Motyw labiryntu w literaturze PDF

Preview

Summary

Motyw labiryntu w literaturze na maturę podstawową oraz rozszerzoną z języka polskiego....

Description

Labirynt - skomplikowany układ dróg, korytarzy, przejść lub pomieszczeń. Stosowano go już w starożytności, miał na celu uniemożliwić dotarcie do pilnie strzeżonego miejsca (np. grobowce faraonów) lub wydostanie się z niego (np. labirynt na Krecie). W wielu religiach wykorzystywano labirynty do rytuałów wtajemniczenia duchowego i obrzędów przejścia. Niosły ze sobą doświadczenie groźne, narażające na przykrości i niebezpieczeństwa, lecz o charakterze inicjacyjnym. W tym kontekście stały się one elementem pracy duchowej prowadzącej do wtajemniczenia i wewnętrznego oświecenia. W ikonografii chrześcijańskiej labirynty budowane na planie krzyża oznaczały drogę duszy do zbawienia. Ich wizerunki umieszczano np. na posadzkach kościołów (najsłynniejszy znajduje się w katedrze w Chartres). Przebycie ich na kolanach zastępowało odbycie pielgrzymki do odległego kraju. W epoce nowożytnej forma błędnika zachowała się w sztuce ogrodowej. Symbolika labiryntu jest bardzo rozległa – może oznaczać on poszukiwanie prawdy, ale i zagubienie w życiu, przemierzanie meandrów podświadomości i odkrywanie tajemnicy, popadanie w obłęd oraz tryumf umysłu nad skomplikowaną materią, zejście z prostej drogi i poszukiwanie wyjścia. Możliwości interpretacyjne zależą od kontekstu.

1) Labirynt – pułapka – Mit o Minotaurze (Władającemu Kretą królowi Minosowi urodził się syn będący pół

człowiekiem i pół bykiem. Ponieważ Minotaur okazał się groźny dla otoczenia, król zatrudnił genialnego architekta – Dedala, aby pod pałacem w Knossos zaprojektował dla potwora siedzibę, z której nie będzie się on mógł wydostać. Taka jest historia powstania labiryntu. Co jakiś czas do labiryntu wprowadzano siedmiu chłopców i siedem dziewcząt przysyłanych z pokonanych przez Minosa Aten. Nie mogąc wydostać się z pułapki, padali ofiarą potwora. Kres tej rzeźni położył dopiero Tezeusz. Od córki Minosa – Ariadny – otrzymał on nić, dzięki której po zabiciu Minotaura trafił do wyjścia z labiryntu.)

– Proces Franza Kafki (Bohater gubi się w gmachu sądu. Najpierw nie może znaleźć

sali przesłuchań, a potem zagłębia się w duszny labirynt biur i kancelarii, skąd nie byłby w stanie wyjść bez pomocy przewodnika. Atmosfera zagubienia, grozy wynikającej z absurdu sytuacji i zamknięcia w potrzasku obrazuje emocje bohatera, który czuje się osaczony przez tajemniczy wymiar sprawiedliwości i zagubiony w skomplikowanym systemie procedur sądowych.)

– Historia Minotaura Zbigniewa Herberta (Inne spojrzenie na mit o Minotaurze.

Tytułowa postać nie jest tutaj krwiożerczą bestią, która zagraża innym, lecz opóźnionym umysłowo chłopcem z wielką głową, którego chowa się przed ludźmi ze wstydu. Labirynt miał pełnić funkcje dydaktyczne – uczyć logiki i abstrakcyjnego myślenia. Eksperyment pedagogiczny okazał się chybiony, więc, by nie narażać króla na kompromitację z powodu tępoty syna, wezwano Tezeusza, by zamordował księcia. Utwór zwraca uwagę na możliwość różnorodnej interpretacji powszechnie znanych faktów oraz podnosi problem odmienności człowieka.)

– Harry Potter i Czara Ognia J.K.Rowling (Ostatnia konkurencja Turnieju

Trójmagicznego polega na odnalezieniu pucharu wewnątrz labiryntu. Wysoki żywopłot tworzy nie tylko sieć skomplikowanych korytarzy, lecz także kryje w swoim wnętrzu szereg niebezpieczeństw, z którymi zawodnicy muszą się zmierzyć: dziwną mgłę zatrzymującą człowieka, sfinksa pilnującego przejścia do pucharu, diabelskie sidła oraz zjawy przybierające postać tego, czego najbardziej boi się dana osoba. Kiedy bohaterowie pokonują wszystkie przeszkody i docierają wreszcie do

upragnionego pucharu, okazuje się on pułapką – świstoklikiem teleportującym na cmentarz, na którym czeka na nich Lord Voldemort.)

– Film Kanał Andrzeja Wajdy (U schyłku powstania warszawskiego zdziesiątkowany

oddział usiłuje się przebić z Mokotowa do Śródmieścia, gdzie bronią się jeszcze powstańcy. Jedyna możliwa droga ewakuacji prowadzi przez kanały. Wyczerpani ludzie przemierzają labirynt ciemnych i wąskich korytarzy, zalanych ekskrementami. Stanowią one pułapkę – przez studzienki kanalizacyjne Niemcy wrzucają do nich granaty. Grupa rozprasza się, gubi i ostatecznie nikomu nie udaje się dotrzeć do celu. Jest to opowieść o klęsce – nie tylko o śmierci powstańczego oddziału, lecz także końcu zanurzającego się w chaosie, rozpadającego się świata.)

– Film Cube Vicenzo Natali (Sześć nieznających się do tej pory osób (policjant,

złodziej, studentka matematyki, psycholożka, architekt i chłopak cierpiący na autyzm) budzi się we wnętrzu gigantycznej kostki Rubika. Aby wydostać się z pułapki, przemierzają pomieszczenia, które kryją w sobie śmiertelne niebezpieczeństwa. Komórki labiryntu strzelają do bohaterów płomieniami, wysuwają ostrza, wytryskują żrący kwas. Zagubieni w klaustrofobicznej przestrzeni, pod presją nieustannego zagrożenia, zdani tylko na siebie, bohaterowie usiłują przeżyć za wszelką cenę, co wyzwala w nich najgorsze instynkty. Drogę wyjścia z piekielnej matni znajdą, jeśli odkryją rządzące nim prawa.)

2) Labirynt jako meandry psychiki – Sklepy cynamonowe Schulza (Wędrówka przez pogrążające się w mroku miasto

widziana z perspektywy dziecka przypomina błądzenie w labiryncie. Bohater, szukając sklepów cynamonowych, zagłębia się w tajemniczą przestrzeń ulic, które, oswojone za dnia, teraz zaczynają żyć własnym życiem – plączą się i pączkują, tworząc skomplikowane, fantastyczne hybrydy. Quasi-realistyczna przestrzeń miasteczka przechodzi metamorfozę w onirycznej wyobraźni narratora. Podróż we śnie może symbolizować zejście bohatera do głębokich warstw własnej psychiki, splątanych zaułków budzącej się podświadomości, próbę dotarcia do sedna rzeczy.)

– Film Lśnienie (W olbrzymim hotelu na odludziu, w miejscu, gdzie wcześniej

znajdował się indiański cmentarz, na zimę zostaje jedynie stróż – niespełniony pisarz Jack Torrance (Jack Nicholson) wraz z rodziną. Życie w zablokowanym przez burze śnieżne pensjonacie, nawiedzonym przez duchy, powoli zamienia się w horror. Mężczyzna stopniowo popada w szaleństwo, aż w końcu usiłuje zamordować swoich bliskich. Ściga z siekierą żonę i syna przez plątaninę hotelowych korytarzy, a w finałowej scenie – w ośnieżonym labiryncie ogrodowym. Błędnik z krzewów, w którym gubi się główny bohater, odzwierciedla meandry jego psychiki, nieuchronnie zmierzającej w kierunku obłędu. Jack tak długo błądzi w tunelach ze śniegu, nie mogąc znaleźć wyjścia, aż w końcu zamarza.)

– Film Labirynt Fauna Guillermo del Toro (Jest rok 1944, w Hiszpanii panuje dyktatura generała Franco. Mała dziewczynka Ofélia (Ivana Baquero) przybywa ze swoją ciężarną matką (Maribel Verdú) do domu ojczyma, bezwzględnego kapitana na usługach reżimu (Sergi López), który walczy z opozycyjną partyzantką. Ucieczką dla dziewczynki przed okrucieństwami codzienności jest wyprawa do labiryntu zamieszkiwanego przez wróżki i tajemniczego Fauna, który zapewnia Ofelię, że w

rzeczywistości jest zagubioną księżniczką. Aby powrócić do swojego królestwa, musi wypełnić trzy zadania. Świat labiryntu jest baśniowy, a jednocześnie niepozbawiony grozy. Jednak w porównaniu do coraz brutalniejszej rzeczywistości, wydaje się bezpieczny. Dziewczynka zagłębia się w niego coraz bardziej.)

3) Labirynt – biblioteka – Imię róży Umberto Eco (W klasztorze benedyktynów, do którego trafiają główni

bohaterowie – Wilhelm z Baskerville i jego uczeń Adso z Melku – strażnicy biblioteki ukrywają drugą księgę Poetyki Arystotelesa poświęconą komedii. Benedyktyni uważają śmiech za niebezpieczny dla człowieka, dzieło Szatana, ponieważ osłabia on niezbędny do zbawienia strach przed Bogiem. Biblioteka, która skrywa heretycką księgę, jest misternie skonstruowanym labiryntem, wzmocnionym przez zwierciadła i halucynogenne świece. Jako labirynt można też interpretować tajemniczą serię zabójstw, które mają miejsce na terenie opactwa. I z jednym, i z drugim rodzajem labiryntu usiłuje się zmierzyć brat Wilhelm. I choć pozornie wygrywa (dociera do księgi i wyjaśnia zagadkę kryminalną), ma poczucie porażki, gdyż wspaniała biblioteka zostaje zniszczona w pożarze, a fanatycy reprezentujący Świętą Inkwizycję wygrywają ze stronnikami wiary w siły umysłu.)...