Histologia zwierząt - wyk PDF

Preview

Summary

Download Histologia zwierząt - wyk PDF

Description

Histologia zwierząt – wyk 05.03.2019 Tkanki – definicja i klasyfikacja. Ogólne cechy nabłonków. Histologia – wiedza, nauka o budowie, rozwoju i funkcjach tkanek, w przeciwieństwie do anatomii, zajmuje się badaniem mikroskopowej budowy ciała. Histopatologia (histologia patologiczna) jest działem patomorfologii (dawniej nazywanej anatomią patologiczna), która bada i rozpoznaje zjawiska mikroskopowe zachodzące w komórkach oraz tkankach organizmu przy różnego rodzaju schorzeniach. Tkanka – zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach, podobnym pochodzeniu, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów. Elementy składowe tkanki:  Komórki (o podobnym pochodzeniu, zbliżonej strukturze i funkcji)  Substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:  Nabłonkowa,  Łączna,  Mięśniowa,  Nerwowa. TKANKA NABŁONKOWA Ogólne cechy: 1. Tworzy 2 zasadnicze rodzaje struktur a. Wyściółkinabłonkowe (pokrywające zewnętrzne i wewnętrzne powierzchnie organizmu) b. Gruczoły (zespoły komórek nabłonkowych pełniących funkcje wydzielnicze) 2. Polaryzacja, czyli biegunowość (część szczytowa, boczna i przypodstawna) 3. Zbudowana jest ze zróżnicowanych strukturalnie i czynnościowo różnokształtnych komórek, ściśle do siebie przylegających, ułożonych warstwowo na błonie podstawnej 4. Tworzy przepuszczającą wybiórczo barierę graniczną między organizmem praz jego narządami, a otaczającym środowiskiem 5. Nie zawiera substancji międzykomórkowej (lub zawiera ja w śladowych ilościach) oraz nie zawiera własnych naczyń krwionośnych 6. Odżywianie komórek nabłonkowych następuje na drodze dyfuzji z naczyń krwionośnych występujących w podścielisku tkanki łącznej 7. Jest dobrze unerwiona Komórki nabłonkowe pochodzą z 3 listków zarodkowych:  Ektodermy, np. nabłonek pokrywający skórę  Endodermy, np. nabłonek wyścielający błony śluzowe przewody pokarmowego  Mezodermy, np. nabłonek wyścielający światło jamy serca i naczyń krwionośnych (tzw. śródbłonek) Funkcje tkanki nabłonkowej:  Tworzy barierę ochronną przed wpływem środowiska;    

Absorpcja składników odżywczych; Wydzielnicza – wydzielanie wewnątrzkomórkowo w procesie endocytozy prostych związków chemicznych; Odbieranie bodźców; Wydalanie z organizmu niektórych szkodliwych związków chemicznych – produktów przemiany materii, bądź pochłoniętych z zewnątrz;

1

Uczestniczenie w wydalaniu cząstek pyłu, bakterii itp., które przedostały się w naturalny sposób z powietrza do dróg oddechowych;  Udział w reakcjach immunologicznych. KLASYFIKACJA NABŁONKÓW Liczbawarstw: jedno- i wielowarstwowe Kształtkomórek: płaskie, sześcienne, walcowate W klasyfikacji należy zawsze uwzględniać oba kryteria. W nabłonkach wielowarstwowych kształt komórek dotyczy warstwy powierzchniowej. 

Podział nabłonków: 1. Jednowarstwowe a. Płaski b. Sześcienny (kostkowy, brukowy)walcowaty (cylindryczny) c. Wielorzędowy (wieloszeregowy) 2.

Wielowarstwowe a. Płaski: nierogowaciejący, rogowaciejący b. Walcowaty c. Przejściowy Struktury powierzchniowe komórek nabłonkowych  Mikrokosmki o Delikatne wypustki cytoplazmatyczne o Bardzo liczne, regularne = rąbek szczoteczkowy

o o 



Funkcja: zwiększają powierzchnię błony, ułatwiając wchłanianie (brzeżek szczoteczkowy jest typowy dla nabłonków resorpcyjnych) Między mikrokosmkami znajduje się substancja zwierająca polisacharydy W mikrokosmkach występują enzymy, biorące udział w resorpcji różnych związków chemicznych (m.in. węglowodanów i tłuszczów).

Stereocylia o To długie i grube mikrokosmki występujące na powierzchni niektórych komórek nabłonkowych, brak zdolności do ruchu (w najądrzu, nasieniowodzie i uchu wewnętrznym). Migawki (rzęski) o Skoordynowany ruch (metachronia) licznych migawek tworzących tzw. Brzeżek migawkowy transportuje po powierzchni nabłonka różne obiekty:  Śluz z przylepionymi cząstkami pyłów w drogach oddechowych  Oocyty w jajowodzie  Plemniki w męskich drogach rozrodczych.

Są to wypustki cytoplazmy pokryte błoną komórkową i zawierające elementy cytoszkieletu Blaszka podstawna (błona podstawna) Jest to cienka warstewka substancji międzykomórkowej oddzielająca nabłonki od położonych głębiej tkanek. Jest zbudowana z sieciowego układu białek (laminina, kolagen IV) i związków cukrowcowo – białkowych (proteoglikanów). Poza tkanką nabłonkową występuje ona również w tkance mięśniowej, tłuszczowej i nerwowej, gdzie otacza zarówno pojedyncze komórki, jak i grupy komórek. Blaszka podstawna przytwierdza nabłonek do podłoża, niekiedy ogranicza przechodzenie substancji z obszaru nabłonka do sąsiednich tkanek.

2

PODZIAŁ MORFOLOGICZNY I CZYNNOŚCIOWY NABŁONKÓW Nabłonek jednowarstwowy płaski Głównefunkcje: kontrola transportu (filtracja, transport gazów oraz substancji) Przykładowalokalizacja:  Naczynia krwionośne (śródbłonek)  Pęcherzyki płucne (pneumatocyty)opłucna i otrzewna (międzybłonek)  Nerka (kłębuszki nerkowe) Nabłonek jednowarstwowy sześcienny Główne funkcje: wchłanianie, wydzielanie Przykładowa lokalizacja:  Kanaliki nerkowe  Gruczoły wydzielania wewnętrznego i ich przewody Nabłonek jednowarstwowy walcowaty Główne funkcje: wchłanianie, wydzielanie, kontrola transportu, ochrona Przykładowa lokalizacja:  Przewód pokarmowy (od żołądka do jelita grubego)  Drogi żółciowe  Żeńskie drogi rozrodcze (jajowód, macica)  Duże przewody wyprowadzające gruczołów  Wjelitach: komórki kubkowe wydzielające śluz. Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy Odmiana nabłonka jednowarstwowego walcowatego – komórki różnej wysokości (niekiedy różne typu komórek) i/lub jądra na różnych poziomach, ale wszystkie komórki mają podstawy na tym samym poziomie (przylegają do blaszki podstawnej) Główne funkcje: ochronna, wydzielanie, funkcja zmysłowa Przykładowa lokalizacja: drogi oddechowe (jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela), najądrze, kubki smakowe, ucho wewnętrzne. Nabłonek wielowarstwowy płaski Odmiany: nierogowaciejący, rogowaciejący Głównefunkcje: ochrona Przykładowalokalizacja: nierogowaciejący: przewód pokarmowy (od jamy ustnej do przełyku), rogówka oka, pochwa; rogowaciejący: naskórek Nabłonek wielowarstwowy przejściowy (urotelium)  Na powierzchni komórki baldaszkowate  Niekiedy dwujądrzaste  Specyficzna szczytowa błona komórkowa zawierająca sztywne białkowe płytki (uroplakina) powiązane z filamentami aktynowymi Główne funkcje: ochrona (szczelny – bariera osmotyczna, bardzo rozciągliwy) Lokalizacja: drogi wyprowadzające mocz: kielichy i miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa Nabłonek wielowarstwowy walcowaty Funkcja: ochronna, wydzielnicza Lokalizacja: rejony przejściowe pomiędzy nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a jednowarstwowym walcowatym (nagłośnia, odbyt, spojówka, męska cewka moczowa, przewody wyprowadzające dużych gruczołów) Wszystkie nabłonki mają zdolność do szybkiej odnowy i regeneracji (komórki intensywnie się dzielą) oraz zawierają niezróżnicowane komórki macierzyste Nabłonek gruczołowy

3

Nabłonek, którego komórki mają zdolność wytwarzania różnych substancji. Jeśli substancje te są potrzebne dla organizmu – noszą nazwę wydzielin (enzymy trawienne, śluz, żółć, hormony). Jeżeli są bezużyteczne lub szkodliwe – nazywa się je wydalinami (np. mocz, pot). Gruczoły – zespoły komórek nabłonkowych o specjalizacji wydzielniczej. Klasyfikacja podstawowa:  Gruczoły zewnątrzwydzielnicze: wydzielina transportowana jest do określonego miejsca przez przewody wyprowadzające gruczołu; posiadają odcinki (jednostki) wydzielnicze i przewody wyprowadzające;  Gruczoły wewnątrzwydzielnicze (dokrewne): wydzielina (hormon) uwalniana jest do przestrzeni międzykomórkowej, dostaje się do naczyń krwionośnych, z krwią transportowana jest do odległych narządów nie posiadają więc przewodów wyprowadzających. Małe gruczoły zewnątrzwydzielnicze występują w ścianach wewnętrznych przewodów organizmu (np. w przewodzie pokarmowym i w drogach oddechowych). Duże (zawsze złożone) tworzą odrębne narząd (np. ślinianki, trzustka, wątroba). Duże gruczoły zewnątrzwydzielnicze – zawsze złożone, tworzą odrębne narządy (np. wątroba, gruczoł mlekowy) Największy gruczoł organizmu Funkcja: przerabianie substancji otrzymanych z krwią, oczyszczanie jej z elementów szkodliwych oraz magazynowanie substancji, które w razie potrzeby są wydzielane z powrotem do krwioobiegu Gruczoł mlekowy– jest gruczołem pęcherzykowym Funkcja: wydzielanie mleka 19.03.19 Tkanka łączna Tkanka łączna jest najbardziej zróżnicowanym typem tkanki pochodzenia mezenchymalnego Od innych tkanek różni ją to, że komórki nie przylegają ściśle do siebie W skład tkanki łącznej wchodzą: o Komórki- różnego typu, w zależności od rodzaju tkanki o Substancja międzykomórkowa Lokalizacja tkanki łącznej Udział i wzajemna proporcja poszczególnych składników tkanki łącznej zależy od jej czynności i wstępowania/lokalizacji Tkanka łączna występuje śródnarządowo lub między narządami, tworzy właściwe środowisko wewnętrzne organizmu. Występuje w zasadzie w postaci zwartej, lecz krew i limfa są jej odmianami o konsystencji płynnej, w której rolę substancji międzykomórkowej spełnia osocze. Funkcje tkanki łącznej  Tworzy torebki narządów nadając im kształt  Tworzy zrąb i ochronę mechaniczną dla innych tkanek i narządów  Tworzy błony wyścielające jamy ciała  Jest podścieliskiem dla naczyń krwionośnych  Pełni funkcję materiału zapasowego i chroni przed utratą ciepła  Funkcja mechaniczna- oporowa  Bierze udział w gospodarce mineralnej organizmu  Bierze udział w reakcjach obronnych organizmu- komórki tkanki łącznej obdarzone są właściwościami żernymi (makrofagi) Podział tkanki łącznej:

4

1. 2. 3. 4.

Tkanka łączna właściwa Tkanka chrzęstna (tkanka oporowa) Tkanka kostna (tkanka oporowa) Krew i limfa (tkanka odżywcza, troficzna)

Tkanka łączna właściwa:  Galaretowata- występuje w sznurze pępowiny  Siateczkowa- tworzy zrąb narządów krwiotwórczych, szpiku kostnego, śledziony i węzłów chłonnych  Włóknista: o Nieupostaciowana (luźna, wiotka) - otacza narządy, wnika do ich wnętrza; występuje w ścianach układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, płciowego o Upostaciowana (zbita, zwarta) -o utkaniu nieregularnym- tworzy ochrzęstną, okostną, błony białawe w jądrze i jajniku -o utkaniu regularnym- buduje ścięgna, więzadła i rozcięgna 

Tłuszczowa: o Żółta- występuje w tkance podskórnej, w jamach szpikowych, w torebkach narządów wewnętrznych, pomiędzy mięśniami szkieletowymi i wokół naczyń krwionośnych. Jej funkcją jest ochrona przed urazami mechanicznymi, ochrona termiczna, także bierze udział w procesach regulacji gospodarki węglowodanowej o Brunatna- występuje u noworodków oraz u zwierząt zapadających w sen zimowy. Pełni funkcję termoregulacyjną



Barwnikowa- zabarwia tęczówkę oka, częściowo tworzy strukturę włosów

Komórki tkanki łącznej właściwej:  Fibroblasty- młode komórki tkanki łącznej intensywnie produkujące kolagen i elastynę  Fibrocyty- komórki, które utraciły zdolność syntezy kolagenu i elastyny, ale w sytuacji wyjątkowej np. gojenie ran mogą zostać uaktywnione  

   

Histiocyty- makrofagi tkanki łącznej. Rola w procesach odpornościowych Komórki tuczne (mastocyty, labrocyty) - uczestniczą w obronie organizmu przed obcymi antygenami, biorą udział w zwalczaniu pasożytów jelitowych, wydzielają substancje aktywujące komórki ukuady odpornościowego, syntetyzują histaminę, heparynę Plazmocyty- wytwarzają i wydzielają przeciwciała pełniące ważną rolę w procesach odpornościowych Perycyty (komórki przydanki) zbliżone swym wyglądem do fibroblastów. Występują w ścianach naczyń krwionośnych. Mogą przekształcać się w fibroblasty lub komórki mięśnia gładkiego Komórki siateczki- wytwarzają włókna siateczkowe Lipocyty (adipocyty)- komórki tkanki tłuszczowej

Substancja międzykomórkowa W jej skład wchodzą włókna, substancja podstawowa i płyn tkankowy. Włókna tkanki łącznej występują w tkankach łącznych jako upostaciowana część substancji międzykomórkowych. Wyróżnia się trzy rodzaje włókien:

5

  

Włókna kolagenowe (klejodajne) Włókna siateczkowe (srebrochłonne, retikulinowe, kratkowe) Włókna sprężyste (elastyczne)

W wytwarzaniu włókien biorą udział fibroblasty i fibrocyty. Kolagen syntetyzują także chondroblasty i osteoblasty, a także komórki takie jak: odontoblasty miazgi zęba, hepatocyty, komórki mięśni gładkich, lemocyty (komórki Schwanna), komórki nabłonka nerki Różnią je następujące cechy:  Grubość  Właściwości mechaniczne  Skład chemiczny  Barwliwość Włókna kolagenowe (klejodajne)  Ułożone są głównie w pęczki o grubości kilku do kilkunastu mikrometrów  Są odporne na rozciąganie i wytrzymałe na rozerwanie  W czasie gotowania w wodzie przekształcają się w klej zwierzęcy (żelatynę) i dlatego też nazywa się je włóknami klejodajnymi  Zbudowane z włókienek tzw. Fibryli. Fibryle zbudowane są z białka kolagenu. Każda cząsteczka kolagenu składa się z 3 lewoskrętnych łańcuchów polipeptydowych spiralnie zwiniętych- tzw. Tropokolagenu  Fibryle włókien kolagenowych wykazują poprzeczne prążkowanie Włókna siateczkowe (retikulinowe)  Występują w tkance w formie przestrzennej siatki, o charakterze gąbki. Tworzą układ krat lub gęstych sieci, stanowią podporę dla delikatnych struktur pojedynczych komórek i ich zespołów  Występowanie: otaczają komórki tłuszczowe, podpierają śródbłonek naczyń krwionośnych, sarkolemę komórek mięśniowych, stanowią podporę włóknistą zrębu narządów limfatycznych (węzłów chłonnych, narządów dokrewnych, a także stanowią rusztowanie dla komórek w skórze, błonie śluzowej żołądka i jelit  Wykazuje poprzeczne prążkowanie pod mikroskopem- pokrewne kolagenowi Włókna sprężyste (elastyczne)  

Łatwo rozciągają się oraz mają dużą odporność na rozrywanie Występowanie: w narządach które są poddawane sprężystym odkształceniom: w ścianach naczyń krwionośnych, a szczególnie w tętnicach typu sprężystego (aorta), w ścianach pęcherzyków płucnych i oskrzeli, w skórze, chrząstce sprężystej, niektórych więzadłach (więzadło karkowe, struny głosowe), a także w tkance łącznej wiotkiej

Substancja (istota) podstawowa Wypełnia przestrzenie pomiędzy komórkami i włóknami tkanki łącznej. Budują ją trzy podstawowe składniki chemiczne: glikozaminoglikany, proteoglikany i białka niekolagenowe. Glikozaminoglikany (polisacharydy) należą do nich: kwas hialuronowy, siarczan chondroityny A i C, siarczan dermatanu i heparanu. Wiążą jony dodatnie i wodę co nadaje tkance prężność zapobiegając deformacjom Proteoglikany umożliwiają dyfuzję składników między komórkami a krwią Białka niekolagenowe należą do glikoprotein. Są to wielkocząsteczkowe białka zawierające niewielką ilość cukrów, zaliczamy do nich fibronektynę i lamininę

6

Tkanka chrzęstna Komórki tkanki chrzęstnej nazywane są chondroblastami i chondrocytami, usadowione są w jamkach istoty międzykomórkowej, posiadają 1 lub 2 jądra. Ich funkcją jest synteza związków substancji międzykomórkowej (składa się z istoty podstawowej- kwas hialuronowy i proteoglikany i dużej ilości włókien kolagenowych i sprężystych. Charakterystyczną cechą tkanki chrzęstnej jest brak w niej naczyń krwionośnych, a transport substancji odżywczych odbywa się na drodze dyfuzji z układu krwionośnego, którego naczynia znajdują się w ochrzęstnej. Tkanka kostna Tkanka kostna jest rodzajem tkanki łącznej, w której w istocie podstawowej znajdują się sole mineralne, co nadaje jej twardość, sztywność i wytrzymałość na odkształcenia. W skład tkanki kostnej wchodzą komórki (5% masy tkanki) i istota międzykmórkowaskąłdająca się z części organicznej osteoidu (ok 25% masy tkanki) i części nieorganicznej- soli mineralnych (60-70%). Jest to krystaliczny minerał- hydroksyapatyt. Komórkami tkanki kostnej są:  Osteoblasty (komórki kościotwórcze) wytwarzają elementy składowe substancji międzykomórkowej; kontrolują proces mineralizacji, wielkość ok 25 minrometrów, posiadają liczne wypustki cytoplazmatyczne (w celu łączenia się z wypustami innych osteoblastów); syntetyzują i wydzielają kolagen typu I iproteoglikany  Osteocyty- komórki powstałe w wyniku mineralizacji osteoblastów. Mineralizacji nie podlega najbliższa okolica ciała osteoblastu i jego wypustek cytoplazmatycznych. W ten sposób powstają jamki kostne, w których leżą osteocyty oraz kanaliki kostne, gdzie znajdują się wypustki osteocytów. Są odpowiedzialne za regulację gospodarki mineralnej kości.  Osteoklasty (komórki kościogubne) - biorą udział w przebudowie i modelowaniu kości, związanej zarówno ze wzrostem jak i resorpcją tkanki kostnej, biorą udział także w regulacji gospodarki mineralnej kości (zwłaszcza wapnia). Rodzaj makrofagów; występują najczęściej na powierzchni kości, posiadają wiele jąder, wydzielają enzymy (hydrolazy) i fagocytują rozkładaną kość Osteon, system Haversa- podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna tkanki kostnej zbitej, zbudowana z koncentrycznie ułożonych wokół kanału Haversa blaszek kostnych z komórkami kostnymi Krew: Komórki krwi: 1. 2.

Erytrocyty (krwinki czerwone) - odpowiedzialne za przenoszenie tlenu z płuc do pozostałych tkanek organizmu Leukocyty (krwinki białe): ich zadaniem jest ochrona organizmu przed patogenami (wirusy i bakterie) a) Granulocyty: -obojętnochłonne (neutrofile)- pełnią zasadniczą rolę w odpowiedzi immunologicznej przeciwko bakteriom -kwasochłonne (eozynofile)- odgrywają zasadniczą rolę w zwalczaniu pasożytów oraz reakcjach alergicznych -zasadochłonne (bazofile)- odgrywają dużą rolę w reakcjach alergicznych b) Agranulocyty: o Limfocyty: -limfocyty B- są odpowiedzialne za rozpoznanie antygenu, wytwarzanie przeciwciał, są podstawą odpowiedzi humoralnej

7

3.

-limfocyty T- są odpowiedzialne za odpowiedź odpornościową komórkową Rodzaje limfocytów T: -limfocyty TH- pomocnicze, wydzielają limfokiny (białka pośredniczące w interakcjach między komórkami immunologicznymi), stymulują limfocyty B do produkcji porzeciwciał, aktywują makrofagi. -Limfocyty Tc- cytotoksyczne- zabijają komórki zakażone wirusami nowotworowe Limfocyty Ts- supresorowe- hamują odpowiedź limfocytów Th i przez to modulują odpowiedź immunologiczna c) Monocyty- są fagocytami które oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek oraz bakterii Płytki krwi (trombocyty)- odgrywają rolę w procesie krzepnięcia krwi.

Osocze- zawiera wodę (91-92%) białka (7-8%), tłuszcze, cukry, sole mineralne, wolne jony (sód, potas, magnez, żelazo, miedź, chlorki i inne), hormony, witaminy, aminokwasy, mocznik, amoniak, kwas moczowy, enzymy i inne produkty przemiany materii Białka osocza krwi dzielimy na: albuminy, globuliny i fibrynogen  Albuminy- mają zdolność przenoszenia kwasów tłuszczowych i barwników żółciowych  Globuliny alfa- transport Cu, hormonów  Globuliny beta- transport enzymów, Fe oraz osoczowych czynników krzepnięcia krwi  Globuliny gamma- biorą udział w postawaniu przeciwciał  Fibrynogen- uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi Limfa (chłonka) Płyn o składzie podobnym do krwi. Od krwi różni się brakiem erytrocytów i znacznie większą zawartością limfocytów. Podobnie jak osocze zawiera fibrynogen, dlatego może krzepnąć Tkanka nerwowa. Tkankę nerwową budują:  neurony (komórki nerwowe) – odbierają, przewodzą i przekazują impulsy nerwowe w postaci przesuwających się wzdłuż komórki zmian potencjału elektrycznego  komórki glejowe – pełnią funkcje ochronne i uczestniczą w odżywianiu neuronów Komórka nerwowa - neuron Komórka nerwowa zbudowana jest z ciała komórki (perikarionu) i wypustek (dendryty i akson-neuryt). W cytoplazmie komórek nerwowych znajdują się włókienka zwane neurofibrylami, umożliwiające zmianę kształtu komórce, wzmacniające ją oraz biorące udział w przewodzeniu impulsów. W środkowej części ciała komórki leży jądro, a w cytoplazmie (neuroplazmie) leżą liczne ziarnistości tzw.: ciałka Nissla (tigroid) syntetyzujące białko. Od ciała komórki odchodzą liczne, krótkie wypustki zwane dendrytami i zazwyczaj jedna dłuższa zwana aksonem (neurytem). Kształt komórek nerwowych może być różny, najczęściej przybiera postać...