Pozytywizm, nazwa, omówienie epoki PDF

Preview

Summary

Krótki opis pozytywizmu , najważniejsze hasła, filozofie, czas trwania...

Description

POZYTYWIZM nawiązuje do epoki OŚWIECENIA NAZWA: ● Pochodzi od dzieła ,,Kurs filozofii pozytywnej'' Auguste'e Comte'a ● Inna nazwa w różnych krajach: ● Anglia – epoka wiktoriańska, ● Francja – epoka realizmu i naturalizmu (proza), symbolizmu (poezja), ● Niemcy – wiek realizmu i naturalizmu, ● Polska pod zaborami – pozytywizm (od fr. positif ‘pewny’, ‘ścisły’, ‘realny’, ‘rzeczowy’). CZAS TRWANIA:

● ●

EUROPA: od 1850 (Wiosna ludów) do 1880 (śmierć Flauberta) POLSKA: od 1864(upadek powstania styczniowego) do 1895 r. (umowna data rozpoczęcia się Młodej Polski)

Filozofia pozytywistyczna: ❖ Scjentyzm - zaufanie do nauki i naukowych metod poznawania świata jako jedynych źródeł wiedzy ❖ Utylitaryzm - postawa mająca zapewnić powszechną szczęśliwość poprzez propagowanie tego co dobre, czyli użyteczne ❖ Organicyzm - traktowanie społeczeństwa, narodu, ludzkości, jako żywego, jednego organizmu ❖ Agnostycyzm - postawa mówiąca, że z punktu widzenia nauki nie możemy nic powiedzieć o istnieniu lub nieistnieniu Boga ❖ Ewolucjonizm - wszystkie formy bytu podlegają prawu ewolucji czyli nieustannej przemianie i rozwojowi, który odbywa się od form prostych do złożonych ❖ Determinizm - pogląd mówiący, że społeczeństwo, środowisko, historyczne wydarzenia itp. czynniki wpływają na rozwój jednostki NAJWAŻNIEJSZE HASŁA: ● Praca u podstaw - praca z najuboższymi warstwami społeczeństwa dla poprawy ich bytu ●

Praca organiczna- traktowanie całego społeczeństwa jak organizmu państwowego, każdy człowiek powinien sprawnie pracować, by przyczynić się do rozwoju państwa

●

Emancypacja kobiet- równe traktowanie obu płci, jako że kobiety wykonywały cięższą pracę, a były traktowane gorzej niż mężczyźni

●

Asymilacja żydów- zwalczanie przejawów antysemityzmu i postulowanie odrzucenia stereotypowego wizerunku żyda

●

Trójlojalizm wobec zaborcy- odsuwanie walki o wolność na późniejszy czas, a skupianie się na odbudowie kraju

LALKA CZAS AKCJI : LATA 1878 - 1879 MIEJSCE AKCJI: WARSZAWA, ZASŁAWEK, PARYŻ WIELOZNACZNOŚĆ TYTUŁU: ● Dosłowność tytułu: lalka to ulubiona zabawka Heluni Stawskiej, obiekt domniemanej kradzieży (wg baronowej Krzeszowskiej), główny dowód w procesie. ● Świat to teatr marionetek (zaduma Rzeckiego nad nakręcanymi zabawkami, które poruszały się bez ładu i celu). ● Izabela Łęcka jako piękna, lecz pusta “salonowa lalka”. Autor żałował, że nie zatytułował powieści Trzy pokolenia, bo tytuł ten pełniej oddawałby sens utworu. Narrator trzecioosobowy: ● subiektywny, ● posiada wiedzę o wydarzeniach, których ● sam był świadkiem, ● często wraca do przeszłości (mit Napoleona, czasy Wiosny Ludów, obraz dawnej warszawy)narrator pierwszoosobowy,

Narrator pierwszoosobowy, stary subiekt Rzecki: ● obiektywny. ● wszechwiedzący ● opowiadający o bieżących wydarzeniach.

TRZY POKOLENIA: Rzecki- przedstawiciel romantyków Ignacy Rzecki zostaje wychowany w kulcie Napoleona, wpojonym bohaterowi przez jego ojca. Dlatego też znacznie wyolbrzymia wpływ potomków Napoleona na dzieje Europy, a w samym Bonapartym widział wcześniej możliwość wyzwolenia Polski. Zgodnie z romantyczną ideą buntu bierze udział w Wiośnie Ludów na Węgrzech. Rzecki żyje w swoim własnym świecie złudzeń, wszędzie dopatruje się polityki. Jego idee umierają razem z nim - nawet na łożu śmierci stary subiekt czeka na przyjście Napoleona. Wokulski- przedstawiciel pokolenia przejściowego pomiędzy romantyzmem oraz pozytywizmem Stanisław Wokulski przede wszystkim kieruje się romantyczną wizją miłości, poznaną z utworów stworzonych w tamtym okresie. Dlatego też uczucie do Izabeli Łęckiej staje się dla niego najważniejsze; to dla niej Wokulski pomnaża majątek i próbuje wkraść się w łaski arystokracji. Nieszczęśliwa miłość sprawia, że mężczyzna cierpi. Przedtem Wokulski bierze jednak udział w powstaniu styczniowym, co stanowi kolejny przejaw kierowania się ideologią romantyzmu. Zostaje skierowany na Syberię, jednak to nie gasi w nim zapału. Bohater poświęca się pozytywistycznej pracy u podstaw oraz pracy organicznej. Wspiera osoby tego potrzebują (Wysocki, Maria), tworzy nowe miejsca pracy. Jest też ogromnym entuzjastą prac naukowych. Ostatecznie porzuca również i to; stanowi przedstawiciela pokolenia ‘’straconego”, żadnej idei nie potrafił zrealizować całkowicie, a jego działania były pełne sprzeczności. Ochocki- przedstawiciel pozytywistów Julian Ochocki uważa naukę za sens swojego życia - rezygnuje ze swojego życia prywatnego i nie utożsamia się ze swoją warstwą społeczną, chociaż jest przedstawicielem arystokracji. Jest niezrozumiany przez społeczeństwo. Nie przejmuje się jednak nieprzychylnymi komentarzami na swój temat, badania naukowe są dla niego ważniejsze niż opinia publiczna. Wierzy, że nauka pomoże ludziom. Zmuszony jest jednak opuścić Polskę, nie zapewniającą odpowiednich warunków na właściwy rozwój. Ochocki jedzie do profesora Geista, by tam realizować swoje plany.

WARSTWY SPOŁECZEŃSTWA: ● Plebs - mieszkańcy Powiśla: Wysocki, Maria - prostytutka, której Wokulski pomógł. ➔ Są w stanie podjąć pracę ➔ Lojalność, Uczciwość, Szczerość ➔ Prostota uczuć ➔ Ludzie nieszczęśliwi, pogrążeni w apatii, na co dzień stykający się z cierpieniem, biedą, chorobami i śmiercią ● Mieszczanie: Polacy: Deklewski, radca Węgrowicz, ajent handlowy Szprot, Ignacy Rzecki. ➔ Uporządkowane, Szacunek do pieniędzy, Przedsiębiorczość ➔ Nieznajomość zasad, Bezpardonowość ➔ Marazm, Egoizm ● Żydzi: Henryk Szlangbaum, Szuman. ➔ Bogaci, przedsiębiorcy, zdolności handlowe ➔ Trzymają się razem, pomagają sobie ➔ Postaci, które nie chcą się zasymilować, nie przyjęli chrztu oraz tacy, którzy czują się Polakami, przyjęli wiarę chrześcijańską, brali udział w Powstaniu Styczniowym ● Niemcy: Jan Mincel i jego żona Małgorzata. ● Inteligencja: pani Stawska, studenci mieszkający w kamienicy. ➔ Rys tragikomiczny- z uporem się kształcą, chociaż ich sytuacja jest bardzo trudna ➔ Skorzy do żartów, ale mają poczucie beznadziejności, braku możliwości poprawy ich sytuacji ● Arystokracja: Łęccy, Krzeszowscy, prezesowa Zasławska. ➔Roszczeniowi, Sztuczni, rozrzutni ➔ Estetyczni, Kosmopolici, poczucie wyższości ➔ Bierni, apatyczni, Nie dbają o społeczeństwo, pasożyty, Obojętni na losy narodu ➔ Majątkowi i moralni bankruci ➔ Żyją niemoralnie, akceptując romanse i małżeństwa przypominające kontrakty finansowe

CECHY POWIEŚCI REALISTYCZNEJ: a) opisy konkretnych miejsc: Paryż, Warszawa (Łazienki), b) wydarzenia: kupowanie w sklepie, kwesta w kościele, c) wnętrza: pokój Rzeckiego, sklep Wokulskiego, d) język postaci: stylizacja, środowiska (studenci, Mincel, Izabela), e) indywidualizacja postaci: psychologizm, złożoność postaci – plotka opis, dialog, pamiętnik, f) odzwierciedlenie podziału społecznego, g) wydarzenia historyczne: Wiosna Ludów, powstanie styczniowe, czasy napoleońskie, h) wszechwiedzący narrator, i) drobiazgowość, szczegółowość opisów

ZBRODNIA I KARA ZBRODNIE I KARY : BOHATER

ZBRODNIA

KARA

PIOTR ŁUŻYN

stosunek do kobiet, egoizm, skąpstwo, poczucie wyższości, obłuda

odrzucenie przez Dunię, wyśmianie

RODION RASKOLNIKOW

zabójstwo Aldony, Lizawiety i siebie, obłęd matki

załamanie psychiczne, utrata zdrowia, koszmary, katorga

SIEMION MARMIEŁADOW

alkoholizm, pijaństwo, brak odpowiedzialności za rodzinę, pasożyt, przyzwolenie na prostytucję Soni

śmierć, widok Soni przed śmiercią, wyrzuty sumienia

ARKADY SWIDRYGAJŁOW

próba zgwałcenia Duni, zgwałcenie dziewczynki, hazard, stosunek do kobiet

sny, samobójcza śmierć

KATARZYNA IWANOWNA

znęcanie się nad dziećmi i mężem, przyzwalanie na prostytucję Soni

śmierć, rozwiązanie relacji rodzinnych, choroba psychiczna

PRZYKŁADY ZBRODNI I KARY W INNYCH UTWORACH: - ,,Balladyna’’ Słowacki - Balladyna - zabicie Aliny, otrucie Kostryna wypędzenie matki śmierć w wyniku uderzenia pioruna - Mitologia - Syzyf - zdradzenie tajemnic - wtaczanie głazu - Dziady cz. II Mickiewicz - Widmo Złego Pana - doprowadził do śmierci głodowej wielu osób, egoista, samolubny - ptaki wyjadają jego jedzenie, cierpi fizycznie ZBRODNIA RASKOLNIKOWA: PRZYCZYNA Cierpi że on i jego rodzina zyją w biedzie. NIe chce dopuścić, żeby jego siostra wyszła za mąż z powodu pieniędzy, aby poprawić ich byt. Bezradność podsuwa mu pomysł zbrodni, której dokonuje na lichwiarce.Rozum podsuwa mu argumenty, że ma prawo dokonać oczyszczenia społeczeństwo od 'jednostki wszawej' - czyli ludzi bogatych, którzy myślą tylko o własnych potrzebach

PRZEBIEG

KONSEKWENCJE Rozdrażnienie, Utrata chęci do kontaktów z rodziną, Izolacja od ludzi, Obsesyjne myśli o zbrodni, wyrzuty sumienia, utrata zdrowia fizycznego, Załamanie psychiczne, okazanie się wszą, katorga, złudna ideologia, niepewność, sny, myśli samobójcze, Odrzucanie okazywanej mu pomóc

SNY RASKOLNIKOWA: 1) Pierwszy sen Raskolnikowa opowiada o wydarzeniu z jego dzieciństwa. Rodion jako chłopiec był mimowolnym świadkiem zakatowania starej kobyłki przez jej zwyrodniałego właściciela. Oglądając drastyczną scenę zakatowania kobyłki, bohater czuje paraliżujący strach i grozę. Sen ten można interpretować jako ostrzeżenie i przypomnienie o dawnej niewinności. Wydarzenie to miało miejsce przed zbrodnią. Można też patrzeć pod względem snu proroczego - Kobyła również była dobijana siekierą. 2) Kolejny sen ma miejsce po zabójstwie. Rodion kładzie się i słyszy za drzwiami jęki, hałasy, wrzaski. Myśli, że policja bije Anastazję za zbrodnie, które on popełnił. Ma

przeczucie, że za chwilę przyjdą także po niego. Bohater następnie boi się nawet wyjść z pokoju, czuje się obserwowany, jest chory, traci poczucie czasu, ogarnia go panika. 3) W trzecim śnie Rodion powraca na miejsce zbrodni, do mieszkania lichwiarki. Tym razem jednak, kiedy zadawał jej ciosy siekierą w głowę, kobieta zamiast krzyczeć śmiała się w głos. Na dodatek przez drzwi nagle zobaczył tłum gapiów, którzy zaczęli obserwować całą scenę. Za pomocą tego snu autor dał czytelnikowi do zrozumienia, że Raskolnikow gardził sobą po tym, co zrobił. Ponad to lichwiarka do końca życia będzie żywa - w myślach Rodiona. 4) Ostatni, czwarty sen ma miejsce na Syberii w dniu Zmartwychwstania Pańskiego. To jego moralna skrucha. Dotychczas bohater nie mógł sobie poradzić z własnymi myślami, jednak nie żałował swojego czynu. W śnie ludzie na świecie zaczynają chorować na dziwną zarazę: sądzą, że są najważniejsi i że posiedli prawdę. Wtedy rozumiał szkodliwość poglądów i konsekwencje wprowadzenia ich w życie. SNY SWIDRYGAJŁOWA: 1) Swidrygajłow to człowiek nikczemny, bez skrupułów skrzywdził wiele kobiet. W jego pierwszym śnie pojawia się sylwetka Duni, następnie stara się schwytać mysz, która wymyka się jak dziewczyna. 2) Drugi sen Swidrygajłowa pokazuje uśmierconą niewinność dziecka. "w trumnie spoczywała, cała spowita w kwiaty, dziewczynka w białej tiulowej sukience, mająca złożone i przyciśnięte do piersi rączki(...) popełniła samobójstwo topiąc się. Miała zaledwie czternaście lat." Na Swidrygajłowa jako niemoralnego i zepsutego człowieka spływa odpowiedzialność za śmierć dziecka i to właśnie jest głównym przekazem snu. 3) Trzeci sen ukazuje małą, pięcioletnią dziewczynkę, która zmienia się w kokietkę"czerwień policzków była jakby jaskrawsza i mocniejsza od normalnych dziecięcych kolorów na twarzy (...) błysk czegoś nachalnego, wyzywającego, pojawił się na tej absolutnie nie dziecięcej twarzy: błysk wyuzdania przemienił twarz dziecka w twarz damy kameliowej". Bohater znalazł 5-letnią dziewczynkę na korytarzu, która uciekła od matki, bo się jej bała zaopiekował się nią, położył w łóżku, a ona zaczęła zachowywać się jak kokota (prostytutka) i kusić go. W ten sposób została obnażona psychika Swidrygajłowa. Okryte zostały lęki bohatera, słabości i pragnienia. Mężczyzna uświadamiając sobie swoje zboczenie i krzywdy, które wyrządził, koniec końców popełnił samobójstwo. FUNKCJE SNÓW: ❏Projekcja lęków, kompleksów ❏ Obraz psychiki, tłumionego sumienia ❏ Coś czego nie jesteśmy w stanie kontrolować ❏ Zapowiedź przyszłych wydarzeń ❏ Pogłębienie ❏ Monolog wewnętrzny ❏ Konfrontacja z rzeczywistością BOHATER DYNAMICZNY: - RASKOLNIKOW - dzielił ludzi na lepszych i gorszych, liczyły się dla niego rzeczy materialne, pieniądze ➔ miłość i wiara - SCROOGE - skąpiec, egoista ➔ dobry, hojny - SOPLICA - mściwy, porywczy, nerwowy, kocha ewę, baluje ➔ ksiądz, emisariusz, patriota,...