie zarówno niestabilnej jak i wrażliwej na zjawiska geologiczne, oceanograficzne i meteorologiczne Elementy środowiska Środowisko naturalne: - obszary górskie - Morza - Rzeki i jeziora - jaskinie - plaże - lasy Obszary wiejskie: - krajobrazy rolnicze - sztuczne zalesienia - gospodarstwa rybackie Obszary zabudowane: - budynki - wioski i krajobrazy miejskie - infrastruktura transportowa - zapory wodne i zbiorniki sztuczne Zasoby naturalne: - woda - klimat

- powietrze - ziemia Biodiversity hotspot – region biogeograficzny o znaczącym stopniu bioróżnorodności zagrożony przez działalność ludzi. Ekologia – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem. EKOSYSTEM: to fragment przyrody, którą tworzy zespół współzależnych os siebie organizmów roślinnych i zwierzęcych oraz przestrzeń fizyczna zajmowana przez te organizmy wchodzą we wzajemne związki Ocena wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze Kategoria 1. bioróżnorodność 2. erozja , skutki odziaływania mechanicznego 3. zanieczyszczenie 4. baza zasobów 5. zmiany wizualne/struktur 1. Wpływ na bioróżnorodność: A) wpływ pośredni, zakłócenie zwyczajów związanych ze zdobywaniem pożywienia i rozmnażaniem Wpływ obserwacji zwierząt na ich zachowania + dochody + pogłębianie wiedzy na temat parków narodowych - zakłócenia - zdobywanie jedzenia - procesy reprodukcyjne - hałas - płoszenie zwierząt „obserwatorzy ptaków”

- współzawodnictwo między uczestnikami dotyczące skomplementowania najdłuższej listy zaobserwowanych ptaków - doniesienia o pojawieniu się rzadkiego okazu Skutki Zakłócenie normalnego zachowania przez sztuczne dokarmianie Zakłócenie relacji z innymi gatunkami Park Narodowy Wodospadu Murchinsona Turystyka specjalistyczna: alpinizm a ochrona ptaków Walia – obszary wspinaczkowe Zakłócenia zachowań terytorialnych Zakłócenia między rodzicami a potomstwem - Gnu w Afryce - Obserwacje wielorybów Przeciwdziałanie - Wydawanie licencji organizatorom po spełnieniu przez nich pewnych warunków - Ograniczenie działalności - Zasady działalności - Edukacja turystów - Turysta odpowiedzialny „kod postępowania” Wpływ pośredni: Zakłócenie ekosystemów przez wprowadzenie łownych gatunków zwierząt Np. interakcje między egzotycznymi i rodzimymi gatunkami ptaków. Skutki zagubienia sprzętu 2. Wpływ na bioróżnorodność Obrażenia fizyczne i śmierć zwierząt Na lądzie: nacisk ciała człowieka i ruch samochodowy mogą powodować:

- zapadnięcie się nor: gadów, małych ssaków i gniazd ptaków składających jaja pod ziemią. - Może też powodować usunięcie szczelin powietrznych… Niektóre zwierzęta doznają obrażeń fizycznych i negatywnych skutków zmian w ich siedliskach. Manaty Amerykańskie Pewne gatunki skorupiaków jaskiniowych w podziemnych strumieniach – zagrożone zadeptaniem przez grotołazów i wyciekami z pozostawionymi… Delfinaria - odławiane delfiny w dużej liczbie giną; - bombardowane są hałasem, który je ogłusza i wywołuje stres - nie mogą zaspokoić potrzeby ruchu - cierpią z powodu szkodliwego składu chemicznego wody i braku stymulacji - ogranicza się im pożywienie, podaje martwe, mrożone ryby - stada komponowane są z przypadkowych, niespokrewnionych osobników - chorują na wrzody, doświadczają apatii Fizyczne wyniszczenie gatunków na skutek myślistwa Myślistwo w historycznej perspektywie - Wczesne społeczności ludzkie – w równowadze z gatunkami eksploatowanymi - Epizody – katastrofalne przetrzebienie dzikich populacji w historii ludzkości Zasady wykorzystywania dzikiej zwierzyny w podejściu zrównoważonym A) ochrona w okresie rozrodczym B) poziom odstrzału dostosowany do corocznych zmian w liczebności gatunku Np. zasady odstrzału Intensyfikacja łowiectwa wskutek popytu na pamiątki turystyczne Dla Maorysów pióra z ogona – oznaka wysokiego statusu i oznaka żałoby, polowania poddane prawom zwyczajowym Zainteresowanie Europejczyków – rezygnacja z tradycyjnych ograniczeń

Żółw szylkretowy – gatunek zagrożony przez turystykę Przeciwdziałanie - całkowity zakaz międzynarodowego handlu >800 gatunków zwierząt i roślin; ponad 30k ściśle chronionych W Polsce – przepisy wspólnotowe Grupy A – D Wpływ na bioróżnorodność C. Utrata siedlisk, płoszenie zwierząt Płoszenie ptaków wodnych przez turystow Niszczenie raf koralowych: raport „Ekonomiczne aspekty degradacji światowych obszarów raf koralowych Sposoby zapobiegania Utracie siedlisk, płoszeniu zwierząt Edukacja turystów („mietkie metody”) - tablice info - ulotki, - wyjaśnienie w informacjach przedstawionych przez rangersów Inne („twarde” metody) - strefowanie - przygotowanie zamaskowanych miejsc obserwacyjnych - safari z wykorzystaniem zwierząt - ochrona prawna i ograniczenia ruchu Safari na słoniach D. Niszczenie pokrywy roślinnej Użytkowanie przez turystów i eksploatacje obiektów i urządzeń turystycznych - mechaniczne uszkodzenia roślin

- zmiany składu gatunkowego ekosystemów, charakterystycznych dla danego obszaru

ginięcie

gatunków

Całkowite odtworzenie zniszczonej (np. przez deptanie) biocenozy Fizyczne uszkodzenia roślin: W środowisku wodnym: - mechaniczne działanie silników - napór kadłubów łodzi - erozja dna morskiego 2. Erozja i niszczenie mechaniczne Erozja pokrywy glebowej Niszczenie poprzez zadeptywanie Degradacja gleb: I jej wpływ na organizmy roślin - zmiana struktury mechanicznej gleby, przesuszenie wierzchnich warstw - dalej – zmiana pojemności sorpcyjnej gleby 3. Zanieczyszczenie wód, powietrza, hałas, śmieci Programy oczyszczania w celu utrzymania atrakcyjności środowiska Wykorzystanie zasobów wody do różnych celów (baseny, pola golfowe) 5. Zmiany wizualne/ struktualne Przekazywanie ziemi na cele tur. Negatywny wpływ na krajobraz Ekspansja terenów zurbanizowanych Zabór ziemi Środki zapobiegawcze - planowanie rozwoju ośrodków turystycznych

cennych

o

- zarządzanie ruchem turystycznym Turystyka odpowiedzialna

WYKŁAD 3 (27.04.2018) Społeczno-kulturowe skutki rozwoju Tzw. Riviera Majów pełna jest tematycznych hoteli poświęconych Majom ale ich potomkowie, którzy w nich pracują uzyskują niskie wynagrodzenie i pracują w trudnych warunkach. Wyspa św Wawrzyńca – sprzedają ale chcą by zostały artefakty na wyspie Turystyka – spotkanie kultur Kontakt kulturowy lub cywilizacyjny: Stosunek, który powstaje między różnymi grupami lub społeczeństwami różniącymi się cywilizacją i który na ogół powoduje konflikty, szok (zderzenie) lub zmiany w niektórych lub we wszystkich sferach cywilizacji pozostających w interakcji Rozwój turystyki w perspektywie społ – kulturowej I. Jako motor zmian w gospodarce, modernizacji i dywersyfikacji prowadzi do zmian i rozwoju struktur społecznych. II. Turyści „zabierają” na wakacje ich przekonania, wartości i sposób zachowania (bagaż kulturowy), wg Cohena ludzie zwykli podróżować w „bańce środowiskowej”: dochodzi do konfliktu Rozbieżność Gospodarze – Goście Kultura turystyczna: styl życia praktykowany przez turystów podczas podróży Specyficzne cechy turystyki - przejściowy charakter związków między gośćmi i gospodarzami oraz bariera językowa - fakt, że turysta jest na wakacjach, podczas gdy gospodarz w pracy - sezonowy charakter większości form turystyki Turystyka – często tzw. – „kozioł ofiarny” Skutki społeczne zależą od typu turysty Klasyfikacja turystów wg Smitha

Eksplorer Elitarny „off-beat” Nie-zwykły Początkowy masowy Masowy Czarterowy Skutki społeczne zależą od: Różnicy między odwiedzającymi i odwiedzanymi, pod względem - liczby - rasy - kultury „Znaczenie skutków społecznych generowanych przez turystykę wzrasta wraz ze wzrostem odległości od kraju pochodzenia turystów” Wymiary spotkania Skutki społeczne Relacje międzyludzkie Kwestie językowe Kwestie zdrowotne Praktyki religijne Standardy moralne Skutki kulturowe Zwyczaje (kultura niematerialna) Wytwórczość Akulturacja A. Skutki społeczne

1. Wpływ turystyki na strukturę demograficzną a) liczebność populacji Tworzenie nowych miejsc pracy spowalnia procesy emigracji i wzmacnia imigrację b) struktura wieku płci: - wzrost udziału kobiet - większa proporcja osób w wieku 18 – 30 - niedobór osób młodszych niż 15 lat Przykład 1. Queenstown, Nowa Zelandia 12,5 tys. Mieszkańców – 2 mln turystów Przykład 2. Wpływ turystyki na zmiany demograficzne w Badenoch - Strathspey w Szkocji. Glenshee – największy ośrodek narciarski w Szkocji 2. Wpływ turystyki na strukturę zatrudnienia Wpływ na strukturę zatrudnienia wg sektorów Możliwości zatrudnienia w turystyce mogą przyciągnąć pracowników np. z rolnictwa. Np. w Courchevel we Francji Pogłębianie nierówności społecznych 3. Naruszenie praw człowieka: Przymusowe przesiedlenia Inne Prawa człowieka - prawo do wolności przemieszczania się - prawo do ziemi, wody i innych zasobów naturalnych - prawo do zdrowia - prawo do szacunku i godności - prawo dzieci do ochrony 4. Wpływ turystyki na język

Np. przedstawienia organizowane przez emigrantów lub lepiej wykształconych rezydentów – tzw. „brokerów” Np. zjawisko zaniku mówionego retoromańskiego uległo przyspieszeniu w związku z rozwojem turystyki 5. Wpływ turystyki na relacje międzyludzkie Ośrodki turystyczne – uzależnione od napływu sezonowych pracowników - Mogą odczuwać brak społecznej stabilności - stała wymiana pracowników w społeczności lokalnej nie pozwala na wykształcenie trwałych więzi i rozwoju poczucia wspólnoty Możliwości uzyskania miejsca pracy w przemyśle turystycznym mogą zachęcić do podniesienia kwalifikacji. Jednakże: - jeśli oferta miejsc pracy wykracza poza możliwości rynku lokalnego - jeśli zależy ona od „zewnętrznego” przedsiębiorcy - wówczas najlepsze miejsca pracy będą oferowane poza regionem, a rezydenci otrzymają wyłącznie ofertę pracy nie wymagającej kwalifikacji. Reakcja miejscowej ludności na turystykę w zależności od etapu w cyklu życia obszaru docelowego Wpływ turystyki na relacje społeczne: Konflikty w korzystaniu z przestrzeni społecznej - zatłocenie małych miasteczek i wsi – obniża jakość przestrzeni społecznej, infrastruktury, z której korzystają rezydenci Np. miasta historyczne Europy, jak Innsbruck, Brugia czy Wenecja 1.6 Inne społeczne skutki turystyki Negatywne: Często o charakterze patologii społecznych - prostytucja - przestępczość - nielegalny handel - hazard - pijaństwo, narkomania

- rozprzestrzenianie się chorób (AIDS) Pozytywne: - rozwój tolerancji i przyjacielskich postaw - redukowanie stereotypów - wzrost poczucia własnej wartości zarówno gospodarzy jak i turystów - wzrost aspiracji edukacyjnych i podnoszenie kwalifikacji - wzrost swobody nawiązywania stosunków interpersonalnych - psychologia 2. Poprawa dostępu do mediów - turystyka w oparciu o aktywność społeczności lokalnych (CBT) Np. na obszarze mniejszości etnicznych Rezultat: udostepnienie technologii rdzennym mieszkańcom 2. organizacje pozarządowe jako partnerzy społeczności lokalnych w rozwoju turystyki Spółdzielnie – zrzeszają producentów rodzimego rzemiosła Ricancie w Ekwadorze II. Skutki kulturowe Wpływ turystyki na tradycyjny styl życia 1. Wpływ korupcyjny Spowodowany przez: - Dewaluację wartości artystycznych - Komercjalizację 2. Efekt wzmocnienia i stymulacji - przez odrodzenie zainteresowania własną kulturą - przez podtrzymywanie żywych tradycji i tworzenie muzeów

AKULTURACJA – proces przeobrażeń kulturowych na skutek konfrontacji i wymiany treści przez odmienne kulturowo społeczności w sytuacji ich ciągłego i zazwyczaj bezpośredniego kontaktu - dyfuzja kulturowa Zjawisko akulturacji Kiedy kulturowo słabsza społeczność ma kontakt z silniejszą kulturowo – proces ma charakter raczej jednokierunkowy - wartości i postawy mocniejszej nacji są transferowane na słabszą Asymilacja kulturowa – proces upodobniania się do kultu Infiltracja kultury zachodniej w krajach rozwijających się ‘zoofication’ – jeśli turyści są zainteresowani lokalną społecznością i jej stylem życia – plemiona atrakcyjne Wpływ turystki na transformację hierarchii wartości Efekt „demonstracji” ‘zmiany’ w postawach, wartościach i zachowaniu, które wynikają z zachowań turystów Efekt demonstracji - poczucie niższości Podtrzymanie tradycji kulturowych dbałość i dziedzictwo Komodyfikacja = utawarowienie Sposób zapobiegania zmianom: Decyzja o „odcięciu Wzajemne przenikanie wpływów

WYKŁAD 4 Adaptacja elementów kultury materialnej do wymogów turystów Pamiątki etniczne - Autentyczny wytwór etniczny ? – przedmiot wykonany przez miejscowego twórcę w tradycyjnym celu i pozostający w zgodzie z zakorzenionymi w danej kulturze wzorcami

- Artefakty tworzone z myślą o odbiorcy z zewnątrz mogą przez jakiś czas różnić się od tych, które krążą wewnątrz danej społeczności, ale entografowie skłonni są uważać je za autentyczne objawy lokalnej autentyczności - kulturowe falsyfikaty, tzw. tradycje wynalezione, Np. figurki kachina Indian Hopi, Pm. Ameryka Kradzież artefaktów historycznych i zawłaszczenie kultury lokalnej przez przybyszów - nielegalny handel antykami - W wielu krajach tj. Turcja, Liban, Syria, Egipt, Jordania – sprzedaż nieuczciwych antykwariuszy, poszukujących nielegalnie artefakty - Kolumbia, Peru, Meksyk, itp. Kraje – strażnicy ze względu na niskie płace sami oferują na sprzedaż artefakty z miejsca archeologicznego Zawłaszczanie: bez zgody lub z utratą kontroli przez rezydentów; np. tradycyjny ubióe Indian amerykańskich – wykorzystywany w przemyśle rozrywkowym (filmy, gry) i turystycznym (stereotyp tomahawka i mokasynów) – utowarowienie; masowo produkowane w Chinach. Skutki materialne (fizyczne) a. zużycie (w trakcie eksploatacji) - podłogi kościołów i katedr w Europie – stare płyty nagrobne Stonehenge: Środki zaradcze - odgrodzone – w 1977 - dostęp podczas przesilenia zimowego i zrównań wiosennego i jesiennego Wnioski Turystyka może przynieść duże korzyści społ. – kul., ale również może spowodować dewastację, zniszczenie zasobów mat. Dziedzictwa kult. Ostateczny efekt będzie zależał od poczucia odpowiedzialności… Gospodarcze Ekonomiczne skutki turystyki A. Wpływy do budżetu: bezpośrednie i pośrednie (PKB i efekty mnożnikowe) B. Bilans płatniczy C. Zatrudnienie

D. Wpływ na inne gałęzie gospodarki Wpływy do budżetu: dochody z turystyki międzynarodowej w skali świata Wydatki turystyczne 10% obszaru świata przyjmuje ok. 72,7% wydatków turystów w ruchu międzynarodowym Mnożnik: Współczynnik między pierwotnymi wydatkami turystycznymi a ostateczną zsumowaną wielkością wydatków Wycieki (ang. Leakages): - import materiałów konstrukcyjnych i wyposażenia obiektów turystycznych - import dóbr konsumenckich, żywności; - wydatki na promocję na międzynarodowym rynku turystycznym Wielkość tzw. Wycieków: - W Tajlandii w latach 90. XX wieku 70% dochodów generowanych przez turystykę uciekało poza jej granice za przyczyną kapitału zagranicznego (np. sieci hotelowe, linie lotnicze) - w latach 90. XX wieku bezpośrednie wycieki wynosiły dla: - St. Lucii – ok. 56% - Aruby – 41% - Jamajki – 40% - Antigui i Barbudy 25% II. Udział turystyki w bilansie handlowym Zestawienie wszystkich wpływów i wydatków. Jakie powstają w wyniku eksportu i inportu produktu turystycznego Eksport produktu turystycznego – suma wydatków zagranicznych na terenie danego państwa Import – suma wydatków krajan za granicą Główne pozycje bilansu turystycznego w jego szerokim ujęciu Wpływy 1. odwiedzający 2. eksport

3. usługi komunikacyjne 4. zagraniczne inwestycje turystyczne 5. wpływy z tytułu inwestycji tur za granicą wpływy z tytułu zatrudnienia własnych mieszkańców za granicą w sektorze turystycznym Kraje o pozytywnym saldzie bilansu turystycznego: 1. śródziemnomorskie kraje europejskie (Hiszpania, Francja, Włochy, Malta, Cypr) 2. niektóre kraje rozwinięte o rozbudowanym sektorze turystycznym (Austria, Szwajcaria) 3. Kraje rozwijające się dynamicznie rozwijającym się przemysłem turystycznym: położone w pobliżu krajów generujących ruch turystyczny 4. Kraje karaibskie 5. Kraje rozwijające się z niewielką liczbą turystów zagranicznych Kraje o negatywnym saldzie bilansu turystycznego: 1. Kraje o wysokim standardzie życia i o wysokich wydatkach na turystykę zagraniczą, jak Niemcy, kraje skandynawskie, Kanada (klimat) oraz kraje-eksporterzy ropy naftowej z rejonu Zatoki Perskiej. 2. Wśród krajów rozwijających się te najsłabiej rozwinięte – ze względu na brak infrastruktury (transport, noclegi, wyżywienie) zdol...