Propagandowy obraz świata. Polityczne kampanie prasowe w PRL 1956-1980 PDF

Preview

Summary

l l I I ! § rl § a ! l tł PRl, 1956-19E0 ludury trflJiilffd prolctariusstl krajów, łąesłiesię! un& CENTRAL}§EGO POLSKIEJ ZJEDNOCZONEJ PARTII ROBOTN1CZEJ xXlx wAESZ4wA, {lro*.ł, o emeryturach soJl,§u _ BnAT§n§Ttło - współpnrcn l'rłygolorrtnił rlł sadrcnił ro.lil łliopołrłll §iewy zbó* się i n...

Description

l

l

!

I

I

§

rl

!

a

§

l

tł PRl, 1956-19E0 trflJiilffd

prolctariusstl

un&

krajów, ł ąesł iesię!

ludury

CENTRAL} §EGO POLSKI EJ ZJEDNOCZONEJ PARTI I ROBOTN1CZEJ xXlx

o emeryturach się i n teresem a

{ lro* .ł ,

wAESZ4wA,

spoleczeń§twa

l'rł ygolorrtnił rlł sadrcnił ro.lil ł liopoł rł ll

§iewy zbó*

- no ukończeniu

ropoxycje, po§tEi§ty

soJl,§u _ BnAT§n§Ttł o

lr.)::1:.al:.i:,, I r \ ,| l

l

I R!0

l

llt,

V

l/

współ pnrcn

0hthody 32 rofiniry ukladu polskal

l/

-

il,

ó\ aż :ii

] ,laliusz 1,| azut

ptopagandOwy

oblil

ś tuiata

politytlne kampanie pla§owe tu

PRl 1956-1980 1,1odel

analilytzno-ł ontepryiny

Wydawnittwo TRl0 Watsrawa 2003

Opracowanie graficzne Jan Bokiewicz Recenzenci: prof, dr hab, } an Pomorski doc. dr hab. Dariusz Stola

Ksiązka został a opublikowana dzięki pomocy finansowej Komitetu Badań Naukowych

@ Coplright by Marirrsz Mazur and Wydawnictwo TRI O,

Warszau,a 2003

Spis treś ci

skrótów Wstęp 9

Wykaz

7

CZĘŚC PI ERWSZA. PODSTAWY TEORETYCZNE t7 Rozdział 1. Propaganda 19 Rozdzia| , ż . Ptasa ż 5 Rozdzial 3. Kampania propagandowa 33

CZĘŚC DRUGA. KAMPANI E PRASOWE 43 l, Czerwiec 197ó roku 45

Rozdział

Sprawcy 46 ,,Chuligańskiwybryk" I rrtencje 59

51

Postawa społ eczeństwa 61 kozdzial2. Komitet Obrony Robotników i Komitet Samoobrony Spolecznei KOx- | 1976-1977| 78

Uczestnicy 79 Wydarzeńa 9ż Cele lOż Wymiar międąmarodowy 106 Sprzeciw społ eczny llż Póź niejsze ldisze { 1980-1981) tI 9

CZĘŚC TRZECI A. ANALI ZA POROWNAWCZA KAMPANI I

ZLN| 1956_1980 Rozdzial Rozdział Rozdział Rozdział Rozdział

I SBN 83-8854z_77_0

Fro.

ę}

pl

-mail: trio@wydawnictwotrio. pl Wydanie pierwsze Druk A-Z DruĘ Rasąm, ul. Slowikowskiego 21c e

-

lcategoria

wToga 134

ż .Wr6g globalrry 774

3. ,,Spisek" albo ,,chuligański wybryk" I 87 4. Charalrterystyka dąż eńwroga Zai 5. \ ĄĄ,ldadnia polskiei racji

Rozdzia| 6.| ęzyk ż 35

Wydawnictwo TRI O, Warszawa, ul. Nowy Świat 18/ 20 http :/ / www.wydawnictwotrio.

1ż 7 I . ,,Koziol ofiarnl/ '

Zakońęzęnie ż 53 Bibliografia 26l

stanu

ż 16

Wstęp

Historiogra fia zajmuj ąca się wielkimi W darzeniami politycznymi, gospodatc4rrni, społ ecznymi, kulturalnymi jedyrrie w zdawkorł ry sposób wspomina o ich aspekcie medialnym i artykulacji na ł amach prasy. Bardzo rzad| < o przy tyrr. stara się przeanalizowaó obraz, jaki prasa kreuje i który serwuje swemu czytelnikowi. A jest to punkt widzenia wiele mówiący, ptzedstawia bowiem sposób postrzegania ś wiata przez dysponentów plasy/ cnlli często przezwł adzę. Dysertacja niniej sza nie ma zamiaru odwzorowyl,vać ,, obiektyvrnie istniej ącyclr" wydarzeń, ale podejmuje próbę spojrzenia na nie z porycji decydentów i wykonawców propagandy lat sześ ódziesiąĘch i siedemdziesiątych w PRL. Chociaż , zdaŃem Wł adysł awa Bieńkowskiego, stosowane ] M ówczesnej Polsce metody informacji i propagandy był y jeszcze ,,przednaukowe"l, miał y one na celu zmianę mentalnoś ci, ś wiadotnoś ci, sposobu postrzegania ś wiata i zapewne do jakiegoś stopnia dąż enia swe urzęczywistniał y. Każ da propaganda patrzy na rzeczywistoś ćpragmaĘcznie i utylitarnie, próbuje jąvlykorrystać do wł asrrych ceiów, moż e też chcieć jąworzyó. Nie inaczej zachowtrje się jej zradykaltzowana postać - kampania propagando\ Mal postrzegana tu w wąskim, specyficznym znaczenir,l. | ej gł ówne cechy to zorganizowanie, mobilizacja/ agresywny język oruz dąż enie do celu, któremu podporządkowane był y wszystkie zasady postępowania. Czas ich powstawania i aktywnoś ci związany był z okresami natęż enia sytuacji kryzysowej. Okresy kampanii propagandowych był y czasęm wzmozonej aktywnoś ci iloś ciowo-jakoś ciowej,co uł atwiał o dostrzezenie mechanizmów ukrytych podczas zwykł ej, codziennej pracy propagandowej. Przedstawiana wówczas uniwersalna wizja ś wiata organizował a wszystkie warstwy ludzkiei rzecn7wistoś ci. Ocąrwistoś ć ,| asrroś ć ,jednoznacznoś ć zaspokajał y ludzkie dąż enia do postrzegania ś wiatajako konstrukcji prostej, klarownej, poddanej poznawalnym reguł om, aprzęz to blizszej i mniej obcej. Zadanie propagandowego modelowania dusz zawsze polegał o na zinsĘrtucjonalizowaniu nowe1

W. Bi.i.ko* .ló, Motory i han,lu] ce socjakzlnu , Paryż 1969 , s, 93

9

go wizerunku ś wiata, ale i nolvcgo czł ou,ieka, totaiitarncgo liolrlo sovieticus, I (anrpania propa.gandowa/ Łwol ząc wrirzenie rradzwyczlr j ncgo stanu ł lyjątkowcgo/ otrzymywał a apirrat nacisku porównlT valrry z okrcscn totalitarnynr. Uł atwiaio jc1 to clzialarrie i przybllż alo oczękiwanc skutki finalne. Niebagatelną rolę odgr-ył vał atu przenroc w s\ Ąyn węż szym, psyclrologicznynr wyrniarze . Nacisk propagarrdy za pomocą języka i nraniptrlacji nriał drizo gł ębsze znaczenic niż wylącznł pftemoc fizyczna. Ten rodzaj przernocy znrieniał mcntainoś ć niepostrzezenie, rzadzicj buclził sprzeciw z powodu pewrej abstrakcyjnoś ci i tltejnienia metod manipulac| i I a ptzez to był barciziej skutccztry. } cdnocześ nie stosowano go pcfmancntnie, co równiez nrialo ił pł yw lrl jcgo peł niejszą rccepc| ę. Sam ponrysł rrapisania ksiązki, ł ta7ź e pewlle jej elenrerrty konstrukcyjne powstał y pod lpllł veirr lektury | crzego } edlickiego2 oraz } akuba Karpiirskiego3. iGiązka rna być próbą budoł r,y jeclrrego z lvic] u rnozliwych,, subiektl,wrrego schcmatu, na jakinr opierać się rrrogł a wiz| a ś wiataówczesnej w| adzy, Pocl| ęty zostal tylko jederr aspckt propagandy - swoiś cie rozurniane kanrpanic propagandolve, i tcl wył ącznie w iclr fornric prasowej. Przyjęta definicja pojęcia ,,prasź l" pol< r),lva Siq Z potoCZllyln z1,13czctlicln tc.qo terllritltl i()Z,llilC-ir pcl,itldyczne pr"lblikacjc drrrkowanc, a na$/ et ulega jeszcze większcmtr zawęzcniu, obejrntrjąc wył ącznie prasę podlcgł ą wł adzy (z mecliirni konccrnu prasowego PAX wł ączrrie) i biorącą udział w katnpaniaclr prasorł ryclr. Pojęcie to nie odnosi się do rł yclawnictw katolickiclr cicszącyclr się względrrą niezależ noś cii1, 1ak na przykł ad ,,Więż " czy ,,ZI :Lak", oraz do pisnr spccjalistycznych, Bardziej interesują nas tu nreclratrizmy, ś roclkii rnetody pfowadzenia samyclr kamparrii niz aspekt administracyiny czy organizacy1ny; bardziej ich samodziclne zycie na poziomie plasy/ iclr frrrrkcjorrowanie j ako instrunentu lnanipulacji ś wiadomoś ciąniz nreclrailiztrry ich pows taw anl,a czy personalna odpowicdzialnoś ć konkr etiryclr osób, czeirru nalezał oby poś więcićoddzielną pracQ; wlcszcie/ bardziej alraliza treś ci niz rvywoł ane skutki. Dlatego prace lric zajtlrujc się dł ugotrwał yrni konsekwencjami, jakie propaganda nrogł a wywrzeć w ś wiadomoś ciopinii prrbliczne| , ani stopnienr jej wiarygodnoś ci w spo2 3

1.

1"dli.kl, Organizowanie ńenawiś ci, | w:] Marzec 79ó8, ł Varszawa l981. Karpińsi< i, Mowa do ludu, Warszawa 1989. Szczególnie

i. wa...,który ukazał się wcześ niej w,,I (ulturze" paryskiej w

10

ro] < u

rczdział pt. MówiWal,szu1972 (nr 9 i 10J.

lt,czcirstwie. Brak zresztą ku temu ź ródel socjologiczno-statystyczi 1cst to raczcj sprawe nicwytrricrtre. I (olejnyrn celem pracy jest próba prczcntacji | ęzyka ówczesnyclr l llrlrpanii propagandowych, rózniąccgo się zasadniczo od ptopagal.cly ,lrrie powszedniego. Zwtązana z tym obccnoś ćpokaź rrcj 1iczby cyt:rttirv z ówczesnej prirsy jcst wynikicm chęci przyblizcrria i zaclrolv:tllia stosowanyclr wówczas rwrotóu,, stylistyki i forrny nowomowy. ', tlc rozważ ania teorety czne, p ozb awione nadaj ących kolo ryt cgzcnl 1,1rlikacji, był yby w tym wypadku o wielc ubozszc i mogł yby fał szorr,:rć specyfikę uzlł vanego wówczas języka. lrr,,_,ll

;

t t

Publikowana praca ma być tai< ze próbą cząstkowcj odpowicdzi na ilc propaganda kanrpanijna, ale i te dział ająca w sposób | )(,I ,I nanentny/ był a zgoclna z zapottzebowanienr cirł vili, jaki był sto| ,rt"ń odcrwania od rzcczywistoś ci i dział ania na podstawic jcclncgo, ll(ilftego sclrematu, poddawanego jedyrrie zabiegom korygującyrrr, ,l j;tl< ą rolę oclgrywał a rzcczryista aksjologia ruclru komunistyczllc$o; t,zyjcj traclycji czetpał a prasa lat sześ ć clziesiiityclr i siederndziesil1rvclr, krcując swoją nyś lpropagandową, iaki był upł yw rra jej aktyrvLrtlś ćna ylrzyklad staiinizrnu. Odpowie to być moze w poś recltri spo,,,[ l ntl pytanie/ na ile ówczesny PRL był tworerrl ocinriennyrn oć 1 tcgo ,1,rzcd roku l956, a w jakim stopniu przefornrowatrą korrtyntrecją ,, li rcsu wcześ niej szcgo/ plzynej rrrrric j w swe j plł szczyź nierverbalrro 1,1tl1-1agandowej. I nny zcstaw pytair i rwiązanycir z tynr rcflcksji odlrrlsi siQ do róznic między propagandą karrrpanijną clwóclr, poclobrro rrł ,:tlyg| 1, okresów, rządów kolelnycir pier"wszyclr sckrctarzy i(otrrit-ctrt i'(,lltralncgo PZPF' Wł adysł awa Gonrrrł l< r i Edwarć la Gierka, e na ile l,r,l to ploccs ciągł y, oparty na tradyc| aclr deterrrrino\ Ą.anych plzez .llozenia dogmatycznc i pragrnatycznc, W jaki sposób aksjonaty za,(!,l)owanc był y kł vestiarni utyiitarrryrni, czyli oclpowiedź na pytluir_,, (,,y propagarrda PRL potwierdzał a zxrzuty Milovana Dzilasa i dcl l i styfikował a czystoś ćinterrcj i rządzącycb. Thkich pyta] i zazwy czllj 1t,st więcci niz odpowiedzi; otwieralą się następne pola baclawczc. l(tllejnyn wyzwanicm dla lristoryków był yby badania konrparaty,,tyczne karnpanii propagandoltyclr i cał cj propagarrcly w krajaclr blol, rr wsclrodnicgo. Nieistotne są tutaj rorwazania na temat tego, c^ / aclresatcnr pro| );lgandy był o w rzeczywistoś ci społ eczeństwo, czybyó moż c tł vorzono najv,ryż szego szczcbla. Nawct 1,1 gł ównie dla zadowolcnia decydentów l)v(x] lia: na

r

11

jeś lita podkreś lana przez niektórych tezaa był aby ptawdziwa, to i tak chociazby wtórnym oribiorcą stawał o się społ eczeństwo czy pewne jego częś ci, a zarysowany obtaz docierał do jego ś wiadomoś cii do pewnego stopnia ią modyfikował . Zaktes chronoiogiczny ksiązki mieś ci się między dwoma ł vydarzetiami stanowiącymi podstawowe cezary wewnętrzne historii PRL -Paź dzietnikiem '56 i kolejnym przeł omem zlat I 9B0-19B1. Pierwsza z dat, będąca symbolicznym końcem etapu stalizntzrnu, cry jak chce Andrzej Paczkowski,,komunż mu wojennego"u, rozpoczyrta okres takzwanego socjalizmu realnego. Druga data otwierawytaź tie schył kowy okres państwa. Kampanie z nimi związane zevl,zg\ ędu na swoją zł oż onoś ói wieloaspektowoś ć powinny doczekać się wł asnych opracowań, Nie moż na był o unil< nąć pewnych retrospekcji sięgających jeszczedo okresu stalinowskięgo c4r nawet międzywojennego. Wtedy wykreowano pewne schematy myś lowe, z których obficie czerpał a propaganda lat szęś ć dziesiąrych i siedemdziesiąĘch, Ksiązka powstał a na podstawie wcześ niejszej pracy doktorskiej, któta z kolei był a ł vynikiem badań empirycznych kampanii propagandowych lat 1956-1980, czyli kampanii rwiązanej z Listenl 34 z 1964 r,, Orędziem biskupów polskich do biskupów niemieckich oraz Milenium w 1966 r., Marcem oraz Praską Wiosną w L96B r., tragicznymi wydarzeniami w grudniu 1970 r, i czerwcu I 97 6 r. i wreszcie powstaniem instytucjonalnej opozycji, szczególnie KOR i KSS KOR. Zamięszczoneptzyklady dwóch kampanii gierkowskich są ł vybranymi egzemplifikacjami ilustrującymi wszystkie powyż sze kampanie, również te z okresu rządów Gomuł ki6. Antyrobotniczakampaiia z przelomu czerwca i lipca 1976 rolo oraz akcja antykorowska zlat I 976-1977 są reprezentatywne dla cał ego okresu i956-19B0. 4 lror.: M. | astrząb, Mozo] na budowa abstlrdu. Dź ał a] noś ćWydialu PropagandY War, szawskiego Komitetu Woiewódzkiego PZPRw ] atach 1949_1953, Warszawa 1999, s.9. 5 A. Paczkowski, ad st'ał szowanego zwycięswa do prawdż wej Hęski. Szkice do pottretu PRl,, Kraków 1999, s. ż 3ż . 6 Empiryczrre badania clotyczącc karrrpalrii gornuł kowskiclr ukazą się w iuncj pracy, Do tej pory opublikowane zostaĘ: M. Mazlrr, Kanlllańa prusowa przeciwko Koł u PtlseL_ skiemu ,,Zndk" w związku z interpelacją z dnia 11 marca 79ó8 roku, ,,Studia Flistoryczrre" 2000, t. 43, z. ż , s. ż 95_3I 3i tcńe, ,,List 34" lv propagandzie prasowej, ,,ZeszyĘ Naukorł ę Puł awskiei SzkoĘlVyzsze| ,, ż ooo,z.l, s. 145_169; teńc,Wytlarzeńd naWybrzeż u w gtud_ niu 1970 rokuw propagandzie prasowej, ,,Studia Rzcszowskie" 2000, t. 7; telż c, ,,L} parte dreptańe w ś wiócie nitów". Propaganda prusowa o Prynlasie Wyszyńskinl w związ} < u z ,,Orędż enl" oruz Mi] eńum, ,,Wlęź " 2001, rrr ż , s. I 27-I 4ż .

lż

Okazuje się bowiem, ż e tenwielki innowator, modernizator i liberał , za jakiego chciał uchodzió Edward Gierek, operował , przynajmniej w pł aszczyŹnie propagandowej, niemalż e idenĘcznym instrumentarium, metodologią, formuł ą stylistyczną i języlł elr', a co najważ niejsze, podobnąwizją ś wiataco jego poprzednik. Opisy kampanii gierkowskich stanowią więc tutaj swego rcdzaju stronę dokrrmentacf ną rrastępnej częś ci- analityczno -porównawc zej, op artej na badaniaclr wszystldch siedmiu wymienionych kampanii. Prasa stanowi doskonał e ź ródlo historyczne. Badając ją, odnajdujcmy opisy wydatzei, sposoby ich postrzegania, treś cisociologiczne/ zawatte tam interpretacie, metody i techniki propagandowe7. Baza ź ródł owa pracy oparta został a na prasie tamtego okresu i archiwaliach. Ż ródł em stał a się prasa parĘjna, organy ńż nego rodzaiu stowarzyszeń, otganizacji mlodzież oł ,rych, wojska, zatóv,lno dzienniki, iak i czasopisma, a w nich oficjalne wypowiedzi liderów partyjnyclr i państwowych róż nych szczebli, dział aczy społ ecznych, zwyl< Lych aktywistów, osób ogólnie znanych albo nieznanych w ogóle, często anonimowych, dalej spontaniczne c4r też inspirowane lisry i rezolucje grupowe uchwalane podczas wieców i masówek, uystąpierria popierające pochodzące z róż nych ś rodowisk społ ecznych i poI itycz, rrych. Nie moż na zapomnieó rówńeż o cał ej masie publikacji redakcyjnych, materiał ach agencyjnych i wszelkich gatunkach dziennikarskich - arĘkuł ach wstępnych, notatkach, komunikatach, publicysĘcc, komentarzachl relacjach, wywiadach, dyskusjach, wzmiankaclr, s prawozdaniach, ref eratach, felietonach i report aż ach8 . Historio gr af ia ttajnowsza zajmlljąca się badaniami prasowymi boryka się z prolllcmem nadmiaru fuódel,. I ch obszernoś ć , wielowątkowoś ć , sama liczba orazwzajemne wylduczanie się prowadzą do powstawania wielu dylematów. Co wybrać ? Którywątek pominąć , Ńy zająć się innym, waż riejszym aspektem sprawy? Który pierwiastek jest waż niejszy? 7Por.:B.Krzywobł ocka, Prasajakoź ńdlohistoryczne,[ w:)Metodylteclni] ibadawcze t.3, Warszawa 1971, s. 6I * 80. 8 B"d"Ń" errrpirycztre wszystkiclr siedrrriu kanparrii zlat 1956-1980 zostaly oparte

\ \ lJrlsoznawstwie, ,,,r 1ltrblikacjach

poclrodzącyclr z,,Argrrrrrerltów", ,,Cł osu Wybrzeż a", ,,I ś alletry", ,,Karttzeli",

,,lrlcrullkóv/ ', ,,Kuriera Polskiego", ,,Miesięcznika Literackiego", ,,Panoranty", ,,Polityki", ,l'l;lsy Polskiej", ,,Prawa i Zycia", ,,Sł owa Powszeclrnego", ,,Stolicy", ,,Sztandanr Ludtt", ,,\ :tillldanr Mł odych", ,,Trybrrrry Ludrr", ,,Walki Mł odycir", ,,Wrocł awskiego Tygodrrika l,,l ttllików", ,,Wspólczesrroś ci" , ,,Za iPtzeciw" , ,,ZaWo| loś ć i Lrrd", ,,Zielorrego Sztatldanr", / t:llierza Wolrroś ci",,,Zycia Literucl< tcgo",,,Zycia Warszawy". ,,

13

Duzo większy problem stanowią archiwalia, choó tutaj sytuacja jest odmienna. I ch szczątkowoś ć nie porwala na udzielenie odpowiedzi w wielu lirł restiach badawcrych, zdekompletowanie materiał ów archiwalnych uniemozliwił o na przykl,ad o dnalezienie bezpo ś rednich poleceń, dyrektlł v, dyspozycji nakazujących rozpoczęcie poszczególnych kampanii prasouych,wytycznyclr dla konkretnych tytuł ów. Często zresztą takich nie był o w ogóle lub miał y formę wył ącznie werbalną. Do rzadkoś ci naleĘ zachowany stenogram telekonferencji Edwarda Gierka z seketarzami komitetów wojewódzkich, podczas którei pierwszy sekretarz KC udzielał instrukcji co do propagandowej akcji wobec protestu robotniczego w czenucu I 976 r.9 Częś ciej kampanie był y ł vynikiem ogólnych sugestii Biura Politycznegol czł onków Komitetu Centralnego czy Biura Prasy KC. Mogł y być też sterowane samodzielnymi decyzjami pewnych grup interesu, jak miał o to miejsce \ M marcu 1968 r,, co prowadził o nawet do wewnętrznych konfliktów. Kwerenda przeprowadzonaw Archiwum Akt Nowyclr pozwolił a na odnalezienie szczegół owych planów publikacji dotyczących jedynie kampanii anĘkoś cielnejlo,marcowejll i antyczechosł owackiei". Zapewne nigdy nie powstał y takie plany w odniesieniu do robotniczych rewolt z Grudnia i Czerwca ze wzfl,ędu na krótki okres trwania kampanii. Gł ównie wykorzystano tu dokumenĘ Biura Prasy KC, Wydział ów Propagandy i Agitacji, Nauki i Oś wiaty oraz Wydział u Kultury a tal ź e Gł ównego Urzędu Korrtroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Ksiązka ma zasadniczo charukter historyczny, chociaż niezbędne okazał o się sięgnięcie takż e do literatury batdziej interdyscyplinarne| z zakresll psychologii społ ecznej i ogólnej, socjologii, w tym sociotechniki, politologii, pTasozna,wstwa. Publikację podzielono na na ttry częś ci.Pierwsza, skł adająca się z trzech rozdział ów, zajmuje się kolejno przyblź eniem podstaw teore9

Por.: irrstrrrkcje Gierka w sprawie,tł yclarzeir czenvcowyclt t976 r., A,ĄN, I { C PZPR,

9ż 9/ 50. Dokunrcrrt opublikował : A. Carlicki,

Z tajnych ttrclliwów,

Warszł r,r,a l993,

s. 395-406. l0

AAN, I (C PZPR, ż 37NI I -5ż 97 , Notatka

o

v.azńciszyclr pirbiikacjaclr w prasie, radio

i telewiz| i o problernatyce zrł .iązarrej z Orędzierrr i obclrodarrri Tysiąclecia, ] < . 87-103. 11 AAN, KC PZPli, ż 37:XI X-347, plarr rlajblizszyclr publikacji lv prasie, k. 3-9 lŻ

AAN, KC PZPI 1, ż 37N-745, Platr tenratyczDy prasy cctrtralrrcj, raclia i teler,r,rzji rwiązany z wydarzeniarrri w Czeclrosł owacli, k, 28-58; ta] < ż e AAN, ] (C PZPR, 237xI X-

_348,

k. 98* 99,

I4

dział alnoś cipropagandy i prasy w ogóle orazw PRL, a tai< ze licją specyficznic tu rozumianych kampanii propagarrdowlrclr. Llzęś ćdruga, będąca nrateriał enr empiryczrrym, to plzedstawienic ,] rt,,jclr kolejnyclr kampanii z epokr Eclwarda Gierka: antyrobotlliczcj 1lr-.c| grrru częrwca i lipca L976 r. oraz kampirnii antykorowskiej | l 1976-1977 wrazznawiryującynr do niejwątkiernw i980-i981 r. r ll,rc kampanie zbudowano na podstawie tego samego sclrematu | ,1.leclstawienic figury wToga/ jego dzialalnoś ci, dąż eń, sojuszników .rr1I ;ltlicznych oruz wskazanie oficjalnej postawy społ eczeństwa i wł a,l .y w stosunl< u do rł ydarzeń. Nalezy jedynie dodać , ż e częś ćta mogł aby .rivicrać inne dowolne kampanie propagandowc z okrcsu gomuł kowl.. r.,gtl, które równie dobrze egzemplifikował yby opisył vany nrodel. Częś ćtrzecia skł ada się z sześ ciurczdział ów będących próbą roz,r l ięcia tcoI ctyczno-konstrukcyj rrego sclrematu pochodz ąccgcs z częś , l tlrttgiej, ale odnosi się do \ ^ / szystkich siednriu kampanii plopagan,I tllvycil Lł t 1956-1980 i stanowi pewną konstrukcję koncepcyjrrorvvjaś niającą.Zawiera nawiązania do techrrik i metod psycho- i so, r,llrlgicznych oraz socjoteclrniki, jakimi posł ugiwał asię propagarrda l ,1Jsa okresów karnparri jnych. Kolejne rozdział y przedstawia ją fiprrę ir ltlga jako kozł a ofiarrrego, obraz wroga globalnego reprezetrtująccgo , llc zł o ś wiata, ł tydarzenia jako realizację spiskowcj ...