Pełny skrypt - psychologia rodziny PDF

Preview

Summary

Download Pełny skrypt - psychologia rodziny PDF

Description

poszczególnych członków, podsystemów oraz odróżnić każdy podsystem od

PSYCHOLOGIA RODZINY CA 1.

innych. Rodzaje granic:

Podstawowe zagadnienia z zakresu psychologii rodziny

-pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny

Współcześnie rodzinę traktuje się jak inne systemy, natomiast ludzie zredukowani są do

- pomiędzy członkami a otoczeniem

roli „elementów systemu”. Każdy system rządzi się specyficznymi prawami:

- pomiędzy podsystemami Jakość granic, rodzaje wg Minuchin:

a)

Prawo całości- system rodzinny stanowi integralną, niezależną strukturę. Żyje

- sztywna

własnym życiem i rządzi się swoimi prawami. System rodzinny jest czymś więcej

- wyraźna i elastyczna (prawidłowa)

niż prostą sumą elementów składowych. W systemie wszystkie osoby współtworzą sieć wzajemnych relacji.

- rozmyta (np. w domu z alkoholikiem) f)

Subsystemy- poszczególne części systemu. Wyróżniamy podsystem dziadków,

b) Sprzężenie zwrotne- między poszczególnymi elementami systemu istnieje sieć

podsystem rodziców i podsystem dzieci. Można też wyróżnić podsystem

sprzężeń zwrotnych. Tak więc zmiana w jego jednej części pociąga za sobą

dorosłych i dzieci lub osoby płci męskiej i osoby płci żeńskiej. Pomiędzy

zmianę w innych (nawet odległych) częściach. I odwrotnie brak uczestnictwa jednego elementu może uniemożliwić proces zmiany całego systemu. Sprzężenie

podsystemami również istnieją granice. g) Struktura systemu- zbiór stałych interakcji między jego elementami- członkami

zwrotne umożliwia utrzymanie homeostazy w rodzinie, przeciwdziała zalewowi

rodziny. Mowa tu o sekwencjach interakcji, np. matka mówi: „córuś zmyj gary.”

informacji. W związku z czym wyróżnia się ujemne sprzężenie zwrotne-

Córuś na to: „nie” a ojczulek: „rób co stara każe!” I córuś poszła zmywać gary.

mechanizm przeciwdziałający tendencji do zmiany systemu pod wpływem

Jeśli sekwencja ta będzie się odpowiednio często powtarzać, to może się utrwalić

napływających informacji, dzięki czemu, np. rodzina utrzymuje swoje tradycje niezależnie od presji otoczenia. Dodatnie sprzężenie zwrotne- służą wzmocnieniu

pewien układ ról. h) koalicja – struktura sztywna obejmująca dwie lub więcej osób w rodzinie

niektórych nowych informacji i w rezultacie prowadzą do zmiany. Równowaga c)

skierowana przeciwko komuś

między tymi tendencjami, tzw. Ekwilibrium nie są ustalone raz na zawsze.

i)

przymierze – struktura elastyczna skierowana w robieniu jakiegoś dobra

Ekwifinalność- czyli osiągnięcie tego samego rezultatu wychodząc z różnych

j)

przyczynowość cyrkularna – wszyscy na siebie oddziałujemy, zachowanie

stanów wyjściowych

każdej z os. wchodzącej w interakcje oddziałuje na partnera interakcji a

d) Ekwipotencjalność- z tego samego stanu początkowego mogą wynikać różne

jednocześnie jest modyfikowane przez interakcje tego partnera, rodzina jest

skutki. e)

Granice- każdy system ma granicę oddzielającą go od środowiska. W przypadku

systemem, nie szukamy przyczyny u jednostki tylko u całego systemu k) morfostaza – technika pamięciowa, dążenie do zachowania własnej struktury w

rodziny powinna ona być wyrazista i jednoznaczna, chociaż przepuszczalna.

zmieniającym się środowisku, umożliwiają to negatywne pętle sprzężenia

Granice systemu są wyznaczane przez reguły określające kto jest członkiem

zwrotnego

rodziny lub podsystemu i na jakich zasadach. Definicja: niewidzialna linia demarkacyjna oddzielająca jednostki, podsystemy lub system od otoczenia zewnętrznego, granice pozwalają określić indywidualną autonomie

l)

morfogeneza – dążenie do zmiany struktury, umożliwiają ją pozytywne pętle sprzężenia zwrotnego

2. Rodzina w ujęciu systemowym  Prawo całości - rodzina nie jest prostą sumą elementów ale jako całość stanowi nową jakość ; rodzina jest tworzona przez grupę osób stanowiących kompleksową i jednolitą całość. Poznanie poszczególnych członków rodziny to za mało do poznania całego systemu rodzinnego.  Organizacyjna złożoność  Współzależność – wszyscy członkowie rodziny współtworzą system wzajemnych relacji  Granice 1) niewidzialna linia demarkacyjna oddzielająca jednostki, podsystemy lub system od otoczenia zewnętrznego, granice pozwalają określić indywidualną autonomie poszczególnych członków, podsystemów oraz odróżnić każdy podsystem od innych 2) poczucie odrębności, tożsamości wyraźna ale nie sztywna ; Granice systemu są wyznaczane przez reguły określające kto jest członkiem rodziny lub podsystemu i na jakich zasadach.

- granice zatarte – niewyraźne, przepuszczanie zbyt wielu informacji, pomieszanie ról ( np. w domu z alkoholikiem)  Różnorodność i elastyczność  Przyczynowość liniowa vs. cyrkularna Przyczynowość liniowa AB C Cyrkularność (przyczynowość kolista) - w rodzinie każde działanie jednego członka oddziałuje na pozostałych i na rodzinę jako całość - siły poruszają się jednocześnie w wielu kierunkach - każda reakcja wykonuje kolejne reakcje, które mogą wpływać na innych członków rodziny ich późniejsze reakcje wywołują kolejne reakcje etc. - obustronność -przyczyna nie równa się skutek

Rodzaje granic w rodzinie:

- etiologia problemów trwające interakcje wzajemnie wpływające na siebie

- pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny

procesy rodzinne

- pomiędzy członkami a otoczeniem - pomiędzy podsystemami Cechy granic systemowych:

 Model kuli bilardowej – czynnik, który nie ma bezpośredniego wpływu na system rodzinny, powoduje wpływ po przez oddziaływanie na jednego z członków rodziny

- wyrazistość - jednoznaczność

Sprzężenie zwrotne –

- przepuszczalność

- sieć sprzężeń zwrotnych między poszczególnymi członkami systemu rodzinnego

Minuchin (1974):

- zmiana w jednej części systemu powoduje zmiany w całej rodzinie

- granice sztywne – granice nieprzepuszczalne zarówno z otoczeniem jak i

- brak uczestnictwa w procesie zmiany jednego choćby elementu może uniemożliwiać

rodziną, każdy funkcjonuje sam;

proces zmiany całego systemu

- granice prawidłowe – wyraźna i elastyczna, jakaś część informacji wychodzi i

- powodują swoistą homeostazę systemu

dochodzi do rodziny;



negatywne sprzężenie zwrotne - to te które uniemożliwiają zmiany,

tworzenie się stałych schematów interakcji między członkami rodziny (czyli na

minimalizowanie, opieranie się napływającym z zewnątrz informacji, powodują

tworzenie się struktury rodzinnej)

wzrost tendencji do stabilności, utrzymanie tradycji czy rytuałów niezależnie od presji otoczenia; 

4. Mity rodzinne.

pozytywne sprzężenie zwrotne – prowadzą do dalszej zmiany w wyniku wzmocnienia odchylenia

Mity rodzinne – odzwierciedlają myślenie systemowe.Jest to zespół dość dobrze zintegrowanych przekonań podzielanych przez całą rodzine i odnoszących się do każdego członka rodziny. Zazwyczaj ulegając lekkim modyfikacjom przekazywane są z pokolenia na

3. Epistemologia rodzinna - w rodzinie funkcjonuje wiedza o własnej rodzinie i o poszczególnych jej członkach. Jest to wiedza unikatowa, prywatna, nazywana też naiwną – w rodzinie dokonywane są atrybucje.

pokolenie. Dzięki nim rodzina dobrze funkcjonuje, stanowią one role mechanizmów obronnych całego systemu w celu zachowania homeostazy. Pomimo tego, że mogą być fałszywe i mocno mijać się z faktami, to przez członków rodziny przyjmowane są jako rzeczywistość. Nie spełnianie ich uruchamiać może lęki, czy też poczucie winy, z drugiej strony realizowanie ich

- wiedza na temat własnej rodziny według własnej opinii jest obiektywna, oparta na licznych

może być też czasem w konflikcie z własnymi potrzebami , czy też niemożnością posiadania

przykładach i faktach. Jednakże systemowy punkt widzenia przyjmuje stanowisko odmienne

własnych planów. Pełnią :

zwane konstruktywizmem. Wiedza nie odzwierciedla obiektywnej rzeczywistości, lecz jedynie pewne uporządkowanie świata, ukonstruowane uprzednio przez nasze doświadczenie. - przepowiednia samorealizującej się przepowiedni jest powszechnym mechanizmem konstruującym wydarzenia rodzinne oraz zachowania czy nawet losy poszczególnych członków rodziny. - jednym z celów rodziny jest podtrzymanie wspólnoty znaczeń, wierzeń i przekonań, potwierdzanie określonej tożsamości poszczególnych członków rodziny. Tworzona jest wiec wiedza o rodzinie, powstaje niepowtarzalna epistemologia rodzinna. W systemowym spojrzeniu na rodzinę przyjmuje się, że:

 funkcje obronną – przełamanie rzeczywistości aby rodzina się nie rozpadła  funkcje zabezpieczającą - zabezpieczenie przed światem zewnętrznym Większość mitów rodzinnych powstaje w okresie narzeczeństwa i pierwszych lat małżenstwa, co jest związane z poszukiwaniem przez związek formuły na bycie razem. Mity powstają najczęściej - gdy poziom napięcia w relacjach rodzinnych osiaga stopień zagrażający związkom w systemie rodzinnym. Mity rodzinne doczekały się różnych kategoryzacji. I tak Stierlin dzieli mity na : mity harmonii -przeszłość i teraźniejszość widziana w różowym świetle mity przebaczenia i pokuty; dotyczą osób żywych lub zmarłych będących wewnątrz lub na zewnątrz rodziny, którym przypisuje się wine/odpowiedzialność, za aktualny stan systemu rodzinnego. Jest to ucieczka od odpowiedzialności.

- każda rodzina ma właśną epistemologię, choć często owa „wiedza o wiedzy” nie jest zwerbalizowana; -epistemologia rodzinna w decydujący sposób konstruuje obraz poszczególnych członków rodziny oraz określa ich tożsamość, proces ten ma znaczący wpływ na

mity wybawienia traktowanie osób z zewnątrz, spoza systemu, jakby miały magiczną moc i były wybawicielami. Mogą dotyczyć np. pracowników socjalnych, terapeutów, psychologów, którzy współpracują z rodziną.

− braterska – zaspokajająca potrzeby uczuciowe braci i sióstr;

Ferreira natomiast dzieli mity ze względu na motywy ich powstania i uważa ,że dotyczą one głównie szczęścia lub nieszczęścia rodzinnego.   

"...w naszej rodzinie wszystkie kobiety się szybko rozwodzą..." – mit nieszczęścia "...w naszej rodzinie wszyscy mają pecha..." – mit nieszczęścia "...dzieci są najważniejsze..." – mit szczęścia rodzinnego

Funkcje rozważane z punktu widzenia ich trwałości i zmienności: 

istotne (pierwszorzędne): prokreacja, socjalizacja, funkcja miłości



akcydentalne (drugorzędne): ekonomiczna, opiekuńcza, stratyfikacyjna,

rekreacyjna, religijna

5. Funkcje systemu rodzinnego FUNKCJE RODZINY – cele do których zmierza życie i działalność rodzinna oraz zadania jakie pełni rodzina na rzecz swoich członków zaspokajając ich potrzeby. TYPOLOGIE FUNKCJI RODZINY:

6. Zadania i strategie rodziny Obraz systemowy rodziny wymaga zrozumienia współzależności, która dotyczy a) składu rodziny b) zadań, które rodzina musi negocjować c) strategii które rodziny używają w zetknięciu z zadaniami. Chociaż rodziny istnieją w wielu formach, w czasie swojego trwania i rozwoju muszą wykonywać podobne zadania. Pomimo tego zachowują swoją wyjątkowość,

 wg Adamskiego:

która odzwierciedla się w strategiach, przejawianych w realizacji różnych zadań. Strategie

ze względu na analizę rodziny jako grupy i instytucji społecznej:

używane w granicach rodziny wynikają z dynamicznego, wzajemnego oddziaływania różnych



instytucjonalne – dotyczące rodziny i małżeństwa jako instytucji społecznej −

prokreacyjna (biologiczna) ma podtrzymywać ciągłość społeczną;

−

ekonomiczna – dostarczanie dóbr materialnych;

−

opiekuńcza – zabezpieczenie członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są w stanie sobie poradzić;

− − −



kulturalnych, historycznych, społecznych i rodzinnych wpływów. Możemy wyróżnić zadania i strategie: a) dotyczące tożsamości Zadania:

socjalizacyjna – wprowadzenie członków rodziny w życie społeczne; stratyfikacyjna – gwarantująca członkom rodziny określony status

1. Budowanie tematów rodziny (są to elementy doświadczenia rodziny, które organizują

życiowy;

podstawy życia rodzinnego, pomagają organizować tożsamość rodziny, pomagają zrozumieć

integracyjna – funkcja społecznej kontroli zachowań członków

członkom systemu rodzinnego wzajemne oczekiwania i oddziaływania, wspomagają też

rodziny;

kształtowanie własnych tożsamości poprzez spostrzeganie siebie w relacjach interpersonalnych

osobowe - dotyczą rodziny jako grupy społecznej:

w granicach i na zewnątrz rodziny)

− małżeńska – zaspokajająca potrzeby życia intymnego małżonków

2. Prowadzenie socjalizacji członków rodziny (w procesie socjalizacji system dostarcza

− rodzicielska – zaspokajająca potrzeby uczuciowe rodziców

członkom informacji odnośnie do ich osobistych cech zarówno tych dobrych, jak i słabych,

i dzieci;

dzieciom pomaga się uczyć stawania się „kobietą” czy „mężczyzną”)

3. Ustalenie zadowalającej zgodności stanowisk odnośnie do różnych problemów (zgodność

1. Zabezpieczenie określonego statusu członkom rodziny w zakresie stworzenia warunków do

ułatwia społeczne interakcje, sprzyja kreowaniu osobistej tożsamości poprzez określenie roli i

życia o rozwoju – zabezpieczenie potrzeb materialnych i edukacyjnych

pozycji w rodzinie, to kreowanie trwa zwykle wiele lat, rodzina posiada wyobrażenia, które wpływają na jakoś interakcji)

Strategie: -> mogą zależeć od środków finansowych jakimi dysponuje rodzina

Strategie mogą polegać na:

-> niektóre są elastyczne i zmienne, inne zaś wysoce sztywne i jasno zdefiniowane.

-> zachęcaniu członków rodziny do rozwijania pozytywnej samooceny i czucia się zdolnym i

-> optymalne strategie powinny brać pod uwgę względnie wysoki stopień organizacji i stałości

ufnym w pokonywaniu różnych wyzwań życiowych

oraz wystarczającą elastyczność w kształtowaniu spontaniczności i kreatywności.

-> kształtowaniu się u członków obniżonego poczucia własnej kompetencji, co może wynikać z negatywnej historii rodziny, gdzie dominował zapis o niezdolności do działania twórczego Strategie mogą być podobne dla wszystkich członków lub różne dla różnych członków w zależności od płci. b) dotyczące granic Zadania:

d) kierowania spójnością rodziny Zadania: 1. Branie odpowiedzialności za jakoś i poziom więzi emocjonalnej między członkami, co wiąże się ze wzajemnym ujawnianiem życzliwości, zaufania, troski, wsparcia, zaufania. Strategie: -> strategie musza służyć zdrowiu psychicznemu każdego z członków rodziny

1. Ustalenie i utrzymanie granic zewnętrznych (oddzielających rodzinę od innych systemów,

-> strategie mogą dotyczyć zysku dla wszystkich członków lub zysków kosztem innych

ustalają zasady przepływu informacji między rodziną i innymi systemami zewnętrznymi) i

członków rodziny

wewnętrznych (ustających zasady przepływu informacji pomiędzy podsystemami rodziny i w

-> strategie dotyczą również rozwiązywania konfliktów, mogą chronić system lub go niszczyć

nich)

-> dojrzale strategie rozwiązywania problemów wiążą się z zadaniową orientacją nakierowaną

Strategie:

na wynegocjowanie kompromisowych rozwiązań pomiędzy członkami rodziny.

-> kiedy granice są uwikłane: ograniczenie wyrażania tożsamości i autonomii, a tym samych zachęcanie do przejawiania zachowań zależnych od innych członków rodziny -> kiedy granice są wolne: strategia sprowadza się do popierania wyrażania autonomii

7. Model Kołowy Olsona

Strategie granic powinny być dostosowywane do rozwojowych zmian w zakresie potrzeb i

Teoria systemów – rodzina ujmowana jako system relacji między jej poszczególnymi

kompetencji poszczególnych członków systemu.

członkami, którzy wzajemnie na siebie oddziałują, modyfikując swoje zachowanie.

c) dotyczące utrzymania statusu Zadania:

Rodzina jako całość podlega przemianom:

 właściwości jej poszczególnych członków (np. dorastanie, starzenie się, podjęcie pracy



nasilona emocjonalna odrębność – członkowie rodziny w niewielkim stopniu



ich funkcjonowanie cechuje duża niezależność i odrębność, dominują oddzielne

interesują się sobą nawzajem

zawodowej)  zmiany w warunkach życia rodziny i oddziaływania szerszego kontekstu społecznego

zainteresowania, brak wspólnego spędzania czasu i wspólnego dzielenia

(np. wpływ kultury masowej)

przestrzeni

 wydarzenia o charakterze normatywnym (np. narodziny dziecka, opuszczenie domu przez dorosłe dziecko)



unikają i nie potrafią zwracać się do siebie o wsparcie i pomoc w rozwiązywaniu problemów

 wydarzenia o charakterze nienormatywnym (np. choroba członka rodziny) Model kołowy Olsona – pozwala na „diagnozę relacji” w obrębie pary małżeńskiej lub w rodzinie, dostarczając ich opisu w aspekcie trzech wymiarów: spójność, elastyczność i komunikacja.

2.

poziom spójności jest niski – do umiarkowanego



pewne emocjonalne odseparowanie między członkami rodziny, ale nie jest to

Wymiary modelu:

oddzielenie tak ekstremalne jak w systemie pozbawionym więzi 

chociaż czas spędzony oddzielnie jest dla członków rodziny ważniejszy, niektóre decyzje podejmują wspólnie, a małżonkowie i członkowie rodziny udzielają sobie

 spójność – odnosi się do emocjonalnych więzi istniejących między członkami rodziny.

wsparcia

Odzwierciedla ona to, jak w rodzinie jest równoważone dążenie jej członków do „bycia razem” (dążenie do bliskości, wspólnotowości, zależności) z dążeniem do

rodziny nieco zaangażowane –





mają odrębne zainteresowania i odrębne formy rekreacji, jednak nieliczne z nich są wspólne

„bycie oddzielnie” (do zachowania odrębności niezależności, autonomii). Olson i współpracownicy przyjmują następujące wskaźniki nasilenia spójności w systemie małżeńskim i rodzinnym: emocjonalne więzi między osobami, właściwości granic między

3.

rodziny związane –

podsystemami, koalicje, wspólne podejmowanie decyzji, dzielenie zainteresowań i wspólne



umiarkowanym poziomie spójności

formy rekreacji.



cechuje równowaga między tendencją do „bycia razem” a tendencją do „bycia oddzielnie”

Ze względu na nasilenie wyróżniają 5 poziomów spójności: 1.

rodziny niezaangażowane –



rodziny silnie związane – spójność osiąga poziom od umiarkowanego do

między członkami;



duża bliskość emocjonalna między osobami



trudność w procesie równoważenia dążenia do „bycia razem” i „bycia oddzielnie”



...