Makbet - Notatki i materiały przydatne do matury z języka polskiego - opracowanie lektury PDF

Preview

Summary

Notatki i materiały przydatne do matury z języka polskiego - opracowanie lektury...

Description

MAKBET- WILLIAM SZEKSPIR Makbet – dowódca wojsk; wiedźmy przepowiadają mu, że zostanie królem; zabija króla Dunkana i przejmuje władzę; rozkazuje zamordować Banka i rodzinę Makdufa; ginie z rąk Makdufa Lady Makbet – żona Makbeta; namawia męża do popełnienia zbrodni; jest zimna i wyrachowana; pod koniec wariuje i popełnia samobójstwo Król Dunkan – król Szkocji; ojciec Malkolma i Donalbeina; ginie zamordowany przez Makbeta Banko – przyjaciel Makbeta; wiedźmy przepowiedziały, że będzie ojcem królów; przepowiednie nie zawładnęły jego umysłem; szlachetny i dobry rycerz; na rozkaz Makbeta zostaje zamordowany Makduf – pan szkocki; przeciwnik Makbeta; jego żona i dziecko giną z rozkazu Makbeta; namawia Makdufa do powrotu z Anglii i walki o należny mu tron; w finalnej walce zabija Makbeta Malkolm – syn zamordowanego króla Dunkana; brat Donalbeina; po śmierci ojca, ucieka do Anglii; za namową Makdufa wraca do Szkocji na czele armii i pokonuje Makbeta; zostaje nowym kólem Donalbein – syn króla zamordowanego Dunkana, brat Malkolma; mało aktywna postać Lennox – pan szkocki; przeciwnik Makbeta; stoi po stronie Makdufa Hekate – szefowa wiedźm, które przepowiadają Makbetowi, że zostanie królem Trwa bitwa pod Forres. Żołnierze szkockiego króla Dunkana walczą ze zbuntowaną szlachtą szkocką, irlandzką oraz sprzymierzonymi z nimi Norwegami. Król Dunkan nie bierze bezpośredniego udziału w walkach. Wraz ze swoimi synami Malkolmem i Donalbeimem znajdują się w obozie pod Forres. Posłańcy przynoszą dobrą wiadomość – żołnierze króla Dunkana zwyciężyli, a stało się to możliwe dzięki waleczności i męstwu wodza Makbeta. Makbet był ponadto spokrewniony z królem Dunkanem. W kolejnej scenie Makbet wraz ze swym przyjacielem Bankiem zmierzają do Forres. Banko tak jak Makbet był wodzem szkockich wojsk. Nagle spotykają trzy wiedźmy, które przepowiadają im przyszłość. Twierdzą, że Makbet zostanie namiestnikiem Glamis, Kawdoru a potem królem Szkocji. Bankowi natomiast przepowiadają, że będzie on ojcem królów. Zdziwiony Makbet mówi: „Przez śmierć Sinela jestem tanem Glamis, O tym wiem; ale skądże tanem Kawdor?” Już chwilę po zniknięciu czarownic przychodzi pan szkocki Rosse, który oznajmia Makbetowi, iż król mianował go panem Kawdoru. Tym samym spełniła się kolejna przepowiednia. Makbet zaczyna wierzyć, że czarownice mogły mieć rację. Odtąd myśl o tym, że może zostać królem nie opuszcza go. Do porządku próbuje przywołać go Banko, który krytycznie podchodzi do słów czarownic i mówi: „Wieszczba ta, jeśli wiarę w niej położysz, Może zapalić w tobie niebezpieczną Żądzę korony. Często, przyjacielu, Narzędzia piekła prawdę nam podają, Aby nas w zgubne potem sieci wplątać; Łudzą nam duszę uczciwym pozorem, Aby nas znęcić w przepaść następstw” Makbet wie, że król Dunkan ma się dobrze, a poza tym ma dwóch synów. Po ewentualnej śmierci Dunkana to właśnie jego syn, Malkolm odziedziczy koronę. Tym samym, aby spełniła się przepowiednia czarownic Makbet musi niejako pomóc losowi co wiązałoby się zabiciem króla i jego synów. Makbet odpycha tę myśl i mówi do siebie: „Chceli los, abym był królem, Niech mię bez przyczynienia się mojego Ukoronuje.”

Makbet wysyła list do swej żony, Lady Makbet, w którym informuje co przepowiedziały mu czarownice. Lady Makbet wie, że jej mąż będzie przeżywał wewnętrzne rozdarcie, gdyż jego natura zawsze kierowała go ku dobru. Kobieta wie co należy zrobić i postanawia działać. W kolejnej scenie przenosimy się do pałacu króla Dunkana, gdzie Makbet zostaje osobiście uhonorowany przez króla. Myśl o konieczności usunięcia władcy i jego synów staje się coraz silniejsza. Posłaniec oświadcza, że król chce zostać na noc w posiadłości Makbet w Inverness. Tym samym bardzo szybko pojawia się okazja do spełnienia przepowiedni. Makbet pragnie władzy, ale z drugiej strony darzy króla szacunkiem. Lady Makbet bez skrupułów namawia Makbeta do popełnienia zbrodni. Postanawiają upić służących króla, a następnie zasztyletować władcę i zrzucić winę na służących. Pod osłoną nocy Makbet zabija króla. Tymczasem do zamku przybywają szkoccy panowie – Makduf i Lennox, którzy chcą zobaczyć się z królem Dunkanem. Makbet zaprowadza ich do komnaty władcy. Okazuje się, że ten nie żyje. Makbet zabija straż królewską, oskarżając ją o zabicie króla. W zamku wybucha zamieszanie, podczas którego synowie zamordowanego króla – Malkolm i Donalbein opuszczają posiadłość w obawie o swoje bezpieczeństwo. Makbet zwołuje zebranie podczas którego wszyscy uznają, że to służba dokonała morderstwa na zlecenie królewskich synów. Domyślają się zapewne dlatego uciekli oni z zamku. Makbet zostaje nowym królem. Przepowiednia sprawdza się. Tymczasem przyjaciel Makbeta, Banko, obawia się, że ten został królem poprzez popełnienie zbrodni. Banko zastanawia się nad losem swoim oraz swoich dzieci, którym to przecież przepowiedziano królewskie korony. Makbet zaś również ma w pamięci tę przepowiednię i postanawia zabić swojego przyjaciela i jego syna. Wkrótce Banko zostaje zamordowany na zlecenie Makbeta, lecz jego synowi udaje się uciec. W pałacu rozpoczyna się uczta, w trakcie której Makbet otrzymuje wiadomość, że syn Banka zbiegł. Króla znowu ogarnia niepewność. Ukazuje mu się duch Banka. Ku zdziwieniu zebranych gości król zaczyna rozmawiać z niewidzialną postacią. Sytuację ratuje Lady Makbet, która tłumaczy męża chorobą z dzieciństwa. Po uczcie Makbet postanawia odnaleźć czarownice i wybadać swoje dalsze losy. Na wrzosowisku spotykają się cztery czarownice: Hekate oraz trzy, które przepowiedziały wcześniej los Makbeta. Hekate gani swe poddane za to, że bez jej udziału wodzą Makbeta od zbrodni do zbrodni i co gorsza, że te zbrodnie wyszły Makbetowi na korzyść. Hekate postanawia pogrążyć króla. Tymczasem panowie szkoccy, Lennox i Makduf mają podejrzenia co do działalności Makbeta. Makduf postanawia pomóc synowi zamordowanego króla – Malkolmowi – tak aby ten wrócił na tron. Makbet udaje się do czarownic, które ostrzegają go przed Makdufem i zalecają mu by był okrutny. Przepowiadają też, że „nie zwycięży go żaden mąż zrodzony z niewiasty”. Ponadto wiedźmy oznajmiają, że: „Bądź jak lew śmiały, dumny, przedsiębierczy; Nie tknie Makbeta żaden cios morderczy, Póki las Birnam ku dunzynańskiemu Wzgórzu nie pójdzie walczyć przeciw niemu.” Przepowiednie wiedźm nieco uspokajają Makbeta, który wraca na ścieżkę zbrodni. Po ucieczce Makdufa do Anglii, Makbet rozkazuje zamordować jego żonę i dziecko. Tymczasem w Anglii Makduf próbuje namówić Malkolma do wyprawy przeciwko Makbetowi. Malkolm chłodno podchodzi do tego pomysłu, gdyż uważa siebie za osobę niegodną bycia królem. Wymienia szereg swych negatywnych cech. Nagle przychodzą wieści, o zamordowaniu rodziny Makdufa i zniszczeniu jego zamku. Makduf jest zdruzgotany. Widok ten wpływa na Malkolma który postanawia pomóc w obaleniu tyrana. Tymczasem Lady Makbet odchodzi od zmysłów. W nocy chodzi po komnacie i majaczy. Ciąży na niej odpowiedzialność za zbrodnie. Próbuje zmyć z rąk niewidoczne plamy krwi. Lekarz który przybył aby jej pomóc stwierdza, że nie jest to choroba ciała lecz duszy. Koniec panowania Makbeta jest bliski. Panowie szkoccy zebrali wojska i otoczyli zamek tyrana. Makbet czuje się opuszczony. W tej ciężkiej chwili dochodzi do niego wieść o samobójstwie Lady Makbet.

Armia pod wodzą Malkolma zbliża się do zamku. Syn zamordowanego króla rozkazuje, aby każdy żołnierz ściął z drzew gałąź i pod jej osłoną ruszył na zamek. Kamuflaż ten miał za zadanie ukryć liczebność wojsk. Makbet ma jeszcze nadzieję, że uda mu się obronić zamek. Gdy rozpoczyna się natarcie dostaje informację, że zbliża się las Birnam. Król nie może w to uwierzyć. Widok żołnierzy ukrytych pod gałęziami rzeczywiście przypomina poruszający się las. Tym samym spełniają się słowa wiedźm, że las pójdzie walczyć przeciw niemu. Rozpoczyna się oblężenie. Część wojsk Makbeta przechodzi na stronę oblegających. Król stacza walkę z Makdufem. W czasie walki rozmawiają. Makduf wyznaje, że został przedwcześnie wyjęty z łona matki. Nie narodził się w sposób naturalny. Tym samym po raz kolejny sprawdzają się słowa czarownic: „nie zwycięży go żaden mąż zrodzony z niewiasty”. Makbet ginie w walce. Nowym królem zostaje Malkolm, który wiernym mu lordom nadaje tytuł hrabiowski.

1. Cechy charakteru: - przed przemianą: * odwaga - zabił Makdonwalda - żołnierza, który przeszedł na stronę Norwegii * honor i służba królowi - "Słuzba i honor, którym życie święcę, w wykonaniu swoich obowiązków, hojna znajduję juz nagrodę" * dobroć i niechęć do okrucieństwa - "Boję sie tylko, czy twoja natura, zaprawna mlekiem dobroci, obierze najkrótszą drogę ku temu" - po przemianie: * okrucieństwo, aby zdobyć władzę - zabił króla, a potem najlepszego przyjaciela Banka, zlecił rowniez zabójstwo rodziny Makdufa * brak odwagi - bał się przyznac do zbrodni, zabił sługów króla, wina chciał obarczyc strażników * przerażenie - wyrzuty sumienia, bał się, że nigdy nie zazna spokoju, pragnienie oczyszczenia się ze zbrodni; motyw "mycia rąk" * brak wrażliwości - nie przejął się śmiercią żony, zabił króla w swojej siedzibie "Makbet" Williama Szekspira jako dramat szekspirowski: Cechy dramatu szekspirowskiego: 1. Brak zasady trzech jedności (miejsca, czasu i akcji) – akcja dramatu toczy się w różnych lokacjach, przenosimy się to z zamku na pole bitwy, to z wrzosowisk do pałacu, to z Anglii do Szkocji; czas nie jest jasno określony w utworze, ale wiadomo, że akcja toczy się na przestrzeni kilku miesięcy; jedność akcji zdaje się być zachowana. 2. Niezachowanie zasady decorum (Zasada decorum wywodzi się z antyku. Zakładała ona zgodność treści z formą, zwanej także jednorodnością stylistyczną. Wyrażała się w doborze słownictwa odpowiedniego dla tematyki utworu i gatunku literackiego. Dla dramatu przyjęto, że musi być on wyrażony językiem wysokim, dystyngowanym, oficjalnym i podniosłym) - Szekspir używa zarówno języka podniosłego jak i potocznego czy komicznego. Robi to za sprawą drugoplanowych bohaterów, takich jak odźwierny, strażnicy czy nawet trzy czarownice. Tragizm Makbeta jest połączony z liryzmem. 3. Wprowadzenie scen zbiorowych – w Makbecie mają miejsce wielkie sceny batalistyczne, widzimy nawet maszerującą dziesięciotysięczną armię. 4. Brak chóru – w żadnej ze scen nie pojawia się znany z antyku chór. 5. Kompozycja – Makbet podzielony jest na akty, które dzielą się na sceny. Brak jest prologu i epilogu, charakterystycznego dla dramatu antycznego. 6. Tematyka historyczna – wydarzenia opisane w Makbecie oparte są o prawdziwe wydarzenia historyczne, które miały miejsce w XI wieku. 7. Wprowadzenie scen drastycznych – dramat zawiera liczne elementy drastyczne, ale większość z nich odbywa się poza sceną. Akcja dramatu obfituje w krwawe zajścia.

8. Złamanie zasady mimesis (wprowadzenie elementów fantastycznych) – w Makbecie mamy do czynienia z wieloma zjawami, widmami, duchami, czarownicami i ich czarami. 9. Moralne przesłanie – Makbet jest traktatem o moralności ludzkiej, której zatracenie prowadzi do upadku człowieka. 10. Pobudzenie uczuć i wyobraźni – postaci są skomplikowane i niejednoznaczne. Ich tragizm wzbudza emocje odbiorcy. Na wyobraźnie może działać między innymi pogoda w dramacie, która zwiastuje tragiczne wydarzenia. 11. Mimo wypełniającej się przepowiedni bohatera sam kieruje swoim losem – Makbet nie jest zmuszony do zamordowania Dunkana, sam podejmuje taką decyzję. Pierwsze morderstwo wywołało lawinę kolejnych, ale każde z nich wynikało z woli głównego bohatera. 12. Skłócony z otoczeniem jak i z własnym sumieniem bohater – Makbet ma wielu wrogów, jego nieliczni sojusznicy z czasem przechodzą na ich stronę. Wyrzuty sumienia prowadzą dwójkę głównych bohaterów do szaleństwa. Lady Makbet jako "famme fatale" (kobieta fatalna): - manipuluje ambicjami męża, ale go kocha - nie waha się ani chwili, nie ma wątpliwości moralnych ani najmniejszych skrupułów - jest pewna siebie - okrutna, stanowcza, bezwzględna, na koniec tragedii popada w obłęd - jest pozbawiona zasad moralnych - oskarża męża o tchórzostwo - zwraca się do męża, że jest "kaleka na duchu" - rady Lady Makbet: " wyglądaj jak kwiat niewinny, niechaj pod kwiatem tym wąż się skrywa" , "Byłam wstanie zabić dziecko, gdybym to wcześniej zaplanowała" Lady Makbet jest nieszczęsliwa z powodu nieszczęslwego macierzyństwa (prawdopodobnie jej dziecko zmarło wkrótce po urodzeniu) MOTYWY Motyw zbrodni Makbet bardzo często nazywany jest studium zbrodni. Motyw ten jest elementem napędzającym akcję Makbeta. Zamordowanie Dunkana niesie za sobą kolejne morderstwa, a tytułowy bohater zdaje sobie sprawę, że nie będzie potrafił zatrzymać tego tragicznego ciągu. Pierwsza zbrodnia była najtrudniejsza dla Makbeta, kolejne przychodziły mu ze swoistą łatwością. Pomimo, że zabił już wcześniej wielu ludzi na polach bitewnych, to dopiero zamordowanie śpiącego Dunkana spowodowało u bohatera wyrzuty sumienia i poczucie hańby. Jak mówi sam Makbet, jedynym bodźcem do popełniania zbrodni jest dla niego ambicja, ale na tę ambicję wpływają zwłaszcza kobiety – Lady Makbet i trzy czarownice. W dramacie w każdej zbrodni uczestniczy Makbet, bądź jako jej inspirator, bądź jako osobiście ją popełniający. Bohater morduje Dunkana, ale resztę morderstw zleca swoim podwładnym żołnierzom lub najętym zbirom. Makbet zrozumiał, że jedynym sposobem na powstrzymanie go od kolejnych morderstw jest jego śmierć. Szekspir ukazał, że na każdego zbrodniarza czeka sroga kara. Makbet wraz z żoną w wyniku swoich przewinień zatracają się coraz bardziej w szaleństwie, które prowadzi Lady Makbet do samobójstwa. Tytułowy bohater zaś, uważa, że nikt nie jest w stanie go pokonać. Dopiero gdy spotkał na swej drodze Makdufa odkrył, że się mylił. Motyw winy i kary Poczucie winy i wyrzuty sumienia towarzyszą Makbetowi od momentu popełnienia pierwszej zbrodni – zamordowania Dunkana – do śmierci. Bohater robi wszystko, by nie myśleć o konsekwencjach swoich okrutnych czynów, ale jego podświadomość nie pozwala mu na to. Sumienie Makbeta i jego małżonki

przybiera postać halucynacji – bohaterowi ukazuje się duch Banka, a Lady Makbet wydaje się, że jej ręce zbroczone są krwią. Główni bohaterowie muszą „Leżeć na strasznych torturach sumienia” i zdają sobie z tego sprawę. Małżeństwo Makbetów początkowo chciało całą winę za zamordowane Dunkana zrzucić na służbę króla, a później na jego synów. Jednak z biegiem czasu prawda wychodzi na jaw, a jej konsekwencje doprowadzają do tragicznego końca dwójkę bohaterów. Makbet próbował wziąć całą winę za kolejne zbrodnie na siebie, poczynając o planie zabójstwa Banka, o którym nie powiedział żonie. Nieuniknioną karą za popełnione zbrodnie jest w tym przypadku śmierć. Makbet zdaje sobie sprawę, że będzie musiał zapłacić za swoje grzechy i od śmierci Dunkana żyje w ciągłym strachu i świadomości, że nie zmyje ze swoich rąk winy: Motyw małżeństwa Związek małżeński dwójki głównych bohaterów – Makbeta i Lady Makbet – nie jest oparty na zasadach patriarchatu. Inaczej niż w większości małżeństw w ówczesnych czasach, pozycja kobiety w rodzinie Makbetów jest bardzo silna i znacząca. Można powiedzieć, że Lady posiada wiele męskich cech, o czym mówi jej mąż: Rodź mi samych chłopców! Bo męstwa twego nieugięty kruszec Nic niewieściego od dziś dnia nie spłodzi”. Nie wiadomo nic o potomstwie Makbetów, ale Lady mówi, że zna smak rodzicielstwa: „Byłam karmicielką I wiem, jak to jest słodko kochać dziecię, Które się karmi”. Równocześnie kobieta twierdzi, że nie zawahałaby się zabić własnego dziecka, jeśli przeszkadzałoby jej ono w osiągnięciu celu: Między małżonkami ciężko dopatrzyć się wielkiej miłości. Nie mówią ze sobą o tym uczuciu. Gdy umiera Lady Makbet, jej mąż nie wydaje się być tym nadto przejęty. Przyczyną takiego zachowania jest zatracenie dwójki bohaterów w walce o zdobycie, a później utrzymanie władzy. Motyw władzy Władza jest celem, do którego po trupach dąży Makbet. Można dostrzec podobieństwo bohatera do mitycznych Eteoklesa czy Polinejkesa. Eteokles i Polinejkes Synowie Edypa i Jokasty, którzy stoczyli ze sobą bratobójczy pojedynek, w którym obydwaj zginęli, o tron Teb . Chęć zdobycia władzy popycha Makbeta do pierwszej zbrodni – zamordowania swojego krewnego, króla Szkocji.Makbeta jest doskonałym przykładem tego, jak nie można rządzić państwem. Władza tytułowego bohatera opierająca się na tyranii jest przeciwstawiona rządom wielkich królów takich jak Dunkan czy Edward. Motyw kobiety fatalnej Ucieleśnieniem kobiety fatalnej (fr. femme fatale) jest Lady Makbet. To ona najbardziej namawia męża do popełnienia zbrodni, działając na jego ambicje. Kobieta przypomina biblijną Ewę, która nakłoniła Adama do zjedzenie zakazanego owocu. Podobnie jak Ewa, Lady Makbet działa z inspiracji zła. Z wypowiedzi bohaterów dramatu można wywnioskować, że małżonka Makbeta jest kobietą piękną. Z uznaniem wyraża się o niej Dunkan oraz dostojnicy szkoccy. Lady tak opisuje ten wizerunek: „Chcąc świat oszukać stosuj się do świata, Ubierz w uprzejmość oko, dłoń i usta,

Wyglądaj jako kwiat niewinny, ale Niechaj pod kwiatem tym wąż się ukrywa”. To w głównej mierze Lady doprowadziła do upadku Makbeta. W odróżnieniu jednak od innych kobiet fatalnych, wpada w obłęd i popełnia samobójstwo. Motyw samobójstwa Motyw ten pojawia się bardzo często w twórczości Szekspira. W Makbecie ma on nieco inny charakter, niż w pozostałych dziełach. Co prawda, Lady Makbet popełnia domniemane samobójstwo, ale jej mąż odrzuca takie rozwiązanie swoich problemów. Makbet woli umrzeć w walce, jak rycerz, niż targnąć się na własne życie: ”Mamli rzymskiego głupca naśladując Przebić się własnym mieczem? Nie! dopóki Życie przed sobą widzę, wolę raczej Przeszywać cudze piersi”. Motyw halucynacji Wizje i halucynacje towarzyszą głównej parze bohaterów przez cały czas akcji dramatu. Pierwszą z nich jest widmo unoszącego się w powietrzu zakrwawionego sztyletu, który prowadzi Makbeta do komnaty króla Dunkana. Następną wizją jest duch Banka, siedzący na miejscu Makbeta przy biesiadnym stole. Duch przypominał bohaterowi, że żądza władzy doprowadziła do tego, iż zabił własnego przyjaciela. Stan psychiczny Lady Makbet jest do tego stopnia rozchwiany, że kobiecie w czasie lunatykowania wydaje się, że ma dłonie zbroczone krwią. Bohaterka usilnie próbuje oczyścić ręce, ale żadnym sposobem nie może tego zrobić. W przypadku obu postaci halucynacje są wynikiem gnębiących ich wyrzutów sumienia. Motyw przemocy Makbet jest sztuką przesyconą przemocą. Co ciekawe, większość morderstw rozgrywa się poza sceną, ale są one szczegółowo opisywane przez bohaterów. Pierwszym tego przykładem są słowa rannego żołnierza, który opisuje wyczyny Banka i Makbeta na polu walki, przedstawiając mężczyzn jako zbroczonych krwią mścicieli. Dramat rozpoczyna się i kończy wielkimi krwawymi walkami, w pierwszej Makbet pokonuje przeciwników, w drugiej sam został pokonany przez Makdufa. Mimo, że sztuka nie zalicza się do długich, to ginie w niej duża liczba bohaterów, a ich śmierć jest często krwawa. Śmierć głównego bohatera jest kwintesencją przemocy, Makduf ścina mu głowę i nabija ją na włócznię. Motyw przepowiedni Proroctwo wprawia w ruch całą akcję Makbeta. Dokładniej rzecz ujmując, robią to czarownice, które przepowiadają Makbetowi, że najpierw zostanie tanem Kawdoru, by później zostać królem Szkocji. Wiedźmy przepowiadają szereg innych wydarzeń: mówią, że Banko będzie płodził króli czy, że Makbet powinien strzec się Makdufa. Czarownice wzywają widma, które przepowiadają bohaterowi, jak uniknąć śmierci i kto może go zgładzić. Wszystkie przepowiednie, poza tą dotyczącą potomków Banka, realizują się w obrębie akcji dramatu....