Standardy utrzymania i dobrostan przeżuwaczy - wyk PDF

Preview

Summary

Download Standardy utrzymania i dobrostan przeżuwaczy - wyk PDF

Description

Standardy utrzymania i dobrostan przeżuwaczy – wyk OWCE I KOZY 23.05.18r Znaczenie chowu i hodowli owiec i kóz. W latach 80-tych było około 5 milionów owiec. Przyczyny spadku pogłowia owiec w Polsce:  Spadek zapotrzebowania na wełnę  Niskie dochody produkcji żywca jagnięcego  Zbyt wysokie koszty żywienia  Niewielkie zainteresowanie rynku krajowego produktami owczarskimi Chów alkierzowy – chów zwierząt w budynkach, bez pastwisk. W dniu dzisiejszym jest około 260 tysięcy owiec w Polsce. Argumenty przemawiające za odbudową polskiego owczarstwa:  Przyrodnicze predyspozycje znacznej części kraju do produkcji owczarskiej oraz tendencji do ekstensyfikacji rolnictwa  Najtańsze koszty środków trwałych (budynków i wyposażenia technicznego)  Produkcja oparta głównie na paszach pochodzących z trwałych użytków zielonych (najtańsze źródło pasz)  Wypracowany materiał hodowlany  Możliwości eksportowe i uznana pozycja eksportowa (mięso)  Ekologiczne aspekty produkcji owczarskiej  Tradycje owczarskie (zwłaszcza na terenach górskich) Poprawa opłacalności produkcji owczarskiej:  Żywienie  System chowu  Program ochrony zasobów genetycznych  Wypas górski: o Wykorzystanie pastwisk gorszej jakości o Korzystne oddziaływanie na środowisko o Wpływ na rozwój turystyki o Podtrzymanie rolnictwa o Zachowanie bioróżnorodności  Owce atrakcją w gospodarstwie agroturystycznym  Alternatywne przykłady wykorzystania owiec: o Wypas na wałach przeciwpowodziowych, zaporach ziemnych o Wypas na nieużytkach o Pielęgnacja parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody o Wypas kontrolowany na obiektach sportowych (skocznie narciarskie, nartostrady) oraz na lotniskach o Pielęgnacja młodników i upraw leśnych Przyczyny spadku pogłowia kóz w Polsce:  Niedocenianie wartości produkcyjnych kóz  Niepełne rozeznanie w wartości materiału zwierzęcego  Nienależyta opieka zdrowotna  Brak zainteresowanie świata nauki Argumenty przemawiające za rozwojem hodowli kóz w Polsce:  Niewielkie wymagania kóz pod względem pomieszczeń i żywienia  Kozy można wypasać na różnych nieużytkach  Kozy są bardzo odporne na niekorzystne warunki środowiskowe  Od dwóch kóz można uzyskać tyle mleka ile od jednej słabej krowy  Kozy rasowe produkują 16-18 razy więcej mleka niż wynosi ich masa, u krów poziom ten wynosi 8-10

1

Kozy szybciej osiągają dojrzałość płciową i rozpłodową, a więc mogą wydawać potomstwo i rozpocząć laktację już w wieku 12-14 miesięcy  Główne produkty pozyskiwane od kóz to: mleko, mięsi, skóry, obornik, od niektórych ras wełna  Wykorzystanie kóz w gospodarstwach ekologicznych i agroturystycznych  Kozy jako zwierzęta juczne i pociągowe Typy użytkowe. Typ użytkowy – to kombinacja cech, które kwalifikują zwierzęta do określonych celów. Kierunek użytkowania – sposób wykorzystania zwierzęcia i rodzaj uzyskanych produktów. Typy użytkowe: 1. Jednostronny:  Wełnisty – merynos australijski, merynos polski – wełna jednolita (głowa silnie owełniona, kończyny obrośnięte aż do racic, liczne fałdy skórne, mało mięsny, odpowiada konstytucji suchej Mięsny – southdown – konstytucja limfatyczna, mocna gruba szyja, głęboka klatka piersiowa, szeroki i prosty zad, prosta i długa linia grzbietu, wysokie przyrosty dobowe (około 400g), ciało wpisane w prostokąt  Mleczny  Kożuchowy  Futerkowy (smuszkowy) 2. Dwustronny (kombinowany):  Mięsno-wełniasty  Wełniasto-mięsny  Wełniasto-mleczny 3. Wielostronny Konstytucja to stan fizjologiczny organizmu i budowa anatomiczna organizmu, określająca jego reakcje na oddziaływanie środowiska zewnętrznego. 30.05.18r Żywienie owiec i kóz dorosłych. Budowa przewodu pokarmowego – cechy charakterystyczne:  Owce: o Mały, wydłużony pyszczek i dwudzielne ruchliwe wargi o Silnie rozwinięty język pozwala na to, że owca może przygryzać najmniejsze części roślin o Szeroki przełyk pozwala na szybkie przełykanie suchej masy o Czterokomorowy żołądek  Kozy: o Silnie rozwinięty zmysł smaku o Wolą rośliny suche niż wodniste i z terenów bagnistych o Silnie rozwinięty język pozwala podobnie jak u owiec na przygryzanie najmniejszych części roślin o Szeroki przełyk o Czterokomorowy żołądek Żywienie – okresy żywienia:  W żywieniu owiec i kóz i innych gatunków zwierząt spotykamy się z dwoma okresami żywieniami tj.: o Okres zimowy (XI-IV) o Okres letni (V-X) Żywienie letnie – podstawowymi paszami w żywieniu letnim jest dobre pastwisko i świeża zielona:  Zielonki – stanowią podstawę żywienia w okresie letnim. Zawierają wszystkie składniki pokarmowe i są paszami tanimi. Niebezpieczeństwo: zbyt intensywne nawożenie azotem III, liście buraczane, motylkowe. Najwcześniej można używać zielonki z upraw polowych np. rzepak, kukurydza, rzepik. Dawka zielonki na 1 owcę wina wynosić 5-7 kg. Przyjęte jest, że owca zje zielonej masy – 10-15% w stosunku ciężaru ciała. Na kozę 2-4 kg. Dla zbilansowania suchej masy należy podać 0,5 kg słomy/szt. na zakładkę.  Pastwisko – bardzo ważną rolę w żywieniu letnim owiec i kóz odgrywa pastwisko. Trzeba jednak pamiętać, że kozy niszczą pastwiska, gdy nie są planowo spasane. W zależności od jakości pastwiska planuje się odpowiednią obsadę i obciążenie. Pamiętać należy o przygotowaniu zwierząt po okresie 

2

zimowym do pastwiska – wyprowadzamy na początku na 1 godzinę dziennie owce (kozy tylko 15 minut). Żywienie zimowe:  Siano – jest główną paszą w żywieniu zimowym. Wartość siana zależy od składu botanicznego łąki czy pastwiska, terminu zbioru, sposobu zbioru i suszenia. Dużą wartość pokarmową mają siana z roślin motylkowych (uwaga na straty podczas przechowywania). Dawka siana na sztukę dorosłą (owcę i kozę) powinna wynosić 0,5-1,5 kg dziennie.  Kiszonki – ich wartość wynosi 0,1-0,2 j.o. i 10-25 g białka w kg paszy. Możemy podawać owcom i kozom kiszonki z kukurydzy, traw, mieszanki traw z motylkowymi, wyki z żytem, liści buraczanych. Ważne jest tu przestrzeganie higieny – jakość kiszonek, czyszczenie koryt i kiszonki są dobrą paszą mlekopędną. Dawka 1-3 kh/szt./dzień (owce i kozy), kozom nawet 5 kg. Kiszonki należy wprowadzić do dawki pokarmowej, stopniowo rozpoczynając od małych ilości. Muszą być dobrej jakości. Nie zaleca się dla matek kotnych.  Słomy – ich wartość pokarmowa jest stosunkowo niska. Są jedynie dobrą paszą uzupełniającą przy stosowaniu pasz soczystych. Zadawanych ilości słomy nie ogranicza się. Słomę podajemy do woli – na zakładkę. Średnio słomy podaje się 0,5-1 kg/szt./dziennie (owiec i kozy).  Rośliny okopowe – zawierają dużo wody (75-90%), a mało włókna. Najlepsze są: marchew, buraku pastewne i brukiew. Nadmiar buraków półcukrowych i cukrowych (powyżej 2 kg) powodować może kwasicę lub ketozę. W żywieniu można stosować również ziemniaki, ale, nie więcej niż 1 kg, bo są tuczące.  Pasze treściwe – są najbardziej wartościowymi paszami w żywieniu owiec, kóz. Są drogie. Możemy je kupić jako gotowe mieszanki lub przygotować samemu.  Dodatki mineralno-witaminowe: o Kredę pastewną o Sól pastewną o Mieszankę mineralną MM o Siarczan miedzi o Polfamix  Pasze przemysłowe – powszechne są wysłodki świeże………  Pasze inne dla kóz – kosy zasiedlają w stanie dzikim środowiska terenów górskich i stepowych dostosowane są do wykorzystywania oprócz traw i różnych bylin, także gałęzi, drzew i krzewów, korzeni, żołędzi, kasztanów. Zapotrzebowanie opiera się na normach:  Energia  Białko  Rucha masa  …….. Żywienie owiec jest na ogół grupowe i dlatego też nie normuje się indywidualnie. Wyjątek stanowią tryki zwłaszcza w owczarniach zarodowych, gdzie obowiązuje żywienie indywidualne Normy w żywieniu owiec dorosłych – matek – zapotrzebowanie na składniki pokarmowe uzależnione jest od:  Ciężaru, wieku  Stanu fizjologicznego  Ilości karmionych jagniąt W żywieniu matek wyróżniamy następujące okresy fizjologiczne:…… Maciorki:  Okres jałowości  Okres przygotowania do stanówki  Okres ciąży  Okres laktacji Tryki:  Okres przygotowania do stanówki  Okres stanówki  Okres spoczynku Stanówka u Merynosów: V-VI (VII), stanówka u długowełnistych: VII-IX.

3

Żywienie jagniąt i koźląt. Wzrost – nabieranie masy ciała Rozwój – doskonalenie siebie Do 100 dnia – 6-krotny wzrost ciężaru początkowego (np. przy urodzeniu 4-5 kg – w momencie odsadzenia 2430 kg). Następne 100 dni – tylko o połowę zwiększa się ciężar uzyskany przy odsadzeniu. W wieku 18 miesięcy – tylko 15% w stosunku do swego ciężaru w wieku 12 miesięcy. Okresy rozwoju układu pokarmowego:  Od urodzenia do 3 tygodnia – faza początkowa – faza nieprzeżuwania  Od 3 tygodnia do 6 tygodnia włącznie – faza przejściowa (zmiany w proporcjach układu pokarmowego – w szczególności w żołądku)  Od 9 tygodnia – faza dorosła Pasze stosowane w żywieniu jagniąt i koźląt:  Siara i mleko  Dobre siano łąkowe i owies gnieciony Od 2 miesiąca życia: o Mieszanki pasz treściwych o Marchew, buraki, ziemniaki o Pastwisko, zielonka o Słoma pastewna o Kiszonki Systemy żywienia: 1. System klasyczny:  Przez 3-4 dni (nieraz do tygodnia) jagnięta przebywają razem z matkami w klatkach poporodowych. Koźlęta 5-7 dni (siara)……… 2. System pastwiskowy jagniąt/ koźląt ssących 3. System żywienia jagniąt/ koźląt przy skróconym okresie ssania……….. 4. System żywienia osieroconych jagniąt/koźląt…………….. Żywienie młodzieży……… Tucz dotyczy zwierząt młodszych………………… Wskaźniki oceny przebiegu tuczu i opasu………. Żywienie kóz mlecznych. Żywienie kóz mlecznych:  Koza dająca 4 l mleka o 3,5% tłuszczu odpowiada………. Okresy w żywieniu kóz mlecznych………. Ćwiczenia 17.05.18r Użytkowanie mięsne owiec i kóz. Rasy mięsne owiec: 1. Rasy angielskie:  Southdown  Oxford down Rasy mięsne kóz:  Nubisjka  Burska Rynek mięsa koziego i owczego w Polsce:  Praktycznie nie istnieje – kozy  Eksport – owce Umięśnienie:  Grzbiet i lędźwie  Pośladki  Mostek  Uda  Łopatki

4

Tusza – to ciało zwierzęcia pozbawione głowy,………………. Ocena poubojowa (kryteria)………. SEUROP – ocena umięśnienia 12345 – ocena otłuszczenia Skład tuszy:  Udziec  ………… Mięśni – 65%, tłuszczu – 18%, kości – 17% Owce i kozy jako źródło żywności funkcjonalnej – właściwości prozdrowotne mięsa owczego i koziego. Użytkowanie mleczne owiec i kóz. Czynniki wpływające na wydajność i skład chemiczny mleka owczego i koziego:  Rasa (kozy dają więcej mleka niż owce)  Indywidualne zależenia genetyczne osobnika  Liczba jagniąt i koźląt ssących matkę  Wiek matki  Masa ciała  Warunki środowiskowe  Kształt wymion  Stan zdrowotny wymion  Okres laktacji Stan zdrowotny wymion……….. Świeżo wydojone mleko posiada naturalne substancje antybakteryjne, zwane lakteninami, które blokują rozwój bakterii przez pierwsze 2 godziny po doju. Przetrzymywać……… Dój ręczny trwa od 6-7 minut, dój mechaniczny trwa 3-4 minuty.

Inne produkty pozyskiwane od kóz i owiec. Czynniki wpływające na jakość skór:  ………. Obornik: …………… Lanolina: ………….. Zabiegi pielęgnacyjne. Usuwane obornika, ścielenie, okólniki, dezynfekcja, kwarantanna, pojenie, odrobaczanie, kastracja, pielęgnacja okrywy włosowej, strzyżenie, pielęgnacja racic 24.05.2018r Przerób wełny. Właściwości fizyczne wełny Decyduje o sposobie przerobu  Długość  Grubość  Wytrzymałość Inne właściwości  Sprężystość  Chwyt wełny  Karbikowatość Spośród cech fizycznych jako ekologiczne traktuje się  Higroskopijność  Ciepłochronność  Przewodnictwo elektrostatyczności

5

 

Zdolność tłumienia dźwięków Odporność na ogień

Pomieszczenie dla owiec i kóz. 1. Lokalizacja budynku: Budynki być usytuowane w odległości  30m od budynków mieszkalnych  35m od rzeki  50m od zabudowań  10m od innych budynków  35m od studni  5m od drogi głównej 2. Podział ze względu na sposób konstrukcji budynku : a) Przykrycie hali ( konstrukcja dachu )  Stropowe ( z poddaszem użytkowym, ze stropem podwieszanym )  Bezstropowe b) Ze względu na dno  Ściołowe ( głębokie, półgłębokie i płytkie )  Bezściołowe ( rusztowe )  ściołowo – rusztowe c) ze względu na okres użytkowania  zimowe  letnie d) ze względu na przeznaczenie  uniwersalne  wychowalne  domki dla tryków  skopiarie  szopy pastwiskowe e) ze względu na wielkość  małe i duże

wady stropopoddaszowych :  wysokie koszty  zniszczenie wełny na owcy, podrażnienie błon śluzowych  obecność słupów nośnych zalety stropopoddaszowych :  trwale i ciepłe  obniżenie pracochłonności przy obsłudze o 10-15% stropodachowe : wady :    zalety :  

chłodniejsze od stropowych dodatkowe pomieszczenie na paszę objętościową gorszy mikroklimat brak słupów czystość wełny

podział ze względu na konstrukcje dna budynku ściołowe głębokie – lokalizacja – na terenie suchym ( zachodzi obawa o podsiąkanie wody podskórnej i deszczowej ) mury owczarni do wysokości ok 100/120 cm izolacją pionową, chroniącą przed korozją siarkowo – kwasową i alkaliczną.

6

Ściołowe płytkie  spotykane w Polsce rzadko  budynki adaptowane  potrzebne utwardzone podłoże z odpowiednimi kanalikami ściekowymi  usuwanie odchodów i ściółki co 2-3 dni budynki rusztowe: wady:  brak słomiastego obornika  konieczność lepszego ocieplania budynku  gorszy mikroklimat  możliwość pękania tworzywa raciczek zalety:  zmniejszenie nakładów pracy  lepsze warunki higieniczne (wełna)  możliwość prowadzenia chowu owiec w miejscach z deficytem słomy ważniejsze wymiary budynków:  szerokość 12-14-16 m (18 do 30 m)  długość (szerokość/długość) – 1/3,5-5,5  wysokość max 4-5 m, wgłębienie owczarni głębokiej (do 30 cm)  kozy – wysokość koziarni 2,0-2,5 m  wrota główne długość: 3,5-4 m; wysokość: 3-3,5 m  drzwi koziarni o minimalnych wymiarach 2,0x1,0 m  wrota boczne i furtki…  okna (uchylne do środka na wysokości ok. 30 cm od góry) ogólnie ok. 2m  podłoga  okólniki: o powierzchnia 2 razy większa od powierzchni używkowej owczarni/koziarni o ogrodzenie – wysokość ok. 1,2 m (dla kóz 1,3-1,5 m)  normatywy powierzchni dla owiec (m2): Grupa owiec Część legowiskowa Część na okólnik Tryk dorosły 2,5 4,0-5,0 Maciorka dorosła 1,0 2,0 Jagnię do 3,5 miesięcy 0,5 1,0 0,7-0,8 1,5 Młodzież od 3,5 do 10 miesięcy  normatywy powierzchni na wybiegu dla kóz: o koza 4-5 m2 o kozioł 6 m2  pomieszczenia pomocnicze mogą się mieścić w dobudówce, przy jednej z długich ścian lub w środku budynku: o paszarnia: 7-10% o izolatka: 5-7% o dyżurka dla owczarzy: 10-12 m2 o pomieszczenie do sztucznego unasienniania: 12-16 m2 o pomieszczenie dla psa: 2m2  paśniki (jadła): o odległość między szczebelkami 6-8 cm o wysokość ok. 100-110 cm o szerokość ok. 50 cm o długość 1,5-2-3 i 4 m (w zależności od obsady)  płotki (lasa): o wysokość ok. 90-100 cm

7



      

o długość 1-2-3 i 4 m koryta do pojenia (poidła): o długość 150-200 cm o szerokość 20 cm o głębokość 20 cm stół o sortowania wełny stół bonitacyjny basen do kąpieli (stałe lub przewoźne) basen do dezynfekcji racic maty dezynfekcyjne inne stanowiska do dojenia 07.06.18r

Typ mięsny kóz:  Nubijska  Burska  Pygmy Typ użytkowy wełnisty:  Angorska Typ użytkowy puchowy – są wyczesywane:  Kaszmirska Rasy owiec w stadzie zachowawczym:  Merynos barwny  Merynos w starym typie  Polskie owce nizinne: o Owca wielkopolska o Corriedal o Owca Uhruska o Owca żelaźnieńska Owce długowełniste: o Owca pomorska o Owca kamieniecka o Owca olkuska  Polka owca górska barwna  Wrzosówka  Świniarka  Cakiel podhalański  Owca czarnogłówka – jedyna polska rasa w typie mięsnym  Polska owca podgórza Rozród. Zwierzęta sezonalne – ruja pojawia się w jakimś sezonie. Fotoperiodyzm – skracanie dnia świetlnego  szyszynka  melatonina  pobudzenie lub zahamowanie procesów rozrodczych  jądra lub jajniki Na sezonowość wpływa długość dnia świetlnego i genotyp. Wskaźniki rozrodu:  Płodność – zdolność do rozmnażania o Płodność stada = liczba maciorek wykoconych/liczba maciorek przeznaczonych do rozpłodu * 100%  Plenność – liczba urodzonych młodych o Plenność stada = liczba jagniąt urodzonych/liczba maciorek wykoconych * 100%  Odchów – liczba młodych żywo odchowanych o Odchów jagniąt = liczba jagniąt odchowanych (odsadzonych)/liczba jagniąt żywo urodzonych *100% 

8

Stanówka – okres krycia Kotelia – czas wykotów Parkot = ruja Systemy stanowienia – okres stanówki:  Dzikie – tryk przebywa z maciorkami przez cały czas o krycie i wykoty rozciągnięte w czasie o brak kontroli nad rozrodem  Wolne – tryki wpuszczane są do stada matek (20-35 maciorek/1 tryka) – podobnie u kóz o brak kontroli nad rozrodem…  Haremowe – na okres stanówki tworzy się stałe grupy maciorek 25-30 szt. – podobnie u kóz  Kontrolowane z „ręki” o próbniki = szukarki o na jednego szukarka ok. 80-100 maciorek (1-1,5 godz.) o znamy matkę i ojca  Sztuczne unasiennianie - w wyjątkowych sytuacjach Ciąża trwa 5 miesięcy. Przygotowanie do porodu (kotelnia) 13.06.18r Sposoby utrzymania kóz:  na uwięzi  bez wiązania w pojedynczych kojcach  bez wiązania- w dużych grupach Na uwięzi dla jednej  kozy (dorosła szerokość 75-100 cm, długość 130-150 cm)  Dla kozła (szerokość 100-120 cm, długość 150-180 cm) 1. Przegrody ażurowe o wysokości około 1m, długości zadu kozy Wady:  duży nakład pracy (wiązanie, zadawanie paszy, usuwanie obornika)  dój odbywa się najczęściej na stanowisku w boksach bez uwięzi  Na koze 2-3 mkw  Na kozła 4 mkw 2. Powierzchnia dla koźląt odsadzonych równa się liczbie kóz dorosłych Wady:  duży nakład pracy (zaganianie kóz do kojców) Zalety:  unika się bójek między zwierzętami  można żywić kozy indywidualnie  wypuszczanie kóz łatwiejsze 3. w kojcach grupowych Kóz po 10-30 sztuk w kojcu Zwierzęta rogate oddziela się od bezrogich aby unikać okaleczeń przy bójkach Zalety:  łatwiejszy nadzór i opieka  można zróżnicować żywienie  łatwiejsze przeprowadzenie stanówki Utrzymanie kozłów Mikroklimat owczarni  temperatura: dla tryków i młodzieży 3-5, dla maciorek z jagniętami i w czasie wykotu 12-15, przy strzyży temp wyższa od normalnej o 3-5, dla kóz 10-18, w zimie minimum 8  wilgotność: 70-80%  powietrze NH3: 0,005%

9

H2S 0,01% CO2 0,25% Oświetlenie powierzchnia szyb w oknach/powierzchnia podłogi= 1/20-15 Kozy: 1/12-15 Oświetlenie elektryczne norma 10-30 luksów Wymiana powietrza 20-30 m3 godzine 100-120 m3 godzine Rodzaje wentylacji:  wymuszona (sztuczna) wymuszona przez urządzenia mechaniczne  naturalna (grawitacyjna=samoczynna) Nawiew powietrza- otwory nawiewne Funkcjonalność owczarni (koziarni)  możliwość przechowywania i przygotowania pasz do skarmiania  mechanizacja zadawania pasz  samoczynne poidła do pojenia owiec  warunki do wykonywania zabiegów hodowlanych i pielęgnacyjnych  mechaniczne usuwanie obornika, w przypadku podłóg rusztowych- odchodów

10...