Anatomia człowieka Układ nerwowy PDF

Preview

Summary

Notatki z wykładu z anatomii dotyczące układu nerwowego...

Description

UKŁAD NERWOWY 1. ● a. b. c.

Neuron- podstawowa jednostka strukturalna układu nerwowego budowa neuronu: ciało komórkowe wypustki neuronu dendryty (przewodzenie dokomórkowe) akson (przewodzenie odkomórkowe) osłonki (mielinowa – wewnętrzna i osłonka Schwanna – zewnętrzna

2. Podział włókien nerwowych ● włókna aferentne, czuciowe – przewodzą bodźce z obwodu do ośrodków nerwowych; ● włókna eferentne, ruchowe – prowadzą impulsy z ośrodków nerwowych na obwód; ● włókna skojarzeniowe, pośredniczące – występują w ośrodkowym układzie nerwowym, np. w rdzeniu, pośredniczą w przekazywaniu impulsów między neuronami. 3. Podział układu nerwowego a. układ nerwowy ośrodkowy - mózgowie i rdzeń kręgowy b. układ nerwowy obwodowy - nerwy czaszkowe - odchodzące od mózgowia - nerwy rdzeniowe – odchodzące od rdzenia kręgowego c. układ nerwowy autonomiczny (wegetatywny) 4. Mózgowie ● pod względem filogenetycznym i ontogenetycznym: - kresomózgowie (półkule mózgowe połączone spoidłem wielkim) - międzymózgowie (z podwzgórzem) - śródmózgowie - tyłomózgowie wtórne czyli zamózgowie (móżdżek i most) - rdzeń przedłużony ● z klinicznego punktu widzenia: - mózg - istot biała i szara półkul kresomózgowia - móżdżek - pień mózgu - śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony 5. Kresomózgowie ● największa część mózgu; ośrodek decyzyjny mózgu; nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych ● różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite reakcje świadome

● ● ●

6. ● ● ● ● ● ●

zbudowane z dwóch półkul mózgowych oddzielonych podłużną szczeliną i połączonych spoidłem wielkim powierzchnie mózgu tworzą silne fałdy, zwane zakrętami, rozdzielone bruzdami (największa bruzda- Rolanda- przedziela mózg na pół) podział kresomózgowia: - płat czołowy – ośrodki ruchowe i związane z zachowaniem i emocjami - płat ciemieniowy – ośrodki czuciowe - płat potyliczny – ośrodki wzrokowe - płat skroniowy – ośrodki słuchu i równowagi

Kora mózgowa pokrywa zewnętrzną powierzchnię półkul mózgowych zbudowana z istoty szarej którą stanowią komórki neuronów bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje dużą powierzchnię odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów odbywają się w niej procesy skojarzenia, stąd też wysyłane są instrukcje określające reakcje ruchowe kora odpowiada za: czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, uczenie się, planowanie i polecenia ruchów LEWA PÓŁKULA

PRAWA PÓŁKULA

spontaniczne mówienie i pisanie

powtarzanie, ale nie spontaniczne mówienie

reakcja na złożone polecenia

reakcja na proste polecenia

rozpoznawanie słów

rozpoznawanie twarzy

pamięć słów i liczb

pamięć kształtów i muzyki

sekwencja ruchów

interpretacja przestrzenna

reagowanie racjonalne

reagowanie emocjonalne

emocje pozytywne

emocje negatywne

7. Śródmózgowie ● niewielki fragment pnia mózgu odpowiadający za regulację pracy mięśni zwieracza źrenicy ● odgrywa rolę w odruchach wzrokowych i słuchowych, odpowiada za stan czuwania ● uszkodzenie jego tworu siatkowatego powoduje śpiączkę 8. Międzymózgowie ● stosunkowo niewielkie ● stanowi centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej ● znajdują się w nim ważne ośrodki motywacyjne układu nerwowego: głodu i sytości, pragnienia, ucieczki i agresji a także ośrodek termoregulacji i rozrodczy ● międzymózgowie obejmuje: - wzgórze - podwzgórze ( nadrzędny narząd układu hormonalnego) - szyszynkę 9. Móżdżek- tyłomózgowie wtórne ● graniczy z śródmózgowiem i rdzeniem przedłużonym ● składa się z dwóch półkul połączonych tzw. robakiem ● na przekroju poprzecznym widoczna jest istota szara (kora móżdżku) i objęta przez nią istota biała (ciało rdzenne) ● funkcje móżdżku: - koordynacja ruchów celowych - utrzymanie równowagi - regulacja napięcia mięśni (tonus mięśniowy) - pamięć niektórych odruchów - wpływ na ruchy gałek ocznych 10. Rdzeń przedłużony ● najbardziej pierwotna część mózgowia ● od dołu łączy się z rdzeniem kręgowym a od góry przechodzi w most ● znajdują się w nim drogi nerwowe wstępujące i zstępujące ● oraz ośrodki nerwowe kontrolujące takie czynności odruchowe jak: połykanie, żucie, ssanie oraz ruchy oddechowe i częściowo pracę serca 11. Układ komorowy mózgowia ● dwie komory boczne ● komora III ● wodociąg mózgu ● komora IV 12. Opony mózgowe ● przestrzenie między oponami wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym, który m.in. amortyzuje wstrząsy i chroni mózgowie przed urazami o ściany czaszki ● rodzaje opon mózgowych - opona twarda – najbardziej zewnętrzna – wyściela jamę czaszki - opona pajęcza - opona miękka – przylega dokładnie do powierzchni mózgowia, w jej obrębie przebiegają naczynia krwionośne 13. Rdzeń kręgowy

ma postać wydłużonego walca, wychodzi z czaszki przez otwór wielki kości potylicznej, biegnie w kanale kręgowym utworzonym przez łuki kręgowe kręgosłupa, kończy się na wysokości I/II kręgu lędźwiowego ● zbudowany z substancji białej – leżącej obwodowo i substancji szarej, umieszczonej wokół kanału centralnego, w kształcie litery H ● otoczony trzema oponami: - opona miękka (naczyniowa) przylega bezpośrednio do rdzenia - opona twarda wyściela kanał rdzeniowy; pomiędzy nimi dwiema rozpostarta jest - opona pajęcza ● przestrzenie pomiędzy oponami, a także kanał rdzeniowy wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym, który chroni delikatne struktury przed urazami o ściany kręgów ● jest ośrodkiem odruchów bezwarunkowych (odruchy rdzeniowe) ● przewodzi impulsy od i do mózgowia ● mieszczą się w nim liczne ośrodki ruchowe, jak: ośrodek ruchów przepony (w odcinku szyjnym), ośrodek ruchów kończyn górnych ( w odcinku szyjnym i piersiowym), ośrodek ruchów kończyn dolnych (w odcinku lędźwiowym) ośrodki układu autonomicznego, np.: ośrodek mikcji, ośrodek defekacji 14. Nerwy czaszkowe ● u człowieka wyróżnia się 12 par nerwów czaszkowych, unerwiających głównie obszar głowy i szyi ( wyjątek – nerw X – błędny); ● mogą mieć charakter nerwów czuciowych (I, II i VIII para), ruchowych (IV i VI para) bądź mieszanych (pozostałe); - I para – nerwy węchowe – przewodzą bodźce węchowe z części węchowej błony śluzowej jamy nosowej do opuszki węchowej; - II para – nerwy wzrokowe – przewodzą impulsy z siatkówki oka do ośrodków wzrokowych w mózgu; - III para – nerwy okoruchowe, IV para – nerwy bloczkowe, VI para – nerwy odwodzące – unerwiają mięśnie poruszające gałkami ocznymi, oraz – III para – unerwiają mięśnie regulujące szerokość źrenicy i kształt soczewki; - V para – nerw trójdzielny – zaopatruje górną część głowy i twarzy, okolice nosa i policzki, zęby szczęki oraz żuchwę i jej zęby; - VII para – nerw twarzowy – unerwia mięśnie twarzy, oddaje włókna do ślinianek (podjęzykowych i podżuchwowych) oraz przewodzi bodźce smakowe z przedniej części języka; - VIII para – nerw przedsionkowo-ślimakowy - przewodzi impulsy z narządu słuchu i narządu równowagi do mózgu; - IX para – nerw językowo-gardłowy – unerwia mięśnie gardzieli umożliwiające połykanie, przewodzi impulsy smakowe z tylnej części języka do mózgu, unerwia ślinianki przyuszne; - X para – nerw błędny – unerwia szereg organów w obrębie głowy, szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej; pobudzenie nerwu X powoduje m.in.: zwolnienie akcji serca, zwolnienie częstości oddechów, - XI para – nerw dodatkowy – unerwia mięsień szyi (m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy) i mięsień grzbietu (mięsień czworoboczny); - XII para – nerw podjęzykowy – unerwia mięśnie języka; 15. Nerwy rdzeniowe ●

● ● ● -

parzyste nerwy odchodzące od rdzenia kręgowego w liczbie 31 par, opuszczają kanał kręgowy przez otwory międzykręgowe – po jednej parze z każdego segmentu; powstają z połączenia korzeni brzusznych z korzeniami grzbietowymi i przez otwory m-kręgowe docierają do mięśni, skóry i trzewi; w dalszym przebiegu formują sploty unerwiające określone obszary: splot szyjny – dla częściowego obszaru głowy oraz dla szyi; splot ramienny – dla kończyny górnej i jej obręczy; splot lędźwiowo-krzyżowy – dla kończyny dolnej wraz z jej obręczą;

16. Układ nerwowy autonomiczny ● układ wegetatywny, trzewny, składa się z włókien nerwowych czuciowych i ruchowych oraz ze zwojów, w których mieszczą się ciała neuronów; ● w pewnym sensie jest „niezależny” od kory mózgu;nie informuje świadomości o swoim działaniu ani nie ulega bezpośrednim wpływom ośrodków decyzyjnych w korze ● ośrodki centralne zlokalizowane są w mózgowiu i rdzeniu kręgowym ● składa się z dwóch antagonistycznych części: współczulnej (sympatycznej) i przywspółczulnej (parasympatycznej) A. układ współczulny ● pobudzenie układu współczulnego powoduje: - wzmożenie procesów katabolizmu - pobudzenie czynności wszystkich narządów biorących udział w pracy i w walce - zahamowanie czynności układu pokarmowego i wydzielania gruczołów, (wydzielanie żołądkowe – nieznaczne wydzielanie zachowane) B. układ przywspółczulny ● aktywność układu przywspółczulnego powoduje: - wzmożenie procesów przyswajania i odnowy - zahamowanie czynności narządów biorących udział w pracy i w walce - pobudzenie czynności układu pokarmowego i wydzielania gruczołów W układzie autonomicznym wyróżniamy dwie przeciwstawnie oddziaływujące na poszczególne narządy części: CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA (SYMPATYCZNA)

CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA (PARASYMPATYCZNA)

pobudza narządy i ich czynności; mobilizuje organizm do pracy w stresie

wprowadza organizm w stan odprężenia

wydzielanie przez zakończenia nerwowe noradrenaliny i adrenaliny

wydzielanie acetylocholiny

rozszerzanie źrenicy

zwężanie źrenicy

przyspieszenie akcji serca

zwolnienie akcji serca

rozszerzanie oskrzeli

zwężenie oskrzeli

hamowanie perystaltyki i wydzielania gruczołów

wzrost perystaltyki i wydzielania gruczołów

hamowanie skurczu pęcherza moczowego

opróżnianie pęcherza moczowego

rozkład glikogenu do glukozy

stymulacja uwalniania żółci

Odruch ● podstawowa jednostka czynnościowa układu nerwowego; ● odruch jest to automatyczna reakcja ustroju (odpowiedź efektora) na bodziec działający na receptor, wyzwolona za pośrednictwem układu nerwowego; ● strukturalnym (anatomicznym) elementem reakcji odruchowej jest łuk odruchowy; ● łuk odruchowy to droga, jaką przebywa impuls od receptora do efektora - I – receptor (narząd odbierający bodziec) - II – dośrodkowa droga doprowadzająca neuronu czuciowego (aferentnego) - III – ośrodek nerwowy (w rdzeniu, w mózgu) - IV – odśrodkowa droga wyprowadzająca neuronu ruchowego (eferentnego) - V – efektor (narząd wykonujący: mięsień, gruczoł) Odruchy bezwarunkowe ● wrodzone, automatyczne reakcje na bodźce; nie ulegają modyfikacji w trakcie życia osobniczego ● przebiegają na poziomie rdzenia kręgowego i/lub przedłużonego (odruchy proste), lecz mogą być koordynowane na wyższych piętrach mózgowia (odruchy złożone) ● przykłady o.bezwarunkowych: odruch źrenicy na światło, odruch kolanowy, odruchy obronne na bodźce termiczne lub mechaniczne ● odruchy złożone noszą nazwę instynktów, np.: instynkt pokarmowy, macierzyński, obronny Odruchy warunkowe ● wyuczone, nabyte w ciągu życia osobniczego reakcje na bodźce ● powstają na podłożu odruchów bezwarunkowych przy udziale kory mózgu ● są zmienne, mogą pojawiać się lub znikać w ciągu życia ● odruchy warunkowe są podporządkowane woli ● są podstawowym elementem uczenia się i zapamiętywania Klasyfikacja receptorów ze względu na lokalizację a. eksteroreceptory - na zewnątrz ciała ● dzielimy je ze względu na styczność z bodźcem: - telereceptory - z pewnej odległości (np. wzrok, słuch) - kontaktoreceptory - są w bezpośrednim kontakcie z bodźcem (np. smak, ucisk) b. interoreceptory - wewnątrz ciała ● dzielimy je ze względu na lokalizację: - proprioreceptory - narząd ruchu (stawowe, mięśniowe) - informuje o położeniu ciała oraz jego części względem siebie (kinestezja) - wisceroreceptory - narządy wewnętrzne - informuje o stanie poszczególnych narządów

NARZĄDY ZMYSŁÓW UCHO ● spełnia podwójną funkcję: jest narządem słuchu (odbiera fale dźwiękowe) i równowagi (odbiera informacje o zmianach położenia ciała ) ● ucho dzieli się na poszczególne części: - ucho zewnętrzne – małżowina uszna i przewód słuchowy - ucho środkowe – oddzielone od zewnętrznego błoną bębenkową – jama bębenkowa, kosteczki słuchowe i trąbka słuchowa - ucho wewnętrzne – 3 kanały półkoliste, ślimaki przedsionek

Ucho zewnętrzne ● małżowina uszna – służy do lokalizowania źródła dźwięku oraz skupiania fal dźwiękowych ● przewód słuchowy – przekazuje, wzmacniai ukierunkowuje drgania fali dźwiękowej na błonę bębenkową; przewód wysłany jest urzęsionym nabłonkiem zawierającym gruczoły łojowe i woskowinowe, których wydzielina tworzy warstwę ochronną ● błona bębenkowa – elastyczna, cienka błona zbudowana z tkanki łącznej, wprawiana w drgania przez fale głosowe Ucho środkowe ● kosteczki słuchowe – zlokalizowane w jamie bębenkowej – młoteczek, kowadełko i strzemiączko, połączone między sobą stawowo stanowią pomost między błoną bębenkową a uchem wewnętrznym; drgania z błony bębenkowej przenoszone są na kosteczki, których rola polega na wzmacnianiu fali dźwiękowej oraz regulowaniu właściwości akustycznych powietrza i ucha wewnętrznego ● trąbka słuchowa – przewód łączący ucho środkowe z gardłem, służy do wyrównania ciśnień i zabezpiecza ucho środkowe przed skutkami zbyt silnych fal dźwiękowych (odruch połykania) Ucho wewnętrzne ● zawiera ostatni odcinek układu przewodzącego dźwięki oraz receptory zmysłu, słuchu i równowagi ● ślimak – skręcony kanał, w którym położony jest narząd Cortiego – właściwy narząd słuchu, wypełniony endolimfą zawierający komórki nerwowe-słuchowe

kanały półkoliste – zbudowane z trzech rurkowatych przewodów ustawionych prostopadle w różnych płaszczyznach w stosunku do siebie – są właściwym narządem równowagi Narząd przedsionkowy ● część ucha wewnętrznego, składająca się z przedsionka i kanałów półkolistych ● bierze udział w utrzymywaniu równowagi kinetycznej (kanały) i statycznej ciała (przedsionek) ●

OKO ● parzysty narząd wzroku ● pozwala na rejestrowanie wrażeń świetlnych, wizualnych a tym samym na dokładne i prawidłowe wyobrażenie o świecie zewnętrznym ● składa się z gałki ocznej oraz narządów dodatkowych, takich jak: powieki, brwi, rzęsy, gruczoły łzowe i mięśnie oka

Gałka oczna ● rogówka – (przezroczysta część twardówki) pokrywa przednią 1/5 powierzchni gałki ocznej, ma zdolność regeneracji, chroni oko przed urazami mechanicznymi ● komora przednia – zawiera ciecz wodnistą,znajduje się między rogówką a tęczówką ● źrenica – otwór w tęczówce o zmiennej średnicy zależnej od ilości dopływającego światła

tęczówka – (przednia część błony naczyniowej),działa jak przesłona regulująca wielkość źrenicy oraz ilość wpadającego światła do oka; zawiera barwnik decydujący o kolorze oczu ● soczewka – całkowicie przeźroczysta, warunkuje ostrość widzenia dzięki skupianiu promieni świetlnych na siatkówce (akomodacja-proces ustawiania obrazu na ostrość; polega na ruchach – wyginaniu i zmianie ogniskowej – soczewki) ● ciało szkliste – zajmuje 4/5 gałki ocznej, ma galaretowatą konsystencję, otoczone jest błoną szklistą; położone między soczewką a siatkówką ● siatkówka – warstwa światłoczułych komórek nerwowych, tzw. pręcików i czopków, które są właściwymi receptorami wzrokowymi (fotoreceptory) ● nerw wzrokowy – przekazuje impulsy z siatkówki do kory mózgowej ● naczyniówka – tylna część błony naczyniowej gałki ocznej, bogata we wbudowane naczynia krwionośne ● twardówka – nieprzezroczysta część błony włóknistej oka; osłania 4/5 pozostałej (poza rogówką) powierzchni gałki ocznej Układ optyczny oka ● rogówka ● ciecz wodnista komory przedniej ● źrenica ● soczewka ● ciało szkliste ● siatkówka ●

Działanie oka ● światło wpada do oka przez otwór źrenicy (czarną plamkę w środku tęczówki) ● mięśnie w oku napinają się i rozluźniają, zmieniając w ten sposób ogniskową soczewki; umożliwia to ostre widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od patrzącego. ● światło skupia się na siatkówce znajdującej się na tylnej ściance oka, gdzie zachodzą reakcje chemiczne wywołujące impuls nerwowy przenoszony przez nerw wzrokowy do mózgu. ● w oku znajdują się dwa rodzaje komórek wrażliwych na światło - czopki i pręciki (nazwy te pochodzą od kształtu tych komórek) ● pręciki są wrażliwe na światło o małym natężeniu i niewrażliwe na barwy (one pozwalają widzieć po ciemku) ● za widzenie barwne odpowiadają trzy rodzaje czopków wrażliwych na kolory niebieski, czerwony, i zielony ● w czopkach, i pręcikach znajdują się duże cząstki (rodopsyna), które absorbują fotony i wywołują impulsy w nerwie wzrokowym...