PSYCHOPEDAGOGIKA RODZINY WYK. 1 + 2 PDF

Preview

Summary

Download PSYCHOPEDAGOGIKA RODZINY WYK. 1 + 2 PDF

Description

Psychopedagogika rodzony Psychopedagogika – jest dyscypliną naukową zajmująca się badaniem procesów psychicznych związanych z wychowaniem i edukacją. - Jest ona dyscypliną, w której stosuje się metody badawcze psychologii eksperymentalnej jako dyscypliny podstawowej, w celu dokonania analiz sytuacji wychowawczych z punktu widzenia psychologii. - Połączenie podstawowych zagadnień pedagogicznych, psychologicznych i metodycznych, związanych z systemem oświatowym oraz pracą w szkole: psychologia poznawcza, relacje interpersonalne, osobowość społeczna, rozwój osobowości, wychowanie w szkole i rodzinie, kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia i właściwego podejścia do procesu wychowania, edukacja i wychowanie integracyjne. - Stosowanie wiedzy psychologicznej do rozumienia i opisu zjawiska pedagogicznego. Wykład 1 Ujęcie socjologiczne – (wg Szczepańskiego) grupa złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski w szerokim społecznym i prawnym znaczeniu, członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem , tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące 2 pokolenia. Ujęcie psychologiczne – (wg Przetacznikowej) tworzą osoby, które wiążą związki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji, członkowie rodziny nie tylko zamieszkują razem ale współdziałają ze sobą zgodnie z wewnętrznym podziałem ról. Stanowi grupę otwartą na wpływy zewnętrzne, kształtuje system wartości i norm zachowania społecznego. Ujęcie pedagogiczne – (wg Kawuli) Rodzina jest grupą społ, w której następuje poznanie pierwszych form etyczno- moralnych, rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk. Ujęcie słownikowe – (wg Okonia) Rodzina to mała gr społeczna, składająca się z rodziców, ich dzieci i krewnych; rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi – więź rodzicielska, stanowiąca podstawę w wychowaniu rodzinnym, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców dzieci względem siebie. Rodzina to: - mała, naturalna gr społ., która składa się z małżonków i dzieci (M. Ziemska), - jako jedyna gr społ stwarza dziecku niepowtarzalne warunki roz psychicznego, moralnego i społ, a także możliwość wyrównywania postaw emocjonalnych (S. kozak), - to gr bezpośrednio spokrewniona ze sobą osób, w której dorośli członkowie przyjmują odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi, - cechuje się trwałą i spójną strukturą, - więzy rodzinne to związki ustanowione między jednostkami poprzez małżeństwo, pokrewieństwo(matki, ojcowie, rodzeństwo, potomstwie itp.,) lub adopcję, - zasadnicze środowisko wychowawcze oraz kulturowe - przesuniecie socjalizacyjne - podstawowa dr. Społeczna, instytucja oraz środowisko wychowawcze wypełnia istotne funkcje Funkcje rodziny wg Tyszka – wyspecjalizowane oraz permanentne działania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadomionych sobie przez nich zadać, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory

Funkcje rodziny: 1.Fun. prokreacyjna - przejawia się w wydawaniu na świat potomstwa, dzięki niej możliwe jest biologiczne przetrwanie społeczeństwa, 2. Fun. socjalizacyjno-wychowawcza – realizowana przez przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społ, jest szeroko rozumiane wychowanie dzieci, 3.Fun. Ekonomiczna – pozwala na zaspokajanie potrzeb materialnych rodziny, 4. Fun opiekuńczo- zabezpieczająca- polega na zaspokajaniu środków niezbędnych do życia oraz sprawowaniu opieki nad dziećmi, niepełnosprawnymi, chorymi, starszymi członkami rodziny. 5. Fun legalizacyjno-kontrolna – przejawia się w legalizacji pewnych typów zachowani człowieka i w sprawowaniu wzajemnej kontroli członków rodziny, 6. Fun seksualna – rodzina jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego, 7. Fun stratyfikacyjna ( klasowa) – polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom – dzieci dziedziczą po swoich rodzicach pozycję społeczną np. Kasty adwokackie. 8. Fun kulturowa- która zazębia się m.in. Z fun. socjalizacyjną. Polega na zapoznawaniu młodego pokolenia z kulturą danego społeczeństwa, wpajaniu odpowiednich norm wartości, przekazywaniu dziedzictwa kulturowego i organizowaniu zajęć, dostarczanych domownikom przeżyć estetycznych. 9. Fun towarzyska – dom rodzinny jest między innymi miejscem wypoczynku i nawiązania niezbędnych dla człowieka kontaktów towarzyskich. Dom rodzinny, jego atmosfera i wyłączność służą do rozładowania napięć psychicznych powstania poza nim 10. Fun rekreacyjna – przejawiająca się w zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki. 11. Fun emocjonalno-ekspresyjna – w gronie rodzinnym człowiek najczęściej zaspokaja znaczna część potrzeb emocjonalnych i potrzeb wyrażania swej osobowości.

Typologia: • Rodzina nuklearna – odnosi się do dwojga dorosłych osób tworzących wraz z własnymi lub adoptowanymi dziećmi wspólne gospodarstwo domowe (dwupokoleniowa) • Rodzina poszerzona – w większości społ. tradycyjnych rodzina nuklearna jest częścią większej struktury rodzinnej. Kiedy bliscy krewni, nie tylko małżeństwo z dziećmi stanowią jedno gospodarstwo domowe albo cały czas pozostają ze sobą w bliskich stosunkach ( wielopokoleniowa). • Rodzina monogamiczna – prawo zabrania mężczyznom i kobietom zawierania małżeństw z więcej niż jednym partnerem naraz. Związki monogamiczne • Rodzina poligamiczna – możliwość posiadania męża lub żonę więcej niż jednego partnera. POLIGYNIA -mężczyzna może mieć więcej niż jedną żonę, POLINARDIA – kobieta może mieć równocześnie dwóch lb więcej mężów Typy rodzin ze względu na obowiązki i układy zależności w rodzinie: • Model tradycyjny – mężczyzna zajmuje się pracą zawodową, zabezpieczając byt materialny rodzinie, wychowaniem dzieci. • Model równościowy – zarówno mąż i żona pracują zawodowo, przeznaczając na nią mniej więcej tyle samo czasu oraz oboje w równym stopniu zajmują się domem i dziećmi. • Model mieszany – mający znamiona modelu partnerskiego, gdyż obie osoby w związku pracują zawodowo, ale utrzymujący też cechy tradycyjne, bowiem zajmowanie się domem i dziećmi jest dodatkowym zajęciem jedynie dla jednej osoby w związku. • Model odwróconych ról – żona jest jedyną żywicielką rodziny, natomiast zajmuje się domem i dziećmi.

➢ ➢ ➢ ➢

Rodzina patriarchalna Rodzina matriarchalna Rodzina egalitarna Rodzina zastępcza

➢ Rodzina zrekonstruowana - niepełna, uzupełniona w wyniku nowego związku małżeńskiego ➢ Rodzina patchworkowa – w której żyją byli małżonkowie, ich obecni partnerzy oraz ich dzieci z różnych związków ➢ Związki kohabitacyjne ➢ Związki partnerskiego ➢ Samotni rodzice z dziećmi

WYCHOWANIE • Ciągłość – proces wychowania jest procesem ciągłym nierozerwalnym, społeczeństwo zachowuje swoją tożsamość dzięki procesowi wychowania. Społeczeństwo które nie miałoby możliwości przekazywania swojeje kultury uległoby rozpadowi. • Długotrwałość – proces wychowania w kontekście człowieka trwa całe życie, zmieniaja się tylko sytuacje wychowawcze. • Dynamiczność – proces wychowania powinien nadążać za zmianami w płaszczy xnie wychowanka i jego osobowości zmianami w płaszczyźnie społeczno-kulturowej. Jeśli zmienia się kultura, wartości i styl życia powinno to mieć odbicie w procesie wychowania. • Złożoność – proces jest złożony ponieważ w oddziaływaniu na wychowanka bierze udział cały szereg czynników i środowisko społeczne (nauczyciele, rodzice itp.) cechy osobowościowe wychowanka jego cechy indywidualne mają wpływ na przebieg wychowania. Jest to proces złożony bo bierze w nim udział wiele różnych zmiennych (zewnętrznych, osobowościowych i środowiskowych). • Intencjonalność – czyli celowość procesu, powinien on być procesem celowym gdzie określone są cele wychowania. (ideał do którego dążymy). • Relatywność – czyli względność, wychowawca nie może być pewien jakie osiągnie rezultaty może tylko przypuszczać. • Interakcyjność – czyli dialogowość, proces dwu kierunkowy wychowawcy wpływa na wychowanka i odwrotnie.

WYCHOWANIE Osiąganie w akceptowany sposób

OPIEKA Zaspokajanie potrzeb

NAUCZANIE Jak to zrobić

Ukierunkowanie sposobów zaspokajania potrzeb

Dostarczanie środków do zaspokajania potrzeb

Zmierza do rozwijania świadomości potrzeb

Określenie obyczajowych i kulturowych sposobów ich zaspokajania

Umiejętność wyborów środków zaspokajania potrzeb

Analiza stylu wychowanie w rodzinie M.Ryś STYLE WYCHOWANIA W RODZINIE DEMOKRATYCZNY AUTOKRATYCZNY LIBERALNY - wzajemne poszanowanie praw i - dziecko zna swoje obwiązki, - pozostawienie dziecku uczuć prawa, wie co to jest całkowitej swobody, - wzajemne zaufanie, sympatia, konsekwencja, - niehamowanie aktywności i uczciwość, życzliwość, - rodzice sądzą że okazywanie spontanicznego rozwoju, dzieciom uczuć psuje je

- troska o rozwój wszystkich osób, - wspólne planowanie działań i rozwiązywanie problemów, - luźne sposoby kontroli, - nienarzucanie zadań, - niestosowanie surowej represji, posługiwanie się perswazją

- ważniejsze są dobrze wypełnienie przez każdego obowiązku niż troska o zaspokajanie potrzeb i relacje międzyludzkie, - sukcesy i postępy dziecka rodzice traktują jako rzeczywistość - rodzic wychwytuje i krytykują każdy błąd dziecka, nie stosują nagród, w wychowaniu ważną rolę odgrywają kary - rodzice ściśle kontrolują relacje pozarodzinne dziecka

STYL AUTOKRATYCZNY ZACHOWANIE RODZICA - dominowanie nad dziećmi, dystans - wymagane bezwzględne posłuszeństwo, - nieuzasadnianie swoich decyzji, - częstsza skłonność do posługiwania się karami fizycznymi, - w podejmowaniu decyzji udział biorą tylko rodzice - konsekwentne stosowanie kar i nagród KONSEKWENCJE DLA DZIECKA - odczuwa silny lęk przed karami -- zna swoje prawa i obowiązki, a wyznaczone granice - świadome ciągłej kontroli, - może nie zwierzać się ze swoich problemów i trudności, - może pojawić się zachowanie okrutne i despotyczne względem młodszych i słabszych - uległość, niezdolność samodzielnego działania i myślenia - może pojawić się bunt przeciw przymusami

STYL DEMOKRATYCZNY ZACHOWANIE RODZICA - wspólne ustalenie praw i obowiązków w rodzinie, omawianie codziennych spraw, - wzajemna akceptacja i szacunek do praw wszystkich członków rodziny, - Szanowanie i branie pod uwagę zdania dziecka, - Przewaga nagród nad karami

- interweniowanie tylko w wyjątkowych przypadkach, - brak stawiania wymagań, odwolywania do autorytetu, - okazywania zainteresowania sprawami dziecka tylko wtedy, gdy samo tego zażąda - kochający – czułość i miłość - niekochający – obojętność i chłód emocjonalny

STYL LIBERALNY ZACHOWANIE RODZICA - pozostawienie dziecku całkowitej swobody - brak wyznaczonych zasad i granic, - pobłażliwość, przesadna uległość, - spełnienie wszystkich zachcianek dziecka - niedostrzeganie wad w postępowaniu dziecka i swoim, - brak zainteresowania zrachowaniami dziecka KONSEKWENCJE DLA KONSEKWENCJE DLA DZIECKA DZIECKA - rozwój własnej inicjatywy, - egocentryzm i egoizm u dziecka - kształtowani postaw - nieumiejętność radzenia sobie z prospołecznych krytyką, zakazami - liczy się ze zdaniem innych oraz - trudności w przystosowaniu do potrafi współdziałać, grupy rówieśniczej - zna swoje obowiązki i zadania, - brak odpowiedzialności za - łączy je silna więź emocjonalna swoje zachowania z rodzicami, przeważają uczucia pozytywne, - zdolne do samokontroli i dyscypliny opartej na przyjętych normach i zasadach moralnych

Cykl zycia rodziny wg Duval ✔ faza 1: para małżeńska ( bez dzieci) – ok 2 lata ✔ faza 2: para z małym dzieckiem ( od ur do 30 m.ż. pierwszego dziecka) ✔ faza 3 : rodzina z dzieckiem ( -mi) w okresie przedszkolnym ( między 30 m. ż. A 6 r. ż. Pierwszego dziecka) ✔ faza 4 : rodzina z dzieckiem (-mi) w okresie szkolnym ( najstarsze między 6 a 13 r. ż.) ✔ faza 5: rodzina z nastolatkami ( 13 a 21 r.ż. pierwszego dziecka) Fazy cyklu życia wg Jay Haley: ➢ Narzeczeństwo ➢ Wczesne małżeństwo ➢ Rodzina z małym dzieckiem ➢ Rodzina z nastolatkami ➢ Rodzina w pustym gnieździe ➢ Emerytura i starość Pomiędzy fazami system i osoby w nim będące doznają silnych napięć, dokonuje się swego rodzaju przeobrażenie systemu. Przechodzenie przez rodzinę do każdej kolejnej fazy w cyklu zycia rodzinnego wymaga uporania się przez system i osoby z wszystkimi zadaniami z poprzedniej fazy. Jesli pojawią się zakłócenia lub opóźnienia w realizacji tych zadań, to wzrasta ryzyko pojawienia si e objawów. PRZEMIANY RODZINY: Rodzina uważana była za najważniejsze i najbardziej wartościowe środowisko wychowawcze, źródło norm, wartości , zasad postępowania dla wszystkich swych członków, Obecnie można mówić o pewnych charakterystycznych na całym świcie trendach przemian rodziny, związanych między innymi z: - rewolucją obyczajową, - postępującą laicyzacją, - ruchem emancypacyjnym kobiet, - rozpowszechnieniem kultury masowej.

OBJAWY Zmniejszenie się wpływu grupy krewnych, Wolny wybór współmałżonka, Wzrost uprawnien kobiet co do podejmowania decyzji w rodzinie Wzrastający poziom zatudnienia kobiet poza domem Poszerzenie swobody seksualnej w społeczeństwach, które były restrykcyjne Trend kierunku rozwoju praw dzieci PRZEOBRAŻENIA RODZINY W ZAKRESIE: Wzorców tworzenia rodzin odzwierciedlających się w ich strukturze Wielkość rodzin Sposobów realizowania przez rodziny podstawowych zadań Warunków życia rodzin i sytuacji zdrowotnej członków rodziny Zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania rodzin Poczucie bezpieczeństwa socjalnego

Trendy: Obserwujemy przemiany rodzin na niespotykaną dotąd skalę. Mówiąc o przeobrażeniach współczesnej rodziny bez trudu można wskazać na kierunki zmian: • od rodziny dużej do małej • od rodziny biologicznie zdeterminowanej do rodziny planowanej, • od rodziny produkcyjnej do rodziny nieprodukcyjnej • od rodziny patriarchalnej do rodziny egalitarnej • rodziny zinstytucjonalizowanej do rodz podporządkowanej treściom humanistycznym • od rodziny otwartej do rodziny zamkniętej

Zmiany w sytuacji rodziny: 1. Wzorców tworzenia rodzin i przejawiają się one w: • odejściu rodziny od tradycyjnej formy • wzroście alternatywnych form życia rodzinnego • spadku liczby osób pozostających w sformalizowanych związkach małżeńskich • powszechnej egalitaryzacji w małżeństwie i rodzinie • relatywnym zmniejszaniu wartości dzieci dla rodziców • wypieraniu wartości tradycyjnych • zjawisku samotnego rodzicielstwa z wyboru 2. Wielkości rodziny: • zmniejszający się rozmiar rodziny 3. Trwałości rodziny: • krótszy okres ich trwania • wysoki wskaźnik rozwodów • dyferencje norm i wartości poszczególnych członków rodziny • indywidualizację w rodzinie • autonomizację członków rodziny • wzrastające osłabienie więzi emocjonalnych między poszczególnymi członkami rodziny • mniejsza spójność i dezintegrację znacznej części rodzin. 4. Realizacji przez rodziny podstawowych zadań i pojawieniu się nowych zagrożeń w jej prawidłowym funkcjonowaniu: • zmniejszeniem zakresu realizowanych funkcji, • obniżeniem jakości w pełnieniu funkcji najbardziej podstawowych Spowodowane jest między innymi poprzez: - znaczny wzrost zatrudnienia kobiet (przy jednoczesnym małym zaangażowaniu ojców w wychowanie dzieci) - wyraźną dezorganizację w oddziaływaniach wychowawczych rodziców ( malejący autorytet rodziców) 5. Warunki życia rodzin i sytuacja zdrowotna: członków rodziny: • bezrobocie • trudne warunki mieszkaniowe • niski poziom życia • ubóstwo, które przejawia się w: - spadku poczucia bezpieczeństwa socjalnego(konsekwencją są migracje zarobkowe).

Wykład 2 Rodzina współczesna – jak zauważa Anna Kwak, to przeciwieństwo tradycyjnej – jest mała, ruchliwa, połączona więzia osobową, mniej trwała, realizujaca ograniczoną liczbe funkcji z planowaną dzietnością, najczęście dwupokoleniową, z oddzielnym mieszkaniem i gospodarstwem domowym, zamknięta. Rodzina a społeczeństwo: a) ujęcie przedmiotowe: -procesy i zjawiska społeczne mające odbicie w życiu rodziny, -źródłem zmian i przeobrażeń są zmiany zewnętrzne zachodzące w społeczeństwie, -rodzina jest biernym odbiorcą zmian społecznych, -rodzina jest pozbawiona wewnętrznego dynamizmu i autonomii. b) ujęcie podmiotowe: - rodzina wpływa na makrostrukturę; to co dzieje się w rodzinie jest transmitowane przez jednostkę do innych grup społecznych, - rodzina jest motorem zmian, - rodzina jest dynamiczna i w pełni autonomiczna. c)ujęcie przedmiotowo-podmiotowe: - makrostruktury wpływają na cechy i procesy zachodzące w rodzinie, - procesy mające miejsce w rodzinie mogą wpływać na zjawiska występujące w szerszych strukturach i społeczeństwie globalnym, - rodzina jest dynamiczna i autonomiczna, jednocześnie podatna na zmiana zachodzące w społeczeństwie, z którym pozostaje w ścisłym związku. Współczesna rodzina w różnych typach dyskursów: a) Rodzina w dyskursie normatywnym: - inspirowany przez teorie socjologiczne, - określanie jaka powinna być rodzina, - rodzina dokładnie zdefiniowana (klasyczne ujęcie), - złamania dokładnie sprecyzowanych norm funkcji rodziny, oznacza że jest ona patologiczna, - podstawowym warunkiem dobrego funkcjonowania rodziny jest pełność i trwałość. Rodzina współczesna jest zagrożona, przewiduje się jej upadek. b) Rodzina w dyskursie instrumentalno-technicznym: - inspirowany prze teorie ekonomiczne, zwłaszcza teorie organizacji, opisuje się jak ,, działa’’ rodzina i jaka jest jej przydatność dla jednostki i społeczeństwa, - rodzina jest zróżnicowana i nie definiuje się jednego, idealnego wzorca, - rodzinę spostrzega się jako kapitał społeczny i zasób dla funkcjonowania jednostki. Nie mówi się o upadku i zagrożeniu rodziny, ale o jej adaptacyjności do zmieniających się warunków ( teoria racjonalnego wyboru). Definicje rodziny: Rodzina w prawie polskim; - mała dwupokoleniowa wspólnota złożona z rodziców i ich dzieci, - duża, wielopokoleniowa grupa, w skład której wchodzi szerszy krąg osób spokrewnionych lub spowinowaconych, - rodzina rozbita powstaje w skutek zniesienia pożycia małżeńskiego np. Separacja lub rozwód, - rodzina niepełna to wspólnota grupująca jednego tylko z rodziców i jego dziecko bez zawierania kiedykolwiek małżeństwa prze rodziców dziecka lub po śmierci jednego z rodziców, - rodzina zrekonstruowana powstaje po uzupełnieniu brakującego członu rodziny rozbitej lub niepełnej.

Rodzina w ujęciu socjologicznym: -ujmowana jest jako pierwotna, mała grupa społeczna, która ma charakter instytucji wychowawczej i kulturalnej. - Adamski podkreśla wspólnotowość rodziny, w zakresie realizowania przez nią celu, dążeń i wzajemnych uczuć. Istotne jest tu również wypełnianie prze rodzinę przynależnych jej funkcji. Funkcję wychowawcze rodziny są realizowane zarówno na podłożu spontanicznej aktywności życiowej, jak i działalności intencjonalnie zaplanowanej i zorganizowanej. Rodzina w ujęciu psychologicznym: - definiowane różnie w zależności od autora - system złożony z pozostających ze sobą w interakcjach członków, o charakterystycznej dla siebie otwartości na świat zewnętrzny, która uzależniona jest od zasad funkcjonowania danego systemu - otwarty system społeczny z członkami pozostającymi w relacjach między sobą, otoczony półprzepuszczalną granicą, komunikujący się z innymi systemami społecznymi, Pedagogiczne ujęcie rodziny: - jako podstawowe, naturalne i wszechogarniające środowisko życia i wychowania jej członków, powiązanych ze sobą wzajemnymi interakcjami oraz zespół czynników warunkując i współwyznaczających procesy rozwojowe człowieka.

Definicje rodziny: a) ze względu na kompletność bądź niekompletność rodzina przyjmuje strukturę: - rodziny pełnej (naturalnej, przysposobionej, zrekonstruowanej, zastępczej, kontraktowej) - rodziny niepełnej (sierocej, pól sierocej, samotnych, niezamężnych matek, ojców, rozbitej) - rodziny grupowej (kilka, kilkanaście par, małżeństw bądź osób samotnych pozostających w luźnych związkach decyduje się na wspólne gospodarowanie, wychowanie dzieci bez formalnego związku między nimi. b) reguły dziedziczenia to kryterium, zgodnie z którym podstawowe grupy społeczne dzieli się: - patrylinearne ( potomstwo po ojcu dziedziczy status społeczny, dobra materialne oraz nazwiisko) - matrylinearne ( potomstwo po matce dziedziczy status społeczny, dobra materialne i nazwisko) - bilinearne ( potomstwo dziedziczy po obojgu rodziców) c) uwzględniając rozkład władzy i autorytetów, wskazuje na: - rodzinę patriarchalną, - rodzinę matriarchalną, - rodzin...