Motyw samotności w literaturze PDF

Preview

Summary

Motyw samotności w literaturze na maturę podstawową oraz rozszerzoną z języka polskiego....

Description

Samotność - to oddzielenie od innych ludzi. W znaczeniu dosłownym – brak jakiegokolwiek człowieka, z którym można by nawiązać kontakt. Jednak oznacza również niemożności porozumienia się, pomimo obecności wielu ludzi wokół. Stan taki może wynikać z wielu czynników: poczucia obcości, świadomości odrzucenia czy niezrozumienia. Czasem jest efektem odczuwanego zagrożenia, ale może być też świadomą decyzją. Bez względu jednak na formę i przyczynę samotności prawie zawsze wiąże się ona z cierpieniem.

1) Samotność jako zrządzenie losu – Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (Trędowaty samotnie zamieszkuje wieżę

oddaloną od miasta. Jest odizolowany z powodu choroby, która go dotknęła. Przez pewien czas mieszkają z nim jego siostra (również chora na trąd) oraz pies. Chwila rozmowy z przypadkowym przechodniem czy nawet widziane z daleka dzieci są dla Lebbrosa prawdziwym wybawieniem.) – Film Cast Away: Poza światem Zemeckisa (Film przedstawia współczesną wersję Robinsona Cruzoe. Z katastrofy lotniczej, która miała miejsce gdzieś nad Pacyfikiem, ratuje się tylko jeden człowiek – Chuck Noland (Tom Hanks). Pozostawiony sam sobie na bezludnej wyspie musi stawić czoło zupełnie nieznanym dotąd wyzwaniom (zdobycie jedzenia, rozpalenie ognia), ale przede wszystkim dojmującej samotności. Jest ona dla bohatera do tego stopnia nie do zniesienia, że zaprzyjaźnia się on z piłką – nadaje jej imię (Wilson), rozmawia z nią, złości się na nią, przeprasza.) – Film Jestem legendą Francisa Lawrence (Świat został opanowany przez wirusa, który zmienia ludzi w żądne krwi, żerujące nocą bestie. Jedyną osobą w całym Nowym Jorku, a może i na świecie, której udało się pozostać niezarażoną, jest Robert Neville (Will Smith). Wraz ze swoim psem za dnia przemierza on opustoszałe ulice miasta, rozmawia z manekinami (jednego nawet podrywa), markuje codzienne zachowania w wypożyczalni wideo i za pomocą radia wysyła wiadomości w nadziei, że odnajdzie jeszcze kogoś żywego. Nocą zaś szczelnie zamyka się w swoim mieszkaniu w obawie przed chorymi i desperacko pracuje nad wynalezieniem leku.) – Film Pianista Romana Polańskiego (Władysław Szpilman wraz z rodziną zostaje przeniesiony do getta. Początkowo otacza go tłum Żydów stłoczonych na małej powierzchni. Wraz z zaostrzaniem akcji eksterminacyjnej ludzi wokół zaczyna ubywać. Kiedy muzyk wydostaje się z getta, jest skazany na garstkę opiekujących się nim osób. Po zakończeniu powstania warszawskiego, które obserwuje z okna, zostaje w Warszawie sam. Jest już wtedy nieomal zaszczutym zwierzęciem, kryjącym się po norach i obsesyjnie szukającym jedzenia.)

2) Samotność z wyboru – Ludzie bezdomni Żeromskiego (Główny bohater, Tomasz Judym, wybiera samotność i

–

–

świadomie rezygnuje z rodziny na rzecz pracy. Jest przekonany, że obecność bliskich, o których musiałby się troszczyć, odciągnęłaby go od obowiązków – leczenia ubogich i podnoszenia poziomu higieny wśród warstw najbiedniejszych) Proces Franza Kafki (Bohater powieści Franza Kafki jest samotnie żyjącym kawalerem skupionym na swojej pracy zawodowej. Taki sposób życia wydaje się mu odpowiadać. Ludzi traktuje bądź instrumentalnie, bądź uważa ich za intruzów. Z nikim nie nawiązuje bliższych relacji. Dopiero tuż przed egzekucją dostrzega w oddali człowieka i bierze pod uwagę, że mógł to być przyjaciel.) Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (Jedną z postaci opisanych w opowiadaniu jest tajemniczy nauczyciel z Turynu. Człowiek ten w wyniku trzęsienia ziemi traci całą rodzinę – żonę i trójkę dzieci. Od momentu przejścia na emeryturę (wcześniejszą

z powodu nieudanej próby samobójczej) konsekwentnie unika ludzi. Mieszka na odludziu, a w pobliskiej wiosce zjawia się okazjonalnie. Żyje tylko dlatego, że – jak sam mówi – nie może umrzeć.) – Obraz Maria Magdalena Georges de La Toura (Barokowy obraz przedstawia samotną Marię Magdalenę w stroju pokutnym. Kobieta siedzi przy stole, jedną ręką podpiera głowę, druga dłoń spoczywa na ludzkiej czaszce. Światło świecy wydobywa z mroku zamyśloną twarz postaci. Jest sama ze swoimi myślami, które – na co wskazuje rekwizyt – prawdopodobnie dotyczą przemijania.)

3) Samotność z powodu odrzucenia – Omyłka Bolesława Prusa (Nowela przedstawia niewielką społeczność w drugiej

połowie XIX w. Narrator wspomina miejscowość, w której dorastał, jej mieszkańców, codzienność, najbliższą rodzinę. Jednak jest to tylko pretekst, by przedstawić losy mężczyzny mieszkającego poza wsią – niesłusznie okrzykniętego zdrajcą. Kiedy ratuje on z opresji brata narratora, okazuje się, że został wykluczony, ponieważ nie wierzył, jak wszyscy mieszkańcy wsi, w skuteczność powstania i pomoc państw zachodnich.)

– Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (Jedna z opowieści tego szkatułkowego

opowiadania dotyczy człowieka nazywanego Lebbroso (po włosku: „trędowaty”) z powodu choroby, na którą cierpi. Zostaje on zamknięty w wieży oddalonej od ludzkich siedzib. Nikogo nie widuje. Jednocześnie nieustannie tęskni za jakimkolwiek towarzyszem. Była nim przez chwilę siostra (również dotknięta trądem), lecz umarła, oraz pies, który z kolei został zabity przez mieszkańców wsi.)

– Film Sala samobójców Jana Komasa (Dominik Santorski (Jakub Gierszał), maturzysta pochodzący z bardzo dobrze sytuowanej rodziny, zostaje posądzony przez rówieśników o homoseksualizm. Z tego powodu staje się bohaterem niewybrednych żartów na portalach społecznościowych, zamyka się w sobie, odmawia chodzenia do szkoły, przystąpienia do matury, w końcu przestaje wychodzić ze swojego pokoju i coraz intensywniej zanurza się w świat wirtualny. Tymczasem dla zajętych swoimi karierami rodziców, wiecznie nieobecnych w domu, jedynym problemem jest zbliżająca się matura.)

4) Samotność z powodu niezrozumienia przez innych – Dziady cz. III Mickiewicza (Jedne z pierwszych słów wygłoszonych przez Konrada,

głównego bohatera dramatu, brzmią: „Samotność – Cóż po ludziach” (Wielka Improwizacja). Uważa się on bowiem za kogoś wyrastającego ponad przeciętność, obdarzonego geniuszem, którego zwykły człowiek nie jest w stanie pojąć. Konrada cechuje charakterystyczny dla romantyzmu indywidualizm – samego siebie postrzega jako jednostkę wybitną, dla której partnerem do rozmowy jest tylko Bóg.)

– Lalka Bolesława Prusa (Stanisław Wokulski, choć otoczony ludźmi, w istocie jest

człowiekiem bardzo samotnym. Jego dążenia i pragnienia spotykają się z niezrozumieniem nawet wśród najbliższych mu osób – Rzecki dziwne zachowanie przyjaciela tłumaczy udziałem w konspiracji niepodległościowej. Także pasja Stanisława do nauki i chęć tworzenia wynalazków nie są przyjmowane z entuzjazmem przez nikogo poza Geistem i Ochockim. Jednak miłość do Izabeli uniemożliwia mu pójście drogą naukowca. Podejmowane przez bohatera działania w każdej dziedzinie pozostają dla wszystkich nielogiczne.)

– Hamlet Williama Szekspira (Hamlet, książę Danii, jest pogrążony w smutku po

śmierci ojca, żal pogłębiło szybkie zamążpójście matki. Objawia mu się duch zmarłego króla, który oskarża swojego brata o morderstwo. Kontakt ze światem pozaziemskim, żałoba, rozgoryczenie i rozczarowanie obłudnymi ludźmi sprawiają, że Hamlet pozostaje niezrozumiany przez otoczenie, którze posądza go o chorobę psychiczną.)

– Campo di Fiori Czesława Miłosza (Stanisław Wokulski, choć otoczony ludźmi, w

istocie jest człowiekiem bardzo samotnym. Jego dążenia i pragnienia spotykają się z niezrozumieniem nawet wśród najbliższych mu osób – Rzecki dziwne zachowanie przyjaciela tłumaczy udziałem w konspiracji niepodległościowej. Także pasja Stanisława do nauki i chęć tworzenia wynalazków nie są przyjmowane z entuzjazmem przez nikogo poza Geistem i Ochockim. Jednak miłość do Izabeli uniemożliwia mu pójście drogą naukowca. Podejmowane przez bohatera działania w każdej dziedzinie pozostają dla wszystkich nielogiczne.)

– Film Godziny Stephena Daldry (Historia trzech kobiet żyjących w różnym czasie.

Virginia Woolf (Nicole Kidman), angielska pisarka okresu modernizmu, zamknięta jest w swoim świecie niezrozumiałych dla otoczenia emocji, związanych z nawracającymi atakami choroby psychicznej. Aby oszczędzić cierpienia sobie i bliskim, popełnia samobójstwo. Laura Brown (Julianne Moore) to typowa pani domu z amerykańskich przedmieść lat pięćdziesiątych XX w. Czuje się nieszczęśliwa i niespełniona, choć jej życie wydaje się udane (kochający mąż, zdrowy syn, piękny dom). Również ona podejmuje próbę samobójczą. Żyjąca w czasach współczesnych Clarissa Vaughn (Meryl Streep) wydaje się najszczęśliwsza z całej trójki, jednak i ona zmaga się z wewnętrznymi rozterkami odsuwającymi ją od ludzi.)

5) Samotność z powodu obcości, odmienności – Sonety krymskie Mickiewicza (Osobą mówiącą w Sonetach krymskich jest Pielgrzym – człowiek Zachodu, który znalazł się w orientalnej scenerii Krymu. Otaczająca rzeczywistość fascynuje go swoją egzotyką i pięknem, jednak bohater zdaje sobie sprawę, że w tym świecie jest obcy. Niezmiennie tęskni za ojczyzną, choć jest świadomy, że nikt już tam na niego nie czeka.)

– Przedwiośnie Żeromskiego (Główny bohater to urodzony w azerskim Baku potomek

imigrantów z Polski. Po wybuchu rewolucji, stracie całego majątku i śmierci matki udaje się z ojcem w podróż do ojczyzny przodków. Seweryn Baryka nie dociera jednak do celu wyprawy, a osamotniony Cezary nie czuje żadnego związku emocjonalnego z odrodzonym państwem polskim – nie rozumie ludzi wzruszonych na widok słupów granicznych i nie podziela euforii z powodu odzyskanej niepodległości. Jest rozczarowany, bo opowieści ojca o Polsce „szklanych domów” nie znajdują żadnego potwierdzenia w rzeczywistości. Wszędzie, gdzie się pojawia – w Warszawie, Nawłoci, Chłodku – czuje się tylko gościem.)

– Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej (Róży Żabczyńskiej przez całe życie dawano

odczuć, że jest obca. Jako córka zesłańców urodziła się w Rosji, lecz tam uważano ją za Polkę; kiedy znalazła się w Polsce – uznano, że ma „kacapski” akcent i mówiono o niej „Moskiewka”. Podczas pobytu w Petersburgu nazywano ją warszawianką. Ten

–

–

brak zakorzenienia i inne życiowe rozczarowania sprawiają, że kobieta staje się zgorzkniała i z wrogością traktuje wszystkich wokół.) Harry Potter J.K. Rowling (Harry Potter jest wychowywanym przez zwykłą (mugolską) rodzinę synem czarowników. Nie pamięta swoich rodziców (zginęli, kiedy chłopiec miał roczek), lecz wyraźnie czuje własną odmienność. Uczucie to jest wzmacniane przez sposób, w jaki traktują go opiekunowie – pomiatają Harrym, każą mu spać w schowku pod schodami i robią wszystko, aby nie dowiedział się niczego o swoich „dziwacznych” rodzicach.) Obraz Stańczyk Jana Matejko (Na pierwszym planie znajduje się tytułowa postać – legendarny błazen króla Zygmunta Starego Stańczyk. Ma na sobie typowy błazeński strój, który kontrastuje z jego nastrojem, mężczyzna ma bowiem smutną i zatroskaną minę. Przyczynę wyjaśnia pełen tytuł obrazu: Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony, kiedy wieść przychodzi o utracie Smoleńska. Na drugim planie można dostrzec rozbawionych gości, którzy pozostają niewzruszeni niepokojącą nowiną. Królewski błazen wydaje się osamotniony w smutku i trosce o przyszłość kraju.)

– Film Frankestein (Ambitny naukowiec Victor Frankenstein (Kenneth Branagh) powołał do życia monstrum (Robert de Niro), człowieka pozszywanego z martwych ciał. Efekt eksperymentu przeraża go, jednak jest za późno na odwrócenie procesu. Stwór, z racji przeraźliwego wyglądu, jest odrzucany przez ludzi i zdaje sobie sprawę, że jego „ojciec" skazał go na wieczną samotność.)...