Psychologia rozwoju człowieka PDF

Preview

Summary

Download Psychologia rozwoju człowieka PDF

Description

Psychologia rozwoju człowieka 1.

2. 3.

4.

5. 6.

7.

8.

Badania podłużne, transwersalne, poprzeczne Jak długo powinniśmy zezwalać naszym dzieciom na oglądanie telewizji? • Amerykańska Akademia Pediatryczna (55 000 członków) w 1999 r.: • Dzieci poniżej 2 rż – zakaz oglądania telewizji (konsekwencje: upośledzenie rozwoju mózgu, zahamowanie rozwoju inteligencji). • Dzieci powyżej 2 rż – ściśle ograniczony czas do 2 godz. Dziennie. Zachowanie stałości (conservation) AMNEZJA DZIECIĘCA. Mianem amnezji dziecięcej określa się powszechną niezdolność pamiętania faktów sprzed trzeciego roku życia. Pierwsze istotne badania z tego zakresu przeprowadzili J. A. Usher i U. Neisser, którzy opublikowali swe wyniki m.in. w artykule Childhood Amnesia and the Beginnings of Memory Four Early Life Events (1993). Dowodzą tam, że związane jest to z organizowaniem się struktury mózgowej, która dopiero w wieku 3-4 lat przybiera możliwość zapamiętywania faktów. Dzisiaj jest to powszechnie akceptowany pogląd. • W niektórych badaniach stwierdzono skłonność matek do wycofywania się w relacji z dzieckiem „trudnym” temperamentalnie (Peters-Martin i Wachs, 1984), w innych matki okazały się bardziej zaangażowane w relacji z takimi dziećmi (Bates i in., 1982) • Badania Manglesdorf i in. (1990): temperament jest istotny dla relacji przywiązania, kiedy matka jest w jakiś sposób sztywna. • Belsky, Fish i Isabella (1991) badali na ile zmiany w negatywnej emocjonalności dzieci w wieku 3-9 miesięcy są funkcją właściwości ich rodzin: na zmiany emocjonalności niemowląt w czasie wpływa tonacja emocjonalna środowiska rodzinnego. • Badania D.van den Boom (1994): badanie grupy 100 niemowląt o „trudnym temperamencie”, matki z grupy eksp. poddano działaniom wspomagającym kompetencje opiekuńcze. Gr. kontrolna: 22% bezp., 78% pozabezp., gr.eksp.:62% bezp.38% pozabezp.: dominujące znaczenie opieki rodzicielskiej. • Vaughn i Bost (1999) dokonali przeglądu wyników 54 badań nad związkiem temperamentu i jakości przywiązania u dzieci w wieku 6 – 42 miesięcy. Ich zdaniem zaobserwowane związki są zbyt słabe, aby można było przyjąć założenie o bezpośrednim wpływie temperamentu na jakość relacji przywiązania, a przyznać mu należy raczej rolę pośrednią.

9. Badania nad funkcjonowaniem poznawczym przedszkolaków wykazały, że nie są one tak bardzo egocentryczne jak uważał Piaget. W wieku 4 lat w wielu przypadkach potrafią odróżnić pozorność od rzeczywistości i tworzą całkiem rozbudowaną TEORIĘ UMYSŁU. 10. TEORIE UMYSŁU - BADANIA zostały zapoczątkowane przez Premacka i Woodruffa (1978). Usiłowali oni sprawdzić, czy szympansy posiadają „teorię umysłu”, to znaczy czy są zdolne do przypisywania stanów umysłowych innym, i uzyskali pozytywne wyniki. Odkrycie to spowodowało, że wielu badaczy rozpoczęło badanie nad „teorią umysłu” u dzieci. 11. W badaniach przeprowadzonych przez A. Gopnik i J. Astington (1998) stwierdzono, że dzieci, które popełniają błąd w teście zwodniczego pudełka, mylą się również w teście niespodziewanej zmiany oraz w teście pozór-rzeczywistość, a dzieci, które nie mylą się w jednym z tych testów, mają również tendencję do podawania prawidłowych odpowiedzi w pozostałych dwóch (zob. Białecka-Pikul, 2002). 12. Badanie Harter (1987) dot. samooceny, wsparcia społecznego i rozdźwięku między wagą jaką czwartoklasiści przywiązywali do pewnych dziedzin, a oceną posiadanych w nich umiejętności) 13. Badanie “obcej sytuacji” Mary Ainsworth. 2 style przywiązania: bezpieczny i pozabezpieczny Pozabezpieczny : unikający -tendencja do unikania relacji z opiekunem, pomimo dystresu lub lękowo-ambiwalentny trudności z uspokojeniem się po powrocie opiekuna, wyrażanie gniewu i złość. Ukształtowany w dzieciństwie prototyp relacji “lękowo- ambiwalentnej” ma związek z częstotliwością odczuwania obawy w stosunku do jakości relacji romantycznej u nastolatków, a prototyp relacji “unikowej” będzie wpływał na chęć dzielenia się z drugą osobą swoimi planami, marzeniami i ogólne poszukiwanie bliskości (Zayas, Mischel, Shoda, & Aber, 2010). 14. Test Marshmallow. Z całej grupy Mischela 30% maluchów potrafiło poczekać 15 minut aby otrzymać drugą piankę. Dane z kwestionariuszy pokazały, że to właśnie one miały wyższe wyniki w teście S.A.T (polski odpowiednik matury), mniejsze problemy z zachowaniem, a także lepiej radziły sobie ze stresem. Dodatkowo nie miały problemów z koncentracją i uwagą oraz utrzymaniem przyjaźni. 15. SAMOOCENA I NARCYZM Uczestnikami badania były dzieci w wieku 7-12 lat, czyli w takim wieku w którym różnice w zakresie narcyzmu zaczynają się ujawniać. Ponad 500 dzieci uczestniczyło w 4 pomiarach wykonywanych w odstępach 6 miesięcy. Mierzono poziom narcyzmu u dzieci, samoocenę dzieci oraz praktyki rodzicielskie, w szczególności przecenianie własnego dziecka oraz bliskość, ciepło emocjonalne. Wyniki są jednoznaczne. Teoria społecznego

uczenia się sugeruje trafne predykcje. W sytuacji w której rodzice przekonani są o tym, że ich dziecku należy się wyjątkowe traktowanie, coś extra od życia, że latorośl ich jest wyjątkowo zdolna, miła, uczynna, o szczególnie dobrym sercu – wtedy pięknie rozwija się narcyzm. Ujęcia rozwoju inteligencji piaget i wygotski Różnice w koncepcjach Wygotskiego i Piageta Czy rozwój to wykształcenie zdolności (Piaget) Czy raczej zdobywanie biegłości (Wygotski)? Koncepcja poznawczo-rozwojowa Piageta • Jean Piaget zajmował się zmianami myślenia u dzieci - epistemologia genetyczna; Sł. genetyczny - związany z początkiem, pochodzeniem, genezą czegoś; stanowiący genezę. • Epistemologia (od stgr. ἐπιστήμη, episteme – „wiedza; umiejętność, zrozumienie”; λόγος, logos – „nauka; myśl”), teoria poznania lub gnoseologia – dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. • Każdy organizm, aby przeżyć, musi zaadaptować się do wymagań środowiska. Rozwój intelektualny można zrozumieć jedynie dzięki analizie wzajemnego oddziaływania dziecka i środowiska PIAGET stworzył  teorię rozwoju poznawczego, która zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle • Dziecko jako naukowiec. • Warunkiem koniecznym rozwoju/uczenia się jest aktywność dziecka. • Procesy te nie są automatyczne. • Pytania badawcze dotyczyły tego jak wiedza jest kształtowana i konstruowana. • Wiedza jest wynalazkiem, konstrukcją powstającą w umyśle jednostki. Czynniki społeczne poprzez konflikt poznawczy wywołują brak równowagi i sygnalizują, że należy dokonać interpretacji. Wiedza więc nie jest transmitowana, kopiowana, ale jest własnym wynalazkiem dziecka • Unikatowa własna interpretacja -

Jednostka nabywa swoją własną wersję istniejącej wiedzy społecznej poprzez osobiste jej konstruowanie, interpretowanie. Wiedza ta jest unikatowa, mimo że przybliża się do tej proponowanej przez daną kulturę, w wyniku następujących po sobie konstrukcji i rekonstrukcji. Poziom

-

-

rozwoju wyznacza granice tego, czego dziecko może się nauczyć, oraz poziom rozumienia tego, czego się uczy. Rozwój to siła napędowa. Nowa wiedza jest budowana zawsze na opanowanej wcześniej, dzięki zburzeniu równowagi, możliwe jest rozwinięcie poprzedniej wiedzy. Rozwój i uczenie posuwa się naprzód. Interakcje społeczne to źródło konfliktów poznawczych, a więc braku równowagi i w związku z tym rozwoju. Interakcje społeczne są więc niezbędne dla konstruowania wiedzy społecznej. Język mówiony jest przejawem funkcji symbolicznej, która odzwierciedla rozwój intelektu, lecz nie tworzy go. Dziecko konstruuje wiedzę. Wiedza jako samoregulująca się konstrukcja. Ważna rola interakcji społecznych.

● Inteligencja - to szczególny przypadek biologicznej adaptacji. Odnosi się do procesów umysłowych, dzięki którym do takiej adaptacji dochodzi, a nie do różnic między jednostkami pod względem ich kompetencji poznawczych. ● Adaptacja - wrodzona tendencja, obserwowana u wszystkich organizmów biologicznych, do dostosowania się do wymagań środowiska. ● Rozwój można opisać przez odwołanie się do schematów i funkcji. ● Ludzie posługują się schematami czyli strukturami poznawczymi. Jest to podstawowa struktura poznawcza, oparta na czynnościach sensorycznomotorycznych lub myśli, którą jednostka wykorzystuje aby zrozumieć swoje doświadczenia. Używane są do przetwarzania, identyfikowania oraz klasyfikowania docierających bodźców. W miarę rozwoju schematy stają się coraz bardziej zróżnicowane i liczniejsze. ● Schematy – to działanie kategoryzujące; powiązane ze sobą systemy wiedzy, które są podstawą inteligentnego zachowania i je ukierunkowują (inteligencja to nie właściwość, którą dziecko posiada, ale to co robi). Inaczej: schemat jest relacją między jakimś obiektem rzeczywistości a reakcją na ten obiekt. ● Schematy są giętkie: – Można realizować dany schemat na różne sposoby. – Schematy zmieniają się w czasie. ● Rozwój poznawczy to reorganizacja wiedzy dziecka w coraz bardziej złożone struktury ● Funkcje – to biologicznie uwarunkowane tendencje do: – organizowania wiedzy w struktury/schematy poznawcze i – adaptowania się do środowiska ● Dwie podstawowe funkcje:

○

Organizacja – tendencja do takiego porządkowania wiedzy o rzeczywistości, aby struktury poznawcze były z sobą powiązane a nowa wiedza musi być włączona do systemu. Konieczność integrowania nowej wiedzy wymusza zmiany. ○ Adaptacja to tendencja do dostosowywania się do wymogów środowiska, umożliwiająca przetrwanie organizmu. • Wyraża się ona w dwóch procesach: ■ Asymilacji to proces, w którym nowy przedmiot lub idea zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć lub czynności (schematy), jakie dziecko już zna. Jest to więc tendencja do ujmowania nowych doświadczeń na bazie już istniejącej wiedzy. Asymilacja odpowiada za zmiany ilościowe ■ Akomodacji jest procesem, który zachodzi, gdy nowa informacja jest w stosunku do istniejących struktur zbyt różna lub zbyt złożona. [Pyt.: Co to znaczy zbyt?]. To tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych. Proces umysłowy polegający na dostosowaniu poprzedniego myślenia do nadchodzących, nowych informacji. • Nowo wytworzone struktury poznawcze ulegają przekształceniom i są dostosowane do nowych doświadczeń. • Akomodacja odpowiada za zmiany jakościowe. ● Dziecko (człowiek) manipuluje dochodzącymi informacjami – konstruktywizm. ● RÓWNOWAGA!! To stan, w którym procesy asymilacji i akomodacji są zrównoważone. ● Równoważenie- samoregulujący się proces, którego narzędziami są akomodacja i asymilacja. Równowaga między środowiskiem a schematami jednostki. W przypadku braku równowagi następuje restrukturyzacja schematów

KORZYŚCI Z TEORII PIAGETA • Dzieci myślą w sposób jakościowo odmienny od dorosłych • Rozwój intelektualny trwa od momentu narodzin • Dzieci są uczniami aktywnymi • Można odkryć wiele zjawisk odkrywających drogę do umysłu dziecka Bałagan to dynamiczny porządek Koncepcja Wygotskiego -dziecko jako praktykant • Linia naturalna i kulturowa rozwoju: Zachowanie się współczesnego człowieka to „rezultat dwóch odrębnych procesów rozwoju psychicznego. Jeden z nich to proces ewolucji biologicznej gatunków zwierzęcych, który doprowadził do powstania gatunku Homo Sapiens, drugi to proces rozwoju historycznego, dzięki któremu prymitywny człowiek przekształcił się w kulturalnego człowieka.”

• Wyższe funkcje psychiczne (rozumienie, planowanie, zapamiętywanie) powstają wskutek zderzenia się organizmu i środowiska, w wyniku aktywnego przystosowywania się do niego. WYGOTSKI • Dziecko jako praktykant. • Warunkiem koniecznym rozwoju/ uczenia się jest aktywność dziecka. • Procesy te nie są automatyczne. • Jak czynniki kulturowe i społeczne wpływają na rozwój intelektualny? • Wiedza jest przekazywana dziecku, transmitowana przez kulturę. • Interakcje społeczne -

-

-

Jednostka wchodzi w interakcje z podmiotami społecznymi, mającymi większą wiedzę i wiedzę konstruuje i internalizuje. Uczenie się modelowanych kulturowo pojęć prowadzi do rozwoju. Uczenie to siła napędowa rozwoju. Dzięki modelowaniu wiedzy przez innych i dzięki interakcjom społecznym, uczniowie mogą nauczyć się tego, czego nie byliby w stanie nauczyć się samodzielnie (strefa aktualnego i najbliższego rozwoju). Rozwój i uczenie posuwa się naprzód. Czynniki społeczne odgrywają fundamentalną rolę w rozwoju intelektualnym – wiedza istniejąca w kulturze jest internalizowana przez dziecko, co pobudza do rozwoju zdolności i buduje funkcje intelektualne. Skutkiem nabywania mowy od otoczenia społecznego jest jakościowa poprawa myślenia i rozumowania. Dziecko buduje wiedzę na podstawie modelu. Wiedza jako samoregulująca się konstrukcja. Ważna rola interakcji społecznych.

Rozwój umysłowy to proces społeczny Wyższe funkcje psychiczne wyrastają z doświadczeń społecznych dziecka Rozwój rozpatrujemy na 3 różnych poziomach: - Aspekt kulturowy Dzieci nie muszą wymyślać świata na nowo, mogą korzystać z mądrości nagromadzonej przez poprzednie pokolenia. Każde pokolenie wyrasta na barkach poprzedniego pokolenia. Poprzez narzędzia kulturowe (zarówno technologiczne, jak i psychologiczne przekazywana jest tradycja przedmiotów i umiejętności.

-

Aspekt interpersonalny Rozwój poznawczy dziecka jest wynikiem interakcji z otoczeniem (rodzice, nauczyciele). Aspekt interpersonalny krzyżuje trzy grupy wpływów: kulturowe, interakcyjne i indywidualne. Zatem wszelkie zdolności intelektualne pojawiają się najpierw w interakcji z dorosłym, potem są internalizowane przez dziecko. Rozwój poznawczy zatem to postęp od interpsychicznego do intrapsychicznego.

-

Aspekt indywidualny Zasada konstruktywizmu społecznego czyli stanowisko, że uczenie się dziecka oparte jest na aktywnym dążeniu do zrozumienia świata, a nie na biernym przyswajaniu wiedzy. Dzieci nie są jedynie biernymi odbiorcami; poszukują, wybierają i systematyzują otrzymywaną pomoc.

Wygotski interesował się tym, jak czynniki kulturowe i społeczne wpływają na rozwój intelektualny. • Według tej teorii wiedza jest przekazywana, transmitowana przez kulturę. • Dzieci wchodząc w interakcje z dorosłymi którzy mają większą wiedzę (nauczycielami, rodzicami), wiedzę tę konstruują i internalizują. Upośrednianie zachowań- proces przejmowania dorobku kultury, dostosowywanie własnych zachowań, społeczne uczenie się: - Poprzez narzędzie - Poprzez znak - Przez znaczenie słowa • Gdy wiedza zewnętrzna, istniejąca w kulturze, jest internalizowana (lub interpretowana, konstruowana) przez dzieci, ich zdolności i funkcje są pobudzane do rozwoju. • A zatem uczenie się prowadzi do rozwoju! Narzędzia kulturowe  - wypracowane przez każde społeczeństwo i służące przekazywaniu tradycji, przedmioty i umiejętności, które w tym celu muszą być przejmowane z pokolenia na pokolenie. • Konstruktywizm społeczny - stanowisko, które zakłada, że uczenie się dziecka oparte jest na aktywnym dążeniu do zrozumienia świata, a nie na biernym przyswajaniu wiedzy. Najskuteczniejsze uczenie ma miejsce we współpracy z innymi.

Myślenie operacyjne, centracja, egocentryzm Centracja: – Tendencja do koncentrowania się tylko na jednym aspekcie problemu czy rzeczy. „- Michasiu, czy Ty masz siostrę? - Tak! - A czy ona ma brata? -…………nie!” Animizm: utrzymujące się przekonanie u dzieci do przypisywania przedmiotom nieożywionym cech życia. „Co robi słońce, gdy niebo jest pochmurne i pada? - Idzie sobie, bo jest brzydka pogoda - Dlaczego? - Bo nie chce zmoknąć” Życie zaklęte w kamieniu, listkach na wietrze, strumieniu, małej ropuszce innym dziecku. Czym jest pies w masce kota? „Ten pan spadł z roweru bo ma złamaną rękę” Egocentryzm: – W niemowlęctwie nieumiejętność odróżniania „ja” od świata zewnętrznego. – Później: nieumiejętność odróżnienia perspektywy własnej od cudzej. Strefa najbliższego rozwoju SNR– to różnica pomiędzy tym, co dziecko już wie, a tym, czego może nauczyć się pod kierunkiem osoby posiadającej większą wiedzę 3 kolejne etapy: • Etap 1: kiedy działania dziecka są wspierane przez inne, bardziej kompetentne osoby; • Etap 2: kiedy dziecko samo wspiera się w działaniu; • Etap 3: kiedy działanie jest zautomatyzowane. Co się dzieje w strefie najbliższego rozwoju? Ukierunkowane uczestnictwo - procedura, dzięki której dorośli pomagają dzieciom w uzyskiwaniu wiedzy na drodze współpracy w sytuacji rozwiązywania problemu. Rusztowanie – sposób ukierunkowywania i wspierania dzieci w SFN przez dorosłych, proces, dzięki któremu dorośli służą dziecku pomocą w rozwiązywaniu problemów i dopasowują zarówno rodzaj jak i zakres pomocy do jego możliwości. Zdarzenia punktualne, niepunktualne Zmiany w procesie rozwoju są rezultatem różnych zdarzeń życiowych:

• Punktualnych (biologicznych/społecznych) np. wypadanie zębów, pójście do szkoły • Niepunktualnych ( sytuacje wzrostu, redukcja napięcia prowadzi do trudności w radzeniu z daną sytuacją) nie powinny być w tym etapie życia np. śmierć rodzica. • Punktów zwrotnych (wojna, epidemia) • Traumatycznych/Krytycznych (utrata kogoś bliższego / zdarzenie formatyczne (nagła zmiana) np. rozwód, wyraźna zmiana pracy, wyjście za mąż) Badania: uczą się liczyć w różnych kulturach Narzędzia adaptacji intelektualnej • Kevin Miller (1995) • Chiński ma bardzo systematyczny sposób nazywania liczb. • Badanie 3-5 latków • W wiek 3 lat – brak różnic • W wieku 4 lat chińskie dzieci zaczynały wykazywać przewagę, która była jeszcze większa w wieku 5 lat. (48% vs 74%) • Różnice, zależały od zakresu 10-20. Kiedy dzieci potrafiły liczyć do 20, różnice kulturowe znikały. Podstawy zmian rozwojowych CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ROZWÓJ: • Na poziomie jednostki. budowa poziom odporności rodzaj układu nerwowego prenatalne powikłania okołoporodowe neurobiologiczne umiejętności w zakresie poznania społecznego rozwiązywania problemów samoregulacja i spostrzegany kontekst rówieśniczy odporność na presję rówieśniczą inteligencja płynna temperament • Czynniki kontekstowe. Oddziaływanie rodziny • Modelowanie zachowania przez rodziców • Sprawowanie opieki

• Style wychowawcze Środowisko • Miejsce zatrudnienia rodziców i ich stanowisko • Miejsce dożycia • Ubóstwo • Rozwód • Przestępczość • Czynniki kulturowe. historia życia, wydarzenia historyczne, oddziaływania w szkole, oddziaływania środków masowego przekazu, przynależność do grup mniejszościowych czy etnicznych. Istotą rozwoju jest zmiana zachodząca w czasie – nie przypadkowa, tymczasowa ani łatwo odwracalna. „Do udokumentowania zmiany niezbędne jest zebranie danych empirycznych dotyczących norm wiekowych, sekwencji, trajektorii i punktów zwrotnych, a następnie rozpoznanie wzorców, które leżą u podłoża tych zjawisk.” (Schaffer, 2010) Rozwój jest uwarunkowany kontekstem społecznym • Socjalizacja • Edukacja (i jej negatywne skutki ) Trzy rodzaje zmian ważnych dla psychologii rozwojowej (Bee, Boyd , 2008) ● Zmiany uniwersalne -– przypisane do wieku. Zmiany, które uwarunkowane są procesami biologicznego dojrzewania („genetycznie zaprogramowane sekwencje zmian organizmu”). ● Zmiany wspólne dla danej grupy osób - charakteryzują osoby należące do jakiejś społeczności: np. wspólnoty czy grupy rodzinnej (wynikają ze wspólnych doświadczeń. Kluczowe są doświadczenia pokoleniowe (znaczenie kohorty). ● Zmiany indywidualne - są wywołane czynnikami specyficznymi dla danej osoby, jej unikalną kompozycją cech (np. temperamentu) i niepowtarzalnych doświadczeń. Bardzo ważna gotowość do przyjmowania nowych doświadczeń (np. gotowość szkolna danego dziecka). • Rozwój odnosi się do KAŻDEGO rodzaju zmiany: progresji, regresji, nabywania i utraty!!!

• A więc ROZWÓJ to: „proces zmian dokonujących się z wiekiem, który cechuje wszystkich ludzi od poczęcia do śmierci” Schaffer, 2006 Zmiana nie jest synonimem wzrostu – krzywej wznoszącej się! Rozwój ciągły: – Przebiega równomiernie przewidywalnie i stabilnie. – Nowe umiejętności pojawiają się sukcesywnie i w jednolitym tempie. – Nowe zachowania wynikają z wcześniejszych doświadczeń. – Rozwój to przede wszystkim dodawanie kolejnych umiejętności. – Zmiany mają charakter ilościowy. nieciągły to: – Odbywać się może w różnym tempie. – Niektóre zmiany mogą zajść gwałtownie. – Są też okresy stagnacji. – Nowe zachowania mogą pojawiać się niezależnie od wcześniejszych. Źródła wiedzy o rozwoju człowieka • Własne doświadczenia (dlatego tak wielu specj...