16. Układ nerwowy anatomia PDF

Preview

Summary

układ nerwowy , układ moczowy anatomia wykłady...

Description

Notatki: Julka Krasińska Na podst.: “Histologia.” M. Zabel 16.Układ nerwowy Anatomicznie układ nerwowy możemy podzielić na dwie części: ● ośrodkowy układ nerwowy ● obwodowy układ nerwowy 1. Ośrodkowy układ nerwowy: Składa się z dwóch elementów: 1. Mózgowia 2. Rdzenia kręgowego ●

Mózgowie umiejscowione jest w jamie czaszki. Utworzone jest przez: ○ mózg ○ pień mózgu ○ móżdżek

Zarówno mózgowie jak i rdzeń kręgowy utworzone są z dwóch składowych: istoty szarej i istoty białej. Istota szara: ●

●

● ●

zawiera w sobie przede wszystkim: ○ ciała komórek nerwowych ○ dendryty ○ niezmielinizowane początkowe odcinki aksonów ○ komórki glejowe zrąb istoty szarej: ○ uformowany jest głównie z astrocytów protoplazmatycznych i włóknistych, których wypustki wraz z aksonami oraz dendrytami tworzą gęstą, zbitą sieć - p  ilśń nerwową ○ szare zabarwienie substancji wynika z b  raku osłonek mielinowych w graniach mózgowia w części zewnętrznej znajduje się istota szara tworząc k  orę mózgu i móżdżku w rdzeniu kręgowym istota szara znajduje się wewnątrz, układając się na przekroju poprzecznym w charakterystyczny kształt litery “H”; istota szara tworzy specyficzne zgrubienia zwane rogami przednimi tylnymi i przednimi, które uformowane są z: ○ komórek ruchowych (wielkich, wielobiegunowych) - układają się one równolegle do długiej osi rdzenia kręgowego; ich grube otoczone osłonką mielinową aksony po opuszczeniu rdzenia rogami przednimi wchodzą w skład s  ynaps nerwowo-mięśniowych ○ komórki powrózkowate (małe) - mają wielokątny wrzecionowaty kształt, oddają liczne w  łókna kojarzeniowe łączące neurony różnych jąder i poziomów rdzenia kręgowego

Istota biała: ● ● ●

● ●

to skupisko wypustek kom.nerwowych, p  rzeważnie zmielinizowanych aksonóworaz w  ytwarzających osłonkę mielinową oligodendrocytów nie ma tutaj ciał komórek nerwowych układające się pęczki włókien istoty białej dzielą się na trzy rodzaje: 1. projekcyjne - długie włókna, które łączą odległe odcinki OśUN 2. spoidłowe - łączące ze sobą n  eurony symetrycznych struktur OśUN, npl obu półkul mózgowych 3. kojarzeniowe - łączące n  eurony tych samych struktur istota biała mózgowia umieszczona jest wewnątrz, w obrębie której istota szara formuje skupiska w postaci jąder w rdzeniu kręgowym część zewnętrzną buduje istota biała

1

2. Kora mózgu i móżdżku (istota szara): ●

w obrębie kory mózgu i móżdżku istota szara utworzona jest przez neurony, których ciała komórkowe formują wyraźnie odgraniczone układy warstwowe

Wk  orze mózgowej patrząc od powierzchni w głąb znajduje się sześć warstw: 1.Warstwa drobinowa (splotowata): ● utworzona przede wszystkim z tkanki glejowej stanowiącą główną masę tej warstwy, w której wyróżnić można liczne wrzecionowate komórki z wypustkami (dendrytami i aksonami) biegnącymi równolegle do powierzchni kory 2. Warstwa ziarnista zewnętrzna: ● zawiera przede wszystkim niewielkie komórki kształtu trójkątnego lub okrągłego, których aksony biegną w kierunku istoty białej 3. Warstwa piramidalna ∆ zewnętrzna: ● w części zewnętrznej: średniej wielkości komórki piramidalnego kształtu ● wewnątrz: komórki większe i rzadziej rozsiane 4. Warstwa ziarnista wewnętrzna: ● składa się z małych komórek piramidalnych oraz komórek ziarnistych z aksonami i dendrytami podążającymi głównie do sąsiednich neuronów 5. Warstwa piramidalna ∆ wewnętrzna: ● zawiera o  lbrzymie komórki piramidalne, nazywane także komórkami ruchowymi (Betza) 6. Warstwa komórek różnokształtnych: ● sąsiaduje z istotą białą Wk  orze móżdżku znajdują się trzy warstwy: 1. Warstwa drobinowa (splotowata): ●

komórki tej warstwy ułożone są w dwa pokłady: ○ powierzchowny z m  ałymi komórkami gwiaździstymi ○ głęboki z d  użymi komórkami wielowypustkowymi (kom. koszyczkowe), których aksony biegną początkowo równolegle do powierzchni móżdżku, a następnie zakręcają i kierują się w stronę warstwy komórek zwojowych tworząc liczne kolateralia

2. Warstwa zwojowa (komórek Purkiniego): ● ● ●

składa się z dużym komórek o c  harakterystycznym gruszkowatym kształcie, które stanowią pojedynczą warstwę leżącą pomiędzy warstwą drobinową, a ziarnistą dendryty tych komórek rozgałęziają się drzewkowato w jednej płaszczyźnie i sięgają do powierzchni kory aksony przebiegają przez warstwę ziarnistą, a dalej podążają do istoty białej móżdżku jako w  łókna rdzenne → są to jedynewłókna opuszczające korę móżdżku

3. Warstwa ziarnista: ● ●

●

leży najbliżej istoty białej można w niej wyróżnić: ○ małe komórki ziarniste (uważane za najmniejsze komórki w całym organizmie) z aksonami podążającymi do komórek Purkiniego → komórki ziarniste tworzą skupiska nadając całej warstwie wyraźnie ziarnisty charakter ○ duże (mniej liczne) komórki z dendrytami rozgałęziającymi się w warstwie drobinowej i z aksonami tworzącymi w pobliżu komórek liczne odgałęzienia, które penetrują całą warstwę ziarnistą bezkomórkowe przestrzenie tej warstwy składają się z s  ynaps

2

3.Opony mózgowo-rdzeniowe: ● ● ●

ośrodkowy układ nerwowy otoczony jest trzema błonami zbudowanymi z tkanki łącznej właściwej nazywanych oponami mózgowo-rdzeniowymi wszystkie pełnią podobne funkcje: mechaniczna ochrona oraz odżywianie mózgowia i rdzenia kręgowego patrząc od zewnątrz wyróżniamy:

1. Opona twarda: ● ●

● ●

zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej z licznymi pęczkami włókien kolagenowych, włóknami sprężystymi i fibroblastami w jej obrębie znajdują się dwie blaszki: ○ blaszka zewnętrzna - stanowi o  kostną wewnętrznej powierzchni kości czaszki ○ blaszka wewnętrzna - posiada liczna naczynia krwionośne i zatoki żylne w oponie twardej występuje duża liczba splotów oraz zakończeń nerwowych opona twarda chroni ośrodkowy układ nerwowy przed urazami mechanicznymi, a także u  stala położenie mózgowia i rdzenia kręgowego

2. Pajęczynówka: ●

● ●

● ●

jest w  łóknistą błoną składającą się z dwóch elementów: ○ części zewnętrznej - która przylega bezpośrednio do opony twardej ○ beleczek łącznotkankowych - które łączą płytę pajęczynówki z oponą miękką pomiędzy beleczkami znajduje się przestrzeń - jama podpajęczynówkowa - która wypełniona jest płynem mózgowo-rdzeniowym zewnętrzna część pajęczynówki oraz wewnętrzna część opony twardej wytwarzają kilkumilimetrowe zgrubienia w postaci kosmków - tzw. ziarnistości pajęczynówki - które są odpowiedzialne za o  dprowadzanie płynu mózgowo-rdzeniowego do układu żylnego zarówno płyta pajęczynówki, jak i beleczki pokryte są n  abłonkiem surowiczym (mesothelium) ponieważ tkanka łączna pajęczynówki p  ozbawiona jest naczyń krwionośnych odżywianie zachodzi tutaj głównie na drodze dyfuzji

3. Opona miękka: ● ● ●

jest to mocno unaczyniona błona zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej zawierającej włókna kolagenowe, sprężyste, siateczkowate oraz niewielką liczbę fibroblastów można wyróżnić w niej dwie warstwy: ○ zewnętrzną - ma luźne utkanie i bogate unaczynienie ○ wewnętrzną - zbitą i pozbawioną sieci naczyniowej

4. Splot naczyniówkowy i płyn mózgowo - rdzeniowy: Splot naczyniówkowy: ● ● ● ●

stanowi część opony miękkiej, która wpukla się wraz z naczyniami krwionośnymi do światła komór mózgu zbudowany jest z bogato unaczynionej tkanki łącznej luźnej właściwej jego powierzchnię od strony komór pokrywa n  abłonek jednowarstwowy sześcienny (ependyma) lub walcowaty z licznymi mikrokosmkami na wolnej powierzchni główną funkcją splotu naczyniówkowego jest w  ytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego

Płyn mózgowo-rdzeniowy: ● ● ● ● ● ●

to wodnista, przejrzysta ciecz o niewielkiej gęstości, która zawiera śladowe ilości białek oraz pojedyncze limfocyty pełni rolę amortyzatora wstrząsów i urazów mechanicznych w obrębie OśUN reguluje wewnątrzczaszkowe stosunki objętościowe oraz wymianę substancji między krwią, a OśUN wytwarzany jest w sposób ciągły z prędkością 30 ml/h, a jego całkowita objętość wynosi ok.120 ml płyn wypełnia układ komorowy oraz przestrzenie podpajęczynówkowe mózgowia i rdzenia kręgowego w sposób ciągły jest wchłaniany przez ziarnistości pajęczynówki do zatok żylnych

3

5.Obwodowy układ nerwowy: ●

utworzony jest przez:zwoje nerwowe, nerwy czaszkowe i rdzeniowe, zakończenia nerwowe (receptory)

6. Zwoje nerwowe: ● ● ●

są to owalne struktury będące s  kupiskami komórek nerwowych zwojowych otoczonych przez komórki glejowe (zwane komórkami satelitarnymi) oraz w  łókien nerwowych włókna nerwowe (zarówno rdzenne i bezrdzenne) zajmują środkową część zwoju, od zewnątrz zwój otoczony jest torebką łącznotkankową w zależności od kierunku przewodzenia zwoje można podzielić na: ○ czuciowe ○ autonomiczne

Zwoje czuciowe: ● ● ● ●

●

●

leżą w pobliżu ośrodkowego uk. nerwowego, impulsy przewodzą w kierunku OśUN ich nazwa pochodzi od faktu, że przewodzone są do nich wszelkiego rodzaju impulsy czuciowe w ich obrębie występują charakterystyczne komórki nerwowe - p  seudojednobiegunowe - leżące głównie w obwodowej części zwoju od ciała komórki odchodzi pozornie jedna wypustka, która w pewnej odległości rozwidla się w dwie gałązki: ○ obwodową kończącą się w receptorze czuciowym ○ dośrodkową wchodzącą do ośrodkowego układu nerwowego ze względu na zróżnicowaną wielkość komórki zwojowe możemy podzielić na kilka typów odpowiedzialnych za różne rodzaje czucia: ○ komórki duże - przewodzą bodźce temperatury i dotyku ○ komórki średnie - przewodzą bodźce czuciowe z narządów wewnętrznych ○ komórki małe - przewodzą bodźce bólowe oprócz komórek zwojowych w zwojach znajdują się również włókna nerwowe

Zwoje autonomiczne: ● ● ●

leżą na przebiegu nerwów autonomicznych, przy czym czasem umiejscowione są w ścianie niektórych narządów np. układu pokarmowego budową przypominają zwoje czuciowe - składają się jednak z k  omórek nerwowych wielobiegunowych leżących w otoczeniu komórek satelitarnych perikarion komórek zwojowych zawiera liczne, wyraźnie widoczne c  iałka Nissla

7. Nerwy: ●

● ● ●

nerwy mogą być dwojakiego rodzaju: ○ ruchowe - zbudowane z w  ł. eferentnych, przewodzą bodźce z OśUN do narządów wykonawczych ○ czuciowe - zbudowane z w  ł. aferentnych, przewodzą bodźce czuciowe z ObUN do OśUN ○ mogą występować również n  erwy mieszane(zawierają włókna: czuciowe, ruchowe, autonomiczne) nerwy w obwodowym układzie nerwowym utworzone są przez p  ęczki włókien biegnących równolegle do siebie, otoczonych tkanką łączną właściwą włóknistą w obrębie pęczków mogą występować w  ł. nerwowe rdzenne (mielinowe)/bezrdzenne (bezmielinowe) tkanka łączna włóknista otaczająca nerw oraz poszczególne pęczki nerwowe tworzy tzw. osłonki

Osłonki nerwu: 1. Nanerwie: ● otacza cały nerw; charakteryzuje się dużą liczbą naczyń krwionośnych odżywiających nerw, a także włókien kolagenowych i sprężystych oraz fibroblastów ● utkanie tkanki jest luźne, co umożliwia ruchomość poszczególnych włókien w obrębie nerwu 2. Onerwie: ● otacza od zewnątrz poszczególne pęczki nerwowe ● zbudowane jest z kilku warstw ściśle ze sobą połączonych i spłaszczonych fibroblastów, które tworzą nieprzepuszczalną osłonkę chroniącą włókna nerwowe 3. Śródnerwie (osłonka Keya-Retziusa): ● otacza pojedyncze włókna nerwowe ● jest to delikatna śródpęczkowa tk.łączna utworzona przez nieliczne fibroblasty, naczynia krwionośne i wł.siateczkowate

4

8. Zakończenia nerwowe (receptory): ● ● ● ● ●

receptory to najbardziej obwodowa część układu nerwowego są to wyspecjalizowane komórki nerwowe oraz narządy, służące do odbierania bodźców środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu bodźce te w postaci impulsów n  erwowych przekazywane są do ośrodkowego układu nerwowego w zależności od umiejscowienia i rodzaju odbieranych przez nie bodźców receptory mają różną budowę wyróżnia się receptory: ○ czucia powierzchownego ○ proprioceptywne

Receptory czucia powierzchownego: ● ● ●

występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych oraz wyspecjalizowanych ciałek nerwowych wolne zakończenia nerwowe: ○ najprostszy rodzaj receptorów czuciowych ○ mają wysoki próg pobudliwości, odpowiedzialne są m.in za przewodzenie bólu ciałka nerwowe: ○ charakteryzują się o  becności torebki łącznotkankowej która otacza występują w środku włókna nerwowe i ich zakończenia ○ od wolnych zakończeń nerwowych różnią się one b  udową osłonki, lokalizacją, rodzajem odbieranych bodźców ○ do ciałek nerwowych zalicza się: ■ ciałka dotykowe - typowe receptory dotyku ■ ciałka blaszkowate - receptory ucisku ■ ciałka Ruffiego - receptory wzrostu temperatury

Receptory proprioceptywne: ● ● ●

są to zakończenia czuciowe m  ięśni, ścięgien, stawów występują w postaci w  rzecionek nerwowo-mięśniowych, nerwowo-ścięgnowych oraz zróżnicowanego morfologicznie aparatu receptorowego stawów odpowiedzialne są odpowiednio: za napięcie mięśni, napięcie ścięgien, jak również za przekazywanie informacji o położeniu i ruchach stawów oraz ucisku w otaczających je tkankach

5...