Oświecenie - Notatka dotycząca epoki oświecenia. PDF

Preview

Summary

Notatka dotycząca epoki oświecenia. ...

Description

Oświecenie

epoka świateł, wiek oświecony, wiek filozofów i wiek światła; pochwalano rozum, wykształcenie, naukę, wolność, postęp, a potępiano zabobony, ciemnotę, fanatyzm, zacofanie czy hierarchie społeczną; charakterystycznymi cechami epoki były m.in poznawanie świata za pomocą rozumu, rozwój techniki, ograniczenie życia społecznego poprzez reformy czy powstanie i rozwój oświaty publicznej

Czas trwania

1740 - 1764 -> faza wczesna 1764 - 1795 -> faza dojrzała 1795 - 1822 -> faza schyłkowa

• klasycyzm - nawiązuje do wzorów antycznych, naśladuje starożytną sztukę grecką i rzymską, charakteryzował się spokojem, harmonią, prostotą i jasnością, ale także monumentalnością i spektakularnością, • sentymentalizm - najważniejszą wartością jest uczucie; miłość w ujęciu sentymentalistów to uczucie bliskości, tkliwości, przepełnione melancholią, Nurty artystyczne wyznania miłosne są wypowiadane na łonie przyrody, opisy jej są bardzo emocjonalne i subiektywne, gdyż przyroda odczuwa razem z kochankami (Franciszek Karpiński, Jean Jacques Rousseau) • rokoko - styl nawiązujący do baroku, który charakteryzuje się lekkością i dekoracyjnością form, asymetrią, płynnością lini, motywami egzotycznymi, motywami tj. muszle i kwiaty; był to kierunek elitarny i akcentujący wyrobienie estetyczne czy wrażliwość emocjonalną

Architektura

1

budowle na planie koła przykryte kopułą, łuki triumfalne, układ symetryczny, oszczędna elewacja, rezygnacja z nadmiernego zdrobnictwa kolumnowy portyk obejmujący więcej niż dwie kondygnacje, • Przykłady -> ogród w Wersalu, pałac na wodzie w Łazienkach (klasycystyczne),

• • • • • •

• poemat heroikomiczny - wierszowany utwór o charakterze humorystycznym, który wysokim stylem naśladuje epos bohaterski; źródłem komizmu jest kontrast pomiędzy podniosłym tonem narracji a ironicznym i komicznym przedstawieniem rzeczywistości; osiąga cele moralizatorskie poprzez piętnowanie określonych zjawisk lub postaw (Monachomachia - Ignacy Krasicki) • bajka - krótki utwór literacki zawierający morał; może być epigramatyczna (kilka wersów) lub narracyjna (kilkanaście wersów); cechami bajki są dydaktyzm i alegoryczność (Ignacy Krasicki, Tomasz Kajetan Węgierski, Sławomir Mrożek) Gatunki literackie • satyra - synkretyczny gatunek dydaktyczny, moralistyczny oraz ośmieszający zjawiska i postawy, krytykuje wady w celu naprawy rzeczywistości, posługuje się przerysowanym przedstawieniem, komizmem i ironią, ma charakter retorycznopublicystyczny (Ignacy Krasicki - Pijaństwo, Do króla, Adam Naruszewicz, Krzysztof Opaliński) powieść - gatunek literacki, utwór narracyjny • opisujący rozbudowany ciąg zdarzeń; istnieje kilka typów powieści: satyryczno-obyczajowa, fantastyczno-utopijna, filozoficzna, sentymentalna „czuła” (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacy Krasicki) • sielanka - synkretyczny gatunek poetycki, której bohaterami są prości ludzie, a tematem - miłość i śpiew; sceneria to zazwyczaj łono natury; świat przedstawiony jest idealizowany i zgodny z toposem arkadii (Franciszek Karpiński - Laura i Filon)

2

Światopogląd epoki

3

• empiryzm - źródłem ludzkiej wiedzy jest doświadczenie, a podstawowym narzędziem poznania są zmysły wykorzystywane w obserwacji rzeczywistości (John Locke - tabula rasa, David Hume) • racjonalizm - podstawowym narzędziem poznania jest rozum (Wolter, Diderot) • materializm - rzeczywistość ma charakter tylko fizyczny, czyli istnieje tylko to, co możemy rozpoznać dzięki zmysłowi i określić w czasie i przestrzeni • ateizm - twierdzenie, że Bóg nie istnieje, jest to forma antydogmatyzmu, ponieważ sprzeciwia się wszelkim dogmatom, zwłaszcza religijnym (Diderot, Holbach) • deizm - Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego losy (Newton, Wolter) • krytycyzm • wolterianizm - ogół tendencji głoszonych przez Woltera, istotą koncepcji jest wolnomyślicielstwo czy tolerancja; styl pisarstwa - błyskotliwy, dowcipny • sensualizm - zaufanie do zmysłów ludzkich • libertynizm - początkowo dążenie do wolności, później uważano, że libertyni przesadzają i ignorują to, co święte podczas swojego dążenie do wolności • scjentyzm - podziw dla nauki...