Materiały do egzaminu z ochrony zdrowia publicznego PDF

Preview

Summary

Download Materiały do egzaminu z ochrony zdrowia publicznego PDF

Description

Jakie czynniki wpływają na skuteczność osłon przeciw promieniowaniu?     

Rodzaj promieniowania Energia promieniowania Moc dawki (natężenie promieniowania) Materiał z którego wykonana jest przesłona Grubość przesłony

Dawka graniczna (jako dawka efektywna) – wartość dla ogółu ludzkości. Dla osób z ogółu ludności dawka graniczna, wyrażona jako dawka skuteczna (efektywna), wnosi 1 mSv w ciągu roku kalendarzowego, przy czym dawka graniczna, wyrażona jako dawka równoważna, wynosi w ciągu roku kalendarzowego:  15 mSv – dla soczewek oczu  50 mSv – dla skóry jako wartość średnia dla dowolnej powierzchni 1 cm2 napromienionej części skóry Dawka ta może być w danym roku kalendarzowym przekroczona, pod warunkiem że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy 5 mSv. (Poniekąd sprzeczne z radiologią) 3 sposoby ochrony radiacyjnej   

Zachowanie lub zwiększenie odległości (człowieka, zwierzęcia, materiału) od źródła promieniowania Ograniczenie czasu ekspozycji Stosowanie osłon pochłaniających promieniowanie (czynniki wpływające na efekt działania osłon: rodzaj promieniowania, energia promieniowania, moc dawki, grubość przesłony, rodzaj materiału)

Co to jest wydajność pomiaru? Jest to stosunek procentowy liczby impulsów wskazywanych przez przyrząd pomiarowy w jednostce czasu - np. w 1 minucie - do liczby rozpadów zachodzących w badanym źródle w tej samej jednostce czasu. Wydajność pomiaru zależy głównie od: Ø rodzaju promieniowania, Ø rodzaju detektora promieniowania, Ø grubości ścianek licznika i jego obudowy, Ø geometrii pomiaru, a zwłaszcza:  odległości detektora od źródła,  kąta bryłowego jaki tworzy powierzchnia czynna detektora w stosunku do źródła. Co zakłada teoria liniowa?      

W 1959 roku Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej zaakceptowała tzw. liniową hipotezę dawkaskutek. Hipoteza ta mówi, że każda dawka promieniowania nawet najmniejsza ma ujemny wpływ na organizmy żywe. Teorię oparto na badaniach epidemiologicznych przeprowadzonych na osobach, które przeżyły atak atomowy w Hiroszimie i Nagasaki. W zakresie ogromnych dawek, jakie otrzymali mieszkańcy tych miast, teoria jest bardzo dobrze udowodniona. Dawka pochłonięta w ułamku sekundy (tyle trwa wybuch bomby atomowej) jest jednak dla organizmu żywego o wiele groźniejsza niż ta pochłonięta przez długi czas. Pod tym względem obserwacji poczynionych na ofiarach w Hiroszimie i Nagasaki nie można bezkrytycznie przenosić na inne źródła promieniowania.

Teoria hormezy radiacyjnej.    

Jest to teoria konkurencyjna do teorii liniowej. Mówi ona, że człowiekowi szkodzą bardzo wysokie dawki i ta szkodliwość jest tym mniejsza im same dawki są mniejsze. Małe dawki z kolei wpływają na organizm dobroczynnie. W miarę ich obniżania obserwuje się zwiększenie ujemnych skutków zdrowotnych Jedne z wielu badań wykazały że u myszy narażonych na promieniowanie gamma pochodzące od atomów cezu stwierdzono (przy niektórych dawkach) prawie o połowę mniej noworodków, niż wynikałoby to z teorii liniowej. Z kolei izolując myszy przed promieniowaniem naturalnym zauważono zwiększenie się ilości nowotworów. Podobne wyniki dały prace przeprowadzone na pierwotniakach w latach 60tych . Pantofelki i inne organizmy, żyjące w środowisku o sztucznie obniżonym tle promieniotwórczym, wyraźnie gorzej się rozmnażały. Badania świadczące o pozytywnym wpływie niskich dawek na życie człowieka jest wiele. Brak jednak racjonalnej teorii wyjaśniającej to zjawisko.

Co może być czynnikiem aktywnym w broni biologicznej?

Do czynników aktywnych broni biologicznej zaliczamy:  wirusy: np. wirus ospy, wirusy gorączek krwotocznych, wirus zapalenia mózgu  bakterie np. Bacillus anthracis, Yersinia pestis, Brucella abortus, Vibrio cholerae  riketsje np. Coxiella brunetti, Ricketssia provazeki  grzyby np. Coccidioides imitis  toksyny: bakteryjne, roślinne, zwierzęce, np. botulinowa, shigatoksyna, epsilon, enterotoksyna gronkowcowa, aflatoksyna Wszystkie czynniki aktywne broni biologicznej mogą być poddawane modyfikacjom genetycznym. Wg Centrum Kontroli Patogenów w Atlancie wyróżniamy 80 patogenów w tym 43 ludzkie, 18 zwierzęcych i 19 roślinnych. Wyższość broni biologicznej nad konwencjonalną i atomową (to samo pytanie: dlaczego jest atrakcyjna dla terrorystów?)     

łatwa w produkcji – baza przemysłu farmaceutycznego, fermentacyjnego, drobnych laboratoriów tania – straty w ludności na 1 km2: konwencjonalna – 2 000 USD, jądrowa – 800 USD, biologiczna 1 USD skuteczna - 50 kg zarodników wąglika (aerozol, wysokość 2 km): w mieście 500 tyś mieszkańców mam 95 tyś zgonów i 125 tyś zachorowań niewidzialna – łatwa do przenoszenia i ukrycia trudna w zwalczaniu – trudne jest szybkie rozpoznanie przyczyny zachorowań i zgonów, a w okresie wylęgania często nietypowe objawy.

Koszty wybuchu choroby zakaźnej u zwierząt (wg. OIE) W wyniku wybuchu choroby zakaźnej u zwierząt ponoszone są koszty związane z likwidacją zakażonych zwierząt , koszty likwidacji zwierząt podejrzanych o zakażenie, oraz koszty zaburzeń procesów produkcyjnych, handlu (restrykcje międzynarodowe) i ubezpieczeń. Suma tych trzech poniesionych kosztów daje nam koszt całkowity. Jednostki energii promieniowania i jakie są biologiczne skutki Charakterystyczną cechą każdego promieniowania jest nie tylko jego rodzaj ale też jego energia. Energię promieniowania określa się najczęściej w elektrowoltach (eV). Elektrovolt jest to ilość energii kinetycznej jaką uzyskuje elektron przyspieszony w polu elektrycznym o różnicy potencjałów równej 1 V. Energia promieniowania wyrażana jest zazwyczaj nie elektrowoltami jako jednostkami zbyt małymi ale ich wielokrotnościami np. kiloelektrowolt, mega czy gigaelektrowolt. Im większa jest energia promieniowania tym większa jest prędkość cząsteczek lub fotonów, a więc ich przenikalność. Jednocześnie w miarę wzrostu energii każdego rodzaju promieniowania maleje jego zdolność jonizacyjna a więc i gęstość wywołanej jonizacji (w jonach na cm). Skutki biologiczne promieniowania:   

alfa: przy działaniu zewnętrznym na organizm człowieka i zwierzęcia nie może spowodować żadnych zmian patologicznych z wyjątkiem rogówki oka, za to nuklidy emitujące promieniowania alfa są bardzo groźne przy skażeniu żywności, wody i powietrza. neutronowe: przy działaniu strumieniem neutronów na jakikolwiek przedmiot lub materiał a także na teoretycznie tkanki organizmu zwierzęcego powstaje w nich promieniotwórczość wzbudzona. Problem ten zasługuje na szczególną uwagę w aspekcie ochrony radiologicznej produktów i surowców żywnościowych. gamma: zarówno przy działaniu zewnętrznym jak i wewnętrznym promieniowanie gamma przenika przez całe ciało, doprowadzając do równomiernych zmian w całym organizmie. Promieniowanie gamma jest więc najbardziej niebezpieczne.

Wzbudzenie promieniowania wtórnego w żywności – sytuacje i oceny sanitarne       

Jedynie pod wpływem silnych strumieni neutronów lub bardzo wysokich dawek powyżej 10 kGy innych rodzajów promieniowania mogą pojawić się w żywności zmiany rzutujące na jej ocenie sanitarnohigienicznej. Warunki takie mogą zaistnieć w praktyce jedynie przy wybuchu bomby neutronowej lub innych bomb nuklearnych. W drugim przypadku przedmiotem zainteresowania mogą być tylko te produkty, które znalazły się blisko miejsca wybuchu i które w schronach lub magazynach podziemnych przetrwały efekt działania fali uderzeniowej i promieniowania cieplnego. Promieniowanie jonizujące może w tych warunkach wywołać powstanie radioaktywności wzbudzonej lub niepożądane zmiany organoleptyczne Pod wpływem strumienia neutronów najłatwiej powstają te izotopy promieniotwórcze, które najszybciej zatracają właściwość promieniotwórcze, a więc izotopy o krótkim okresie półtrwania. Radioaktywność wzbudzona może uniemożliwić dopuszczenie produktów do spożycia w pierwszym okresie po wybuchu nuklearnym ale nie powinna być powodem niszczenia żywności Będzie ona stosunkowo szybko zanikać i po pewnym czasie produkty ponownie będą nadawały się do konsumpcji



Decyzję o ich dopuszczeniu do spożycia powinno się podejmować w oparciu o wyniki pomiarów radiometrycznych.

Co to jest aktywność promieniotwórcza, jednostki dawne i obecne Aktywność promieniotwórcza - liczba jąder substancji promieniotwórczej ulegających rozpadowi w ciągu 1 sekundy. Jednostki dawniejsze (dotychczas stosowane): 1 Ci = 3,7 x 1010 rozp./sek. Jest to jednostka duża, dlatego często stosowano (lub nadal stosuje się) podwielokrotności: mCi, μCi, nCi, pCi Do wyrażenia bardzo dużych aktywności stosuje się wielokrotności: kCi, MCi Jednostki nowe (wg układu SI): 1 Bq (bekerel) = 1 rozp./sek. Jest to jednostka bardzo mała, dlatego zwykle stosuje się wielokrotności: kBq, MBq, GBq Ponieważ w piśmiennictwie spotyka się do tej pory jednostki stare i nowe, często zachodzi konieczność przeliczeń. Należy pamiętać, że: 1 Bq = 27,03 x 10-12Ci = 27,03 pCi 1 Ci = 3,7 x 1010Bq = 37 GBq Dla możliwości wyrażenia wyników w tych jednostkach niezbędne jest:  uzyskiwanie bezpośrednich wyników pomiarów (odczytywanych z przyrządów pomiarowych) wyrażanych w impulsach/jednostkę czasu,  znajomość wydajności pomiaru (W), charakterystycznej dla konkretnych przyrządów i warunków pomiaru, a wyznaczonej przy kalibracji przyrządów pomiarowych, w ściśle określonych warunkach, przy pomocy wzorców standardowych (źródeł wzorcowych o dokładnie znanej aktywności). Ptasia grypa - postepowanie przy podejrzeniu wystąpienia Ptasia grypa jest to choroba zwalczana z urzędu zgodnie z Ustawą z dnia 11 marca 2004 roku,zał.2 poz.14. Procedura przy podejrzeniu choroby:  zgłoszenie podejrzenia choroby  rejestracja zgłoszenia  badanie zwierząt w gospodarstwie  wysłanie próbek do badań laboratoryjnych (RT-PCR)czyli reakcja RNA z użyciem odwrotnej transkryptazy Przy stwierdzeniu choroby:  potwierdzenie podejrzenia czyli stwierdzenie choroby  wyznaczenie ogniska choroby i jego rejestracja  poinformowanie o ognisku choroby Komisji Europejskiej  likwidacja zwierząt wrażliwych w ognisku  zniszczenie lub zagospodarowanie zwłok zwierzęcych oraz produktów, pasz, rzeczy i odpadów kat3.  oczyszczenie i odkażenie  odszukanie i zniszczenie zwierząt, produktów, pasz i rzeczy które opuściły gospodarstwo w momencie inkubacji  blokada gospodarstwa do czasu wygaszenia ogniska Postępowanie ze zwierzętami w zagrożeniu powodzią w USA  

gospodarskie: przygotować zapas paszy i wody na 3 doby i umieścić je na górnych kondygnacjach budynku. Bydło przygotować do ewakuacji, wybrać najbardziej wartościowe sztuki. Jeśli nie zdążymy ewakuować wszystkich to musimy je chociaż wypuścić z pomieszczeń małe zwierzęta: zabieramy je ze sobą, zakładamy im wodoodporną zawieszkę identyfikacyjną , przygotować jedzenie i wodę dla zwierząt i ludzi na 3 tyg. , zabrać dowody szczepień, aktualne zdjęcie, umieścić na drzwiach kartkę że w środku jest zwierzę, nie przywiązywać go.

Definicje: Biologiczny równoważnik dawki - dawka promieniowania pochłonięta przez jednostkę objętości lub masy tkanki żywej (zwłaszcza człowieka) przy uwzględnieniu efektu biologicznego danego promieniowania.

Okres połowicznego rozpadu - czas połowicznego rozpadu (zaniku) - czas, w ciągu którego liczba nietrwałych obiektów lub stanów zmniejsza się o połowę. Okres połowicznego rozpadu jest wielkością charakterystyczną dla każdego izotopu promieniotwórczego. Wynosi on od milionowych części sekundy dla jednych izotopów do miliardów lat dla innych. Okresy połowicznego rozpadu ważniejszych nuklidów wynoszą: 137Ba - 2,6 dnia 90Y - 62 godziny 131J - 8,3 dnia 60Co - 5,25 roku 90Sr - 28 lat 137Cs - 30 lat 226Ra - 1 622 lata 14C - 5 400 lat 239Pu - 2.4 x 104 lat 40K - ok. 109 lat 238U - 4,5 x 109 Dawka pochłonięta - energia promieniowania jonizującego przekazywana materii w elemencie objętości podzielona przez masę tego elementu, wyrażona wzorem:

Dawka pochłonięta oznacza dawkę uśredniona w dowolnym materiale, w tym tkance lub narządzie. Legalną jednostką miary dawki pochłoniętej jest grey (1Gy = 1J/kg). Fizyczny okres półtrwania: okres po upływie którego aktywność promieniotwórcza pierwiastka zmniejszy się o połowę. Biologiczny okres półtrwania: okres czasu w którym ilość pierwiastka w tkance lub organizmie zmniejszy się o połowę. Efektywny okres półtrwania: wypadkowa fizycznego i biologicznego o.p. określająca szybkość zaniku aktywności w poszczególnych tkankach żywego zwierzęcia. Wzór: Te= T x Tb/T + Tb Od czego zależy czułość pomiaru radiometrycznego? Czułość pomiaru radiometrycznego - najmniejsza aktywność wykrywana przy stosowaniu określonego aparatu (przyrządu) i określonej metodyki. Czułość pomiaru zależy od:  wydajności pomiaru (W),  tła pomiarowego, pochodzącego z promieniowania kosmicznego oraz ze źródeł znajdujących się w pobliżu (np. pył promieniotwórczy skażający teren). Dekontaminacja wody Zabieg polega na oddzieleniu i usunięciu substancji promieniotwórczych ze skażonych powierzchni oraz materiałów np. wody, produktów spożywczych, pasz itp. Należy podkreślić, że:  dekontaminacja polega na usunięciu substancji promieniotwórczych,  nie ma natomiast możliwości inaktywacji (unieczynnienia) radionuklidów ani metodami fizycznymi, np. przez ogrzewanie, ani metodami chemicznymi. Efektami dekontaminacji może być:  całkowite usunięcie substancji promieniotwórczych, co jest bardzo trudne lub nawet niewykonalne,  jedynie częściowe usunięcie radionuklidów, co jest łatwiej osiągalne i często posiada duże znaczenie praktyczne. Dekontaminacja wody dla ludzi i zwierząt:  metoda sedymentacji i dekantacji Ø wymieszanie i odczekanie do opadnięcia osadów, Ø większa skuteczność po dodaniu materiałów absorbujących, np. torfu, piasku, gliny; Ø ogólnie biorąc - skuteczność niewielka,

 metoda filtrowania przez złoże absorbujące radionuklidy Ø materiały absorbujące: piasek, ziemia, torf, trociny, węgiel drzewny i ewentualnie inne; Ø skuteczność stosunkowo niezła, chociaż różna przy różnych radionuklidach (pierwiastkach); Ø wydaje się, że jest to metoda o największej wartości praktycznej.  metoda destylacji Ø skuteczność bardzo dobra, lecz metoda mało wydajna i trudna do zastosowania w skali masowej, Ø wydaje się, że bez znaczenia praktycznego Czynniki rażenia bomby biologicznej Istnieją 43 bronie w 5 kategoriach: wirusowe, bakteryjne, riketsjowe (odmiana bakteryjnych), grzybicze i toksyny. Przykłady:  cholera (bakteryjne) - żołądkowo-jelitowe schorzenie powodujące odwodnienie i prowadzące do śmierci  mykotoksyny (grzybicze)- spory zakażają układ oddechowy trudności w oddychaniu i ropnie  jad kiełbasiany - przekazywane przez żywność, powoduje wymioty, zaparcia, zaburzenia widzenia i paraliż  dur brzuszny - infekcja żołądkowa powodująca gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, owrzodzenie jelit i plamy na skórze  wąglik (bakteryjne) - spory rozmnażają się w skórze, płucach i jelitach. Wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę i z wdychanym pyłem. Zagrożenia przy wybuchu (fala uderzeniowa, promieniowanie) Podczas wybuchu powstają różne rodzaje energii mogące uszkadzać żywe organizmy:  energia mechaniczna w formie podmuch powietrza zwana zwykle falą uderzeniową - ok. 50% całej energii wybuchu  promieniowanie cieplne - ok. 35%  promieniowanie jonizujące ok. 15%, z tego: - 5% przypada na promieniowanie pierwotne i - 10% na promieniowanie resztkowe Skutki !PODMUCHU POWIETRZA! przy wybuchu naziemnym bomby 10Mt Odległość od epicentrum Do 5,1 km

Prędkość wiatru 640km/h

Do 7,1 km

440km/h

Do 9,8 km

260 km/h

D0 13,6 km

160 km/h

Do 24,8 km

80 km/h

Skutki Uszkodzenie płuc, ulica niemożliwa do przebycia Uszkodzenie wzmocnionych konstrukcji betonowych Uszkodzenie bębenków uszu, przewrócenie słupów elektrycznych i telefonicznych Zniszczenie domów i przewrócenie drzew Obrażenia odłamkami niesionymi przez podmuch

Skutki !PROMIENIOWANIA CIEPLNEGO! przy wybuchu naziemnym bomby 10Mt Odległość od epicentrum Do 3,8 km Do 6,4 km Do 14 km Do 21 km Do 24 km Do 33, 6 km

Skutki Odparowują blachy karoserii samochodowych, topią się szklane szyby Topią się blachy karoserii samochodowych Zapala się tekstura i obicia w samochodach Oparzenia III stopnia, zapalają się tkaniny i suche liście Oparzenia II stopnia, zapala się pomięty papier i gazety Oparzenia I stopnia, zapala się tkanina jedwabna

Promieniowanie pierwotne Skuteczny zasięg rażenia pierwotnego promieniowania jonizującego ( 3 Sv/h) waha się: Od 0,8 km dla bomb o mocy 1 kt Do 4 km dla bomb 20 Mt Zwiększenie siły wybuchu ładunku jądrowego powoduje stosunkowo nieznaczny wzrost zasięgu oddziaływania pierwotnego promieniowania. Tak właśnie się dzieje przy wybuch bomby neutronowej (1kt), której odpalenie 100 m nad ziemia powoduje zniszczenie jedynie w promieniu 200 – 300 m, podczas gdy promieniowanie neutronowe zabija ludzi i

zwierzęta w promieniu 2,5 km. Bomba ta jest prawdopodobnie bomba wodorową umieszczona w osłonie berylowej, działającej jako nośnik neutronów, chociaż możliwe są i inne rozwiązania techniczne. Gęstość strumienia neutronów jest 14X większa niż przy wybuchu tradycyjnej bomby atomowej. Promieniowanie resztkowe Przy wybuchach bomb jądrowych dużej mocy o wiele większe znaczenie ma tzw. promieniowanie resztkowe, które jest promieniowaniem produktów rozszczepienia unoszonych przez chmurę w kształcie grzyba. Produkty rozszczepienia spadają na ziemie w postaci opadu promieniotwórczego. Ok. 20% produktów rozczepienia przechodzi do stratosfery dając w efekcie opad ogólnoświatowy a 80% stanowi opad lokalny Składniki bomby biologicznej Czynnik aktywny (bakterie, wirusy, riketsje, toksyny bakteryjne i roślinne i ich modyfikacje genetyczne); pojemnik zawierający czynnik aktywny; środki przenoszenia i dyspersji Choroby, przy których nie występuje epidemia wtórna Wąglik, postać płucna tularemii 3 choroby najistotniejsze przy ataku agroterrorystycznym Pryszczyca, rzekomy pomór drobiu, influenza ptaków (aerosol), księgosusz, pomór bydła, pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej świń (kontakt bezpośredni) Etapy wdrażania systemu zarządzania ryzykiem w zakładach przemysłu spożywczego      

identyfikacja zagrożenia ocena ryzyka analiza dostępnych środków ograniczenia ryzyka podjęcie decyzji ograniczającej ryzyko wdrożenie decyzji ograniczającej ryzyko nadzór i ocena wyników

Trudności w zwalczaniu skutków zastosowania bomby biologicznej Masowy wykup określonych grup leków, nietypowe zachowania, nie spotykane dotychczas objawy na danym terenie, trudność w rozpoznaniu Co wpływa na intensywność biologicznych skutków promieniowania? Czynniki fizyczne, charakteryzujące promieniowanie: rodzaj, energia, dawka, moc dawki i dzielenie dawki Czynniki biologiczne (charakteryzujące org. zw.): rodzaj napromieniowanych tkanek i narządów, wielkość napromieniowanej powierzchni ciała, gatunek zwierzęcia, płeć, wiek, przemiana materii, radiowrażliwość osobnicza Przebieg choroby popromiennej przy różnych dawkach promieniowania Dawka poniżej 0,25 Sv – brak objawów uchwytnych klinicznie Dawka ok. 0,50 Sv – nieliczne przemijające zmiany we krwi, brak widocznych objawów chorobowych, możliwość wystąpienia późnych skutków somatycznych. Dawka ok. 1 Sv – dawka krytyczna dla człowieka i zwierząt, zaznaczone zmiany we krwi, pierwsze objawy ze strony układu pokarmowego – nudności, wymioty, biegunka, czasami osowienie i osłabienie. Dawka ok. 2 Sv – nudności, wymioty, możliwa biegunka w ciągu 24 h, następnie okres utajenia trwający ok. tygodnia Po tym czasie:  ogólne osłabienie  utrata apetyt  biegunka, owrzodzenie gardła  epilacja Możliwości pojedynczych zejść śmiertelnych, zwłaszcza przy wtórnych powikłaniach infekcyjnych. Dawka 4-5 Sv – dawka półśmiertelna dla ludzi i większości zwierząt domowych. Nudności i wynik (u ludzi i zwierząt mogących wymiotować) w okresie kilku godzin po ekspozycji. Częsta biegunka. Po kilkudniowym utajeniu choroby:  ogólne osłabienie

 utrata apetytu  biegunka  możliwa gorączka i epilacja  stany zapalane jamy ustnej i gardzieli  krwawienia z nosa  znaczne wyniszczenie. Padnięcia w c...