Periodyzacja Literatury Polskiej XX Wieku PDF

Preview

Summary

Notatki z zajęć poszerzone o własne dodatkowe informacje, egzamin u prof. Pawłowskiego...

Description

PERIODYZACJA LITERATURY POLSKIEJ XX WIEKU

Schemat periodyzacyjny literatury polskiej XX wieku: 1) 2) 3) 4) 5)

Młoda Polska 1890-1918 Literatura 20-lecia międzywojennego 1918-1939 Literatura lat wojny i okupacji 1939-1944/5 Literatura powojenna – do 1939r. Literatura najnowsza 1989r. i dalej

1887r. – data otwierająca epokę Młodej Polski; założenie warszawskiego „Życia”. Początek pisania w nowym stylu – zwrot ku problematyce społecznej. 1890r. – data, która utarła się jako wygodna jeśli chodzi o początek Młodej Polski. 1891r. – opublikowane zostało studium Miriama o Maeterlincku oraz pierwszy tom poezji Tetmajera. Wyszło studium Przybyszewskiego „Cór psychologii des Indywiduum”. 1900r. – faza kulminacyjna modernizmu. Wykracza on poza środowisko krakowskie, zyskuje dojrzały wyraz obok liryki również w prozie i dramacie. Najważniejsze dokonania literackie to: „Ludzie bezdomni”, „Popioły” Żeromskiego, „Wesele”, „Wyzwolenie”, „Noc listopadowa”, „Akropolis” Wyspiańskiego, hymny Kasprowicza z tomów „Ginącemu światu”, „Poezje”, „Moja pieśń wieczorna” Orkana, „Chłopi” Reymonta. Ważne ośrodki Młodej Polski to Kraków, Warszawa, Zakopane, Lwów. 1905 – 1907r. – rewolucja w Rosji. Miała wpływ na cenzurę okresu Młodej Polski. Publicystyka literacka wyrzekła się idei sztuki dla sztuki i kultu artystycznego indywiduum, mówiła o potrzebie programu, czyniącego literaturę narzędziem przebudowy życia narodowego. 1910r. – zakończenie szczytowej fazy modernizmu. 1918r. – początek nowego okresu literackiego 20-lecia międzywojennego. Polska odzyskuje niepodległość. Tematy prozy wywodzą się z przeżyć wojny i rewolucji rosyjskiej oraz aktualnych zagadnień polityczno-moralnych. Niemal równoczesne z niepodległością były pierwsze wystąpienia ekspresjonistów (1917), skamandrytów (1918), futurystów (1919) oraz pisma programowe Witkacego (1919). 1925-1926r. – pojawia się propozycja cezury literackiej: 1) lata 1925 – 26 – cezura literacka zbliżona do politycznej. Przewrót majowy miał zamknąć – również w literaturze – dyskusje o kształcie ustrojowym niepodległej Polski. 2) 1925r. – stwierdzono, że w poezji słabną dążenia awangardowe oraz, że rozpoczyna się wówczas ofensywa literacka lewicy. - Pomimo tych dwóch argumentów tematyka polityczna w prozie wcale nie zamarła. - Zostaje wydane „Przedwiośnie” w 1925r. 1932r. – pojawia się kolejna propozycja cezury literackiej. Po 1932r. mamy już do czynienia z zasadniczo nową konfiguracją tendencji literackich, odrębną od konfiguracji lat 20. W tym

1

czasie ukazują się: „Noce i dnie” Dąbrowskiej, „Wspólny pokój” Uniłowskiego, „Szczury” Rudnickiego, „Kordian i cham” Kruczkowskiego, a ponadto w 1933r. – „Pamiętnik z okresu dojrzewania” Gombrowicza, „Poemat o czasie zastygłym” Miłosza oraz w 1934r. – „Sklepy cynamonowe” Schulza i „Szewcy” Witkacego. W 1932r. nastąpił więc przełom, jest to okres pod znakiem prozy. W historii zakończony został proces pozaborowej integracji dzielnic, zawiązał się ogólnopolski chłopski ruch kulturalno-oświatowy i zaktywizował robotniczy. Procesy te sprawiły, że w Polsce wytworzyły się nowoczesne modele literatury: zaangażowanej, włączającej pisarza w zorganizowaną działalność polityczną oraz literatury typu rozrywkowego. W prozie dominuje realizm, powstają dzieła rozliczające z przeszłością. 1939r. – początek literatury wojny i okupacji. Dominuje proza psychologiczna. Utwory: „Cudzoziemka”, „Granica” Nałkowskiej, „Zazdrość i medycyna”, „Całe życie Sabiny” Boguszewskiej. Ponadto powstaje proza autobiograficzna, filozoficzna. Twórczość swa rozwija Witkacy. 1944 – 1945r. – po zakończeniu wojny następuje podział na literaturę krajową i emigracyjną. Środowisko pisarskie ulega rozproszeniu. 1949r. – odbywa się zjazd pisarzy w Szczecinie, a tym samym dokonuje się rewolucyjna zmiana literatury polskiej. Na zjeździe przedstawiono założenia programu socrealistycznego – literatura miała opiewać czyn społeczny, chwalić partię, zakazywała ukazywania prawdy. 1956r. – powrót do normalnych warunków życia literackiego; jest to okres często nazywany „odwilżą”; słowo pochodzi od dzieła Iwana Denisowicza pt. „Jeden dzień”. Początki przemiany wyraźnie widać w 1955r., kiedy w całym kraju zaczęły powstawać kluby studentów i młodej inteligencji oraz terenowe pisma kulturalne, np. „Życie Literackie” (przedstawiło pięciu młodych poetów „pokolenia 56”: Mirona Białoszewskiego, Zbigniewa Herberta, Jerzego Harasymowicza, Bogdana Drozdowskiego, Stanisława Czycza). 1968r. – wydarzenia w Polsce:  członkowie warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich wystosowali tzw. „Rezolucję Kijowskiego” protestującą przeciwko nasilaniu się cenzury;  demonstracje studenckie – marzec ’68. Przyczyną było zdjęcie przez cenzurę spektaklu „Dziady” Kazimierza Dejmka, granego w Teatrze Narodowym w Warszawie;  pojawiło się nowe pokolenie pisarzy – tzw. Nowa Fala (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Ewa Lipska, Julian Kornhauser, Adam Zagajewski:;  nagonka na Żydów. 1976r. – zniesienie cenzury prewencyjnej.

2...