Polityka społeczna - Notatki z wykładów PDF

Preview

Summary

Polityka społeczna (wykład)Prof. UAM dr hab. Waldemar SegietZagadnienia: Teoretyczne podstawy polityki społecznej. Problematyka dotycząca rysu historycznego, uwarunkowań, wartości, główne zasady i modele polityki społecznej. Polityka społeczna w różnych krajach i opisanie międzynarodowych standardów...

Description

Polityka społeczna (wykład) Prof. UAM dr hab. Waldemar Segiet

Zagadnienia: 1.

Teoretyczne podstawy polityki społecznej.

2. Problematyka dotycząca rysu historycznego, uwarunkowań, wartości, główne zasady i modele polityki społecznej. 3. Polityka społeczna w różnych krajach i opisanie międzynarodowych standardów i form współpracy oraz ich wpływu na Polskę. 4. Mapa wybranych problemów społecznych i sposobów ich rozwiązywania w środowiskach lokalnych 5.

Współczesnych wyzwań i kierunków rozwoju polityki społecznej w kraju i na świecie.

6. Pisanie raportów związanych z interwencją opiekuńczą (rozwiązywanie zróżnicowanych problemów opiekuńczych) Literatura: K. Głąbicka, Polityka społeczna w Unii Europejskiej. Aspekty aksjologiczne i empiryczne, Warszawa 2001; W. Ratyński, Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce. T. 1,2. Warszawa 2003; J. Auleytner, Polityka społeczna. Teoria a praktyka. Warszawa 1997; S. Golinowska, Polityka społeczna. Koncepcje – instytucje – koszty. Warszawa 2001; A. Rajkiewicz, J. Supińska, M. Księżopolski (red.), Polityka społeczna. Materiały do studiowania. Katowice 1998; G. Firlit – Fesnak, M. Szylko – Skoczny (red.), Polityka społeczna. Podręcznik akademicki., Warszawa 2007.

07/01/2021 Człowiek w świecie polityki Czynniki determinujące stosunek jednostki do polityki społecznej: ?

Czynnik systemowy – typ politycznego reżimu, państwo demokratyczne i państwo totalitarne,

? Czynnik historyczny – moment historyczny, okres, czas ważnych wydarzeń wżyciu danego społeczeństwa, kryzysy społeczno-polityczne, czasy konfliktu, charakter przełomowy, konfliktowy ? Czynnik społeczny – akceptowany społecznie system wartości, indywidualizm sprzyja zainteresowaniu polityką - Polska coraz bardziej zmierza ku indywidualizmowi, ale ma pamięć i ślady kolektywizmu; większe zainteresowanie polityką występuje w państwach kierujących się wartościami indywidualnymi

? Czynnik indywidualny – nasze włączenie się w politykę, by zaspokoić potrzebę władzy, by kontrolować innych, potrzeba wpływu na politykę. Status społeczny: wyksztalcenie, zawód, dochody. Samoocena, temperament, ekstrawersja.

Mentalność społeczno-polityczna Mentalność jest wynikiem przekonań normatywnych, opieramy się na wiedzy normatywnej czyli na przekonaniach jak być powinno. Mentalność to system zasad oparty na założeniach normatywnych, którymi człowiek kieruje się przy przetwarzaniu tego i wydaje osądy. Wymiary mentalności: Indywidualizm/kolektywizm Indywidualista patrzy na innych ludzi i ocenia ich w kategoriach roli społecznych, bierze pod uwagę kompetencje, ceni sobie inteligencję, zaradność, rozsądek, pomysłowość, stawia na kontakty (zakres). Nakłada na jednostkę obowiązek przestrzegania przepisów, zasad. Uczestniczy w wielu środowiskach. Polityczny aspekt władzy. Kolektywista patrzy na drugiego człowieka w kategorii postaw, stosuje kategorię my-oni. Utożsamia się chętnie z grupą. Ceni sobie: tolerancję, troskliwość, sympatyczność, zwraca uwagę na głębokość kontaktów, angażowanie się emocjonalne, więzi grupowe. Obywatelski aspekt władzy. Demokratyzm/autorytaryzm Autorytaryzm to syndrom, zespół cech osobowości o przekonaniu do podporządkowania się autorytetom, brak wpływu na swój los, kontrola nad ludźmi. Rezygnacja z własnej podmiotowości. Skłonność do ademokratycznych rozwiązań w życiu politycznym. Demokratyzm opiera się na przekonaniu, budowaniu wizji świata, w którym ludzie są łączeni wspólnotą, więzią, przekonanie o tym, że decydujemy o wizji świata, swoim losie. Lewicowość/prawicowość Lewicowość akcentowanie wolności, równości, konieczność pomocy socjalnej państwa Prawicowość konserwatywność, wiara, tradycja, moralność, ograniczenie roli państwa w gospodarce. Elitaryzm/egalitaryzm Elitaryzm przekonanie o tym, że ludzi cechuje różna wartość, różna pożyteczność, ważna jest pozycja społeczna w hierarchii, relacje układane w podległości, dominacji. Zwraca się uwagę na interpersonalne aspekty relacji, skoncentrowanie na własnych uczuciach, standardach. Maksymalizacja swoich zysków, minimalizacja strat. Zorientowanie się na sukces. Egalitaryzm zwraca uwagę na więzi społeczne, równość. Przesłanka wzajemności. Interpersonalne aspekty sytuacji, liczą się wrażenia na ludziach, ludzie powinni być traktowani jednakowo. Akceptacja społeczna. Życie społeczne jako szansa dla każdego. Orientacje ideowe: Względnie ustrukturyzowane i trwałe przekonania które odnoszą się do spraw publicznych i są zakorzenione w systemie wartości.

Orientacja narodowo-katolicka – pozytywny stosunek do politycznej roli kościoła katolickiego, pozytywny stosunek do państwowego, publicznego stosunku do symboli religijnych. Bezrobocie jako największy problem gospodarki. Ubóstwo wynika z czynników zewnętrznych. Stosunek do aborcji jest negatywny. Teza antysemicka. Orientacja socjaldemokratyczna – pozytywny stosunek do bezpłatnej, publicznej służby zdrowia, pozytywny stosunek do bezpłatnej, publicznej edukacji (także poziom wyższy). Ubóstwo, bieda wynika z czynników zewnętrznych. Stosunek do prawnego zakazu aborcji – negatywny. Stosunek do politycznej roli kościoła katolickiego – negatywny. Postulują większą progresja podatkową, większe opodatkowanie. Działalność socjalna państwa związana z podatkami. Orientacja populistyczna – argumenty socjalne są pozytywnie oceniane. Większa egalitarność radykalna. Opowiadają się za powszechnie organizowaną pomoc socjalną. Postulują wprowadzenie górnej granicy zarobków, , równo dla wszystkich, żeby nie było wyjątkowo uprzywilejowanych; obowiązek dotowania wczasów, kolonii, postulują wprowadzenie górnej granicy zarobków; orientacja p. jest skorelowana ze starszym wiekiem, deprywacją. Orientacja liberalna – przeciwstawienie się wszystkim postulatom socjalnym, zorientowanie się na wycofanie się z pomocy socjalnej państwa. Nie stwierdza się wskaźnika antyklerykalnego, kościelnego. Wolność światopoglądowa. Pozytywnie skorelowane z młodym wiekiem, lepszym wykształceniem i zarobkami. Liniowy charakter. 14/01/2021 Aktywność polityczna Oznacza zachowania, które wiąże się z rolami które jednocześnie odnoszą się do określonego zaangażowania, partycypacji politycznej. Przejawy: Polityczne zaangażowanie – wszelkie formy zainteresowania polityką, może mieć różne nasilenie, może być stałe/czasowe, skala politycznego zaangażowania: 1.

Znikome zaangażowanie życiem politycznym

2.

Ograniczanie się do podstawowych obowiązków

3.

Członkostwo w różnych organizacjach społeczno-politycznych

4.

Pełnienie ról w tych organizacjach

5.

Zawodowe uprawianie polityki

Polityczna partycypacja/uczestnictwo polityczne – dzieli się na trzy rodzaje: ? Partycypacja konwencjonalne – uczestnictwo w życiu społeczno-politycznym, uczestnictwo zgodne z porządkiem konstytucyjnym (aktywność wyborcza), forma aktywności jedyna dla większości ludzi ? Partycypacja/uczestnictwo niekonwencjonalne – uczestnictwo przebiegające na poziomie legalności (określone formy działań zgodne z obowiązującym prawem) – petycje, listy, udział w bojkocie i nielegalności (określone formy działań niezgodne z prawem) – dzikie strajki, okupacje budynków, okupowanie/blokowanie ruchu ulicznego

? Partycypacja/uczestnictwo symboliczna/rytualna – jednostka uczestniczy w różnego rodzaju wydarzeniach, uroczystościach narodowych bez żadnego wpływu (pochody pierwszomajowe) Zachowania wyborcze: Ogół zachowań obywateli związane z procesem wyborczym. Typologia wyborców: •

Wyborcy pozytywni – opierają swoja opinie na sympatii do osób będących na liście

• Wyborcy negatywni – podejmują decyzje na podstawie emocji negatywnych (niechęć, nienawiść) • Wyborcy programowi – racjonalni, podejmują decyzje na podstawie programów politycznych, kandydatów którzy je reprezentują • Wyborcy aksjologiczni – kierują się określonym systemem wartości, podchodzą dość sztywno, szukają kandydatów, którzy mają taki system wartości jak oni •

Wyborcy partyjni – poczucie lojalności, przynależności do partii politycznych

•

Wyborcy niezależni – zachowanie trudne do przewidzenia, niespójne

• Wyborcy wyalienowany – nie głosuje z powodu niezadowolenia tego jak funkcjonuje system polityczny, prowadzi do własnej alienacji Alienacja polityczna Alienacja (wyobcowanie) – pojęcie wielowymiarowe, to co należy do człowieka staje się dla niego obce. Syndrom czterech poczuć: 1. Poczucie bezsilności – jednostka nie może wywierać wpływu na otoczenie w którym funkcjonuje 2.

Poczucie bezsensu – nie jest w stanie rozumieć świata, nie potrafi wytłumaczyć

3. Poczucie anomii – jednostka czuje się zagubiona w otaczającym świecie, nie wiem jak wartościować fakty, zjawiska, nie wie co jest dobre 4. Poczucie wyobcowania – jednostka nie identyfikuje się z systemem społeczno-politycznym, w którym przyszło jej żyć Alienacja polityczna = Poczucie bezsilności i wyobcowania Konsekwencje alienacji: 1.

Alienacja dotyczy poszczególnych jednostek:

?

Czują się w systemie, w państwie obco

?

Czują się zagubione, zdezorientowane

?

Odczuwają niezadowolenie, zmęczenie

?

Przyszłość w ocenie takich osób przedstawiana jako beznadziejna

?

Opisują siebie jako małozaradne życiowo, nie czują oparcia, pomocy z zewnątrz

?

Zajmują peryferyjne pozycje społeczne

2.

Alienacja dotyczy społeczeństwa jako całości:

?

Zagrożenie dla porządku społeczno-politycznego

?

Oddziaływanie na skrajnych przywódców

Kwestie polityczne a młodzież - młodzież w publicznej sferze życia: ?

Nie wpisują się w świat przeżywany, od czasu do czasu budzą emocje młodych ludzi

?

Czasami refleksja młodych ludzi

?

Epatowani ideologia sukcesu

? Kieruje się konkretne informacje, wielkie możliwości, czas nowego systemu, bezprecedensowy wzrost aspiracji ? Młodzi ludzie mają wysokie oczekiwania wobec poziomu życia, dotyka ich optymizm, pragmatyzm ?

Społeczeństwo ryzyka, płynna nowoczesność (Z. Bauman), wiek niepewności

?

Młodzi udzie są kuszeni konsumpcyjnym stylem życia

?

Krytyczna postawa wobec polityki

?

Nie uczestnictwo w życiu politycznym, bierność

?

Doświadczenia niewydolności systemu

?

Społeczeństwo ryzyka, płynność nowoczesności, wiek niepewności

?

Społeczeństwo jest do zrobienia/ ma być zrobione?

? Falowanie zaangażowania/zainteresowania życiem polityczno-społecznym, politycznej partycypacji ? Mamy do czynienia z opływającym politycznie społeczeństwem, młody człowiek jest nieobecny, bo nie ma potrzeby, ale są również diagnozy, które dopatrują się ukrytego potencjału buntu, który może dojść do głosu w odpowiednich warunkach ?

Polityczne uśpienie młodych, które może zapowiadać bunt

? Świat polityki jest odrzucanych przez młodego człowieka, ponieważ są oni skupieni na sobie (pokolenie apolityczne, egotyczne, przede wszystkim skoncentrowane na oddawaniu się karierze zawodowej, ucieszę z życia prywatnego, a nie na polityce) Cechy: ? Deficyt obywatelstwa - – niechęć do współdecydowania o losach kraju młodego człowieka – na jego tle młodzież jest zaliczana do grup o wyjątkowo niskim poziomie zaangażowania i aktywności politycznej

?

Zjawisko alienacji

? Młodzież zaliczana do grup o wyjątkowo niskim poziomie zaangażowaniu i niskiej aktywności politycznej Polityczna aktywność – definiowana jako wszelkie formy zaangażowania jednostki w wymieranie wpływu na rządzących i decyzje jakie oni podejmują na różnych szczeblach władzy. Tworzą: ?

Zachowania wobec wybranych elementów systemu politycznego,

?

Emocjonalne zaangażowanie,

? Zwykle zainteresowanie kwestiami politycznymi, które prowadzi do określnego poziomu wiedzy. Polityczny indyferentyzm – postawa całkowitej obojętności wynikająca z przekonania, że polityka jest domeną „innych” a zwykłemu człowiekowi nic do tej polityki, bo i tak ten zwykły człowiek nic nie zmieni, kontestacja (sprzeciw) wobec życia społeczno-politycznego, myślenie społecznie dziedziczone, cechuje młodzież bez większych życiowych perspektyw, gorzej wykształconą. Obywatelski eskapizm – oznacza świadome wycofanie zaangażowania z życia publicznego jako zanadto obciążającego emocjonalnie i wymagającego odpowiedzialności, następuje w świat prywatny traktowany jako jedyny ważny i wart zaangażowania. Wybór, w którym kierujemy się osobistymi potrzebami i jedną z opcji obywatelskiego eskapizmu jest kontestacja przez wycofanie, czyli demonstracja bierności obywatelskiej, a także zachowanie polegające na zachowaniu negatywnym – głosowanie w proteście (nieważne głosy). - Cytaty na egzaminie! Deficyt obywatelstwa – jest prawdą, że mamy do czynienia z deficytem obywatelstwa polskiej młodzieży. Coraz więcej mówi się o młodych nieobecnych w świcie polityki, niezadowolonych demokratach, dostrzegających liczne wady, kierują swoje zaangażowanie na prywatność i są politycznie wyłączeni. Odchodzą od aktywności związanej z członkostwem, przekładają na aktywność bezpośrednią, spontaniczną, krótkotrwałą odwołujących się do pewnych problemów, haseł. Deficyt obywatelstwa z wiekiem mija. ?

Ciągle trudna sytuacja na rynku pracy i rynku mieszkaniowym,

? Życiowe problemu ulegają wyparciu, coraz rzadziej i później decydują się ludzie na małżeństwo, posiadanie dzieci, bez konfliktów i napięć, ?

Silniejsze frustracje wśród młodzieży niż na zachodzie, prowadzi do apatii, bierności, agresji,

?

Zjawisko deficytu jest od pokoleń,

?

Polska demokracja jest młodsza i mniej dojrzała,

?

Sytuacja społeczna i społeczne koszty transformacji są ciągle odbierane jako zbyt dotkliwe,

?

Zaleca się być ostrożnym, wielowątkowym w wyciąganiu wniosków.

Wiek XX – określany jako wiek nerwic Wiek XXI - wiek uzależnień Polityka społeczna

Rozwiazywanie kwestii społecznych (problem który dotyczy większej części społeczeństwa) Prekursor polskiej polityki społecznej jest Fryderyk Skarbek a także Helena Radlińska i Józef Supiński. Polityka społeczna jako nauka Interdyscyplinarność polityki - korzysta z dorobku innych nauk takich jak socjologia, psychologia, ekonomia… Nauka o polityce społecznej (Jaka jest polityka? Dlaczego jest taka? Czym może być inna? Czy inna to jaka?) Nauka dla polityki społecznej (Co robić w danych kwestiach? Jak to robić? Z kim to robić?) Procedury postępowania: 1.

Postgnoza (retrospekcja) – Jak było? Co było dawniej?

2.

Diagnoza - Jak jest? Dlaczego jest tak jak jest?

3.

Prognoza – Jak może być?

4. Programowanie – Co należy zmienić? Po co? Dlaczego to należy zmieniać? Jak zmieniać? Z kim? Kiedy? 5. Ewaluacja – ocena, która wiąże się z wprowadzeniem zmian do konkretnych obszarów rzeczywistości społecznej – monitoring reform – Co wprowadzone zmiany dały? Co zmieniły? POTRZEBY LUDZKIE – poziom zadowolenia, społeczeństwo powinno być tak zorganizowane aby były zaspokajane podstawowe potrzeby (piramida potrzeba Maslowa) POZIOM ŻYCIA Miary poziomu życia (skala 0-1): ?

Metoda genewska – klasyfikacja potrzeb + mierniki, wskaźniki potrzeb

?

Indeks rozwoju społecznego (HDI) –

Problem: poziom dochodów – wskaźnik: PKB czyli Produkt Krajowy Brutto przypadający na jednego mieszkańca Problem: wydłużanie życia ludzkiego – wskaźnik: przeciętne dalsze trwanie życia ludzkiego Problem: poziom osiągnięć edukacyjnych – wskaźnik: skolaryzacja, jaki procent w konkretnym wieku korzysta z edukacji Indeks rozwoju społecznego 0-1,0: 0-0,5 – państwo słabo rozwinięte 0,51-0,8 - państwa średnio rozwinięte 0,81-1,0 - państwa wysokorozwinięte WARTOŚCI wyzwalają refleksje aksjologiczną, ważnym podmiotem polityki społecznej jest państwo które jest uwikłane aksjologicznie co znaczy państwa nie może być neutralne aksjologiczne. Doktryny społeczno-polityczne:

Konserwatyzm – wysuwa na czoło takie wartości jak: rodzina, rodzicielstwo, wiara, kultywowanie cnót religijnych, ojczyzna, patriotyzm. Odwołuje się do trwania i rozwoju narodu. Potrzeba ciągłości kulturowej. Umiłowanie tradycji. Opowiadanie się za stabilnością i poszanowaniem hierarchii społecznej opartej na dziedziczeniu własności i statusu społecznego. Liberalizm – Opiera się na wolności jednostki od ograniczeń, dowartościowuje życie i zdrowie jednostki, chwali aktywność egocentryczną, zasadne dążenie jednostki do samorealizacji, samodoskonalenia. Poszukiwanie własnego „ja”. Szczęście hedonistyczne (przyjemności, wrażenia, konsumpcja). Gloryfikacja własności prywatnej, zdobywanej własnym wysiłkiem. Zasadność awansu kariery, oparta na pięciu się w górę drabiny społecznej. Waga i znaczenie wiedzy, wiedza zamiast wiary. Rozwój ekonomiczny, opanowanie przyrody przez człowieka. Demokracja polityczna i pluralizm ideowy. Socjalizm – Ceni sobie równość, braterstwo. Wskazuje a potrzebę wprowadzania jednowartościowej kultury. Ceni jedność kulturową, ideową. Odrzuca religię. Wierzy we wszechpotęgę nauki, wskazanie na potrzebę opanowania przyrody, rozwój gospodarczy i demograficzny. Ma służyć zaspokajaniu potrzeb. Wskazanie na własność wspólną. Centralne sterowanie gospodarką. Budowanie społeczeństwa, które każdemu ma zagwarantować poczucie bezpieczeństwa. Neo-izmy – odmiany – łączy wyselekcjonowane wartości ?

socjaldemokracja,

?

socjaliberalizm,

?

społeczne nauczanie kościoła rzymskokatolickiego

Kontrowersje ideowo-programowe Strategie w obliczu różnych programów politycznych: ? Strategia konfrontacyjna – rozpoznaje się układ sił w społeczeństwie, stawia się na większość, większość wygrywa, większość urządza życie społeczne, a inni nie są brani pod uwagę ? Strategia negocjacyjna – w trudzie stawia się na rozwiązania kompromisowe, w efekcie każdy znajduje w społeczeństwie jakieś swoje preferencje, przemyślenia, zalecenia, czuje zaangażowanie ale wciąż chce się więcej Co jest głównym celem polityki? Ucieczka przed regresem, aby nie było gorzej niż w tej chwili. 21/01/2020 Myśli polityczne ? Funkcja uprawomocniająca – określa racje nadające sens politycznego zaangażowania, daje moralne prawo do uczestnictwa w walce o władze ?

Funkcja programowo-polityczna – ma wpływ na kształt programów politycznych

?

Funkcja poznawcza – tworzy i upowszechnia określony obraz świata, odwołuje się do nauki

? Integrująca – łączenie ludzi opowiadających się za podobnymi wartościami, tworzą się więzi emocjonalne

Idee polityczne Liberalizm: Liberalizm polityczny: • Indywidualizm – najważniejsza wartość to jednostka, jednostka wolna, od wszelkich ograniczeń, nienaruszalność praw jednego człowieka •

Prawo własności prywatnej – prawo do nieskrępowanego posiadania, nabywania dóbr

•

Idea wolności – wolność myśli, słowa, sumienia, wyznania, zrzeszania się

•

Idee postępu – postęp społeczny, ekonomiczny jest niezbędny, konieczny

• Ograniczone funkcje – państwo jako stróż nocy – państwo jest po to, aby zapewnić bezpieczeństwo zewnętrzne i porządek wewnętrzny •

Krytykuje się interwencjonizm państwa w gospodarke

•

Neoliberalizm: państwo powinno zapewnić, żeby była konkurencja (antymonopol)

Liberalizm gospodarcze: • Człowiek jest jednostką gospodarującą – homo economicus – maksymalizacja zysków minimalizacja strat • Leseferyzm – pozwólcie działać, liczy się rozwój gospodarczy a jego podstawą jest wolność jednostek, swoboda ekonomiczna • Podstawowe warunki działalności gospodarczej – nie...