Narządy zmysłów + Układ nerwowy PDF

Preview

Summary

Anatomia Zwierząt1ĄDY ZMYSŁÓWa) Narząd wzrokuSkłada się z : gałki ocznej , nerwu wzrokowego i narządów pomocniczych -> mięśni okołoruchowych, brwi, powieki, gruczołów łzowych, worków spojówkowych.Gałka ocznaMa różna wielkość i kształt zależnie od gatunku (u mięsożerców ma 20-15 mm, u konia 50...

Description

Anatomia Zwierząt

1. NARZĄDY ZMYSŁÓW a) Narząd wzroku Składa się z : gałki ocznej, nerwu wzrokowego i narządów pomocniczych -> mięśni okołoruchowych, brwi, powieki, gruczołów łzowych, worków spojówkowych.

Gałka oczna Ma różna wielkość i kształt zależnie od gatunku (u mięsożerców ma 20-15 mm, u konia 50 mm, a u bydła 40 mm). Zwierzęta roślinożerne mają oczodoły skierowane ku bokowi, a mięsożerne ku przodowi. Ma kształt pęcherzyka, składającego się z dwóch nierównych wycinków kuli: przedniego - mniejszego i tylnego – większego. Gałka oczna otrzymuje krew z tętnicy środkowej siatkówki i tętnic rzęskowych; nie zawiera naczyń limfatycznych, zamiast nich występują przestrzenie limfatyczne - komory oka. Gałka oczna jest unerwiona przez nerwy rzęskowe. Składa się z przeźroczystego jądra – ciałka szklistego, soczewki, komór gałki ocznej (przedniej i tylnej) wypełnionych cieczą, ściany gałki ocznej. W ścianie gałki ocznej rozróżnia się błony: 1) zewnętrznej – włóknistej -> składa się z rogówki i twardówki; 2) środkowej – naczyniowa -> rozróżnia się naczyniówkę, ciało rzęskowe i tęczówkę; 3) wewnętrznej – nerwowej -> siatkówka.

ad. 1) Błona zewnętrzna – włóknista Rogówka – przejrzysta; w przedniej części gałki ocznej (mniejszy wycinek kuli); silnie uwypuklona i unerwiona, a nerw który ją unerwia to nerw trójdzielny; między rogówką a twardówka występuje splot żylny (u człowieka odpowiada zatoce żylnej); Twardówka – nieprzejrzysta; stanowi większy wycinek kuli; słabo unaczyniona - barwa biała; zbudowana a tkanki łącznej włóknistej splotowatej; chroni gałkę oczną; przechodzą przez nią włókna nerwowe (nerwu wzrokowego); dociera tętnica i żyła środkowa siatkówki. ad. 2) Błona środkowa – naczyniowa Naczyniówka – odgrywa rolę w odżywianiu siatkówki i regulacji ciśnienia śródgałkowego; zawiera liczne naczynia krwionośne;

Ciało rzęskowe –pełni rolę przy akomodacji oka (wpływa na kształt soczewki i bierze udział w regulacji ostrości widzenia) i wydzielaniu wodnistego płynu wypełniającego komory oka; stanowi przedłużenie naczyniówki; Tęczówka – to błona pierścieniowa z otworem po środku, czyli źrenicą. Zrąb tęczówki zawiera włókna mięśni gładkich, które mają przebieg promienisty i okrężny, ten skurcz przyczynia się do rozkurczu i skurczu; odgrywa rolę przysłony, regulującej szerokość wiązki promieni świetlnych - chroni wnętrze oka przed nadmiernym promieniowaniem. Występują komórki barwikowe i naczynia krwionośne. ad. 3) Błona wewnętrzna – nerwowa Siatkówka – właściwa błona wewnętrzna oka; przylega do naczyniówki, ciała rzęskowego i tęczówki; występuje w tylnej części gałki ocznej i składa się z trzech części: -> Tęczówkowej -> Rzęskowej ->Wzrokowej (wrażliwa na światło) – występuje tarcza nerwu wzrokowego – plamka ślepa; Błona odblaskowa – w części naczyniowej oka, półksiężycowate pole o zdolności odbijania promieni świetlnych, które padają na siatkówkę; Komórki zawierają wtręty krystaliczne cynku i cysteiny -> rozszczepianie światła i stymulacja komórek siatkówki wrażliwych na światło, co w efekcie zwiększa widzenie w okresie zmroku; powoduje charakterystyczne świecenie oczu światłem odbitym (oświetlającym) w ciemnościach (u kota – żółto; psa – zielono; bydła, koni i owiec – zielononiebiesko). o o

Komorowa – u mięsożerców Włóknista – u roślinożerców

Soczewka Przezroczysta struktura załamująca promienie świetlne. Odpowiada za ostrość widzenia. Jest miękka, zbudowana z włókien, nie jest unaczyniona, a odżywianie soczewki odbywa się na drodze dyfuzji z płynu wodnego i ciała szklistego. Komórki soczewki maja pewne zdolności regeneracji, ale przyrastają obwodowo. Dwuwypukła o strukturze wielowarstwowej, otoczona przezroczystą torebką o charakterze sprężystym.

Ciało szkliste Przezroczysta galaretowata masa, zawierająca duże ilości wody. Nadaje gałce ocznej kształt i załamuje promienie świetlne.

Komory oka Wypełnione wodnistym płynem, zawierającym nieznaczne ilości białka i soli oraz rzadko występujących elementów komórkowych.

Narządy pomocnicze oka : I.

II.

III.

IV.

Mięśnie okołoruchowe -> 6 mięśni poprzecznie prążkowanych; zawierają liczne zakończenia nerwowe w postaci wrzecion mięśniowych; maja delikatną pochewkę łącznotkankową, a ścięgna ich łączą się z twardówką. Gruczoły łzowe -> cewkowo-pęcherzykowe złożone, o budowie zrazikowej; wytwarzają wydzielinę surowiczą – łzy, które opłukują powierzchnię oka; ich nadwyżka jest odprowadzana przewodami przy środkowej części powieki, dalej łączą się we wspólny przewód uchodzący do muszli nosowej, a dalej do noso-gardzieli; funkcje: nawilżanie rogówki i usuwanie ciał obcych z powierzchni oka. Powieki -> fałdy skórnomięśniowe, które ochraniają i nawilżają oko; ograniczają szparę powiekową; wyróżnia się części: skórną (zewnętrzną) i śluzową (wewnętrzną). Zrąb powieki tworzy płytka łącznotkankowa – tarczka. W jej obrębie występują gruczoły tarczkowe. Worki spojówkowe ->wyróżnia się spojówkę powiekową i gałki ocznej; przezroczysta błona, która pokrywa wewnętrzną stronę powiek i część gałki ocznej; wytwarza śluz nawilżający i chroniący gałkę oczną przed zanieczyszczeniami.

b) Narząd statyczno-słuchowy/ przedsionkowo-ślimakowy (słuchu i równowagi)

Pełni funkcje odbierania wrażeń słuchowych (narząd słuchowy) i regulowania ruchów dowolnych (narząd czucia statycznego – równowagi). Usytuowany w przestrzeni czaszki; oprawę tworzy kość skroniowa; część skalista i bębenkowa kości skroniowej obudowują ucho wewnętrzne i środkowe. Od strony wewnętrznej czaszki występuje pole ślimakowe -> umiejscowienie nerwu słuchowego; W stronę dopolityczną, od tyłu czaszki występują 2 otwory w przedsionku dolnym i górnym, które są przeznaczone dla nerwu statycznego. Składa się z : 1. Ucha zewnętrznego 2. Ucha środkowego 3. Ucha wewnętrznego Ucho zewnętrzne i środkowe są bodźcami doprowadzającymi bodźce dźwiękowe. ad. 1. Ucho zewnętrzne -> składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Małżowina uszna -> zbudowana jest z tkanki chrząstnej sprężystej pokrytej skóra, w której występują włosy, gruczoły łojowe i nieliczne gruczoły potowe; zawiera mniejsza lub większa ilość komórek tłuszczowych. U nielicznych gatunków, w tym człowieka, występują bruzdy i zakręty wewnątrz małżowiny usznej, służące ukierunkowaniu fal dźwiękowych. Mięśnie w małżowinie usznej : uszne (zaczynają się i kończą w sąsiedztwie małżowiny usznej) i małżowinowe właściwe (zaczynają się i kończą na małżowinie usznej). Przewód słuchowy zewnętrzny -> jego część wnika do czaszki, część boczna (

1 3

długości przewodu) zbudowana z

elementów chrzęstnych, a część przyśrodkowa z elementów kostnych. Przewód słuchowy kończy się pierścieniem bębenkowym, do którego przymocowana jest błona bębenkowa W ścianie przewodu słuchowego nie występują gruczoły potowe, ale występują gruczoły woskowe i gruczoły łojowe. ad. Ucho środkowe -> składa się z błony bębenkowej, jamy bębenkowej, trąbki słuchowej i jam powietrznych. Błona bębenkowa -> jest ulokowana na granicy między uchem zewnętrznym a środkowym po całym obwodzie ściany; składa się z 3 warstw: zewnętrznej -> skórnej, środkowej -> blaszki właściwej i wewnętrznej -> śluzowej; zamyka od strony przyśrodkowej przewód słuchowy, odgraniczając go od jamy słuchowej; ma kształt owalny i nie jest zupełnie płaska; z zewnątrz pokryta skórą bez włosów i gruczołów, od wewnątrz pokrywa ją błona śluzowa; obwodowy brzeg błony zrasta się za pomocą włóknisto-chrzęstnego pierścienia z częścią bębenkową kości skroniowej. o

Warstwa skórna - stanowi przedłużenie skóry zewnętrznego przewodu słuchowego, która w tym miejscu nie ma włosów i gruczołów. Zbudowana z cienkiego naskórka.

o

Blaszka właściwa - tworzy ją tkanka łączna z włóknami kolagenowymi, które układają się w dwie warstwy: zewnętrzną (o przebiegu promienistym) oraz wewnętrzną (o przebiegu okrężnym). W związku z tym włókna obu warstw krzyżują się ze sobą.

o

Warstwa śluzowa - pokrywa błonę bębenkową od strony ucha środkowego i jest przedłużeniem błony śluzowej, wyścielającej jamę bębenkową. Warstwa ta pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym płaskim i nie zawiera gruczołów. Pod nabłonkiem znajdują się naczynia krwionośne i nerwy, głównie w pobliżu miejsca, w którym o błonę bębenkową opiera się młoteczek.

Jama bębenkowa -> to szczelina leżąca w części bębenkowej kości skroniowej. Wysłana błoną śluzową, okryta nabłonkiem 1-warstwowym płaskim. W pobliżu błony bębenkowej i przy ujściu trąbki słuchowej nabłonek 1warstwowy płaski przechodzi w nabłonek sześcienny. Pod nabłonkiem leży gęsta siec naczyń włosowatych i sploty włókien nerwowych z komórkami zwojowymi. Na powierzchni nie występują gruczoły śluzowe, są otwory (wejście dla przewodu słuchowego zewnętrznego i trąbki słuchowej). Jama bębenkowa z gardłem łączy się trąbką słuchową. W jamie bębenkowej występują kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Poza tym w jamie bębenkowej występują 2 mięśnie: napinający błonę bębenkową (przyczepiony do młoteczka) i strzemiączkowy (przyczepiony do strzemiączka). Wnętrze jamy jest wypełnione powietrzem dochodzącym przez trąbkę słuchową. Kosteczki słuchowe -> niewielkich rozmiarów kości głowy; są zaopatrzone w mięśnie; zbudowane są z tkanki kostnej grubo-włóknistej , pokrytej błoną śluzową. Kostki słuchowe stykają się ze sobą, przy czym młoteczek (zbudowany z: głowy, szyjki, rękojeści) zrasta się z błoną bębenkową rękojeścią, kowadełko zawiera staw kowadełkowomłoteczkowy, którym łączy się z głową młoteczka, a strzemiączko (zbudowane z: głowy i podstawy) zaś przylega do okienka przedsionka, prowadzącego do ucha wewnętrznego. Trąbka słuchowa (Eustachiusza) -> twór o charakterze kostno-chrzęstnym (

1 3

długości kostna,

2 3

chrzęstna

sprężysta); zmierza w kierunku dogardłowym-> łączy ucho środkowe z gardłem; wychodzi z jamy bębenkowej w kierunku noso-gardzieli; fizjologicznie zapadnięta (stale zamknięta), otwiera się podczas ruchu mięśni noso-gardzieli i wtedy wyrównuje się ciśnienie w jamie ucha środkowego. Wyściółkę stanowi nabłonek cylindryczny urzęsiony (w części kostnej) i wielorzędowy z urzęsionymi z komórkami kubkowymi (w części chrzęstnej); w obu częściach występuje błona śluzowa. Pod błoną śluzową, po stronie brzuszno-bocznej występuje błona podśluzowa, w której leżą 2 mięśnie poprzecznie prążkowane: napinacz i dźwigacz podniebienia miękkiego. W ścianie trąbki słuchowej występują liczne naczynia krwionośne i nerwy oraz małe zwoje nerwowe. Specyfika gatunkowa polega na tym, że u konia występuje uchyłek trąbki słuchowej, który prawdopodobnie jest skutkiem zwiększonej ruchomości w stawie szczytowo-potylicznym. Jamy powietrzne -> zwierząt nieparzystokopytnych -> są wysłane błoną śluzową, pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, grubszym niż w trąbce słuchowej. W blaszce właściwej błony śluzowej występują liczne włókna sprężyste i gruczoły, a w pobliżu gardła również komórki mięśniowe gładkie. ad. Ucho wewnętrzne -> składa się z błędnika kostnego i błoniastego. Wypełnione płynem niemal w całości. Ruch odbierany jest przez mechanoreceptory komórki włoskowej. Między ścianą błędnika błoniastego a ścianą błędnika kostnego znajduje się przestrzeń perylimfatyczna. Błędnik kostny -> mieści się w części skalistej kości skroniowej. Składa się z: przedsionka, ślimaka i kanałów półkolistych. o

Przedsionek - ma kilka otworów. W ścianie bocznej znajduje się okienko przedsionka, które prowadzi do jamy bębenkowej. Niedaleko od niego występuje drugi otwór, zwany okienkiem okrągłym/ślimaka, zamknięty błoną bębenkową wtórną. W ścianie tylnej są otwory prowadzące do kanałów półkolistych.

o

Ślimak - ma kształt skręconego kanału kostnego. Kanał ten rozpoczyna się otworem przedsionkowym, a następnie przebiega spiralnie wokół masy kostnej, zwanej wrzecionkiem i kończy się ślepo.

o

Kanały półkoliste – (3) ułożone w trzech płaszczyznach prostopadłych do siebie, przy czym każdy kończy się częścią rozszerzoną, która otwiera się do przedsionka.

Błędnik błoniasty -> złożony układ połączonych ze sobą jam i kanałów, o błoniastej ścianie, wypełnionych płynem, zwanych endolimfą – śródchłonką. Leży wewnątrz błędnika kostnego. Składa się z: łagiewki, woreczka, przewodów półkolistych i przewodu ślimaka. W błędniku błoniastym wyróżnia się część statyczną (w niej mieści się narząd

równowagi - łagiewka i woreczek) oraz słuchową (przewód ślimakowy w którym mieści się narząd słuchu – narząd Cortiego). o

Woreczek i łagiewka – leżą w zachyłkach przedsionka; połączone za pomocą przewodu łagiewkowoworeczkowego; w ich strukturach znajdują się drobne plamki, które pokryte są nabłonkiem nerwowym, a substancja mineralna która wysyła te plamki to kryształy węglanu i fosforanu wapniowego. Cała struktura wypełniona jest endolimfą, plamki są zanurzone w endolimfie. Na obrzeżach tej przestrzeni znajdują się komórki czuciowe i podczas ruchów plamki uciskają zakończenia nerwowe w przestrzeni błędnika, w ten sposób dają informacje w jaki sposób jest usytuowany organizm względem podłoża.

o

Przewody półkoliste - leżą wewnątrz kanałów półkolistych. Rozpoczynają się i kończą w łagiewce. Końcowa część każdego z nich tworzy rozszerzenie, zwane bańką błoniastą.

o

Przewód ślimaka - rozpoczyna się w obrębie przedsionka ślepym zachyłkiem, do którego wpada przewód łączący, a następnie wchodzi do kanału kostnego ślimaka i kończy się ślepo. Wypełniony endolimfą. Nie jest otoczony przestrzenią perylimfatyczną ze wszystkich stron. Tworzy zakręty spiralnie, na końcu zakrętu (w zwoju) znajduje się narząd Cortiego, on obiera bodźce dźwięku; powstaje w wyniku przekształcenia komórek nabłonkowych wrażliwych na drgania.

c) Narząd smaku - język Część układu pokarmowego. Występuje w jamie ustnej właściwej. Budowa języka: wierzchołek, trzon i korzeń. Zrąb języka stanowią mięśnie poprzecznie prążkowane – skurcze i praca zależna od woli organizmu. Odgrywa rolę w akcie ssania wraz z wargami i policzkami, podsuwaniu pokarmu pod zęby, formowaniu kęsów pokarmu i przesuwaniu ich w stronę gardła. Powierzchnię języka wyściela błona śluzowa zaopatrzona w kubki smakowe oraz brodawki nitkowate i stożkowe. Najbardziej ruchomą częścią jest wierzchołek języka, skierowany w stronę wejścia do jamy ustnej. Po stronie przeciwnej lokuje się korzeń języka. Korzeń -> umocowanie na kości gnykowej. Powierzchnia, która kontaktuje się z podniebieniem to grzbiet języka – występują na nim wały boczne, ewentualnie rynienkowate zagłębienie zwane bruzdą pośrodkową (np. u psa, człowieka; bruzda nie występuje u zwierząt gospodarskich; wewnątrz mięśniówki języka występuje pas łączno-tkankowy -> pozostałość po bruździe pośrodkowej np. u bydła). W kierunku dogardłowym występuje ujście gruczołów podjęzykowych.

Kubki smakowe -> znajdują się na podniebieniu miękkim, na nagłośni, brodawkach języka. Funkcja: kontrola pokarmu i jego selekcja.

d) Narząd powonienia -> rozlokowany jest w błonie śluzowej jamy nosowej, małżowiny, górnej i dolnej, przegrodzie nosa. Informuje o substancjach zapachowych. Wyróżnia się 2 strefy: brunatną i różową. o Brunatna – okolica węchowa o Różowa – okolica oddechowa

2. Układ Nerwowy Zbudowany z wyspecjalizowanej tkanki nerwowej. Stanowi łącznik żywego organizmu z otaczającym go środowiskiem zewnętrznym. Umożliwia odbiór, analizę oraz generowanie i przetwarzanie bodźców pochodzących z otoczenia. Dostosowanie odpowiednich reakcji przez organizm i jego narządy wewnętrzne na wpływy z zewnątrz. Droga reakcji składa się z 2 ogniw łuku odruchowego: drogi doprowadzającej (czuciowej) i odprowadzającej (ruchowej). Wraz z układem wydzielania wewnętrznego steruje podstawowymi czynnościami życiowymi organizmu związanymi z zachowaniem jego czynnościowej, metabolicznej i strukturalnej homeostazy.

o

o o

Obwodowy -> ogniwo zespalające układ nerwowy ośrodkowy z wyspecjalizowanym aparatem recepcyjnym sygnałów dochodzących ze świata zewnętrznego i wnętrza organizmu oraz narządami wykonawczymi: mięśniami i gruczołami. Nerwy: czaszkowe + rdzeniowe Autonomiczny -> sterowanie podstawowymi funkcjami żywicowymi organizmu: krążenie, oddychanie, trawienie, wydalanie, wydzielanie oraz reprodukcja. Dzieli się na części: współczulną i przywspółczulną. Ośrodkowy -> układ ośrodkowy sprawuje kontrole nad wszystkimi czynnościami organizmu. Mózgowie + rdzeń kręgowy. OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

Jest zlokalizowany w jamie mózgoczaszki, zbudowany jest z tkanek pochodzenia: 1o Ektodermalnego

- elementami ektodermalnymi są komórki nerwowe wraz z ich systemem wypustek i zakończeń oraz komórki neurogleju.

2o Mezodermalnego

komponenty mezodermalne reprezentowane są przez naczynia krwionośne i komórki mikrogleju.

W układzie nerwowym wyróżnia się: istotę szarą i istotę białą Istota szara - składa się z nagromadzonych komórek nerwowych, wraz z ich wypustkami protoplazmatycznymi i komórkami glejowymi, ponad to występują włókna nerkowe rdzenne i bezrdzenne. Istota szara w półkulach mózgu i móżdżku pokrywa ich powierzchnię od zewnątrz. Wytwarza korę mózgu oraz móżdżku, natomiast w rdzeniu kręgowym zajmuje położenie centralne i jest otoczone istotą białą. Istota biała - zbudowana jest z włókien nerwowych i położnych między nimi komórek glejowych, które oplatają pojedyncze włókna nerwowe. Włókna nerwowe istoty białej mają różne rozmiary, charakteryzują się obecnością lub brakiem osłonki rdzennej.

Mózgowie -> występuje w jamie czaszki (mózgoczaszki) otoczona przez opony, między którymi występuje przestrzeń wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Na wysokości stawu szczytowo-potylicznego przechodzi bez wyraźnej granicy w rdzeń kręgowy, który znajduje się wewnątrz kanału kręgowego. Organ kontrolujący ciało – odpowiada za regulację, koordynację i integrację pozostałych części układu nerwowego. Znaczna część mózgowie zmierza w kierunku donosowym; w kierunku doogonowym – móżdżek.

W mózgowiu na powierzchni występuje istota szara, pokrywa ona istotę białą, a głęboko we wnętrzu istoty białej występują niewielkie ilości istoty szarej w postaci jąder podkorowych.

Opony mózgowia : Opona twarda mózgowia -> gruba, nieelastyczna błona o charakterze włóknistym, wyściela jamę czaszki od wewnątrz; na znacznym obszarze zespala się z okostna jamy czaszki. Sierp mózgu -> jest wynikiem wniknięcia opony twardej między szczelinę podłużną mózgu. Pajęczynówka mózgowia ->najcieńsza z opon; brak naczyń krwionośnych; leży pod opona twardą mózgowia; nie wnika w głąb bruzd i powierzchni mózgu; wypełniona jest płynem mózgowo-rdzeniowym. Opona miękka -> bogato unaczyniona; przylega bezpośrednio do mózgowia; wnika do bruzd i komór mózgowia tworząc tkankę naczyniową mózgu.

Rozwój filogenetyczny i ontogenetyczny pozwala na wyróżnienie 3 części mózgowia: przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie.  Przodomózgowie -> kresomózgowie, międzymózgowie i węchomózgowie. 





Kresomózgowie -> tworzy dwie półkule oddzielone od siebie szczeliną, połączeniem jest spoidło (włókna spoidłowe w spoidle wielkim po brzusznej stronie mózgowia), na powierzchni występują bruzdy i zakręty mózgu. Każda z półkul mózgu zbudowana jest z warstwy istoty szarej, tworzącej płaszcz lub korę mózgu, pod którą znajduje się istota biała. W głębiej znajdują się jądra podkorowe. Całość pokryta jest błoną -> oponą miękką mózgowia. Międzymózgowie -> wyróżniamy takie obszary jak:  Nadwzgórze - tutaj zlokalizowana jest szyszynka  Wzgórze - jest największą częścią międzymózgowia  Zawzgórze - stąd kierowane są informacje słuchowe do kory mózgu  Podwzgórze - stanowi dno i ścianę komory 3-ciej, zawiera skrzyżowanie nerwów wzrokowych i przysadkę mózgowia (ulokowaną w tzw. siodełku tureckim – zagłębieniu czaszki) z jej częścią gruczołową, nerwową i pośrednią. Węchomózgowie -> leży u podstawy mózgu, tutaj jest zlokalizowany nerw węchowy. Do węchomózgowia należy hipokamp - jest parzystym elementem ukł...